ONS PENSIOEN. We betalen teveel voor schijnzekerheid. Overheid miskent samenhang pensioen en eigen woning. Zijn zorgverzekeraars te machtig?

ONS PENSIOEN

BPP: Belangenvereniging Pensioengerechtigden Pensioenfonds Zorg en Welzijn

Zijn zorgverzekeraars te machtig? Noteert u 22 april?

Belangrijke Ledenvergadering BPP! U kunt op de valreep nog inschrijven. Interview met Theo Gommer en Jos Berkemeijer:

We betalen teveel voor schijnzekerheid Overheid miskent samenhang pensioen en eigen woning 1

Jaargang 29 • nummer 2 april 2015

ALTIJD HEERLIJK EN ZONDER RUGKLACHTEN ZITTEN Rugklachten: iedereen heeft er wel eens mee te maken. En wist u dat de meeste rugklachten worden veroorzaakt doordat u langdurig of in een verkeerde houding zit? Vaak is bij aankoop van een nieuwe stoel de vormgeving het meest bepalend. Dat is jammer, want rugklachten kunnen in veel gevallen worden voorkomen met een goed passende stoel. Maar wanneer past een stoel goed bij u? Dat hangt af van zaken als uw boven- en onderbeenlengte, de rughoogte en de zitbreedte. De zitspecialisten van Vitalis adviseren u graag over de stoel die perfect bij u past.

Maatwerk; altijd lekker zitten De stoelen van Vitalis worden in Nederland op ambachtelijke wijze met de hand gemaakt. Elke stoel wordt voor iedere klant specifiek op maat en naar wens gebouwd. Zo kunnen wij garanderen dat u altijd lekker zit. Heeft u af en toe moeite met opstaan? Dan bieden de stoelen van Vitalis u eenvoudig een helpende hand. Advies en demonstraties aan huis Al meer dan 25 jaar biedt Vitalis een uitgebreid assortiment comfort- en mobiliteitverhogende producten, zoals sta-op stoelen, trapliften, badvervangende inloopdouches, scootmobielen, aangepaste fietsen, rollators en bedden.

De dienstverlening van Vitalis kenmerkt zich door een hoog serviceniveau. Een goed voorbeeld daarvan is het Vitalis Thuisadvies. Dagelijks bezoeken de productspecialisten van Vitalis klanten in heel Nederland. Zelf ervaren wat gezond zitten voor u kan betekenen? De zitspecialisten van Vitalis beschikken over speciale pasfauteuils. Hiermee ervaart u direct hoe het voelt om te zitten in een stoel die past bij uw lichaamsbouw. Handig, want u hoeft er de deur niet voor uit! Natuurlijk is ieder adviesgesprek vrijblijvend. U kunt natuurlijk ook een Vitalis showroom in de buurt bezoeken.

GRATIS

STA-OP STOEL

STOELVERWARMING T.W.V.

UNIEK ZITSYSTEEM Zeer geschikt voor mensen met rugklachten van € 798,- voor € 399,-

€ 250,-

Altijd op maat gemaakt

LUXE LUISTERSYSTEEM Comfortabel luisteren naar uw eigen muziek van € 139,- voor € 99,SERVICES VAN VITALIS  VOLLEDIG OP MAAT GEMAAKT, AL VANAF € 1.199, KEUZE UIT VELE MODELLEN, KLEUREN EN STOFFEN  UNIEKE KANTELVERSTELLING  GEMAAKT IN NEDERLAND

WEGENS SUCCES VERLENGD, OOK IN MAART! TRAPLIFTEN MET LEEFTIJDSKORTING

JA,

€ 10,KORTING PER LEVENSJAAR

STUUR MIJ DE GRATIS EXTRA INFORMATIE OVER: STA-OP STOEL TRAPLIFT

Naam* _______________________________________ Mevr. / Dhr.

Deze aanbiedingen zijn geldig t/m 31 maart 2015 en gelden niet i.c.m. met overige acties, kortingen of waardebonnen. Vitalis showrooms: Arnhem, Hazenkamp 24 Drachten, Jade 32 Helmond, Gerstdijk 2 Oosterhout, Rulstraat 17 Sliedrecht, Leeghwaterstraat 31 Zaandam, Penningweg 106d

Postcode* _____________ Plaats __________________________ Telefoon* ______________________________________________ E-mail* ____________________________

*

verplicht in te vullen velden

Stuur de ingevulde bon in een ongefrankeerde envelop naar: Vitalis, Antwoordnummer 1071, 9200 VB Drachten

pensioenbelangen_mnd3

Adres _________________________________________________

ONZE ADVISEUR KOMT VRIJBLIJVEND BIJ U LANGS VOOR EEN AFSPRAAK OF DEMONSTRATIE. BEL GERUST 2 ONZE SHOWROOMS OF KIJK OP WWW.VITALIS.NL/PENSIOENBELANGEN 088 - 848 00 00, BEZOEK

Van de redactie

Turbulente tijden nog niet voorbij over de toekomst van ons pensioenstelsel. Wat het eerste betreft: met de huidige wetgeving is het vrijwel onmogelijk geworden om begrijpelijk over pensioenen te communiceren. Je ziet ook dat de gesprekken daarin nu al vastlopen. Wat het tweede betreft: de organisaties van gepensioneerden zijn in overleg met allerlei partners om te komen tot voorstellen die beter passen bij de huidige en toekomstige omstandigheden dan ons huidige stelsel, waar inderdaad haken en ogen aan zitten. Ik wijs u in dat verband graag op het interview met Jos Berkemeijer (voorzitter pensioencommissie NVOG) en pensioenadvocaat Theo Gommer (pagina 10). Ik kan u hier al melden dat het verrassende ideeën zijn. Zeker voor mensen die graag alles bij het oude willen houden.

Nieuwe wet- en regelgeving heeft in 2014 en 2015 het pensioenlandschap danig op zijn kop gezet. De impact van die nieuwe regels is enorm. Indexeringen bijvoorbeeld kunnen we de komende 10 tot 15 jaren wel vergeten. Dat geldt voor de reeds ingegane pensioenen van ouderen. Maar ook voor de opbouw van het pensioen van jongeren die aan het arbeidsproces deelnemen. Pensioenfondsen gaan door de aangescherpte regelgeving die mede is ingegeven door De Nederlandse Bank (DNB), weliswaar bulken van het geld, maar niemand krijgt daarvan zijn of haar fatsoenlijk deel.

Niemand wil dat Dat wil natuurlijk niemand. Pensioenfondsen niet. Vakbonden niet. En gepensioneerden, hun kinderen en kleinkinderen al helemaal niet. In de vorige editie van ‘Ons Pensioen’ heeft u al kunnen lezen hoe partijpolitieke overwegingen, een doorgeslagen toezichthouder (DNB) en een weinig door pensioenkennis gehinderde staatssecretaris (Jetta Klijnsma) doorslaggevend zijn geweest in deze onnodige en voor velen desastreuze wetgeving.

Tenslotte willen wij graag hoofdredacteur Roelof Mulder sterkte wensen bij het aansterken na de zware operatie die hij heeft ondergaan. Het gaat gelukkig allemaal de goede kant op, maar pittig was het wel. Hij hoopt aan de voorbereidingen voor de volgende OP weer mee te kunnen doen. Jaap van der Spek, Waarnemend hoofdredacteur

We zijn er nog niet helaas En helaas, we zijn er nog niet! Op dit moment wordt er druk gesproken over een wet ‘pensioencommunicatie’. Bovendien is er een politiek-maatschappelijke dialoog aan de gang

3

INHOUD VAN DE REDACTIE

3

COLUMN HASKO

6

De SER weet zich geen raad met pensioenstelsel

15

8

FINANCIELE ANALYSE

16

Turbulente tijden

LEDENVERGADERING Weghalen van spanningen tussen jongeren en gepensioneerden

VAN DE VOORZITTER Een dialoog die geen dialoog is, een advies dat geen advies is

PENSIOEN ACTUEEL

Samenhang pensioen en eigen woning miskend

PENSIOEN ACTUEEL

9

20

Steeds later met pensioen. Meer keuzevrijheid

ZORG

22

Leeftijdbestendig wonen

PAS VERSCHENEN

23

PENSIOEN ACTUEEL

24

Lage rente, grote gevolgen

LEKKER KOKEN INTERVIEW

Audrey’s DeliCasa Zuppa Pavese

10

Theo Gommer en Jos Berkemeijer winden er geen doekje om

4

25

PUZZELEN

26

ANALYSE

Cryptogram & Kruiswoordpuzzel

32

CPB beraamt: Koopkracht in 2015 voor iedereen gunstiger

PRAKTIJK ANALYSE

33

Vervanging oud voor nieuw voor structureel gezonde woningmarkt

ZORG

34

KOEPELNIEUWS

36

Zijn zorgverzekeraars te machtig? ZORG

Op dezelfde weg in verschillende auto’s

28

Samen oud

COLOFON

PENSIOEN ACTUEEL

30

Goede tijden, slechte tijden

MEMOIRES VAN EEN ACTUARIS

31

Simpele rechtvaardigheid

Rectificatie In ons vorige blad hebben wij verslag gedaan van de vergadering in de Eerste Kamer, die ging over de ‘Wet aanpassing financieel toetsingskader pensioenfondsen’ (nFTK). Daarbij hebben we ten onrechte niet gemeld dat Kees de Lange van de OSF ook tegen heeft gestemd. Hij heeft uit protest tegen de overvolle agenda niet aan de beraadslagingen meegedaan, maar wél met de stemmingen. Juist, omdat hij grote moeite had met het nFTK. Onze oprechte excuses aan Kees. Jaap van der Spek en Rob de Brouwer namens BPP en NBP

5

38

Belangenvereniging Pensioengerechtigden Pensioenfonds Zorg en Welzijn

Meepraten over het weghalen van spanningen tussen jongeren en gepensioneerden Boeiend middagprogramma. U kunt zich nog opgeven! UITNODIGING & AGENDA voor de Algemene Ledenvergadering van de Belangenvereniging Pensioengerechtigden Pensioenfonds Zorg en Welzijn Woensdag 22 april 2015. Van harte welkom vanaf 10 uur! Van harte nodigt het bestuur u uit voor de Algemene Ledenvergadering (ALV) van de Belangenvereniging Pensioengerechtigden PFZW (BPP). Wij hopen op veel belangstelling van onze leden! De locatie is: Van der Valk Hotel ‘De Biltsche Hoek’, De Holle Bilt 1, 3732 HM De Bilt Tel. 030-2205811. Bereikbaar per bus vanaf CS Utrecht. De vergadering wordt gehouden in de Beerschotenzaal.

6

Agenda van de vergadering

12.00 u – 13.15 uur

Lunchbuffet in het restaurant

10.30 u 13.30 – 15.30 uur

Welkom en inleiding door Joop Caljouw, voorzitter

“Beeldvorming bij jongeren en ouderen” 10.40 u – 12.00 u

Een panelgesprek waaraan u van harte wordt uitgenodigd deel te

Huishoudelijke vergadering, met:

nemen. Gespreksleider is Joandi Hartendorp, (CNV Jongeren)

•

Verslag van de ALV van 17 april 2014

•

Hoe verliep het jaar 2014 (jaarverslag)

De sprekers en leden van het panel zijn:

•

Notitie beleidsspeerpunten BPP 2015 )

•

Jos Berkemeijer (voorzitter pensioencommissie NVOG);

•

Voorstel wijziging statuten BPP

•

Eunice Bronswijk (bestuurder FNV en Pensioenraad PFZW);

•

Verslag van de kascommissie

•

Michiel Hietkamp (voorzitter CNV jongeren en Pensioenlab);

•

Jaarrekening 2014

•

DirkJan Thijs (voorzitter Jonge Democraten D66).

•

Begroting 2015

•

Vaststelling contributie 2015

Terugblik en afsluiting door Jaap van der Spek (bestuurslid BPP en

•

Benoeming kascommissie 2015.

voorzitter NVOG).

•

Bestuursbenoemingen



»»

15.30 uur

De te benoemen bestuursleden zijn Jaap Dijkstra, Peter

Napraten onder het genot van een drankje.

Patijn, Jan van Pijkeren, Cees Michielse. Zij stellen zich »»

voor.

Meld u snel aan, het is al bijna zo ver!

De bestuursleden waar wij afscheid van nemen zijn

Stuur svp een e-mail naar: [email protected]

Dick Harting en Gerard Veenstra.

Met vermelding van uw naam, adres, postcode en woonplaats.

•

Rondvraag

Vanwege de korte tussentijd ontvangt u de vergaderstukken bij

•

Sluiting

de ingang van de zaal. Wilt u de vergaderstukken nog per e-mail ontvangen, geef het dan s.v.p. expliciet in uw e-mail aan.

Toelichting en uitnodiging tweede vergadering:

Wanneer: Waar:

Voorstel wijziging statuten BPP Een voorstel tot statutenwijziging behoeft tenminste twee/ derde van de door de ALV uitgebrachte stemmen, in een vergadering waarin tenminste twee/derde van de leden tegenwoordig of vertegenwoordigd is. Deze laatste voorwaarde zal in deze ALV met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid niet gehaald worden. In dat geval wordt binnen vier weken daarna een tweede vergadering gehouden waarin over het voorstel kan worden besloten met tenminste twee/derde van de uitgebrachte stemmen, ongeacht het aantal tegenwoordige of vertegenwoordigde leden.

dinsdag 19 mei 2015 van 10.30 tot 11.30 uur in het kantoor van de NVOG (4e etage), Churchilllaan 11 in Utrecht.

De agenda van deze vergadering luidt als volgt: 1. Opening vergadering. 2. Besluit tot wijziging van de statuten BPP op grond van het in de ALV van 22 april 2015 uitgereikte conceptbesluit en rekening houdend met de op 22 april 2015 gemaakte opmerkingen. 3. Sluiting vergadering. Het verlenen van een volmacht voor deze vergadering behoort conform artikel 17, lid 3 Statuten BPP tot de mogelijkheden, maar lijkt het bestuur niet zinvol, omdat tijdens de vergadering op 22 april al duidelijk wordt hoe het voorstel er voor staat.

Dit betekent dat u hierbij ook wordt uitgenodigd voor de tweede ALV-vergadering.

