Oncologiecentrum. Neutropene fase

Oncologiecentrum

Neutropene fase

www.catharinaziekenhuis.nl

Inhoud Start PNF richtlijnen ........................................................................... Bewegingsvrijheid .............................................................................. Bezoekers ........................................................................................... Ziekenhuismedewerkers ..................................................................... Schoonmaak ....................................................................................... Veranderd bloedbeeld ........................................................................ Voeding ............................................................................................... Selectieve darmdecontaminatie (SDD) ............................................... Kweken ............................................................................................... Mondverzorging ................................................................................. Wanneer worden de richtlijnen opgeheven? ..................................... Vragen ................................................................................................ Contactgegevens.................................................................................  

Patiëntenvoorlichting: [email protected] ONC007 / Neutropene fase / 08-04-2014

2

3 4 4 5 5 6 7 13 13 13 14 15 15

Neutropene fase Deze folder is bestemd voor patiënten waarbij de witte bloedcellen te laag zijn. Een onderdeel van de witte bloedcellen, genaamd de neutrofielen, zorgen speciaal voor de weerstand. Op het moment dat uw witte bloedcellen (leukocyten) te laag zijn en niet meer voor een goede weerstand kunnen zorgen, geeft uw behandelend arts de opdracht om de richtlijnen voor de neutropene fase te hanteren. Dit wordt Patient in Neutropene Fase genoemd, afgekort PNF. De redenen voor het hanteren van deze richtlijnen zijn: • U beschermen tegen infecties. • Het voorkomen van een stijging van infecties. De periode van verlaagde afweer staat voor de periode tijdens en/of na de cytostaticakuur. In deze fase bent u het meest kwetsbaar voor infecties van buitenaf. Om te voorkomen dat u besmet wordt door uzelf of via andere personen zijn er richtlijnen opgesteld. Deze folder bereidt u voor op wat u te wachten staat en licht toe welke richtlijnen voor u gelden. Deze informatie is ook bedoeld voor uw (eventuele) partner en uw naasten.

Start PNF richtlijnen

Op het moment dat de hoeveelheid witte bloedcellen, met name de neutrofielen, te laag is (kleiner dan 0,5) zijn voor u een aantal richtlijnen van toepassing. U wordt geïnformeerd over de betekenis van de richtlijnen. Aan u wordt gevraagd zorg te dragen voor het naleven en uitvoeren van de regels. U wordt gevraagd om alle meegebrachte spullen in te pakken omdat u enkele uren op de onderzoekkamer zult liggen. Ook het nachtkastje dient leeg te worden gemaakt. Uw kamer wordt volgens het desinfecteerprotocol schoongemaakt. 3

U krijgt een schoon bed en een schoon nachtkastje. De verpleegkundige hangt bij de ingang van uw kamer `bezoekersinformatie’ op. Bij de wastafel wordt een poster over `handenreiniging en desinfectie’ opgehangen en bij de ingang van uw kamer een poster met `Goed zo!, handen wassen’. Deuren mogen tegelijk open en ook openstaan.

Bewegingsvrijheid

U mag van de kamer en de afdeling af, daarbij dient u wel de volgende regels te volgen: • U dient grote groepen personen in (kleine) ruimtes te mijden. Hierbij moet u bijvoorbeeld denken aan de lift of een druk bezoekersrestaurant. • Vermijd contact met mensen die zichtbare infecties hebben. Denk aan personen die een koortslip hebben of personen die hoesten. • Gebruik alleen uw `eigen toilet en douche’. • Als u voor een eventueel onderzoek naar een andere afdeling moet, mag u niet wachten in een drukke wachtkamer. De verantwoordelijke verpleegkundige neemt contact op met de betreffende afdeling en regelt dat u meteen naar binnen mag voor het onderzoek. Advies: Beweeg zoveel mogelijk door een wandeling te maken over de afdeling. Dit is goed voor uw conditie en zorgt voor afleiding. De afdeling beschikt over een hometrainer die u kunt gebruiken.

Bezoekers

De ziekenhuisbrede bezoekersregels zijn van toepassing. Meer informatie vindt u in de folder 'Bezoekersinformatie'. Bezoekers die voor de eerste keer bij u komen sinds de richtlijnen van toepassing zijn, moeten zich melden bij de verpleegkundige. Dit staat vermeld op de bezoekersinformatie die bij de ingang van uw kamer hangt. Voordat de bezoekers uw kamer mogen betreden, krijgen zij mondelinge informatie en instructies over de regels.

