Corsanr. 2010029236
Stand van zaken ouderen- en vrijwilligersnota’s en mantelzorg
Inleiding In 2005 zijn beleidsnota’s door de raad vastgesteld op het gebied van ouderen en vrijwilligers voor de periode van 2005 tot 2010, te weten: “Ouderenbeleid gemeente Bloemendaal 2005-2010” en “Het maatschappelijk hart van Bloemendaal”. Deze notitie beschrijft de ontwikkelingen op het gebied van ouderen, vrijwilligers en mantelzorg sinds de vaststelling van voornoemde nota’s. De belangrijkste ontwikkelingen zijn: 1) de (geleidelijke) invoering van de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning); 2) de fusie met de gemeente Bennebroek; 3) de fusie van Welzijn Ouderen Bloemendaal met Stichting Welzijn Ouderen Bennebroek. Ad 1) Met de komst van het WMO beleidsplan in 2008 zijn het ouderenwerk, het vrijwilligerswerk en mantelzorg in een ander licht komen te staan. Een kernbegrip van de WMO is participeren. De behoeften van senioren en mensen met een beperking worden in een breder verband geplaatst. Een tweede kernbegrip is zelfstandigheid. Dingen zelf blijven doen (wonen, dagelijks leven,enz.), zo nodig met steun van de omgeving en pas in laatste instantie met steun van de overheid. Dat legt een zware druk op vrijwilligers, mantelzorgers en non-profitorganisaties. De WMO legt een zware taak bij gemeenten om vrijwilligerswerk en mantelzorg te steunen, te faciliteren en te bevorderen. Zo bezien zijn de doelstellingen zoals die in het ouderenbeleidsplan en het vrijwilligersbeleidsplan zijn geformuleerd niet achterhaald, integendeel, maar kunnen niet meer als op zichzelf staand beoordeeld worden. Ad 2) Per 1 januari 2009 zijn de gemeenten Bloemendaal en Bennebroek gefuseerd. De diverse beleidsnota’s zijn niet aangepast omdat de doelstellingen van Bennebroek nagenoeg gelijkluidend waren. Maar het heeft wel consequenties voor de actiepunten uit de beleidsnota’s (zie verder de hoofdstukken) omdat die niet helemaal toepasselijk meer is. Ad 3) Een belangrijke ontwikkeling is het onderzoek van SGBO geweest naar het functioneren van Welzijn Ouderen Bloemendaal dat in 2008 plaatsgevonden heeft. Bijna gelijkertijd werd ook de fusie tussen Welzijn Ouderen Bloemendaal en de Stichting Welzijn Ouderen Bennebroek in gang gezet. Op 1 januari 2009 was de fusie een feit. De gefuseerde organisatie is verder gegaan onder een nieuwe naam: Stichting Welzijn Bloemendaal (WB). De aanbevelingen van SGBO voor de verbreding en verdieping van de werkzaamheden zijn vertaald naar een nieuwe visie en een strategisch beleidsplan. De veranderingen bij Welzijn Bloemendaal hebben een flinke impact (gehad), er is een start gemaakt heeft met het implementeren van het beleidsplan onder leiding van de kwartiermaker. Er kwam een nieuw bestuur, er werd een nieuwe directeur aangetrokken, er is een nieuwe werkwijze in ontwikkeling, er is een start gemaakt met jongerenwerk, enz. Kortom, Welzijn Bloemendaal zit midden in een veranderproces.
In de volgende hoofdstukken worden de resultaten besproken per doelgroep/beleidsnota. Tot slot vindt u de resultaten van de enquête die bij de WMO-krant was gevoegd.
Hoofdstuk 1. Ouderen
Inwoners Volgens de opgave van het CBS per 1 januari 2005 telde Bloemendaal (zonder Bennebroek) 17.005 inwoners. Daarvan waren 3.590 inwoners (21%) 65 jaar of ouder, 1.237 personen waren 80 jaar of ouder. Per 1 januari 2010 had de gemeente (nu met Bennebroek) 22.019 inwoners, waarvan 5.395 ouderen van 65 jaar of ouder (24,5%) Daarvan waren 1.910 personen 80 jaar of ouder (opgave afdeling burgerzaken). Procentueel een stijging van 3,5%.