7

VAN DE VOORZITTER | Joop Caljouw

Een dialoog die geen dialoog is, een advies dat geen advies is Weet u het al? De nationale pensioendialoog is voorbij. Wat!? U wist niet dat staatsecretaris Jetta Klijnsma met u de dialoog aanging? Wat jammer. Voor u wellicht, want u heeft uw stem niet kunnen laten horen. Maar vooral voor de staatssecretaris. “Ik wil borgen dat alle belangen worden gehoord en meegenomen bij een oriëntatie op de toekomst”, aldus de goedlachse staatssecretaris begin vorig jaar. Geen enkel onderwerp zou ‘taboe’ zijn. Iedereen mocht meedoen. Als dat het doel was, dan kunnen we gerust vaststellen dat de nationale pensioendialoog is mislukt. Die conclusie trok Vrij Nederland, u weet wel, het oude verzetsblad uit de oorlog.

varianten op één thema. Alsof het een examen met slechts één meerkeuzevraag betreft. Oftewel: “doorhalen wat niet verlangd wordt, mevrouw de Staatssecretaris, een echt advies kunnen we u niet geven. Zoek het zelf maar uit”. En daar zit Jetta Klijnsma temidden van duizend verschillende reacties en niemand die weet hoe het moet. Zij zelf al allerminst. Is dat erg? Dat valt nog te bezien! Op de huidige wetgeving in de kerstweek van 2014 tot stand gekomen, rust in ieder geval geen vrede. Volstrekt ondeugdelijk daarin is de zogenaamde ‘driedubbele zekerheidseis’. Een zekerheid die wat ons betreft maar leidt tot één ding: de zekerheid van armoede.

Natuurlijk: veel belangenbehartigers in de pensioenwereld hebben hun bijdragen geplaatst op de website van de staatssecretaris: www.pensioendialoog.nl. Wat u daar vindt is vooral veel jargon en héél veel technische uitweidingen en details. En zoals zo vaak, zijn ook deze bijdragen heel verschillend en schieten alle kanten op. Hoog tijd dus voor de mening en visie van een college dat boven de partijen staat.

Een nieuw plan en nieuwe hoop Dat moet en kan anders! Daarom is een vooruitstrevend pensioenfonds als het onze druk doende nieuwe wegen te bewandelen. En ook in onze koepelorganisatie van gepensioneerden circuleren baanbrekende voorstellen. Dat we dan ons geloof in de schijnzekerheid van een vast bedrag in euro’s moeten loslaten, is in onze kring al bekend sinds we zelf het rapport De Vries (2011!) uitbrachten. Misschien moet er nog meer gemoderniseerd worden, maar dat zal voor ons als gepensioneerden nooit zo desastreus uitpakken als het nu geldende regime. Verzet tegen het huidige systeem blijft nodig; de oorlog is nog niet gewonnen.

Eerbiedwaardig en gezaghebbende Daarom was alle hoop gevestigd op de eerbiedwaardige en gezaghebbende Sociaal Economische Raad. Die zou een unaniem voorstel formuleren voor een toekomstvast pensioenstelsel. De regering schuift dat voorstel vervolgens als klant-en-klare maaltijd in de magnetron van de wetgeving en klaar is Kees.

Doorhalen wat niet verlangd wordt Helaas. Een unaniem advies is overduidelijk teveel gevraagd. We moeten genoegen nemen met een scenario-studie die de verdeeldheid in de SER niet verhullen kan. Het gaat om vier

8

pensioen actueel | MICHIEL HUISMAN

AOW-leeftijd stijgt sneller dan verwacht te grote inkomensterugval krijgen, is er een overbruggingsregeling. Deze regeling biedt mensen die geen of te weinig (gezamenlijk) inkomen hebben in de periode tussen 65 jaar en de verhoogde AOW-leeftijd ter overbrugging een uitkering op minimumniveau. Voor alleenstaanden is de inkomensgrens tot 200% van het wettelijk minimumloon (WML). Dat is een bruto maandbedrag van € 3.003,60. Voor samenwonenden geldt een gezamenlijk inkomensgrens van 300% van het WML. Dat is een bruto maandbedrag van € 4.505,40.

De AOW-leeftijd gaat vanaf 2016 versneld omhoog naar 66 jaar in 2018 en 67 jaar in 2021. De Tweede Kamer stemde eind vorige maand in grote meerderheid voor een wetsvoorstel dat dit regelt. Staatssecretaris Klijnsma stemde op haar beurt in met een verlenging en verruiming van de overbruggingsregeling die de Tweede Kamer afdwong. Aanvankelijk zou de huidige overbruggingsregeling in 2019 eindigen, dit wordt nu 2023. Bovendien wordt de regeling ook opengesteld voor mensen die tussen 1 januari 2013 en 1 juli 2015 met VUT of vroegpensioen zijn gegaan voor het AOW-gat dat door de versnelde verhoging ontstaat. De oorspronkelijke overbruggingsregeling gold alleen voor mensen die vóór 2013 met vervroegd pensioen waren gegaan.

Verhoging in stappen De AOW-leeftijd wordt vanaf 2016 in stappen van 3 maanden verhoogd en vanaf 2018 in stappen van 4 maanden. Daarmee wordt de AOW-leeftijd 66 jaar in 2018 en 67 jaar in 2021. Vanaf 2022 wordt de AOW-leeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. De verhoging vindt plaats volgens onderstaand tijdspad.

Overbruggingsregeling Om te voorkomen dat mensen die zich niet hebben kunnen voorbereiden op de verhoging van de AOW-leeftijd een al Bron: www.rijksoverheid.nl 67 66 65 2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Wet Pensioencommunicatie unaniem aanvaard De Tweede Kamer steunde vorige maand unaniem het wetsvoorstel van staatssecretaris Klijnsma om de pensioencommunicatie van fondsen en verzekeraars te verbeteren. Staatssecretaris Klijnsma is blij met de steun voor haar wet: “Ik ben blij met de steun van de Kamer en de sector om de pensioencommunicatie verder te verbeteren en vooral te verhelderen. De informatie over ons pensioen mag geen puzzel zijn, maar moet glashelder worden gepresenteerd. Werknemers en gepensioneerden moeten eenvoudig kunnen zien hoe het ervoor staat met hun pensioen.”

In het wetsvoorstel wordt voorgesteld om de pensioencommunicatie te verbeteren door deze meer aan te sluiten op de wensen van deelnemers en duidelijker te communiceren over onzekerheden. Het voorstel beoogt mensen een persoonlijk totaaloverzicht van hun pensioen te bieden. Bron: www.rijksoverheid.nl

9

We moeten naar een ander pensioenstelsel

Het gesprek met de pensioendeskundigen Jos Berkemeijer (actuaris en voorzitter NVOG- pensioencommissie) en Theo Gommer (ervaren pensioenjurist) vindt plaats in Breukelen. De snelweg ernaar toe is breed en toegesneden op de toekomst. Nog niet zo heel lang geleden was het nog een tweebaansweg. Omdat alles vastliep, was een nieuwe aanpak nodig. Het lijkt op de pensioenen. Er dreigt van alles vast te lopen. Daarom moeten we wat doen. Daarover gaat het gesprek met Jos en Theo.

meepraten over het toekomstig pensioenstelsel. Dat is ook gebeurd. De Sociaal Economische Raad (SER) is inmiddels met een advies gekomen, met daarbij de uitgesproken wens om één variant verder uit te werken: Individueel sparen en collectief risico delen. Een belangrijke vraag is echter waarom een nieuw pensioenstelsel nodig is.

Te hoge prijs voor schijnzekerheid Jos Berkemeijer is er duidelijk over: “Het algemene beeld is dat het huidige stelsel zekerheid biedt, maar dat is niet zo. We betalen op dit moment echter wel een veel te hoge prijs voor deze (eigenlijk schijn)zekerheid. We bouwen ons stelsel op

Staatssecretaris Klijnsma heeft het startsein gegeven voor de maatschappelijke pensioendialoog. Heel Nederland mag

10

interview | jaap van der spek

de onder meer verwachte renteontwikkeling en rendementen van aandelen, maar de rente is op dit moment zeer laag en het ziet ernaar uit dat dit voorlopig ook wel zo zal blijven. Bovendien heeft de overheid met het nieuwe FTK alles dichtgetimmerd om maar zekerheden in te bouwen. Als daar ook nog zekerheidseisen uit Europa bijkomen, dan moeten mensen die pensioen opbouwen en gepensioneerden erop rekenen dat het pensioen straks (in reële termen) maar de helft waard is. Dat vraagt om een rigoureus andere aanpak.”

steeds meer mensen zzp-er (zelfstandige zonder personeel). We zijn individualistischer ingesteld en we willen graag meer keuzevrijheid, ook al wijst onderzoek uit, dat mensen dat tegelijkertijd lastig vinden. Toch beseffen mensen dat het zelfstandig beleggen moeilijk is en minder opbrengt dan wanneer je dat met elkaar via een pensioenfonds doet. En veel mensen beseffen ook, dat zo’n systeem alleen maar werkt als je het verplicht stelt. Anders zijn de verleidingen tijdens je loopbaan en de opbouw van je gezin wel erg groot.”

Vertrouwen herwinnen

Theo denkt dat het mogelijk is om een systeem te bedenken waarmee de belangrijkste problemen in één keer worden opgelost. Jos vertelt dat deskundigen uit de organisaties van gepensioneerden al concreet bezig zijn met een voorstel en dat nog in april een handreiking kan worden gedaan aan de overheid en de hele pensioenwereld. Met dat voorstel worden het pensioensysteem en de communicatie erover een stuk eenvoudiger, terwijl de kans op een fatsoenlijk pensioen groter is.

Theo Gommer vult Jos aan: “De huidige pensioenregelingen zijn veel te complex. Het is aan deelnemers niet meer uit te leggen. Is het dan gek dat het vertrouwen verdwijnt? Om je heen zie je de financiële wereld fouten maken en als je dan geen idee hebt hoe het eigen pensioen in elkaar zit, waarom zou je het pensioensysteem dan wel vertrouwen. En met sleutelen aan het huidige systeem wordt het alleen maar ingewikkelder. We moeten echt naar wat anders toe willen we het vertrouwen terugkrijgen.”

Naar een nieuwe aanpak

Verplichtstelling

Nu worden we nieuwsgierig. Hoe ziet die eenvoudige aanpak er dan uit? Jos legt uit: “Niemand kan met enige zekerheid zeggen hoe het er over 40 of 60 jaren uitziet. De nieuwe aanpak is gebaseerd op het feit, dat je geen zekerheid kunt en

Theo voert ook nog maatschappelijke ontwikkelingen aan. “Niemand werkt meer 40 jaren bij één baas, job hoppen is gebruikelijk geworden en door allerlei oorzaken worden

11

vanuit werkeloosheid wilt investeren in een eigen bedrijf, wanneer je de hypotheekkosten naar beneden wilt brengen, of als er mogelijke zorgkosten komen. Je kunt inspelen op het feit dat in het begin van de pensionering over het algemeen meer geld nodig is dan in de laatste jaren van je leven en je kunt inspelen op wensen aan het einde van je loopbaan, zoals deeltijd arbeid en flexibilisering van de pensioenleeftijd. Je bouwt je eigen kapitaal op en je ziet onmiddellijk wat de consequenties zijn van je beslissingen. Het is daarom verstandig ook zzp-ers onder de verplichtstelling te laten vallen.”

moet garanderen. Het systeem geeft dan mogelijkheden op meer succes, omdat je niet (overdreven) grote buffers hoeft aan te houden. De SER heeft al geconcludeerd, dat het goed is als mensen zelf kunnen zien wat ze in hun eigen pensioenpot hebben gespaard en wat dat waard is, en mogelijk straks waard kan zijn. Je doet er dan wel verstandig aan een aantal risico’s met elkaar te delen, zoals het beleggingsrisico en het langlevenrisico. Collectief beleggen geeft over het algemeen een beter rendement en lagere kosten. Het delen van het langlevenrisico wil zeggen dat het geld van overledenen ten goede komt aan het pensioenfonds, waardoor het spaarpotje van anderen voller wordt. Aan het einde van elk kalenderjaar corrigeer je de verwachte sterfte met het werkelijke sterftecijfer.”

Kan alles maar? Voor Jos en Theo is het wel duidelijk, dat er grenzen zitten aan dit ‘geld eruit halen’. Het moet niet mogelijk zijn het geld anders te besteden dan dat kosten in de toekomst worden bespaard en je spaargeld moet niet onder de grens komen van wat op basis van de beoogede rendementen (bijvoorbeeld 3%) nodig is voor een redelijk pensioen. Wat redelijk is, blijft voor discussie vatbaar. Redelijk is bijvoorbeeld een aanvul-

Jos vervolgt: “Hetzelfde geldt voor het beleggingsrendement. Als het gemiddelde rendement (bijvoorbeeld) over 5 jaren afwijkt van het beoogde rendement (in ons voorbeeld 3%) dan wordt het verschil met elkaar gedeeld. Omdat geen sprake is van toekomstige zekerheid, kunnen fondsen

Collectief beleggen geeft over het algemeen een beter rendement en lagere kosten gemiddeld een beter en stabieler resultaat voor de deelnemers en gepensioneerden bereiken.”

lend pensioen dat gebaseerd is op één of twee keer AOW.

Stabiel rendement

De keuze voor een beoogd rendement geeft geen zekerheid. Waarschijnlijk kunnen op de lange duur hogere rendementen worden bereikt, maar lagere rendementen zijn niet uitgesloten. Bij 3% rendement krijg je bijvoorbeeld € 20.000 en bij 4% € 25.000. Elk jaar krijgt de deelnemer op basis van het hiervoor beschreven principe een up date. Je weet precies wat er gebeurt. Bovendien kunnen dan prognoses worden gegeven over te behalen bedragen, maar zonder verwachtingen te scheppen. En wat zo mooi is, met de eigen opbouw van het eigen pensioenpotje behoren ook de generatiespanningen (wat dit betreft) tot het verleden.

Weg met de generatiespanningen

“Om het systeem een goede solidaire basis te geven, zul je deelname verplicht moeten stellen en moeten afstappen van de (schijn)zekerheid. Dan kunnen pensioenfondsen actiever beleggen en hun risicohouding afstemmen op een zo hoog mogelijk en stabiel rendement, zonder de restricties van huidige geldende zekerheidseisen. “

Ook voor zzp een verplichtstelling Theo een reactie vragend, knikt instemmend en vervolgt: “Er is keuzevrijheid waar het gaat om bedragen die je onderweg of als gepensioneerde kunt opnemen, bijvoorbeeld als je

12

Wie is Jos Berkemeijer?