4

De regels die voor het bezoek gelden zijn: • Er is toegang voor iedereen met uitzondering van personen die een besmettelijke infectie hebben zoals een koortslip, een steenpuist, gordelroos, nagelomloop, (contact met) waterpokken. • Bezoekers die verkouden of grieperig zijn, hoesten, keelpijn of diarree hebben, mogen niet op bezoek komen. • Bezoekers moeten vóór het betreden van uw kamer eerst hun handen desinfecteren: als deze zichtbaar verontreinigd zijn deze eerst wassen met zeep en desinfecteren met sterilium. Lichamelijk contact is toegestaan. • Bezoekers mogen geen echte planten of bloemen meenemen, omdat bacteriën voornamelijk overleven op vochtige en vuile plaatsen. Kunstbloemen en kunstplanten mag wel. • Persoonlijke spullen, zoals een tas, mogen naar binnen zonder deze te ontsmetten.

Ziekenhuismedewerkers

U zult merken dat iedereen voor het betreden van uw kamer de handen desinfecteert. Dit geldt dus niet alleen voor het bezoek, maar ook voor alle ziekenhuismedewerkers die bij u komen. Het komt wel eens voor dat een ziekenhuismedewerker last heeft van een lichte verkoudheid en/of keelpijn. Deze medewerker draagt dan altijd een mondmasker.

Schoonmaak

Uw kamer wordt iedere dag voor 12.00 uur gereinigd door de huishoudelijke medewerker. Dat betekent dat u vóór die tijd gewassen of gedoucht moet zijn. De reden is dat in natte ruimtes eerder bacteriegroei plaatsvindt. Uw beddengoed wordt dagelijks verschoond. Het is mogelijk om uw eigen kussen en dekbed te gebruiken. Deze moeten echter wel van tevoren gestoomd zijn. De dekbedhoezen dienen om de dag verschoond te worden. Uw bed wordt één keer per vier weken verwisseld, of eerder indien zichtbaar verontreinigd.

5

Veranderd bloedbeeld

Het beenmerg is belangrijk voor de aanmaak van bloedcellen. In het beenmerg worden de volgende cellen aangemaakt: • rode bloedcellen (erytrocyten); • witte bloedcellen (leukocyten); • bloedplaatjes (trombocyten). De chemotherapeutische behandelingen en/of de ziekte zelf kunnen de aanmaak remmen van bovengenoemde cellen. U kunt daarbij last krijgen van de volgende verschijnselen. Neutropenie

Neutropenie wil zeggen een tekort aan witte bloedcellen in het bloed. Leukocyten (witte bloedcellen) hebben de taak om ziekteverwekkers die het lichaam zijn binnengedrongen, zoals bacteriën en virussen, op te sporen en te vernietigen. Op deze manier beschermen leukocyten ons tegen allerlei vormen van infectie. Als de witte bloedcellen te laag zijn, is de kans op een infectie groter. De afweer die vaak al slecht is, neemt nog meer af ten gevolge van de behandeling. Belangrijk is dat u goede lichaamshygiëne en mondverzorging toepast en uw huid controleert op huidafwijkingen (wondjes) waaruit infecties kunnen ontstaan. Bij het optreden van infecties wordt zonodig extra antibiotica gegeven. Erytrocytopenie of anemie

Erytrocytopenie of anemie wil zeggen een tekort aan rode bloedcellen in het bloed. Als er te weinig rode bloedcellen zijn, spreekt men van bloedarmoede. De weefsels krijgen dan onvoldoende zuurstof en dat kan verschijnselen als bleekheid, moeheid, kortademigheid, hartkloppingen, zwarte plekken voor de ogen en duizeligheid veroorzaken. De kans is aanwezig dat u meer dan één keer een bloedtransfusie met erytrocyten krijgt.

6

Trombocytopenie of trombopenie

Trombocytopenie of trombopenie wil zeggen een tekort aan bloedplaatjes. Een tekort aan bloedplaatjes verstoort de bloedstolling. Als er bij u sprake is van een trombocytopenie moeten alle zaken die bloedingsrisico met zich meebrengen zoveel mogelijk worden vermeden. Hierbij kunt u denken aan stoten, vallen, injecties of het plaatsen van zetpillen. De kans is aanwezig dat u meer dan één keer een transfusie met bloedplaatjes krijgt. U dient alert te zijn op blauwe plekken, puntvormige bloedinkjes in de huid en in de slijmvliezen (= petechiën) en tandvlees- en/of neusbloedingen. Dit moet u altijd melden bij de verpleegkundige.