Ontwikkelingen Met de komst van de WMO zijn ook de werkzaamheden van Welzijn Bloemendaal (WB) uitgebreid. Het al bestaande ouderenloket is uitgebreid met een verwijsfunctie naar andere dienstverlenende instanties zoals Tandem (mantelzorg), de vrijwilligerscentrale, Kontext (maatschappelijk werk), enz. Er zijn separaat WMO-loketten ingericht, waar inwoners met hun vragen over voorzieningen terecht kunnen. De loketten wordt bemenst door ouderenadviseurs en/of een medewerker van de IASZ (Intergemeentelijke Afdeling Sociale Zaken). Een andere ontwikkeling, die het melden waard is, is dat de gemeente met ingang van 2010 een prestatieovereenkomst heeft gesloten met WB waarin de werkzaamheden omschreven zijn waarvoor subsidie wordt verleend. Het collectief vraagafhankelijk vervoer heeft de nodige veranderingen doorgemaakt. Behalve het reguliere openbaar vervoer en de OV-taxi, waar iedereen gebruik van kan maken, is er de WMOtaxi, waar mensen met een beperking tegen gereduceerd tarief mee kunnen reizen, als ze daarvoor in aanmerking komen volgens de WMO-normen. Voor die oudere personen die niet in aanmerking komen voor gereduceerd openbaar vervoer bestaat al lang de mogelijkheid om gebruikt te maken van de diensten van het vrijwilligersvervoer van WB. In 2009 heeft de gemeente een buurtbus in gebruik genomen, geëxploiteerd door WB, in aanvulling op het al bestaande vrijwilligersvervoer. De bus is niet alleen voor ouderen bestemd, er kan ook gebruik van gemaakt worden door andere doelgroepen. De bus rijdt in principe binnen de gemeentegrenzen, maar voor inwoners met een beperking ook naar streekziekenhuizen enz. In de gemeente is een aantal ouderen- en buurtverenigingen actief op het gebied van sport en bewegen. Ze maken gebruik van de subsidieregelingen voor Meer Bewegen Voor Ouderen en voor ondersteuning van vrijwilligerswerk. Steeds meer senioren worden daardoor weer meer betrokken bij het maatschappelijk leven.
Stand van zaken In de nota Ouderenbeleid gemeente Bloemendaal 2005-2010 waren de volgende doelen gesteld:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
Ontwikkeling PZ terrein: realisering nultredenwoningen (aantal onbekend) Ontwikkeling Marinehospitaal (60 nultredenwoningen) Ontwikkeling omgeving station Heemstede/Aerdenhout: (aantal onbekend) Ontwikkeling locatie Vogelenzang-noordoost (aantal onbekend) Jaarlijks overleg met zorgaanbieders, welzijnaanbieders, woningbouwcorporatie onder regie van de gemeente. Heroriëntatie op overleggremia. Gezamenlijk met Groepswonen van Ouderen en woningbouwvereniging Brederode op zoek gaan naar geschikte locatie. Inspanningsverplichting voor realisering groepswonenproject < 2010. Uitbreiding dienstenpakket WonenPlus met zorg. Subsidiëring splitsen in vaste component en bedrag per abonnee. Adequaat WVG-beleid. Herontwikkeling Boshofje en Brederodelaan/W. Noormanlaan t.b.v. ouderenhuisvesting. Toezending folder CVV aan alle inwoners (gelijktijdig met gemeentegids). Evaluatie CVV in januari 2006 Jaarlijkse wijkschouw Vriendschappelijk huisbezoek voor 75-plussers en weduwen en weduwnaars van 65 jaar en ouder.
16. Mailing aanbod Welzijn Bloemendaal aan ouderen die 65 jaar worden. 17. Loket Bloemendaal voorlichting en advies aan mantelzorgers laten verzorgen. 18. Subsidieregels voor Meer Bewegen voor Ouderen opstellen. In onderstaande tabel vindt u de resultaten puntsgewijs opgesomd. Thema Algemeen
Knelpunt Teveel overleggremia
Actie 1. Heroriëntatie op overleggremia
Wanneer Gereed
Wonen
Tekort aan voor ouderen geschikte woningen
2. Ontwikkeling PZ terrein
> 2010
3.