Doorsneepremie

Jos Berkemeijer (1954) is Managing Partner van Symetrics en heeft meer dan 35 jaar ervaring als actuaris, CEO en commissaris op het gebied van pensioen- en levensverzekering, pensioenfondsen, zorgverzekeraars en adviesdiensten.Hij was onder meer directievoorzitter Achmea Pensioenen en Sociale Zekerheid, managing director Mercer Nederland en commissaris bij zorgverzekeraar Eno. In 2014 ontwikkelde hij voor het Actuarieel Instituut de module ‘Risicomanagement & Proces’. Op dit moment is Jos Managing Partner bij Symetrics, een ‘Dutch Longlisted FinTech50 Company’, die zich richt op ‘Behavioral Economic Asset & Liability Modelling’. Hij is voorzitter van de NVOG- Pensioencommissie en lid van de raad van toezicht van een bedrijfstakpensioenfonds. Hij is directieadviseur (risicomanagement, governance, etc.) en geeft trainingen in risicomanagement.

Rest nog de vraag over de doorsneepremie. Jos: “Het berekenen van de premie en de vraag hoe je die verdeelt tussen werkgever en werknemer, is en blijft een zaak van de sociale partners. Theo: Als je het open speelt rondom de eigen spaarpot en de waarde van het gespaarde bedrag op de verschillende momenten in iemands carrière moet het toch mogelijk zijn om samen als werkgever en werknemer wat water bij de wijn te doen. Dan kun je ook de discussie over de doorsneepremie afronden met afspraken.” Maar, zeggen beiden, het nadenken over een nieuw pensioensysteem moet je los zien van de discussie over de doorsneeproblematiek. Ze hebben eigenlijk niets met elkaar te maken. Verwar dat dus ook niet met elkaar. Zowel Jos als Theo zijn van oordeel dat de voorstellen technisch realiseerbaar zijn. Dat het bovendien goed mogelijk is om vanuit het huidige systeem met je ‘eigen geld’ over te stappen naar het nieuwe systeem en daarna ook naar een ander pensioenfonds als je van baan verandert. Zowel Jos als Theo zijn het zeer eens met de opmerking dat het wel laat is, maar dat we gelukkig nog enige tijd hebben voor het huidige systeem vastloopt. Dan moeten we nu wel tempo maken met de voorbereidingen, niet alles tegelijk willen doen en een goede route (stappenplan) uitstippelen met een na te komen tijdschema waaraan we ons dan ook echt houden.

Wie is Theo Gommer? mr Theo Gommer MPLA (1966) is managing partner bij Akkermans & Partners Legal & Advice te Tilburg, waar hij tevens directeur van het Wetenschappelijk Bureau is. Daarnaast is hij advocaat bij Gommer & Partners Pensioen Advocaten – oprichter van de PensionLawyers Asscociation – en voorzitter van de Nederlandse Orde van PensioenDeskundigen. Ook is hij manager van de Visitatie Commissie Pensioenfondsen B.V. (VCP).Verder is hij actief als inleider/ docent en vaste columnist bij De Telegraaf (www.overgeld.nl). Tot slot is hij hoofdredacteur van het vakblad PensioenAlert.

En hoe zou de nieuwe aanpak dan moeten heten? Jos: “ISDC. Individueel Solidair Defined Contribution.”

Nieuwe wegen inslaan Zelfs op de A1 gebeurt nog wel eens een ongeluk, ondanks de vernieuwingen. Dat kan een pensioenfonds ook gebeuren als er een wereldcrisis komt. Dan hebben we in het huidige systeem een probleem, en ook in het nieuwe systeem. Maar in het nieuwe systeem zijn de effecten aan de deelnemers direct zichtbaar te maken, kan beleid beter worden aangepast en …. het is goed uit te leggen. Je ziet wat er op de weg voor je gebeurt. De wens van Theo en Jos is, dat wij in Nederland bereid zijn om nu nieuwe wegen in te slaan. Nu, omdat het nodig is. De zaak loopt anders vast.

13

Beleef de sfeer van gastvrijheid en comfort

t r a a V e A an d H ote l www

laand .hote

evaa

rt.nl

45 jaar de specialist in supervoordelig compleet verzorgde reizen 8-DAAGSE 50+ BUSREIS COMPLEET VERZORGD individueel of met gezelschap 8-Daagse Jubileum aanbieding!! Vertrek op: 6 juni € 550,- p.p. 13 juni € 550,- p.p. Kerst vertrek op 22 december

25 augustus 12 September 3 Oktober

€ 500,- p.p. € 500,- p.p. € 450,- p.p.

Halen en Brengen, 4x Middagtocht Dagtocht met 3 uur varenIncl. entree gelden en consumptie Hollandse keuken, mogelijkheid tot afstemming op dieet Gezellige avondprogramma’s bieden volop variatie Toeslag 1 persoonskamer € 70,( Deze actie geldt tot 30-04-2015 en het reglement voor onze vakantiereis arr.)

www.hotelaandevaart.nl [email protected] Speciaal ter er van ons 45 jarig jubileum bieden wij u vele extra’s

Bekijk het hele reisaanbod op onze website ARRANGEMENTEN 2015 www.hotelaandevaart.nl 14 Vaart n.z. 88/89, 8426 AV Appelscha, Tel. 0516-43 32 32

COLUMN | Hasko van Dalen

De SER weet zich geen raad met pensioenstelsel Het SER-advies over de toekomst van ons pensioenstelsel, als onderdeel van de Nationale Pensioendialoog, stelt teleur. De SER komt niet verder dan een analyse van de belangrijkste uitdagingen en bespreking van een aantal varianten. Keuzes worden niet gemaakt. Keuzes worden echter niet gemaakt. Het lijkt alsof de SER zich geen raad wist met de toekomst van ons pensioenstelsel.

In de jaren tachtig van de vorige eeuw kende ons land het fenomeen van de brede maatschappelijke discussie. Een oeverloos gepalaver over een maatschappelijk onderwerp, waaraan iedereen mocht deelnemen. Volgens de toenmalige minister Jan Terlouw werd het een welles/nietes-debat met op de discussieavonden telkens dezelfde mensen. Niet voor herhaling vatbaar zou je denken. Toch heeft Staatssecretaris Klijnsma iets soortgelijks gedaan met de Nationale Pensioendialoog. Iedereen kon hieraan meedoen, niet alleen organisaties die actief zijn in de pensioenwereld. Verspreid over het hele land waren er dialoogbijeenkomsten en via internet kon men persoonlijke opvattingen en ideeën melden. Daarnaast vroeg Klijnsma ook nog advies aan de SER.

Varianten De SER komt niet verder dan een analyse van de varianten die men heeft geschetst. Voor elke variant is bekeken of die eraan bijdraagt dat mensen na pensionering hun bestedingspatroon zoveel mogelijk kunnen voortzetten, aansluit op maatschappelijke trends en de economie ondersteunt. Dat levert een leuke tabel op met plussen en minnen, die voer voor techneuten is, maar niets zegt. De SER heeft de verschillende factoren namelijk niet gewogen, omdat de raad dat arbitrair vond. De enige conclusie is nu dat geen enkele variant op alle criteria positief scoort. Daar moeten we het dus mee doen. Alle verdere bespiegelingen zal ik u besparen. Ook de conclusie dat de variant ‘Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling’ de meeste plussen scoort en daarom interessant kan zijn. Tegelijk is het namelijk ook een variant die nog nergens ter wereld bestaat. Maar zoals het een goed adviesorgaan betaamt, heeft de SER zichzelf van nieuw werk voorzien door aan te kondigen dat men deze variant de komende tijd verder gaat verkennen.

SER-advies De SER is een exponent van het befaamde poldermodel en het officiële adviesorgaan van kabinet en parlement over de hoofdlijnen van het te voeren sociaal-economisch beleid. Er zitten vertegenwoordigers in van werkgeversorganisaties en vakbonden plus onafhankelijke deskundigen. Waar dat vroeger vaak tot baanbrekende adviezen leidde, is er de laatste jaren sprake van pas op de plaats. Ook bij dit advies is dat het geval. Wellicht is daaraan debet dat de SER ook een soort eigen pensioendialoog heeft gehouden. Bij de voorbereiding van het advies is een brede groep vertegenwoordigers van relevante doelgroepen uitgenodigd, zoals jongeren, ouderen, zzp’ers, pensioenuitvoerders, pensioenfondsen, kennisinstituten, externe deskundigen, vakbonden, werkgeversorganisaties, consumentenbond en organisaties op het terrein van wonen en zorg. Zij mochten allemaal hun, soms zeer sterk uiteenlopende, meningen verkondigen. Het gevolg is dat het SER-advies vooral een uitgebreide analyse bevat van alle uitdagingen voor ons pensioenstelsel. Daarnaast schetst het een aantal mogelijke varianten voor de toekomst.

Hasko van Dalen is onafhankelijk deskundige op het gebied

15

van pensioenen, sociale zekerheid en employee benefits

Financiële analyse | Willem Schuddeboom

Een stevig fiscaal fundament voor het eigen huis

Een eigen woning en aanvullende pensioenen vormen samen het grootste financiële belang van de gemiddelde burger in Nederland. Ondanks dit grote belang blijken in publieke en politieke debatten hierover feiten helaas ondergeschikt te zijn gemaakt aan beeldvorming. Bovendien is de huidige wet- en regelgeving voor de eigen woning en voor pensioenen niet in het belang van die burger. Dat constateert Willem Schuddeboom die in dit artikel voor een andere aanpak pleit. Kopen is voordeliger

In de afgelopen twintig jaar is het aantal huishoudens met 17% tot 7,6 miljoen gestegen. Het aantal eenpersoonshuishoudens is met 33% tot 2,8 miljoen gestegen. De omvang van een huishouden is in deze periode gedaald van 2,35 naar 2,18 m/v. Zowel Europees als mondiaal gezien een laag cijfer. Woningnood in Nederland bestaat dus niet. In Nederland bezat 59% van de huishoudens in 2014 een eigen woning en 67% van de burgers woont in een eigen woning. Paren, met en zonder kinderen, wonen voor 82% respectievelijk 70% in een eigen woning. Van de huishoudens, waarvan de hoofdbewoner tussen de 35 en 55 jaar is, bezit 68% een eigen woning. Van de huishoudens met een hoofdbewoner ouder dan 65 jaar bezit 50% een eigen woning, met een hoofdbewoner ouder dan 75 is dit 40%.

Het kopen van een eigen huis is voor starters niet eerder zo voordelig geweest. De verlaging van de overdrachtsbelasting van 6% naar 2%, de lagere kosten voor het afsluiten van een hypothecair krediet, de lagere woningprijzen en de gedaalde hypotheekrente hebben tot gevolg dat de jongere generaties financieel beter af zijn met (het kopen van) een eigen huis dan huren. Indien het jaarinkomen van elk van de beide partners € 24.000 is, kunnen zij in 2015 maximaal een hypothecair krediet van € 120.000 krijgen. Dit betekent bij 3% rente een maandlast van circa € 500 bruto en een woonlasten quote van 12,5%. Wegens het gezamenlijke inkomen van € 48.000, zal hun huur minimaal € 700 zijn. Koop is dus de voordeligere optie.

16

Bovengrens omlaag

Relatie pensioen en woning

Voorheen bestond de bovengrens voor tophypotheken uit de som van de aankoopprijs van de woning, de overdrachtsbelasting en de bijkomende kosten voor het afsluiten van een hypothecair krediet. Wegens een lager tarief bij de overdrachtsbelasting en de gedaalde kosten voor de afsluiting, is een daling van de bovengrens van 110% tot 105% logisch. Een nog lagere bovengrens betekent dat een koper eigen geld moet inbrengen. Omdat de koper sinds 2013 ook stelselmatig de hypotheekschuld moet aflossen, is dit een onnodige belemmering, die nadelig is voor de jongere generaties, de starters.

Op grond van de beschikbare cijfers mag verondersteld worden dat het eigen woning bezit ook in de toekomst zal stijgen en dat in de toekomst 80% van de huishoudens, op moment dat de hoofdbewoner met pensioen gaat, een eigen woning bezit. Daarmee ontstaat een belangrijke relatie tussen aanvullende pensioenen en het bezit van een eigen woning. Indien de hoofdbewoner op moment van pensionering een eigen huis bezit en de hypotheekschuld is afgelost, dan dalen zijn lasten. Rente en aflossing van deze hypotheekschuld bedragen normaliter ten minste 25% van het netto inkomen. Indien dit feit wordt verwaarloosd, dan zal het besteedbare inkomen na pensionering hoger liggen dan voor pensionering. Uit diverse onderzoeken blijkt dat deelnemers deze situatie niet gewenst vinden.

Scheefhuren opgelost Tot in de jaren ‘90 beschouwden veel politici de volgende verdeling op de woningmarkt als gewenst: 70% eigen woning bezit, 20% sociale huur en 10% commerciële huur. De snelste methode om deze verdeling te realiseren is als woningbouwcorporaties van hun 2,3 miljoen huurwoningen, 31% van alle woningen, circa 0,8 miljoen aan hun huurders verkopen. Het probleem van scheefhuren – bij 0,7 miljoen huurders – is dan opgelost, omdat deze huurders voordeel hebben om hun huurhuis te kopen. Het aandeel sociale huurwoningen via woningbouw corporaties is dan na deze verkoop circa 20%.

Vroeger fiscaal beleid Het vroegere fiscale beleid van de overheid, met als impliciet doel om de hypotheekschuld niet stelselmatig af te lossen, heeft tot een bijzondere situatie geleid, die schadelijk is voor veel burgers en voor de Nederlandse economie. Veel burgers hebben een hoge hypotheekschuld, waarop niet afgelost wordt, terwijl sommigen toch beschikken over veel geld, welke als beleggingen en/of beleggingsverzekeringen worden aangehouden. Het is dit vroegere fiscale beleid van

17

de overheid dat veel burgers heeft aangemoedigd tot de koop van wat nu woekerpolissen heet.

van de burgers als van de overheid, zoals blijkt uit het hierbij afgedrukte rekenvoorbeeld (kader 2) bij opname van € 100 miljard uit de beleggingen om de hypotheek schuld af te lossen.