Voeding

Als de PNF richtlijnen bij u van toepassing zijn, wordt gestart met kiemarme voeding. Dit houdt in dat de voeding zo schoon mogelijk aangeboden wordt, maar niet steriel is. Door een afwijking in uw bloed en/of de behandeling met chemotherapie zijn het aantal witte bloedcellen (= leucocyten) en bloedplaatjes (= trombocyten) minder dan normaal. Door de vermindering van het aantal witte bloedcellen en bloedplaatjes in uw bloed wordt kiemarme voeding gestart. Een verlaagd aantal bloedplaatjes kan leiden tot een verhoogde kans op bloedingen, ook in het maagdarmkanaal. Daarom wordt aangeraden voedingsmiddelen waarin harde en scherpe delen kunnen voorkomen, zoals vis, karbonade en kippenpoot, voorzichtig te eten. De witte bloedlichaampjes beschermen het lichaam tegen bacteriën, schimmels en virussen. Bij een verlaagd aantal witte bloedcellen bent u vatbaarder voor (voedsel) infecties. Daarom mogen er gedurende deze ziekenhuisperiode geen schadelijke micro-organismen, zoals bacteriën, schimmels en virussen, in de voeding voorkomen. Om u te beschermen tegen een mogelijke infectie zijn een aantal hygiëne richtlijnen opgesteld voor de bereiding, het bewaren van en het transport van voedingsmiddelen. U kunt ervan uitgaan dat de voedingsmiddelen die u aangeboden krijgt kiemarm zijn. Mocht u twijfelen, of merken dat iets niet volgens de voorschriften aangeboden wordt, meldt dit dan meteen bij de verpleegkundige. De

7

kiemarme voeding kan wel tijdelijk onderbroken worden, bijvoorbeeld als u tussen twee kuren met ontslag gaat. Drank en tussendoortjes

• Bij elke serveerronde worden alle voedingsmiddelen en open verpakkingen die bij u op de kamer staan meegenomen. Deze worden naar behoefte vervangen door verse producten. • Droge onbewerkte producten, zoals droge biscuit of droge beschuit, mogen 24 uur op de kamer blijven staan. • Pakjes Nutridrink of Ensini die geopend bij u op de kamer staan mogen maximaal twee uur op het nachtkastje blijven staan. Daarna worden deze naar behoefte vervangen door een nieuw pakje Nutridrink of Ensini. • Een fles limonadesiroop mag een week aangebroken zijn. • Pappen en dranken mogen één keer verwarmd worden in de magnetron. Wat mag u van thuis laten meebrengen?

• Verpakte koek(jes), snoep(jes) (rol), chips en zoutjes. Alleen in een éénpersoonsverpakking. • Verpakte chocolade (reep) en kauwgum (doordrukstrip). • Frisdrank, vruchtensap, limonade en andere drank in pakje/flesje/ blikje. Alleen in een éénpersoonsverpakking. • Vruchten in blik/glas. Alleen in kleine blikjes/potjes. • Vers fruit met een dikke en gave schil zoals appel, peer, banaan, sinaasappel, mandarijn, meloen. Echter gekwetst fruit mag niet. Let erop dat de uiterste consumptiedatum niet wordt overschreden. Bereidingen op de afdeling

U en uw familie mogen in de keuken bij de kamer thee of koffie zetten, bouillon maken, limonade/vruchtensap inschenken, sinaasappels uitpersen en fruit schoonmaken. De volgende handeling dient u hiervoor te volgen. • Bouillon maken: Handen desinfecteren met sterillium. Kraanwater koken in de waterkoker, op de bouillonpoeder gieten en het restant water weggieten. Er mag géén water in de waterkoker achterblijven. 8

• Zetten van thee en koffie: Handen desinfecteren met sterillium. Water koken in de waterkoker, kokend water op het theezakje of op de instantkoffiepoeder gieten en het restant water weggieten. Er mag géén water in de waterkoker achterblijven. • Schoonmaken van fruit: Handen wassen en drogen en de handen desinfecteren met sterillium. Het fruit wassen, dik schillen en op een schoon bord leggen. Schoongemaakt fruit direct opeten. • Uitpersen van sinaasappels voor sinaasappelsap: Handen wassen en drogen en de handen desinfecteren met sterillium. De sinaasappel wassen, open snijden met een schoon mes en uitpersen met behulp van een sinaasappelpers (zelf meebrengen). Het sinaasappelsap in een glas schenken en direct opdrinken. • Blikje, flesje, pak frisdrank/vruchtensap openen: Handen desinfecteren met sterillium. Het blikje, flesje of pakje leeggieten in een glas en zo spoedig mogelijk opdrinken. Als het drinken voor later is, kunt u het glas afdekken met plastic, voorzien van datum en tijd en direct in de koelkast plaatsen. De maximale bewaartijd is 24 uur als het in de koelkast staat. Hieronder staan de producten vermeld die u wel of niet mag gebruiken.