Ontwikkeling Marinehospitaal
> 2010
4. Ontwikkeling omgeving station Heemstede /Aerdenhout 5. Ontwikkeling locatie Vogelenzangnoordoost 6. Wonen Welzijn Zorg-overleg met zorgaanbieders en woningbouwcorporatie 7. Project voor Groepswonen voor ouderen realiseren 8. Uitbreiding dienstenpakket WonenPlus met zorg 9.. Subsidiëring WonenPlus splitsen in nominaal deel en bijdrage per abonnee 10. Adequaat WVG-beleid
> 2010
Mobiliteit
11. Herontwikkeling Boshofje en Brederodelaan/W. Noormanlaan 12.Toezending folder CVV aan alle inwoners CVV in januari 2006 evalueren
Welzijn
Zorg
Eenzaamheid
> 2010 Gereed Gereed Gereed Gereed
Gereed 2009 Gereed Gereed
13. Jaarlijkse wijkschouw (trottoirs, jaarlijks overhangend groen, parkeeroverlast) 14. Vriendschappelijk huisbezoek voor Gereed alleenstaanden 75+ers en voor weduwen en weduwnaars van 65+ 15. Aanbod Welzijn Bloemendaal aan 65-plussers toesturen
Gereed
Mantelzorg
16. Via Loket informatie en advies aan mantelzorgers verstrekken
Gereed
Meer Bewegen voor ouderen
17. Subsidieregels opstellen
Gereed
Resultaat 1-1-2010 Overleggen met kernpartners. Kern is regievoering door gemeente. Zie bijgevoegde tabel uit de woonvisie 2010 Zie bijgevoegde tabel uit de woonvisie 2010 Zie bijgevoegde tabel uit de woonvisie 2010 Zie bijgevoegde tabel uit de woonvisie 2010 periodiek Er lijkt geen animo/behoefte te zijn. Project gestopt. Regelmatige match tussen behoefte en aanbod m.i.v. 2010 onderdeel van prestatieovereenkomst met WB. Is nu WMO-voorziening, uitvoering door IASZ Zie bijgevoegde tabel uit de woonvisie 2010 Sinds komst OV-taxi en WMO-taxi gewijzigd. Bewoners worden regelmatig geïnformeerd. Nieuw vervoerscontract per 2011. Wordt jaarlijks gedaan.
Huisbezoek aan 75+ers wordt jaarlijks gedaan. M.i.v. 2010 onderdeel van prestatieovereenkomst met WB M.i.v.2009 wordt de nieuwsbrief aan alle 55+ers gestuurd. Onderdeel van prestatieovereenkomst met WB Er wordt meer bekendheid aan mantelzorg gegeven d.m.v. Dag vd mantelzorg, mantelzorgattentie. Geïmplementeerd.
Op het gebied van huisvesting zijn er tal van ontwikkelingen gaande. Veel van de genoemde projecten hebben ten gevolge van juridische procedures vertraging opgelopen. In de onderstaande tabel, overgenomen uit het concept van de Woonvisie, is de stand van zaken van de bouwplannen per 1-1-2010 opgenomen. Woningbouwverenigingen zijn begonnen met het levensloop bestendig maken en/of aanpassen van bestaande woningen, zodra die leegkomen. Enkele van de verzorgingshuizen hebben plannen om hun complex te moderniseren, daarbij rekening houdend met de woningbehoeften van deze tijd.
Hoofdstuk 2. Mantelzorg Een paar jaar geleden heeft het Rijk in het kader van de WMO een klein extra budget beschikbaar gesteld om mantelzorg te ondersteunen. Dit budget is en wordt ingezet om aandacht te besteden aan o.a. de dag van de mantelzorg. Mantelzorgondersteuning wordt geboden door Tandem (vroeger Stichting Mantelzorg), die daarvoor door de gemeente wordt gesubsidieerd. Tandem organiseert ook jaarlijks de dag van de mantelzorg. De gemeente subsidieert dit feest eveneens en stelt bovendien het gemeentehuis ter beschikking voor de activiteiten. Uit de grote opkomst mag blijken dat dit zeer gewaardeerd wordt door de inwoners. De gemeente geeft ook jaarlijks het mantelzorgcompliment aan de bij Tandem geregistreerde mantelzorgers. In de ouderennota wordt gerefereerd aan mantelzorg als een onmisbaar deel van de gezondheidszorg. Ondersteuning van deze groep werd als noodzakelijk betiteld. In de beleidsnota WMO is dat bevestigd en de uitgangspunten zijn dan ook overgenomen. De beoogde resultaten zijn: • een informatiesteunpunt waar alle vragen over en van mantelzorgers tot tevredenheid beantwoord worden; • mantelzorgers, via de jaarlijkse ‘dag van de mantelzorgers’, het gevoel geven dat de samenleving grote waardering heeft voor het vele en moeilijke werk dat zij verrichten; • inzicht verkrijgen in het (globaal) aantal Bloemendaalse jonge(re) mantelzorgers (< 18 jaar) en hun