Huidig fiscaal beleid Het huidige fiscale beleid heeft daarentegen als uitgangspunt dat de hypotheekschuld op moment van pensionering is afgelost. Om dit doel te bereiken heeft de overheid de laatste jaren ingezet op nieuwe wetgeving (zie kader 1). Wetgeving die niet alleen uiterst complex is, maar ook onevenwichtig uitpakt voor de diverse groepen burgers en nadelig is voor de nationale economie.

Consumptie stimuleren Een voordeel van deze saldering is dat de consumptie word gestimuleerd en daarmee de economische groei en werkgelegenheid. Een tweede voordeel hiervan is dat de balansen van de banken in Nederland aanmerkelijk zullen krimpen en dat daarmee het weerstandsvermogen en de buffers van deze banken stijgen. Hierdoor kunnen banken weer sneller krediet verschaffen.

Burgers, die een hypotheekschuld aflossen, zoals sinds 2013 verplicht is bij nieuwe schulden, ontvangen in het huidige systeem steeds minder fiscaal voordeel. Extra aflossingen op de hypotheekschuld hebben in de huidige fiscale regeling de volgende nadelen: a) het eigen woning forfait daalt niet, b) de afgeloste bedragen mogen niet meer in hetzelfde fiscale regime worden opgenomen.

Effectieve oplossing De huidige regeling is onnodig discriminerend tussen de verschillende groepen burgers en te complex. In 2000 had een werkgroep van het Ministerie van Financiën een simpele en effectieve oplossing voorgesteld, die ten onrechte geen aandacht heeft gekregen. Rekening houdend met de latere wijzigingen in het eigenwoning forfait, zoals de invoering van de ‘villabelasting’, de invoering van de bijleenregeling en de huidige jaarlijkse beperking van de hypotheekrente-aftrek, jaarlijks 0,5% minder aftrek voor hypotheekrente, kan de huidige regeling met een overgangsperiode als volgt worden vervangen:

Mede als gevolg hiervan hebben de Nederlandse burgers € 550 miljard beleggingen, zowel vastrentend als zakelijk (exclusief aandelen als directeur-grootaandeelhouder van een vennootschap), terwijl de nationale hypotheekschuld bijna € 670 miljard bedraagt. Deze situatie is zowel in het nadeel

KADER 1 De overheid heeft achtereenvolgens de volgende beperkingen doorgevoerd: 1.

sinds 1996 kunnen de afgeloste bedragen niet meer binnen hetzelfde fiscale regime worden opgenomen,

2.

sinds 2001 geldt een beperking van de hypotheekrente-aftrek tot maximaal 30 jaar,

3.

sinds 2004 invoering van de bijleenregeling

4.

sinds 2011 een aanpassing van de hypotheeknormen voor tweeverdieners,

5.

sinds 2011 een voortdurende dalende bovengrens bij tophypotheken,

6.

sinds 2013 verplichte aflossing bij nieuwe hypothecaire schulden.

18

KADER 2 REKENVOORBEELD

Bestaande regeling Minder Box 3 belasting

Voorstel

30% x 4% x

30% x 4% x

100 miljard =

100 miljard =

€ 1,2 miljard

€ 1,2 miljard

Minder spaarrente Minder

Minder aftrek in Box 1

Totaal voordeel Rijk

52% x 4% x

70% x 52% x 4%

100 miljard =

x 100 miljard =

€ 2,08 miljard

€ 1,456 miljard

€ 0,880 miljard

hypotheekrente

€ 0,256 miljard

Bestaande regeling

Voorstel

2% x 100 miljard

2% * 100 miljard

= € 2 miljard

= € 2 miljard

4% x 100 miljard

4% x 100 miljard

= € 4 miljard

= € 4 miljard

Brutoverschil

€ 2 miljard

€ 2 miljard

Saldo Box 1 en 3

€ 0,880 miljard

€ 0,256 miljard

Totaal voordeel Burger

€ 1,120 miljard

€ 1,744 miljard

Daling begrotingstekort

1. Beperking van de hypotheekrente aftrek tot 70% en maximaal eenmaal het minimumloon, 2. Afschaffing van het eigenwoning forfait en de villabelasting, 3. Afschaffing van de huidige beperking in de IB, 4. Handhaven van de overdrachtsbelasting op 2%, 5. Onder voorwaarden toestaan van opname van eerder afgeloste bedragen.

Banken beprijzen de financiële risico’s bij de hypotheekschuld niet efficiënt en dat is in het nadeel van de burger. Dit blijkt uit de prijsstelling van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG). Voor een lage verzekeringspremie bij de NHG daalt de prijs van een hypotheekschuld bij een bank aanmerkelijk. De terugverdientijd van deze premie was voorheen minder dan een jaar. Een oplossing zou zijn om de overheid als vertegenwoordiger van de burgerij een rol op deze markt te geven. De overheid kan namens deze burgerij diensten aanbieden aan individuele burgers. Indien de overheid een nationaal hypotheekfonds opricht, die de goede kredietwaardigheid van de overheid benut, dan betalen burgers individueel minder hypotheekrente. Stel dat na alle voorgestelde aanpassingen, de nationale hypotheekschuld 50% van het Nationaal Inkomen wordt, en de netto-marge op de hypotheek schuld 2% is, dan is de winst van dit fonds 1% van het Nationaal Inkomen. Dit fonds zou dan in 2015 € 6 miljard hebben verdiend. De daling van de nationale hypotheek schuld en het lagere rentepercentage zullen het begrotingstekort bij de overheid met 2% -3% punt laten dalen.

De voorgestelde regeling start met een beperking van de fiscale aftrek tot 80% van de betaalde hypotheekrente en een bovengrens van tweemaal het minimumloon. In een periode van 5 jaar wordt deze aftrek beperkt tot 70% en de bovengrens wordt dan eenmaal minimumloon.

Gunstig voor gepensioneerden In 2014 was de gemiddelde hypotheekschuld circa 60% van de waarde van de eigen woning. Uitgaande van een gemiddelde rente van 4% en een EW forfait van 0,75% is deze beperking van de hypotheekrente aftrek tot 70% neutraal voor burgers en overheid. De hypotheekschuld van de gepensioneerden is gemiddeld lager, bij 75% van deze groep is dit krediet minder dan de helft van de WOZ. Voor hen valt deze regeling bijna altijd gunstig uit.

19

PENSIOEN ACTUEEL | MICHIEL HUISMAN

Steeds later met pensioen. Meer keuzevrijheid We gaan steeds later met pensioen. Oók in de praktijk. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS. Verder valt te melden dat de nieuwe wet Pensioencommunicatie nu écht ingaat en dat zowel de Pensioenfederatie (pensioenfondsen) als het Verbond van Verzekeraars (pensioenverzekeraars) zich gedwongen voelen steeds luider om meer keuzevrijheid roepen. De gemiddelde leeftijd waarop werknemers met pensioen gaan is in 2014 opgelopen tot 64,1 jaar. Dat is 0,2 jaar hoger dan in 2013 en 0,5 jaar hoger dan in 2012. In 2014 was voor het eerst meer dan de helft van de werknemers op het moment van pensioneren 65 jaar of ouder. Het aantal gepensioneerden is opgelopen tot 3,1 miljoen (2014). Aldus het CBS.

In 2007 lag de gemiddelde pensioenleeftijd nog op 61 jaar, maar sindsdien begon de leeftijd fors te stijgen. Onder meer door invoering van wetswijzigingen en regels om langer door te werken. Daar kwam de verhoging van de AOW-leeftijd per 1 januari 2013 nog overheen.

pensioenleeftijd steeds verder omhoog ging en dat steeds meer mensen pas na hun 65e met pensioen gaan. In 2014 was voor het eerst meer dan de helft (52%) van de pensioengangers ouder dan 65. Daarnaast is 42% tussen de 60 en 65 jaar (in 2008 was dit nog 70%). Het aandeel van de pensioengangers onder de 60 jaar blijft stabiel op 6%.

Het leidt ertoe dat de gemiddelde

Meer keuzevrijheid Wat nog niet kan, maar wél zou moeten is een eenmalige uitkering op het moment van pensionering. De Pensioenfederatie pleit hiervoor. Bij de vormgeving van deze eenmalige uitkering moet worden aangesloten bij de hoog-laagconstructies die pensioenfondsen nu reeds kennen. Er bestaat immers een spanning tussen enerzijds

de verplichte collectieve pensioenopbouw en anderzijds de wens om individuele keuzevrijheid mogelijk te maken. Individuele keuzevrijheid mag naar de opvatting van de Pensioenfederatie echter niet ten koste gaan van het collectief belang. Dat hoeft ook niet, vindt de lobby-organisatie van pensioenfondsen. In de bestaande hoog-

20

laagconstructies is een evenwichtige balans gevonden. Een balans waarbij goed aangesloten kan worden. De Pensioenfederatie ziet dus een goede mogelijkheid om deelnemers op pensioendatum meer keuzevrijheid te bieden. De Pensioenfederatie is echter geen voorstander van een alternatieve

aanwending van pensioengeld tijdens de opbouwfase. De pensioenfondsen schrijven: “Op pensioendatum kunnen deelnemers vaak pas goed inschatten hoeveel pensioen zij nodig hebben en zijn zij in staat hun gehele financiële situatie te overzien. Als pensioengeld tijdens de opbouwfase wordt onttrokken, zal de deelnemer een langjarig beleggingsrendement mislopen. De directe ‘opbrengsten’ in termen van niet-ingelegde premie zijn klein, maar de kosten in termen van misgelopen pensioen later zijn groot. Bovendien gaat het onttrekken van pensioengelden in de opbouwfase ten koste van de collectiviteit en daarmee van de mogelijkheid om binnen een pensioenfonds risico’s te delen.”

Lage rente en pensioen Ook het Verbond van Verzekeraars pleit voor keuzevrijheid. Onder andere

Verbond van Verzekeraars heeft in 2013 de mogelijkheid bepleit dat een deelnemer ook na de pensioendatum beleggingsrisico draagt (doorbeleggen). als het gaat om ‘doorbeleggen’ na pensionering. Dit houdt in dat een opgebouwd pensioenkapitaal tijdens de arbeidzame periode niet ineens aangewend hoeft te worden voor aankoop van levenslange, periodieke pensioenuitkeringen, maar dat een deel van het opgespaarde kapitaal mag worden doorbelegd. Het risico van dat doorbeleggen ligt dan volledig bij de consument. Risky business dus, maar indien weloverwogen gedaan, niet per definitie onverantwoord en een antwoord op de vraag om bij lage rentestanden en moeilijke marktomstandigheden niet (in één keer tegelijk al) je opgespaarde pensioenvermogen tot uitkering te moeten laten komen. Wachten op betere tijden kan een panacee zijn.

Om hun mening kracht van argumenten te geven, schrijven de pensioenverzekeraars bij monde van het Verbond: “De hoogte van de uitkering kan bij een rente van twee procent globaal vijftien procent lager zijn dan bij vier procent rente. Om consumenten met een beschikbare premieregeling een alternatief te bieden, heeft het Verbond van Verzekeraars in 2013 de mogelijkheid bepleit dat een deelnemer ook na de pensioendatum beleggingsrisico draagt (doorbeleggen). Het kabinet heeft pas recent aangegeven dit wettelijk mogelijk te willen maken. Ondertussen willen verzekeraars dat zij de mogelijkheid krijgen daarop vooruitlopend maatwerkoplossingen te zoeken. Bijvoorbeeld door uitstel van de pensioeningangsdatum.”

Pensioencommunicatie Het nieuwe wetsvoorstel Pensioencommunicatie is vorige maand door een ruime meerderheid van de Tweede Kamer aangenomen. In deze wet wordt geregeld om de pensioencommunicatie te verbeteren door deze meer aan te sluiten op de wensen van deelnemers en duidelijker te communiceren over onzekerheden. Het voorstel beoogt mensen een persoonlijk totaaloverzicht van hun pensioen te bieden. Een aantal amendementen zorgen voor aanvullingen en aanpassingen op het oorspronkelijke wetsvoorstel: • Deelnemers moeten de mogelijk-

•

heid krijgen één keer per jaar te wisselen tussen digitale en schriftelijke communicatie; De regering moet gaan onderzoeken of verschillende informatiekanalen (zoals het Uniform Pensioen Overzicht, het pensioenregister (via DigiD benaderbaar), de website van pensioenuitvoerders en Pensioen-1-2-3) kunnen worden geharmoniseerd en of de derde pijler kan worden toegevoegd aan het Pensioenregister. De derde pijler staat voor pensioeninkomen dat mensen in

21

•

privé, dus los van hun arbeidsovereenkomst, bijeen hebben gespaard; De regering wordt verder verzocht om te waarborgen dat bij inwerkingtreding van de wet de uitvoeringskosten van pensioenfondsen en pensioenverzekeraars niet alleen openbaar worden gemaakt, maar dat daarbij ook één uniforme rekenwijze wordt gebruikt zodat deze kosten met elkaar kunnen worden vergeleken.

ZORG | ERIC VAN ECK

Gemeenten vinden woningaanpassing niet hun taak De ANBO heeft samen met het onderzoeksbureau KIEN in kaart gebracht hoe de Nederlandse gemeenten omgaan met het woningaanbod en de woningaanpassing voor ouderen. De onderliggende vraag was hoe gemeenten omgaan met de doelstelling, dat ouderen langer de regie over hun eigen leven moeten behouden en langer zelfstandig blijven wonen. Zoals bekend geeft een overgrote meerderheid van de ouderen er de voorkeur aan te blijven wonen in de huidige woning. Niet zo gek als je bedenkt dat ze vaak goed geworteld zijn in die omgeving en daar ook volgens de nieuwe beleidsinzichten een beroep moeten doen voor ondersteuning. Bovendien zijn er niet veel beschikbare seniorenwoningen die net zoveel ‘huis’ bieden als de huidige woning. Als de gebreken van de ouderdom zich voordoen, is het aanpassen van het huis dus een voor de hand liggende oplossing.

Behoeften aan ouderenhuisvesting Uit de inventarisatie van ANBO en KIEN bleek dat 60% van de gemeenten redelijk op de hoogte zijn van het aanbod van (huur)woningen voor senioren. Maar de behoeften aan woningen en woningaanpassing waren minder vaak duidelijk in beeld

(37 resp. 24% van de respondenten). Ongeveer de helft van de gemeenten geeft aan het onderwerp van belang te vinden. Een derde deel heeft hierover overleg met corporaties en ouderenbonden.