Wel toegestaan

Niet toegestaan

Brood

alle soorten

saucijzenbroodje, worstenbroodje

Vetten en oliën

roomboter, (dieet)



margarine, (dieet) halvarine, bak- en braadvetten, alle soorten olie Hartig beleg

kaas: smeerkaas, kaas

zachte kaassoorten

die per plak ingeseald

zoals camenbert, brie,

is, m.u.v. de hiernaast

geitenkaas, boursin

genoemde soorten

en schimmelkaas en rauwmelkse kazen

9



vleeswaren: alle soorten

rauw en gedeeltijk

die per plak zijn ingeseald

rauwe vleessoorten zoals

m.u.v. hiernaast genoemde filet American, rosbief, soorten

rookvlees, ossenwordt, cervelaat, chorizo, salami en rauwe ham. Zelf gesneden en ingesealde paté



ei: hard gekookt ei

zacht gekookt ei, spiegelei,

minimaal 7 minuten

roerei

gekookt, omelet, dubbel gebakken ei pindakaas Zoet beleg

alle soorten

honing

Melk en melkproducten

melk, karnemelk,

Probioticadranken, zoals

chocolademelk, yoghurt,

Yakult, Actimel, Vifit

yoghurtdrank in kleine (of eenmalige) verpakking of glas In het Catharina Ziekenhuis bereide Catharinashakes en -flips, milkshakes en yoghurtdrink Soepen

alle soorten



Vlees, wild, gevogelte, vis

vlees, wild en gevogelte:

rauw en gedeeltelijk

alle soorten mits goed gaar rauw vlees, zoals tartaar, rosbief, biefstuk, lever en carpaccio

vis: alle soorten mits goed

rauwe vis zoals haring

gaar Schaal- en schelpdieren



alle soorten

Jus en sauzen

alle soorten warme jus en



sauzen Groenten

alle soorten die gebakken, gestoofd of gekookt zijn

10

rauwkost

Salades

alle soorten

alle soorten die bereid

samengestelde

zijn met rauwe vlees-

fabriekssalades

of visproducten en/of

in éénpersoonverpakking

rauwmelkse kazen.

(portionpack), zoals aardappelsalade, huzarensalade, kipsalade, vissalade, eiersalade en tonijnsalade  Aardappelen, rijst en

aardappelen: gekookt,

deegwaren

gebakken, puree, patates



frites, aardappelkroketten/ rozetten

rijst en deegwaren: alle



soorten Peuivruchten

alle soorten, gekookt



Nagerechten

warme pap of koude

afgekoelde pap

nagerechten zoals yoghurt, vla, pudding of kwark zonder garnering In het Catharina Ziekenhuis bereide Catharinashakes en -flips, milkshakes en yoghurtdrink IJs

fabrieksmatig verpakt ijs

softijs, schepijs

zonder garnering Fruit

alle fruit dat niet

fruitsoorten die

beschadigd of gekneusd

beschadigd of gekneusd

is, mits gewassen en dik

zijn

geschild. Fruit en vruchtenmoes/ appelmoes uit een kleine verpakking (blikje/potje), mits uit nieuw geopend blik

11

Dranken

kraanwater, (mineraal)

ijsblokjes

water uit fles of pak, thee of koffie, vruchtensap uit kleine verpakking, vers geperst sinaasappelsap, frisdrank uit blikje, limonade. Als u gekoeld water wilt drinken dan mag u geen kraanwater gebruiken maar alleen (mineraal) water uit fles of pak bijvoorbeeld Bar te duc Zoete en hartige

warme snacks van het

ongebrande en ongepelde

versnaperingen

ziekenhuis te kiezen

pinda's en nootjes

volgens wensdieetlijst. Van thuis meegenomen: fabrieksmatig bereid en verpakt in kleine verpakking zoals koeken, chips, hartige zoutjes zonder vulliing, mits product na opening niet langer dan 12 uur bewaard wordt Diversen

alle smaakmakers zoals

zelfbereide maaltijden,

bijvoorbeeld zout, suiker,

voedingsmiddelen van

mosterd, sambal, ketjap,

thuis

ketchup en fritessaus in

Peper (mag wel worden

kleine verpakking

gegeten, maar moet door iemand anders, buiten bereik van patiënt, toegevoegd worden in verband met schimmels).