specifieke wensen/problemen; • mantelzorgers als doelgroep van kinderopvang aanmerken. Ondanks alle berichtgeving in de pers over mantelzorgers is gebleken dat lang niet iedereen zich als zodanig herkent. Men vindt het immers vanzelfsprekend dat men zorgt voor zijn partner, kind, ouder, familielid, vriend of kennis. En evenmin leeft het besef dat men ondersteuning kan krijgen, als het even (te) zwaar is. Uit navraag bij Tandem eind 2008 bleek dat er slechts 80 mantelzorgers bekend waren (inclusief Bennebroek) en dat staat in schrille tegenstelling tot de verwachtingscijfers van de overheid. Daar gaat men uit van 3 tot 6% van het inwonersaantal. Voor Bloemendaal zou dat ongeveer 600 tot 1300 personen betekenen. Een voorlichtingsavond om meer bekendheid te geven aan mantelzorgondersteuning was geen succes. Degenen die kwamen waren reeds bekend als mantelzorger. Daarom is in 2009 besloten om een huis aan huis brievencampagne te houden om mensen te informeren over het bestaan en de doelstelling van Tandem en ze te bewegen bewegen zich te registreren. Daarbij kon men aangeven of men wel of niet behoefte had aan ondersteuning. Er werd nadrukkelijk gesteld dat de gemeente zelf geen namen of adressen zou ontvangen, om de privacy te waarborgen en de drempel zo laag mogelijk te houden. Deze campagne heeft begin 2010 plaatsgevonden. De verwachting was dat er 150 tot 160 personen zouden reageren. Geheel boven verwachting hebben 262 mensen zich ingeschreven. Daarvan gaf ruim 31% aan behoefte te hebben aan ondersteuning. Ook is inzicht verkregen in de reden waarom men mantelzorger is. Totaal zijn er nu dus ongeveer 340 mantelzorgers bekend. Hoewel dat nog niet hetgeen is dat we willen bereiken, is het wel een stap op de goede weg. Het probleem van de onvindbare of onbereikbare mantelzorgers is niet uniek voor Bloemendaal. Alle regiogemeenten signaleren hetzelfde. Daarom is er in 2009 besloten om een regiegroep mantelzorg in te richten waarin regiogemeenten en organisaties, die op enigerlei wijze bij mantelzorg betrokken zijn, gezamenlijk overleggen hoe dit probleem regionaal aan te pakken. Daarbij wordt vooral aandacht besteed aan specifieke doelgroepen die extra moeilijk te bereiken zijn, zoals jonge mantelzorgers, en mantelzorgers voor mensen met een psychisch probleem. Daarmee is een brug gelegd naar de kleine doelgroepen, jeugdbeleid, ouderenzorg, enz. geheel in lijn met de gedachte van de WMO.
Hoofdstuk 3. Vrijwilligers Vrijwilligers worden ingezet door organisaties. Er zijn organisaties die we vanzelfsprekend zijn gaan vinden en waarvan we soms niet beseffen dat hun werk voor het grootste deel door vrijwilligers wordt gedaan. Denk maar aan slachtofferhulp, de reddingsbrigade, het Rode Kruis, De Zonnebloem, sportverenigingen, talloze patiënten- en cliëntenverenigingen en niet te vergeten Welzijn Bloemendaal. Ook ouderenbonden en kerken doen veel aan vrijwilligerswerk. Het is niet bekend hoeveel inwoners vrijwilliger zijn. In 2004 kwamen 700 personen naar de vrijwilligersavond, toen nog gehouden in theater Caprera. In latere jaren was er wegens het beperkte budget een maximum gesteld aan het aantal gasten, dus daar kunnen geen aantallen uit worden afgeleid, maar gezien het aantal organisaties ( in Bloemendaal minstens 100) is het niet onlogisch aan te nemen dat het aantal vrijwilligers tussen de 1.000 en 2.000 ligt. Het CBS hanteert zelfs als norm de 40 – 45% van de volwassen bevolking (persbericht CBS 2008), hetgeen zou neerkomen op 5.000 tot 6.000 personen! Het doel van het beleid is het structureel ondersteunen en stimuleren van vrijwilligerswerk in Bloemendaal. De WMO heeft hier niet veel verandering in gebracht. Het verschil is dat het nu minder “vrijblijvend” is geworden. In het beleidsplan zijn als subdoelen benoemd: • Tonen van waardering; • Faciliteren van vrijwilligerswerk; • Ondersteunen van vrijwilligers (-organisaties). Het tonen van waardering heeft de afgelopen jaren de vorm gehad van een vrijwilligersdag of