Geen geld Het komt voor dat burgers in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) aan hun gemeente om een financiële bijdrage vragen in de aanpassing van de woning. Bijvoorbeeld voor een traplift. Het onderzoek toont dat gemeenten in plaats daarvan adviseren te verhuizen. Bijna de helft van de onderzochte gemeenten (47%) hanteert strenge criteria om te bepalen of iemand recht heeft op een woningaanpassing. Alleen in uitzonderingsgevallen kan een burger een beroep doen op (financiële) hulp. Minder dan de helft van de deelnemende gemeenten (46%) heeft een speciaal potje voor woningaanpassingen. De helft heeft hiervoor (dus) geen budget apart gezet. De ondervraagde gemeenten vinden in meerderheid woningaanpassing niet hun taak. Zij leggen de bal bij de

22

burger en de woningbouwcorporaties. Slechts een paar gemeenten geven aan een actieve rol voor zichzelf te zien als het gaat om de bemiddeling tussen senioren en het woningaanbod. Een aantal gemeenten geeft aan hier wel een indirecte rol in te spelen maar dit niet zelf op individueel niveau te behandelen. Bijvoorbeeld door overleg, ondersteuning en informatie verstrekking of via nauw contact met bijvoorbeeld woningcorporaties. Gemeenten die aangeven hier geen rol voor zichzelf te zien, geven vooral aan uit te gaan van de eigen kracht van de burger.

Voorkomen zorgkosten “Gemeenten laten een belangrijke taak liggen”, zegt ANBO-directeur Liane den Haan in ‘Binnenlands Bestuur’. “Zeker nu senioren langer thuis moeten blijven wonen, zullen dit soort aanpassingen vaker in bestaande bouw gedaan moeten worden. Gemeenten moeten hier écht anders mee omgaan. Investeren in een woningaanpassing kan op termijn dan grotere zorgkosten voorkomen.”

PAS VERSCHENEN |

Peter Cossins: De Monumenten, paperback 400 pagina’s, ISBN 9789022331361, Uitgeverij Manteau, € 24,99.

In dit boek draait alles om feiten en leuke wetenswaardigheden van de vijf belangrijkste, eendaagse wielerklassiekers. De schrijver gaat terug naar het begin van alle klassiekers en kon putten uit een bijna volmaakt (Vlaams) archief. De Vlamingen vinden het ongetwijfeld een monument van een boek, maar die kwalificatie gaat Nederlanders ongetwijfeld wat te ver. De beschrijving van recente klassiekers vanaf de jaren 80 is de meest interessante. Citaten van diverse renners zijn amusante stof. Alle renners winnen liever een klassieker dan een Tour etappe. Dit boek is echt iets voor wielerfanaten van – waarschijnlijk – beneden de grote rivieren.

Tertia Wiedenhof, Annemieke Dubbeldeman, Ellen Webbink: Vegatopia – het kookboek, gebonden 176 pagina’s, ISBN 9789046818732, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, € 22,95.

Vegatopia.com bestaat al meer dan 20 jaar. En nu is er dan ook een kookboek. De redactie van de website weet als geen ander hoe je aantrekkelijke gerechten maakt voor vegetariërs én zij die eens een dagje geen vlees of vis willen. Bijvoorbeeld een snelle boerenomelet voor de makkelijke maandag, een Koreaanse bibimhap op ‘dinsdag currydag’ en ouderwets kaasgehakt voor ‘woensdag gehaktdag’. Of wat te denken van zoete aardappel-pompoenstamppot op donderdag of de simpelere zuurkoolstamppot met mosterd en uitjes. Lekkere snacks op vrijdag, feestelijke gerechten voor zaterdag en zoet voor zondag. Eet smakelijk! <MB>

Jaap Toorenaar: Mijn moeder zei altijd……, paperback 160 pagina’s, ISBN 9789400400801, Uitgeverij Thomas Rap, € 10,00.

Welke gedenkwaardige, leuke of verstandige uitspraken hadden uw (groot)ouders? Het afgelopen jaar heeft Jaap Toorenaar deze vraag aan veel mensen gesteld en dat leverde een enorme verzameling uitspraken op. Van het opvoedkundige “van korstjes krijg je borstjes” tot uitspraken die niet voor kinderoren bestemd zijn. Kortom: een meesterlijke bundel, die de lezer meeneemt naar nostalgische wijsheden die van alle tijden zijn. Tot stand gekomen met medewerking van het Genootschap Onze Taal. Vorig jaar besteedden Giel Beelen, Edwin Evers, Frits Spits en andere radiomakers er aandacht aan. Ook het AD en nrc.next berichtten over het initiatief.

Nelleke de Boorder en Dick Matena: Sammie en Nele bij Van Gogh, gebonden 32 pagina’s, ISBN 9789020682861, Uitgeverij Kluitman, € 13,95.

Renee Spaan is forensisch expert bij bureau Donumstraat in Den Haag. Verspreid door de stad worden vuilniszakken gevonden met afgezaagde lichaamsdelen erin. Tegelijkertijd krijgt zij met haar collega’s te maken met de dood van een zonderling. Renee doet hierbij een lugubere ontdekking die het onderzoek volledig op zijn kop zet. Maar wat haar nog wel het meest bezighoudt is wat er 25 jaar geleden precies is gebeurd op de dag dat haar vader, die ook bij de politie zat, om het leven is gekomen en waarom wil iemand voorkomen dat Renee zich in deze zaak verdiept? De schrijfster werkt zelf als inspecteur/forensisch expert, waardoor er bijzonder interessante technische details beschreven worden.

23

Pensioen Actueel | Michiel Huisman

Lage rente, grote gevolgen Een lage rente werkt diep door. Alle hoeken en gaten van de economie worden erdoor geraakt en de consequenties zijn lang niet mals. Zo ook voor pensioenfondsen waar tot in de financiële haarvaten de lage rente zich doet gelden. Vanzelfsprekend heeft een lage rente een opwaarts effect op de premie. Maar, zult u aanvoeren, de premies voor 2015 zijn toch al vastgesteld en dus zal een (verdere) rentedaling op die premies niet meer van invloed zijn. Een terechte conclusie. Toch past daar een kanttekening bij. Het directe effect in de vorm van mogelijke kortingen en hogere premies is inderdaad beperkt. Dat is echter anders voor de lange(re) termijn. Omdat de verwachting is dat de rente voorlopig laag zal blijven, is De Nederlandsche Bank van mening dat een fundamentele herziening van het pensioenstelsel nodig is.

te korten. Verder zegt Sleijpen in het FD te begrijpen dat het voor veel fondsen lastig is, maar: “de regels zijn er voor een reden. Pensioenfondsen die er slecht voor staan kunnen anders in de verleiding komen om te veel risico te nemen in de hoop snel weer uit het dal te komen. Het zogeheten “gambling on resurrection”. Dat willen we voorkomen.”

Herstelplan

DNB gaat er (dus) van uit dat ruim 160 pensioenfondsen vóór 1 juli een herstelplan indienen. Eén van de meest vergaande maatregelen in een herstelplan – met grote impact voor deelnemers – is een verlaging van de pensioenen. Of een dergelijke noodmaatregel nodig is, hangt af van de financiële positie én de herstelkracht van het pensioenfonds. Beneden een bepaalde dekkingsgraad – voor de meeste fondsen tussen 80 en 90 procent – zijn kortingen onvermijdelijk. Dit is de zogenaamde ‘kortingsgrens’. Berekeningen laten zien dat bijna alle fondsen die per de start van dit jaar een tekort hadden zich boven hun fondsspecifieke kortingsgrens bevonden en dus géén kortingen hoeven op te nemen in hun herstelplan.

Geen versoepeling

De Nederlandsche Bank (DNB) piekert er niet over om als gevolg van de lage rente, een versoepeling voor pensioenfondsen door te voeren. Directeur toezicht pensioen, Olaf Sleijpen, daarover (in het FD van 18 maart jl): “De huidige regels werken goed en zijn er niet voor niets. We begrijpen dat het nu heel lastig is voor de fondsen om beleggingskeuzes te maken, dat willen we niet bagatelliseren. Maar er is geen reden voor paniekvoetbal”. Sleijpen zei dit in een reactie op het aandringen van pensioenfondsen (bij de regering) om meer ruimte te krijgen om de lage rente het hoofd te bieden. Hij verwijst daarbij naar het nieuwe FTK waardoor zelfs de 160 pensioenfondsen in onderdekking, niet hoeven

Bron: www.dnb.nl

24

Voor wie van lekker eten houdt, maar niet lang in de keuken kan of wil staan.

ZUPPA ALLA PAVESE (lentesoep uit Pavia)

Ingrediënten voor 4 personen --

Pot krachtige runderbouillon van Struik

--

Mergpijpje

--

2 stengels bleekselderij, beetje olijfolie

--

1 geschilde ui

Audrey’s DeliCasa

Deze soep werd voorgezet aan Koning Frans de Eerste na zijn nederlaag in de slag bij Pavia in 1525. Omdat ze dachten dat ze dit simpele brouwsel niet aan een Koning konden geven, die net een nederlaag had geleden, braken ze er nog maar een ei bij om het steviger te maken. Bereiding De bouillon aanlengen met water, zie bereiding op de pot (iets minder water als aangegeven). Het mergpijpje, de grof gesneden bleekselderij en geschilde ui fruiten in koekenpan met beetje olijfolie. Daarna in de bouillon doen en goed laten trekken. Mergpijpje, ui en de selderij uit de bouillon halen.

Voor de aankleding van de bouillon -- Bruin brood / wit brood , stukje boter -- Parmezaanse kaas, tomaat: 1 plakje per bord, vers ei, 2 teentjes knoflook geperst. -- Krulpeterselie Smelt de boter in de koekenpan en bak de broodrondjes goudbruin. Deze broodrondjes op de bodem van een diep bord leggen. Vervolgens er een plakje tomaat opdoen en wat uitgeperste knoflook. Klein kuiltje maken in de tomaat. Breek een ei precies in het kuiltje van de tomaat, zodat de dooier heel blijft en in de tomaat blijft liggen. Bouillon aan de kook brengen en voorzichtig op de dooier gieten. Het eiwit stolt en het eigeel pocheert een beetje. Bestrooien met geschaafde Parmezaanse kaas en wat krulpeterselie. Serveer direct.

Buon Appetito, Ciao Audrey 25

Cryptogram & Kruiswoordraadsel A

7

5

3

B

9

6

C

2

6

D

12

6

E F

8

G

2

H

9

A B C D E F G H

4

10

1

8

2

2

3

11

2

1

4

6

12

4

5

2

3

6

6

2

4

3 6

2 2

3

3

6

5

4

6

11

12 2 4

E F G H

3

4

12 8

7

6

2

Spelregels cryptogram

Ongewenste levensvorm? (13) Reisduur Beneluxtrein (12) Bron van diabetes voor moslims (11) Zevenklapper in je broekzak (10) Niet aanbevolen voor een ‘little black dress’ (9) Staat van een goed gehoor (10) Bloemsoort (9) Zonaanbinder op het wad (8)

Schuttingtaal Schuurpapier Spruitjeslucht Schuinschrift

10

11

Slechts één van de klinkers is genummerd, maar alle plaatsen waar die klinker staat hebben dat nummer. Sommige medeklinkers hebben een nummer gekregen, bijvoorbeeld in opRoerkraaieR (cryptogram in nr. 1 van 2013) hebben de eerste en de laatste r het nummer 1 gekregen, maar de tweede r geen nummer. Als u in die puzzel in andere woorden een 1 ziet staan kunt u daar dus de r invullen. Stuur uw oplossingen vóór 6 mei 2015 per e-mail naar [email protected] of op een briefkaart naar: NBP, Koninginnegracht 19, 2514 AB Den Haag. U kunt de oplossing van het kruiswoordraadsel in dezelfde email of op dezelfde briefkaart inzenden. Voor goede oplossingen zijn per cryptopuzzel 4 prijzen van 13 euro beschikbaar.

Oplossing van het januari/februarinummer A B C D

4

Schuimkraag Schuifkaas Bruistablet Schreeuwlelijk

De vier gelukkige winnaars zijn: T. de Jong-Gommers H.J. Laros J.W. Pernot W. Vervoort-van Scholl

Vanwege een fout in de opgave januari/februari – waarvoor onze oprechte excuses – heeft de redactie besloten alle ingezonden oplossingen goed te keuren.

26

1

2

3

4

5

12 15

16

22

23

19

29

25

34

39

35

54

32 37

41

42

43

46 49

51

52

55

56

61

57

62

66

58

68

73

77

53

63

67

72 78

59

69

70 75

79

71

De vier gelukkige winnaars zijn: P. Borchert-de Waal S.J. Heijmans F.E. van Moorten D’Hert D. Seip-Kramer

76 80

83

84

86

De oplossing van de kruiswoordpuzzel in het januari/februarinummer is: Wat zal dit jaar ons brengen ?

60

64

74

82

Na het oplossen van de kruiswoordpuzzel zet u de letters, die hetzelfde getal hebben als die in de balk eronder, daarop over. De zin die u dan krijgt stuurt u vóór 6 mei 2015 per e-mail naar [email protected] of op een briefkaart naar NBP, Koninginnegracht 19, 2514 AB Den Haag. Onder de goede oplossingen worden weer 4 prijzen van 13 euro verloot.