12

Selectieve darmdecontaminatie (SDD)

Selectieve darmdecontaminatie wil zeggen: het doden van de schadelijke micro-organismen (zoals bacteriën, schimmels en gisten) in het maagdarmkanaal, door middel van medicijnen. De niet schadelijke micro-organismen blijven gespaard. Het effect van SDD is optimaal na ongeveer vijf dagen. Waarschijnlijk bent u al begonnen met de selectieve darmdecontaminatie voordat de richtlijnen bij u van toepassing waren. Het doel hiervan is om een optimaal effect te bereiken op het moment van de neutropenie. Als u tussen de eerste en de tweede behandeling naar huis gaat, blijft u deze medicijnen doorgebruiken om het effect te behouden. Aan het einde van de totale behandeling wordt de SDD gestopt. SDD-schema

1 maal daags 3 capsules fluconazol à 50 mg. 2 maal daags 1 tablet ciproxin à 500 mg.

Kweken

Iedere maandag en donderdag worden bij u kweken (faeceskweek en keelkweek) afgenomen. Indien u op die dag geen ontlasting heeft dan wordt er een perineumkweek afgenomen. Deze kweken worden gedaan om te controleren of er schadelijke micro-organismen aanwezig zijn. Zonodig wordt de SDD-medicijnen bijgesteld. De verpleegkundige geeft u die dag de benodigde materialen en legt u uit hoe het kweken in zijn werk gaat.

Mondverzorging

Het is belangrijk dat u extra aandacht besteed aan een goede mondverzorging. Chemotherapie werkt namelijk nadelig op de conditie van het mondslijmvlies. De kans is groot dat slijmvliesbeschadiging optreedt, die door het tekort aan witte bloedlichaampjes kan leiden tot het ontstaan van infecties. Als u last krijgt van het mondslijmvlies, meldt u dit dan aan de verpleegkundige. U krijgt elke dag een schone, zachte tandenborstel van de verantwoordelijke verpleegkundige.

13

De dagelijkse mondverzorging

Als u een eigen gebit heeft: • 4 maal daags tandenpoetsen met een zachte tandenborstel en fluoride tandpasta. • 4 maal daags mondspoelen met NaCl 0.9% (= een zoutoplossing) gedurende één minuut. • Lippen dun insmeren met vaseline (na de maaltijd en voor het slapen gaan). • 1 x daags een nieuwe zachte tandenborstel gebruiken (’s ochtends). Als u een gebitsprothese heeft: • 4 maal daags de prothese reinigen met de tandenborstel en NaCl 0,9%. • 4 maal daags de mond spoelen met NaCl 0,9% gedurende één minuut, de prothese uit de mond doen. • De lippen dun insmeren met vaseline. • ’s Nachts het gebit uitdoen. Tandenpoetsen Na iedere maaltijd en voor het slapen dient u de tanden te poetsen. Als u niet eet: drie à vier keer per dag. Dit doet u met een zachte tandenborstel en vooral de overgang naar het tandvlees is belangrijk. Spoel de tandenborstel na het gebruik goed uit met kraanwater en bewaar de borstel droog met "de kop" naar boven.

Wanneer worden de richtlijnen opgeheven?

De richtlijnen zijn niet meer voor u van toepassing als de hoeveelheid aan witte bloedcellen (leukocyten), met name de neutrofielen (groter dan 0,5), stijgen. De behandelende arts geeft dan de opdracht om de PNF richtlijnen te beëindigen. De verpleegkundige informeert u over het opheffen van deze richtlijnen en vaak mag u dan dezelfde of de volgende dag met ontslag.

14

Vragen

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Neem dan contact op met de verpleegafdeling Oncologie of stel uw vraag aan de verpleegkundige op de afdeling.

  Contactgegevens

Verpleegafdeling Oncologie, 5-west 040 - 239 75 00

15

Michelangelolaan 2 – 5623 EJ Eindhoven Postbus 1350 – 5602 ZA Eindhoven