vrijwilligersavond. De vrijwilligers worden gebruikelijk op het gemeentehuis ontvangen met een hapje en een drankje, de wethouder spreekt zijn waardering uit en daarna wordt een onderhoudend programma aangeboden. Gebruikelijk zijn er ook andere collegeleden en/of raadsleden bij aanwezig. Een andere manier waarop de gemeente waardering toont, is de verkiezing en prijsuitreiking voor de vrijwilligersorganisatie van het jaar. De vrijwilligers kunnen een organisatie nomineren. De gemeente heeft geen stem in de keuze, zodat er geen verwijt van partijdigheid kan ontstaan. De gemeente faciliteert en ondersteunt het vrijwilligerswerk vooral door middel van subsidies. Een van de realisaties is het instellen van een subsidie die een vrijwilligersorganisatie kan aanvragen voor het versterken van de organisatie, bijv. door het aanschaffen van een computer, voor PR, enz. Omdat de druk op de beschikbare middelen groot is, wordt er jaarlijks wel een subsidieplafond vastgesteld en is de subsidie aan een maximum gebonden. Een ander instrument is de subsidie aan de vrijwilligerscentrale, die daarvoor de Bloemendaalse (digitale) vacaturebank beheert, werving, voorlichting en matching van en voor vrijwilligers doet en sinds een paar jaar ook maatschappelijke stages in en voor Bloemendaal coördineert. Daarnaast subsidieert de gemeente een aantal organisaties die, net als Welzijn Bloemendaal, hun werk alleen maar kunnen doen dank zij hun vrijwilligers. Om een paar grote organisaties te noemen: Tandem (mantelzorgbegeleiding door vrijwilligers), Stichting Thuiszorg Gehandicapten, Stichting De Baan (vrijetijdsbesteding verstandelijk beperkten) enz. Deze organisaties werden tot 2008 rechtstreeks door het Rijk gesubsidieerd via de zorgkantoren. Sindsdien is die taak bij de gemeenten terecht gekomen. In 2008 is regionaal afgesproken om voor een aantal van die organisaties de subsidieaanvragen gezamenlijk te beoordelen en de subsidie te verlenen volgens een regionale verdeelsleutel.
Hoofdstuk 4. Enquête WMO-krant Teneinde meer publiciteit te geven aan het vrijwilligerswerk en mantelzorg heeft de gemeente in 2009 de WMO-krant geheel aan deze twee thema’s gewijd. Naast praktische informatie werden vooral de organisaties en de vrijwilligers/mantelzorgers zelf aan het woord gelaten. Bij de krant was een antwoordkaart gesloten waarop inwoners konden aangeven wat ze, naast de lay-out, inhoudelijk van de krant vonden. De krant werd huis aan huis bezorgd en er werden extra exemplaren bij instellingen als de bibliotheken, verzorghuizen enz. neergelegd. In totaal werden er 445 kaarten teruggestuurd, in alle dorpskernen procentueel ongeveer even veel (1,7-2,0%). 16 kaarten konden niet geregistreerd worden. In onderstaande tabel kunt u alle gegevens lezen.
Postcode
Dorpskern
aantal inwoners
Prettig Leesbaar
Niet prettig leesbaar
Nuttig
kaarten per postcode
Niet Nuttig
2051 Overveen
4.120
48
10
47
28
83
2114 Vogelenzang
2.242
26
6
26
10
40
2061 Bloemendaal
6.086
69
18
80
29
129
2111 Aerdenhout
4.389
36
13
40
27
75
2121 Bennebroek
5.182
47
15
63
25
102
22.019
226
62
256
119
429
Totalen
Op 375 kaarten was ingevuld of men de inhoud nuttig dan wel niet nuttig vond. De respons op de enquête was te klein om er serieuze conclusies aan te verbinden, maar kan gezien worden als een indicatie voor informatiebehoefte. 256 inwoners (68,2%) vond de informatie nuttig. Opvallend is dat in de dorpskern Aerdenhout de krant minder nuttig gevonden werd dan in de andere dorpskernen. Sommige inwoners gaven ook commentaar. De meest voorkomende waren: Het formaat is te groot, de uitgave is te luxueus, kan het niet bij een andere krant bijgevoegd worden. Maar ook: kan het de volgende keer in een groter lettertype en kan er meer contrast gebruikt worden voor de leesbaarheid (voor ouderen en slechtzienden), kan er de volgende keer méér informatie in. Met deze commentaren en adviezen zal in de volgende krant rekening worden gehouden.
Bloemendaal, oktober 2010 P.G.A. Dubbe Afdelingshooft Publiekszaken