21

48 50

11

27

36

45

47

10

20

31

40

9

26

30

44

65

8 14

18 24

33 38

7

13 17

28

6

81 85

87 2

72

8

86

54

13

66

51

46

27

83

79

58

62

74

Horizontaal 1. dunne snede vet stuk vlees; 7. gegrild (lams)vlees; 12. voormalige Chinese staatsman; 13. wat men ten volle meent; 14. glansverf; 15. openbaar ministerie (afk.); 17. vesting (burcht); 19. zuiver; 21. bekende Nederlandse motorrace; 22. brand (vuur); 24. valscherm; 27. rivier in Engeland; 28. jongensnaam; 30. bruin/grijs vogeltje; 31. vordering; 32. roofvogel; 33. godin van de onheil; 35. snuit van een olifant; 37. paraplu (afk.); 38. barst of kier; 41. artikel (afk.); 42. land in Azië; 44. eeltachtige uitwas op de huid; 46. tijdelijk voorbijgaand gebruik in kleding; 47. hoffeest; 48. hoofdstad van Thailand; 49. reisleider; 50. lof en eer; 52. plaats in de Oekraïne; 54. Venetiaans vaartuig; 56. mannelijk dier; 58. havenstad in de Oekraïne; 61. lidwoord; 62. deel van een stad of streek; 64. ivoor; 65. uitmonding van het darmkanaal; 67. sterk ijzerhoudende grondsoort; 68. Sociaal Economische Raad (afk.); 70. grote steekvlieg; 72. telwoord; 73. toestel voor het vervoer door de lucht; 76. vochtig; 77. klein kind; 78. voorste deel van een schip; 79. liefkozing; 81. rivier in Italië; 82. voornaam oud-voetballer Lenstra; 83. plaats in Drenthe; 84. kloosterlinge; 86. deel van een kerncentrale; 87. iemand die nergens voor deugt. Verticaal 1. werkkleding; 2. eminentie (afk.); 3. graanafval; 4. deel van geweer; 5. een der apostelen; 6. automobielbond (afk.); 7. uitgestorte ei-inhoud; 8. smeervloeistof; 9. voorzetsel; 10. godsdienst (afk.); 11. oud volk in Mexico; 16. Chinese vermicelli; 18. mannetjesschaap; 20. wandversiering; 21. ogenblik; 23. hard geluid; 25. deel van kachel; 26. schuw dier; 27. ochtendnevel; 29. vrouwelijk beroep; 32. luchthaven; 34. roem of faam; 36. land in Zuid-Amerika; 37. landkikker; 39. muziekinstrument; 40. geordende lijst; 42. hoofdstad van Japan; 43. bergketen in Zuid-Amerika; 45. niet wild; 46. drinkgerei; 51. onnozel persoon; 53. plaats in Gelderland; 54. glanzende witte laag op tanden; 55. deel van gelaat; 56. vreemd persoon; 57. ongegist druivensap; 59. twee voorgespannen paarden; 60. biljartterm; 62. visetende vogel; 63. snuffelen (speuren); 66. deel van hals; 67. Spaanse uitroep; 69. plaats in Brazilië (afk.); 71. vierhandig dier; 73. deel van been; 74. voorsluiting van een broek; 75. plaats in België; 78. Engelse omroep (afk.); 80. Nederlandse Omroep Stichting (afk.); 82. rivier in Noord-Brabant; 85. de onbekende (Lat. afk.). 27

ZORG | ERIC VAN ECK

Samen oud

De zorg voor ouderen laat veel te wensen over. De berichten over de verpleeghuiszorg, die de laatste tijd in de media verschijnen, spreken voor zichzelf. Maar ook de medische zorg voor ouderen, die zelfstandig wonen is niet wat hij wezen moet. Veel ouderen lijden aan een aantal kwalen tegelijkertijd. Ze worden voor die kwalen verwezen naar medisch specialisten, die een behandeling voorschrijven, zoals binnen het specialisme gebruikelijk is. Wat echter nogal eens mis gaat: de specialist houdt niet of onvoldoende rekening met de andere kwalen. Het gevolg is dat de patiënt weer nieuwe problemen krijgt, die ook weer als zelfstandige kwaal worden behandeld. Dat kost veel geld en levert geen gezondheidswinst op. Kortgezegd: de regie ontbreekt .

Programma Ouderenzorg (NPO). Dit project onderzoekt de effecten van een geïntegreerd zorgmodel voor ouderen (75+).

Anders denken, anders doen In deze nieuwe zorgvorm wordt de zorg en begeleiding van ouderen georganiseerd door een Ouderenzorg Team. Samen Oud betekent voor de hulpverleners: ‘anders denken en anders doen’. Maar ook: preventief en proactief werken en organiseren van samenhangende zorg en begeleiding. In Samen Oud biedt een Ouderenzorg Team (OT) onder leiding van een huisarts zorg en begeleiding aan alle ouderen van 75 jaar of ouder die behoren tot de praktijk van deze

In de provincie Groningen loopt sinds enkele jaren het project ‘Samen Oud’, in het kader van het Nationaal

28

Resultaten

huisarts. Het OT bestaat verder uit een wijkverpleegkundige/ praktijkondersteuner, een ouderenadviseur en een specialist ouderengeneeskunde (SOG). Met behulp van jaarlijkse screening en triage wordt elke oudere ingedeeld in één van de drie ‘risicoprofielen’: • ‘Complexe zorgbehoeften’ (20% van de ouderen); • ‘Kwetsbaar’ (16%), en; • ‘Robuust’ (64%).

Op het eerste gezicht is de projectopzet niet revolutionair. Essentieel verschil met de huidige praktijk is echter dat systematisch wordt gekeken naar de zorgbehoefte van de patiënt en de inzet van een casemanager bij complexe zorgvragen. Dat laatste zorgt er voor dat de oudere het gevoel krijgt serieus te worden genomen in zijn of haar klachten en dat de, soms tegenstrijdige, voorschriften van verschillende medisch specialisten op elkaar worden afgestemd.

Ouderen in de eerste twee profielen ontvangen individuele begeleiding van de wijkverpleegkundige of ouderenadviseur. Aan ‘robuuste’ ouderen worden preventieve groepsinterventies aangeboden.

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat de kwaliteitsverbetering van de zorg aanzienlijk is en dat de ouderen de ondersteuning vanuit het team ervaren als een hulp bij het behouden van de eigen regie. Bij ongerustheid is de case-manager het eerste aanspreekpunt. Dat betekent een ontlasting van de huisarts en minder doorverwijzing naar het ziekenhuis. Dat daardoor kosten worden bespaard moge duidelijk zijn.

De bedoeling is dat deze manier van begeleiden van ouderen leidt tot de volgende drie uitkomsten: • Ouderen hebben minder (complexe) zorg nodig • Ouderen zijn langer zelfredzaam • Ouderen ervaren meer welbevinden

Minder gezondheidsproblemen Ouderen die meedoen aan Samen Oud ervaren minder gezondheidsproblemen dan ouderen met een vergelijkbare gezondheid die reguliere zorg krijgen. Ook ervaren de deelnemers hun klachten als minder ernstig en vinden zij de kwaliteit van de zorg beter.

De kwaliteit van zorg is beter De zorgkosten voor de samenleving nemen af of blijven gelijk. Uit een opgestelde business case blijkt dat de kosten per persoon zouden dalen met € 274,- per jaar. Dat lijkt niet spectaculair, maar met ruwweg een miljoen 75 plussers, tikt het lekker aan. Het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) gaat onderzoeken of deze doelstellingen worden gehaald. Na de projectfase is het bij gebleken succes de bedoeling dat het zorgmodel een structureel onderdeel wordt van het aanbod aan de 75+er. Initiatiefnemers van dit project zijn Menzis, Zorggroep Meander, Tinten Welzijnsgroep en het UMCG. Ook andere organisaties op gebied van wonen, welzijn en zorg participeren.

Zorgverzekeraar en zorgkantoor Menzis, en de gemeenten Veendam, Pekela en Stadskanaal hebben dan ook besloten samen met de betrokken organisaties te zoeken naar mogelijkheden voor financiële borging van SamenOud. Dit heeft ertoe geleid dat SamenOud in elk geval doorgaat tot de zomer van 2017. Het streven is dat SamenOud tegen die tijd onderdeel is van het basispakket van de zorgverzekering. Ondertussen is Samen Oud het afgelopen najaar ook gestart in Drenthe. Daar doen twaalf huisartsen en bijna 1400 ouderen mee aan Samen Oud.

Het project is gestart in Oost Groningen, onder meer omdat daar de vergrijzing nog sterker is dan in de rest van Nederland.

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat de kwaliteitsverbetering van de zorg aanzienlijk is en dat de ouderen de ondersteuning vanuit het team ervaren als een hulp bij het behouden van de eigen regie 29

Pensioen Actueel | Michiel Huisman

Goede tijden, slechte tijden Vorige maand publiceerde het Centraal Planbureau (CPB) een interessante ‘Policy Brief ’ waarin beleidskeuzes waar de overheid voor staat op het gebied van pensioen, inkomen, zorg en wonen, uitgebreid worden toegelicht. Het lezen waard. De consumptie van Nederlandse huishoudens fluctueert sterker dan in onze buurlanden. De hoge huizen- en pensioenvermogens en het grote aantal huishoudens met weinig ‘vrije besparingen’ vormen hiervoor verklaringen. Gericht beleid kan deze volatiliteit beperken. Dit staat in de vorige maand verschenen CPB Policy Brief De Nederlandse consumptie: ‘Goede tijden, slechte tijden’ van CPB-onderzoekers Jasper Lukkezen en Adam Elbourne.

opgebouwd via pensioenbesparingen en in hun woning . Schommelingen in de waarde van deze vermogens hebben daardoor een relatief groot effect op de hoeveelheid middelen die huishoudens gedurende hun leven kunnen consumeren. Daarnaast heeft een groot deel van de Nederlandse huishoudens weinig zogenaamde ‘vrije besparingen’. Voor hen is het lastig om mee- en tegenvallers in hun inkomen over de tijd uit te smeren.

Pensioenbesparingen

Beleidsopties Deze CPB Policy Brief benoemt beleidsopties die de volatiliteit van de consumptie kunnen beperken. De wenselijkheid van deze beleidsopties hangt ook af van de gevolgen op bijvoorbeeld groei, werkgelegenheid en inkomensongelijkheid en dient in dit bredere perspectief te worden onderzocht. De overheid kan regelgeving en fiscale prikkels dusdanig vormgeven dat deze de opbouw van huizen- en pensioenvermogens minder stimuleren. Een alternatief is om ervoor te zorgen dat niet alle schokken op de woningmarkt in de prijzen van koopwoningen tot uitdrukking komen. Een flexibele huurmarkt kan daarbij een deel van deze schokken opvangen door mensen in de koopsector een passend alternatief in de vorm van een huurhuis te bieden. Als nieuwbouw makkelijker is, werken schokken meer door in extra nieuwbouw en minder door in stijgende huizenprijzen. Ruimtelijke-ordeningsbeleid kan dit mogelijk maken. Daarnaast kan de overheid het aanhouden van vrije besparingen stimuleren ten opzichte van het aanhouden van verplichte besparingen, of ze kan de mogelijkheden daartoe vergroten, bijvoorbeeld met een flexibele pensioeninleg.

De eerste verklaring voor de fluctuerende consumptie is dat Nederlandse huishoudens relatief veel vermogen hebben

CARPO 4 LTD 4 wiel 17 km/h

D RLAN E D E N E VAN N HUIS T S P AA KOO GOED T SERVICE ME 39988 2 0 00 IS: 08 ERG.COM T A R BEL G WAAIJENB sterdam . W al - Am a d W n e n W g Vee en Haa D

De volledige CPB Policy Brief is te downloaden via www.cpb.nl

30

MEMOIRES van een actuaris | Jan Jansen

Simpele rechtvaardigheid arbeidsvoorwaarden. Net als bij het loon heeft hij, nadat de premie betaald is, daarover niets meer te zeggen. Bovendien komen er meer en meer zogenaamde defined contribution regelingen. De werkgever betaalt een vastgestelde premie en loopt daarna geen enkel risico meer.

Toen ik in 1987 met pensioen ging, kreeg ik binnen een maand twee nieuwe baantjes: het voorzitterschap van mijn beroepsvereniging waarover ik in een vorige aflevering schreef. En kort daarop het lidmaatschap van een pensioencommissie van de gezamenlijke ouderenbonden. De ouderenbonden bleken – tot mijn verbazing – nog verzuild: Een protestante bond, een katholieke bond, een neutrale bond en – zowaar – ook een islamitische bond.

En wat hebben de gepensioneerden daarover te zeggen? Niets! Vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers maken de dienst uit. Maar, meneer de voorzitter, dames en heren, dat zal veranderen. Ik voorspel u: Over vijfentwintig jaar bestaat het bestuur van een pensioenfonds voor de helft uit vertegenwoordigers van gepensioneerden en voor de helft uit vertegenwoordigers van werknemers. De werkgever is dan adviseur!”

Men zocht een gepensioneerde, katholieke actuaris. Ik paste in dat profiel. Zo’n twintig jaar heb ik de vergaderingen van die commissie bijgewoond en ben in de loop der jaren steeds strijdbaarder geworden.

Gepensioneerden de helft van de zetels in het bestuur van een pensioenfonds!

Zo herinner ik mij een grote bijeenkomst van de Stichting van Ondernemingspensioenfondsen (Opf) in Den Haag. Bij de rondvraag kwam ik overeind en hield het volgende betoog:

Een van de forumleden, directeur van een groot fonds, werd kwaad en riep uit : “Dat neem ik niet. Dat moet u terugnemen!” Mijn antwoord : “Ik neem niets terug. Over 25 jaar, als uzelf gepensioneerd bent, denkt u net als ik.” Gelach uit de zaal. Het was halverwege de negentiger jaren.

“De verdeling van de zeggenschap over de pensioengelden in Nederland is scheefgegroeid. Als we het hele pensioenvermogen van alle pensioenfondsen in Nederland samentellen en kijken hoe dat verdeeld is, kunnen we constateren dat de helft bestemd is voor de gepensioneerden en de andere helft voor de nog niet gepensioneerden.

Een deel van de zaal applaudisseerde.

Sindsdien is er enige inspraak van gepensioneerden gekomen. De invloed is echter nog steeds bescheiden. Waarom heeft de werkgever de helft van de zetels in het bestuur? Hij heeft weliswaar een groot deel van de premie betaald. Maar dat is een kwestie van

31

Mijn voorspelling van destijds zou in 2020 werkelijkheid moeten zijn. Het ziet er nog niet naar uit. Maar ik

blijf hopen dat het er ooit van komt: Gepensioneerden de helft van de zetels in het bestuur van een pensioenfonds! Simpele rechtvaardigheid! Dat is de mening van deze, koel rekenende, doch strijdbare actuaris.

Analyse |

CPB beraamt:

Koopkracht in 2015 voor iedereen gunstiger De economische groei trekt dit jaar aan tot 1,7% en volgend jaar tot 1,8%. De daling van de euro ten opzichte van de dollar en de forse daling van de olieprijzen zijn gunstig voor de Nederlandse economie. Er is sprake van een gestaag herstel, dat vanaf dit jaar ook gedragen wordt door de binnenlandse bestedingen. Dat blijkt uit het Centraal Economisch Plan 2015 dat het Centraal Plan Bureau (CPB) vorige maand presenteerde. De redactie licht in dit artikel de koopkrachtcijfers voor ouderen (65+) eruit.

De koopkrachtcijfers voor 2015 zijn voor iedereen gunstiger geworden dan vorig jaar werd verwacht. In de decemberraming van het CPB waren de koopkrachtcijfers voor ouderen nog negatief (net als bij het Nibud in september 2014). Nu lijken ze positief, in ieder geval minder negatief. Dat wordt grotendeels veroorzaakt doordat nu van een veel lagere inflatie wordt uitgegaan (volgens prijsindex cpi). In december 2014 was de cpi nog 1,25% voor 2015. Nu slechts 0,4%. Dat is 0,85% punt gunstiger. De koopkrachteffecten 2015 bij de vier door het CPB apart benoemde voorbeeldhuishoudens van ouderen veranderen hierdoor als volgt: •

•

Voor alleenstaande AOW-ers zonder aanvullend pensioen: was – 0,25% en wordt + 0,7%. Voor alleenstaande AOW-ers met

•

•

€ 10.000 aanvullend pensioen: was –1% en wordt – 0,1%. Voor AOW-paar zonder aanvullend pensioen: was – 0, 5% en wordt + 0,3%. Voor AOW- paar met € 10.000 aanvullend pensioen: was – 1,75% en wordt – 1,0%.

Ongunstig voor ouderen Het beeld voor 2016 is in de prognose van het CPB voor (nagenoeg) iedereen, en zeker ook voor ouderen, veel ongunstiger. Dat komt deels door een hogere inflatieverwachting (cpi 1,2%), maar voor een flink deel ook door belastingmaatregelen en hogere zorgpremies. • Met name te noemen belastingmaatregelen specifiek voor ouderen zijn de verlaging van de ouderenkorting (€ 83 per persoon) en het afschaffen van de ouderentoeslag

32

•

Daarnaast zal de “lage” inkomensafhankelijke zorgpremie (IAB) in 2016 worden verhoogd van 4,85% van het inkomen naar 5,6%. Dit raakt alle 65+ ers

Door het CPB geraamde koopkrachteffecten voor 2016 zijn: • Voor alleenstaande AOW-ers zonder aanvullend pensioen: - 0,8%. • Voor alleenstaande AOW-ers met € 10.000 aanvullend pensioen: - 1,5%. • Voor AOW-paar zonder aanvullend pensioen: + 0,1%. • Voor AOW-paar met € 10.000 aanvullend pensioen: - 1,0%. Voor de goede orde: deze cijfers staan los van hetgeen het kabinet aan voornemens heeft in de reeds aangekondigde herziening van het belastingstelsel.

Praktijkanalyse | Pierre Thijssen

Vervanging oud voor nieuw voor structureel gezonde woningmarkt Soms moet je het oude opgeven, om nieuwe, betere oplossingen te kunnen realiseren. Bewoners van Schinnen slaat de schrik om het hart. Weg woning. Maar door in gelijke mate kwalitatief slechte woningen te slopen en duurzaam nieuw te bouwen, is de (betaalbare) redding nabij. Een vorm van ‘pensioen in natura’. Ongeveer 75% van de driemiljoen huurwoningen in Nederland is van woningcorporaties. De huurwoningen met een huur tot € 699,48, de zogenoemde sociale huurwoningen, zijn vooral bedoeld voor mensen met een inkomen tot € 34.678.

moeten benut worden als een kans. Dat kan door in gelijke mate kwalitatief slechte woningen te slopen, te renoveren of duurzaam te herbouwen alsmede goede en duurzame woningen te bouwen die voor een deel beantwoorden aan de vraag binnen de regio. De herstructurering in de naoorlogse woonwijken moet worden uitgevoerd in samenhang met het toekomstbestendig maken van de wijkvoorzieningen. Dat kan door:

Maatschappelijke taken Woningcorporaties zorgen niet uitsluitend voor de bouw en verhuur van sociale huurwoningen. Ze hebben meer maatschappelijke taken.

•

Bijvoorbeeld: • Huisvesting van ouderen, gehandicapten en mensen die onder begeleiding wonen • Bouwen en verhuren van bepaald maatschappelijk vastgoed • Activiteiten om de omgeving waarin hun sociale huurwoningen staan leefbaarder te maken

•

Het accommoderen van mensen die zo lang mogelijk zelfstandig willen blijven wonen (levensloop bestendige woningen). Zorgdragen voor adequate zorg- en welzijnsinfrastructuur.

Woningcoöperatie ZoWonen gaat nu in overleg met de gemeente Schinnen 47 woningen slopen (uit de jaren 1900 – 1920) waarvan het onverantwoord is deze nog langer te bewonen (o.a. vochtproblemen). Een heftige schrikreactie van de huidige bewoners is het gevolg. In gedachten zien zij hun honk al verdwijnen.

Maar ook het stimuleren van eigen woningbezit door de verkoop van huurwoningen, hoort tot hun taak. Wat woningcorporaties niet mogen, is investeren in bedrijfspanden zoals winkels. Ze mogen ook niet beheren.

Niet nodig

In de Westelijke mijnstreek is er een structureel gezonde woningmarkt, waarbij sprake is van een zo optimaal mogelijk kwalitatief en kwantitatief evenwicht tussen vraag en aanbod op de woningmarkt. Een duurzaam woon- en leefklimaat staat centraal. Daarbij heeft de aanpak van wijken met urgente leefbaarheidsproblemen (fysiek en sociaal) prioriteit. Mensen vinden in deze regio niet alleen een woning, maar ook een wooncarrière aangeboden.

Een schrikreactie die bij nader inzien niet nodig is. Volgens een plan van aanpak van ZoWonen maken de af te breken woningen plaats voor nieuwe, levensbestendige en energiezuinige woningen. Bewoners die de huur niet op zullen kunnen brengen, blijven in aanmerking komen voor huurtoeslag. En ook de energierekening gaat met sprongen omlaag. Kortom: een win - win situatie voor zowel de bewoners als ZoWonen en het behoud van een leefbare wijk voor de gemeente Schinnen.

Van bedreiging naar kans De bedreigingen die de demografische krimp hierin heeft,

33

ZORG | ERIC VAN ECK

Prijsontwikkeling receptgeneesmiddelen op basis van de SFK prijsindex (januari 1996 = 100), afzet gewogen gemiddelde Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen 100% Invoering Wet Geneesmiddelenprijzen Invoering claw back

90% 80%

Start convenantsperiode

Verhoging claw back Akkoord VWS - KNMP

70%

(Individueel)

Tijdelijke invoering

Preferentiebeleid

maatregel “De Geus”

60%

Transitieakkoord

50% Uitbreiding

2011

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

2010

Preferentiebeleid

40%

Prijzen van medicijnen in Nederland sinds 1996 BRON: Stichting Farmaceutische Kengetallen, Augustus 2011

Zijn zorgverzekeraars te machtig? Verzekeraars zijn uitermate kritisch bij de inkoop van zorg. Veelal terecht. Maar pas als de verzekeraar op het niveau van de individuele dokter kan en wil kijken naar de verleende zorg en de gehanteerde kwaliteitscriteria berusten op degelijk onderzoek, kan hun inkoopmacht écht effectief worden gebruikt Elke Nederlander is verplicht verzekerd voor de kosten van ziekte. Bijna al die polissen zijn ondergebracht bij vijf grote ziektekostenverzekeraars. Die hebben daardoor veel macht gekregen, die ze gebruiken om kwaliteitscriteria op te leggen aan ziekenhuizen en andere zorginstellingen en om lagere prijzen af te dwingen bij de leveranciers van medicijnen. Als verzekerde wil elke Nederlander graag zo weinig mogelijk

(nominale) premie betalen, maar als patiënt willen we ‘de beste zorg’. Dat wil nog wel eens botsen.

Verspilling In de Nederlandse gezondheidszorg gaat veel geld om, hoewel verhoudingsgewijs niet echt meer dan in andere landen. Er gebeurt onderzoek dubbel, patiënten krijgen meer

34

De farmaceutische industrie besteedt evenveel geld aan marketing als aan onderzoek en productie

medicijnen voorgeschreven dan goed voor ze is en ziekenhuizen leveren nogal wat zorg die heel goed door een huisarts kan worden geleverd. De ziektekostenverzekeraars hebben de opdracht gekregen als ‘regisseur’ van de zorg, deze verspilling tegen te gaan. Dat doen ze door in de contracten met zorgleveranciers eisen op te nemen ten aanzien van de verstrekte zorg. Dat leidt tot conflicten met de dokters, die zich in hun professionele autonomie aangetast voelen.

uit de winsten van de zorgverzekeraars, die het resultaat zijn van lagere kosten van medicijnen. De verzekerde is met een lage premie dus bediend, maar de patiënt klaagt dat hij of zij met regelmaat andere pillen moet slikken tegen dezelfde ziekte of ander incontinentiemateriaal moet gebruiken. Ook de artsen klagen, dat de verzekeraar op de stoel van de dokter gaat zitten.

Conflicten Eén van de conflictgebieden is dat van het voorschrijven van medicijnen door huisartsen en medisch specialisten. De farmaceutische industrie doet erg zijn best om het eigen medicijn onder de aandacht te brengen van de artsen in de hoop dat ze worden voorgeschreven. Aan marketing wordt net zoveel geld besteed als aan onderzoek en productie (elk 20% van de omzet) met als gevolg een forse winst (30%). Die marketing is succesvol. ‘Nieuwe’ medicijnen, waar een octrooi op zit en die hoge winsten genereren (maar die heel vaak oud medicijnen met een kleine verandering in de samenstelling zijn) vinden hun weg naar de markt. Met andere woorden: de dokter schrijft ze voor, terwijl er vaak bijna gelijke medicijnen zijn, waarvan het octrooi is verlopen en die even effectief maar veel goedkoper zijn.

Te veel macht of te weinig? Lang niet alle zorg wordt verleend op basis van gedegen onderzoek. Richtlijnen en protocollen berusten vaak op gewoonte en consensus. Steeds meer wordt duidelijk dat de werking van medicijnen voor een flink deel berust op placebo-effecten. De gezondheidszorg zelf blijkt maar moeizaam in staat te zijn zichzelf te verbeteren. Methodes, die de dokter in zijn jarenlange opleiding heeft geleerd van opleiders, die nog een generatie ouder zijn, blijken moeilijk ter discussie te stellen. Het is niet uit te leggen dat sommige dokters bij ongeveer alle kinderen met keelklachten de amandelen verwijderen en andere dokters bijna nooit, terwijl onderzoek uitwijst dat op de lange termijn geen gezondheidsverschillen zijn tussen beide groepen kinderen. Dat er dus heel kritisch gekeken wordt door verzekeraars bij de inkoop van zorg, lijkt me heel terecht. Maar pas als de verzekeraar op het niveau van de individuele dokter kan en wil kijken naar de verleende zorg en de gehanteerde kwaliteitscriteria berusten op degelijk onderzoek, kan die inkoopmacht werkelijk effectief worden gebruikt en werken in het belang van verzekerde èn patiënt.

Prijsbeheersing In 1996 is de Wet geneesmiddelenprijzen ingesteld om de prijzen van medicijnen, die in Nederland in vergelijking met de andere Europese landen aan de hoge kant waren, te beheersen. De zorgverzekeraars hebben de opdracht gekregen de kosten de inkoop van medicijnen te verlagen. Dat is gelukt, zoals uit onderstaand grafiekje blijkt. De verzekeraars hebben in 2015 de nominale premie ongeveer op het niveau 2014 weten te houden, hoewel de kosten die gedekt worden uit de premies werden uitgebreid met onder andere de wijkverpleging. De kostenstijging is betaald

35

Koepelnieuws | Jaap van der Spek

Op dezelfde weg in verschillende auto’s De NVOG probeeert deskundigen te verenigen in een breed overleg op de terreinen ‘pensioenen’, ‘inkomen en koopkracht’ en ‘zorg, welzijn en wonen’. Dat moet snel want in deze tijd verandert veel en moet vaak snel worden gereageerd.

Samenwerken

Gepensioneerden en ouderen hebben zich verenigd in verschillende organisaties. Het gaar daarbij om een divers landschap. Van oudsher zijn de ouderenbonden PCOB, (Unie) KBO en ANBO georganiseerd op basis van de zuilen protestant, katholiek en algemeen. Samen zijn er zo’n 2000 afdelingen in Nederland. De NOOM omvat organisaties van migrante ouderen. De NVOG en de KNVG zijn koepels van organisaties van gepensioneerden, die zijn gekoppeld aan pensioenfondsen. Ook in de vakbonden FNV en CNV zijn gepensioneerden georganiseerd. Buiten deze organisaties om is er nog het zelfstandige Ouderenfonds die geld verzamelt via postzegels, kaartverkoop en fundraising met een ouderenombudsman en goede doelen als rode draad. Van de 3 miljoen gepensioneerden zijn zo’n 700.000 mensen via deze organisaties in directe zin vertegenwoordigd.

In Nederland groeit het aantal (gepensioneerde) ouderen fors. Om in het politiek maatschappelijke krachtenveld de belangen adequaat te kunnen behartigen is intensieve samenwerking nodig. Met zoveel organisaties is dat een lastige klus. Vooral omdat eigen doelstellingen, eigen werkwijzen, eigen opvattingen, eigen persoonlijke ambities, eigen posities en eigen belangen zo’n grote invloed hebben.

Belang ouderen gaat vóór De BPP is met de NVOG (waarvan de BPP actief lid is) van oordeel dat al het mogelijke moet worden gedaan om het belang van de ouderen te stellen boven het belang van de individuele organisaties. In Nederland is het gebruikelijk dat mensen zich organiseren rondom wat hen bindt. Daardoor is de organisatiegraad groot en gebeurt er ook heel veel. Mensen rijden nu eenmaal in verschillende auto’s omdat de ene auto meer aanspreekt dan de andere en omdat de mogelijkheden om auto’s te kopen ook verschillend zijn. De oplossing is dan ook niét om te proberen alle mensen in eenzelfde auto te stoppen. De oplossing begint wél bij het besef dat we in de belangenbehartiging op dezelfde weg rijden met hetzelfde doel voor ogen: het realiseren van fatsoenlijke mogelijkheden voor ouderen om te kunnen leven, te participeren, zorg te ontvangen als dat nodig is en om een

Wie, waar, waarvoor? Kortom, het bos kent vele bomen en de vraag voor velen is: bij wie van de bomen moet ik waarvoor zijn? Tot voor kort werkten de Unie KBO, de PCOB, de NOOM en de NVOG samen in CSO- verband. Per 1 januari begeleidt deze organisatie nog wel enkele projecten, maar de gezamenlijke belangenbeharti-ging is eruit gehaald. De KNVG en de NVOG werken vooral op pensioengebied veel samen, maar doen dat vanuit verschillende culturen.

36

serieuze bijdrage te kunnen leveren aan de samenleving, inclusief de politiek.

die ook mee willen doen. De deskundigen moeten snel inzetbaar zijn, omdat nu eenmaal in deze tijd veel verandert en vaak snel moet worden gereageerd.

Bundelen van krachten

Goed plaveien

De NVOG voert op dit moment vele besprekingen om te kijken hoe de krachten het beste gebundeld kunnen worden, waarbij zoveel mogelijk organisaties kunnen meedoen en zo weinig mogelijk worden uitgesloten. Dat zal per onderwerp verschillend zijn, maar dat is niet zo erg.

Natuurlijk is er een limiet aan het aantal dat in de kern het overlegwerk doet, maar er kunnen kringen omheen worden samengesteld, die op de grote lijnen mee kunnen denken. En waar nodig kunnen organisaties zeggen dat anderen ook hen kunnen vertegenwoordigen als eigen expertise op een bepaald terrein onvoldoende beschikbaar is. De NVOG probeert, samen met de andere organisaties, op deze manier ervoor te zorgen dat de weg voor de verschillende auto’s goed geplaveid wordt. Omdat het om het overkoepelende belang van alle ouderen gaat en we toch in de eigen auto kunnen blijven rijden.

In de belangenbehartiging is de inbreng van deskundigen essentieel om als volwaardige gesprekspartner te worden ingeschakeld. Hoe weinig spectaculair ook, deskundig en toekomstgericht meedenken en aan tafel zitten op die plekken waar plannen worden ontwikkeld, is veel belangrijker dan langs de zijkant van alles roepen. Daarom wil de NVOG proberen deskundigen te verenigen in een breed overleg op de terreinen ‘pensioenen’, ‘inkomen en koopkracht’ en ‘zorg, welzijn en wonen’. Vanuit dit brede overleg kunnen de besturen naar inhoud en slagvaardigheid worden geadviseerd, waarop de besturen kunnen besluiten al dan niet de adviezen op te pakken en te ondersteunen. Het gaat erom de deskundigen van de tot nu toe samenwerkende organisaties aan te vullen met anderen,

37

COLOFON | Tweemaandelijks tijdschrift van de BPP: Belangenvereniging Pensioengerechtigden Pensioenfonds Zorg & Welzijn (PfZ&W) Aangesloten bij de NVOG: de Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden. Hoofd- en eindredactie

Roelof Jan Mulder (ad interim), Steenakkerstraat 4, 4012 EP Kerk-Avezaath. Telefoon: (0344) 681793. Email: [email protected] Redactieleden

Roelof Jan Mulder, Jaap van der Spek, Eric van Eck, Pierre Thijssen Medewerkers aan dit nummer

Audrey, Betty Berger, Joop Blom, Joop Caljouw, Hasko van Dalen, Eric van Eck, Jan Jansen, Roelof Jan Mulder, Carien Rövekamp, Pierre Thijssen, Joop van Vliet, Ron Wessels, Maaike van Wijgerden, Willem Schuddeboom Productie en vormgeving

De BV meerdanCOMMUNICATIE Druk en verzending

Senefelder Misset Verantwoording

De redactie plaatst met regelmaat reacties, artikelen en meningen van lezers. Reacties kunnen worden gezonden naar: roelof.j.mulder@ planet.nl. De redactie behoudt zich het recht voor reacties niet dan wel ingekort te plaatsen zonder daarover vooraf met de inzenders ervan te overleggen. Bestuur Voorzitter: Joop C. Caljouw. Secretaris: Dick Harting. Penningmeester: Gerard Veenstra. Leden: Baukje Vegter, Jaap van der Spek. Aspirant-leden: Jaap Dijkstra, Peter Patijn, Cees Michielse en Jan van Pijkeren Ledenadministratie Adreswijzigingen en opzeggingen graag als volgt doorgeven: Gerard Veenstra (017) 462 89 44, of [email protected] Lid worden? De contributie bedraagt slechts € 11 per jaar (meer mag natuurlijk ook!). Het partnerlidmaatschap is € 5,50 per jaar. U kunt zich aanmelden via de strook in dit blad, via de website of via een brief met gegevens aan de ledenadministrateur. Betalingen kunnen worden overgemaakt op banknummer 4552579 (ING Bank) t.n.v. Belangenvereniging Pensioengerechtigden PFZW. Belangrijk om te weten: Als u overlijdt, stopt uw Ouderdomspensioen van PFZW. Uw partner en kinderen hebben dan onder bepaalde voorwaarden recht op Partneren Wezenpensioen. Ook hebben zij recht op een

eenmalige slotuitkering die gelijk is aan driemaal het bruto maandbedrag van uw Ouderdomspensioen. Over die uitkering wordt geen loonheffing (belasting) en zorgpremie betaald. Het nettobedrag is dus gelijk aan het bruto bedrag. De partner krijgt deze uitkering. Is er geen partner? Dan krijgen de kinderen jonger dan 21 jaar de uitkering. Als er geen partner of wees is die aanspraak maakt op de uitkering ineens, dan kan deze worden uitbetaald aan de natuurlijke persoon (bijvoorbeeld kinderen ouder dan 21 jaar, neven, nichten, vrienden) die kosten heeft gemaakt in verband met het overlijden. Commissie Financiële Dienstverlening In geval van problemen met PFZW over uw pensioenberekening, zoek contact met de voorzitter van deze BPP-commissie: G Veenstra (017) 462 89 44. Aanmelden als lid: Gebruik het invulformulier op de website of stuur onderstaande bon in of e-mail naar [email protected]. De contributie bedraagt per jaar 30 euro. Dat is inclusief 5 euro voor het abonnement op Pensioenbelangen. Verzending naar het buitenland op aanvraag. Opzegging kan alleen schriftelijk onder vermelding van lidnummer ter attentie van het Bondsbureau. Advertenties PSH Media Sales Support, telefoon: (0314) 355 830, e-mail: [email protected]. tarieven op aanvraag.

Het ledenblad ‘Ons Pensioen’ is het contactorgaan van de BPP en verschijnt zes keer per jaar. Ons Pensioen komt tot stand in samenwerking met ‘Pensioenbelangen’ (van de NBP). De meningen en visies in dit blad zijn niet noodzakelijkerwijs die van het verenigingsbestuur. De redactie streeft ernaar de onderwerpen vanuit een breed en divers perspectief te behandelen.

Aanmeldingsbon voor nieuwe leden: Ik meld mij aan als lid van de Belangenvereniging Pensioengerechtigden Pensioenfonds Zorg en Welzijn (BPP) en ontvang binnenkort het laatste nummer van ‘Ons Pensioen’. Ik meld wel/niet mijn partner aan voor € 5,50 per jaar.

Naam:

m/v

Het is aan de lezer zelf om (mede aan de hand van de meningen en visies in dit blad) tot eigen

Voorletter(s):

oordeelsvorming te komen. Voorts is de redactie niet verantwoordelijk voor de inhoud van

Straat en huisnummer:

advertenties en bijsluiters. Overname van delen van artikelen is toegestaan,

Postcode en plaatsnaam:

met bronvermelding.

Telefoonnummer en/of emailadres:

Geboortejaar: Laatste functie: Stuur deze bon (geen postzegel) aan: Secretariaat BPP, Antwoordnummer 53257, 3454 ZW Ede of mail deze gegevens naar: [email protected]. 38 Of ga naar onze website www.pfzw-belangenvereniging.nl pagina “lid worden”.

Speciale aanbiedingen van de Ledenshop

Fietsliefhebbers opgelet! A

TIE AN

NT I

R

JAA

GARANTIE

R

G ARA

2

E TI

GA R

N

E

Met deze cape van het merk Greenlands® koopt u een absoluut kwaliteitsproduct. Het materiaal, Polyester PU 3000, biedt u volledige bescherming tegen wind en regen en voelt aangenaam aan. Vanzelfsprekend zijn alle naden waterdicht getaped.

G

Wind- en waterdichte regencape met praktische details

A N TI E G AR A

Belangrijke details

Praktisch en uitermate belangrijk voor uw veiligheid zijn de doorkijkvensters in de capuchon. In tegenstelling tot reguliere capuchons met gesloten zijkanten, heeft u bij dit model geen last dat het zicht naar links en rechts belemmerd wordt. Dit komt vooral de veiligheid voor fietsers ten goede. Tevens is de regencape voor en achter voorzien van een reflectiestreep. Een riempje, dat u eventueel tussen de benen door met een drukknoop kunt bevestigen, zorgt ervoor dat de cape niet door de wind kan opwaaien.

Kangaroo-pocket

95 39,

99

. 9 2

v. € i.p.

Het zakje voor op de cape is uitgevoerd met een rits en een waterdichte flap. Het biedt een grote opbergmogelijkheid voor zaken als bijv. wandelkaarten, portemonnee, sleutels etc.. Het heeft echter nog een functie. U kunt de € gehele cape in dit zakje rollen, door het eenvoudig om te keren en de rits te sluiten. Door middel van 2 riempjes kunt u het vervolgens als een heuptasje om uw middel doen. De cape weegt nauwelijks 340 gram. CASUALS & OUTDOOR

GREENLANDS ®

g 25% tin kor

Art.nr. 88389

Regencape Greenlands® blauw

Art.nr. 88390

Regencape Greenlands® groen

Art.nr. 88404

Regencape Greenlands® antraciet

Maten:

one size fits all

Sportieve lichtgewicht fietstassen van Greenlands®

De fietstassen zijn vervaardigd van sterk 600D polyester. Een speciale coating aan de binnenzijde zorgt ervoor dat het materiaal waterdicht is. Om lekken door de naden te voorkomen is er nog een extra regenhoes bijgevoegd. Deze is gemaakt in een fluoriserende gele kleur, zodat u ook bij de donkere, regenachtige dagen veilig over straat kunt. En als u zonder hoes fietst, zorgt de reflecterende bies rondom de tassen voor extra veiligheid.

GA R

TIE AN

NT I

R

JAA

AR

R

G ARA

2

E TI

G

A N TI E G A

g 25% tin kor

N

GARANTIE

99

E

€

95 39,

29.

v. € i.p.

A

Sportief en functioneel

De achterzijde van de tassen zijn extra met board verstevigd, zodat ze op de fiets altijd keurig in model blijven en niet tussen de spaken van het achterwiel kunnen komen. De tassen hebben een extra uitsparing voor snelbinders, kinderstoeltjes en/ of LED verlichting. De 2 extra voorvakken zorgen ervoor dat u uw spullen gesorteerd kunt opbergen.

Art.nr. OT-4544

Greenlands® dubbele tas “travel”

Afmeting:

+ 28x30x14 cm (x2)

Bestellen: Bestel eenvoudig via onze website www.ledenshop.com of telefonisch 0314-361048. Leveringen: Voor het verzenden brengen wij u € 4,95 voor Nederland en € 5,95 voor België in rekening. Indien het bedrag op onze rekening is bijgeschreven, wordt uw bestelling direct verstuurd. Gratis retourneren: Als u uw bestelling ontvangen heeft, heeft u een zichtperiode van 14 dagen om te beslissen of u de producten wilt houden, ruilen of van de koop af wilt zien. U kunt gratis, het artikel/de artikelen aan ons retourneren. Indien u van de koop afziet, wordt het bedrag incl. verzendkosten, na ontvangst van het pakket teruggestort. Winkelverkoop: Eventueel kunt u bovenstaande en andere artikelen ook kopen in onze winkel. Deze is geopend op vrijdag van 12:00 - 17:00 uur en op zaterdag van 10:00 - 16:00 uur.

39

Deze en meer aanbiedingen kunt u vinden op onze website www.ledenshop.com

Edisonstraat 98 7006 RE Doetinchem Telefoon : 0031 (0)314-361048 E-mail : [email protected] Website : www.ledenshop.com

TONZON Vloerisolatie Een slim idee!

“Ons voorjaar begint eerder dankzij TONZON Vloerisolatie” Enkele van de vele spontane reacties op Facebook. ANDIJK-OOST, Eduard Gorter. Ik heb het ook onder mijn huis, perfect. OUD-BIJERLAND, Anneke Klok-Hoitzing. Bij twijfel: doen!!!! Wij hebben zo’n vloer en het bevalt prima! ENSCHEDE, Hanni Gritter. Bevalt prima. Zeer aan te raden.

TONZON Vloerisolatie • een slim idee Minder afkoeling naar onderen = een korter stookseizoen Met TONZON Vloerisolatie koelt de woning naar onderen veel minder af. Daardoor gaat de kachel pas aan bij een lagere buitentemperatuur. De tijd waarin de woning wordt verwarmd wordt korter en de woning is sneller opgewarmd. De verwarming kan eerder in het jaar uit en pas later in het najaar aan. Meer wooncomfort en een energiezuinig huis TONZON Thermoskussens hebben een

bijzonder isolerend effect waardoor de vloer warmer wordt dan bij alle andere soorten vloerisolatie. Dankzij deze warmere vloer krijgt u meer wooncomfort en stookt u minder waardoor ook de energie besparing hoger is. De gemiddelde besparing bedraagt 15% tot 20% bij gewone woningen. Bij woningen met vloerverwarming kan dit oplopen tot wel 40%. De Thermoskussens worden gecombineerd met een stevige Bodemfolie zodat ook vocht uit de kruipruimte voorgoed verleden tijd is. Diverse reumapatiënten melden spontaan dat

klachten verminderen door het warmere en droge klimaat onderin de woning. TONZON Vloer isolatie: al 35 jaar het beste resultaat met de modernste technieken. TONZON vloerisolatie is bovendien heel betaalbaar Richtprijs all-in (materiaal, montage, btw) TONZON vloerisolatie (exclusief eventuele subsidie): - 50m2: € 1.850,- 30 m2: € 1.325,• T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: [email protected]

40 Waarom nog langer wachten? www.tonzon.nl