Het Maastricht UMC Oncologiecentrum Samen de strijd aangaan
“Door meerdere disciplines samen te brengen, met een verankering in onderzoek en onderwijs, kunnen we de patiënt optimale zorg leveren” 2
Het Maastricht UMC Oncologiecentrum
Samen de strijd aangaan Het Maastricht UMC Oncologiecentrum is gerealiseerd. Binnen het Maastricht Universitair Medisch Centrum+ is er nu één fysiek punt waar alle poliklinische zorg en kennis – denk aan onderwijs en onderzoek - op het gebied van kanker samenkomen, rondom de patiënt. Een plek die anders is, warm en klantvriendelijk. Waar mensen de zorg en aandacht krijgen die ze verdienen.
De opzet van het Oncologiecentrum is zodanig dat onderzoek direct aansluit op en beschikbaar is bij de behandeling van patiënten. We werken zeer nauw samen met het onderzoeksinstituut GROW, waar met name onderzoeken op het gebied van angiogenese, hypoxie en klinische en moleculaire oncologie plaatsvinden. U leest daarover meer verderop in deze brochure.
De droom om zo’n centrum te bouwen, komt voort uit het feit dat de zorg voor kankerpatiënten voorheen erg versnipperd was. Veel verschillende afdelingen in ons ziekenhuis hielden zich met de diagnose en behandeling van kanker bezig. De drie belangrijkste therapieën chemotherapie, chirurgie en bestraling, zijn van oudsher ondergebracht op drie verschillende afdelingen: interne geneeskunde (waarvan medische oncologie een onderdeel is), chirurgie en radiotherapie. Daarnaast hielden specialistische afdelingen als gynaecologie, hematologie en dermatologie zich bezig met tumoren in bepaalde organen. Door die versnippering was het lastig om de patiënt echt centraal te stellen. Terwijl we dat wél heel belangrijk vinden.
Wat we voor ogen hebben met het Oncologiecentrum is kennis en kunde bij elkaar brengen; we willen een kenniscentrum zijn voor verschillende personen en instanties die met kanker te maken hebben. Een deur die altijd open staat, een centrum dat verbindt. Vanaf het begin hebben we patiënten mee laten praten en beslissen over het centrum en de dienstverlening. Het Ontmoetingscentrum bijvoorbeeld, waar mensen terecht kunnen voor informatie en persoonlijke ondersteuning, is vormgegeven op basis van de wensen van patiënten. Ook dat bedoelen we met het centraal stellen van de patiënt.
Kanker wordt naar verwachting doodsoorzaak nummer één. Behandeling van kanker is één van de belangrijkste speerpunten van dit ziekenhuis. Maar waar het vooral om gaat, is dat er door een bundeling van ‘krachten’ veel winst te behalen is voor de patiënt. Steeds meer tumoren vragen om een multidisciplinaire aanpak. Om mensen goed te kunnen helpen, is samenwerking en overleg tussen de verschillende disciplines essentieel. Dat geldt ook voor de samenwerking tussen onderzoek en kliniek.
Het mooie is, dat we door het samenbrengen van al die verschillende tumorzorglijnen en onderzoeksfaciliteiten, nu veel méér mogelijkheden hebben om ook daadwerkelijk op de behoeften van patiënten in te spelen. We willen mensen hier het gevoel geven dat er voor hen gezorgd wordt. Hun probleem is ook óns probleem. En daarin gaan we steeds een stapje verder. Het kan altijd beter.
Prof. dr. Maarten von Meyenfeldt, Directeur-Bestuurder Maastricht UMC Oncologiecentrum 3
Diagnose en behandeling rondom de patiënt Bij het Maastricht UMC Oncologiecentrum staat de patiënt daadwerkelijk centraal. Per tumorsoort staat een team van professionals klaar om diagnose en behandeling zo snel mogelijk te laten plaatsvinden. Er is een team voor mammacare (borstkanker), hoofd- en halsoncologie, neuro-oncologie, huidkanker, medische oncologie, hematologie (bloedkanker) erfelijke tumoren, longoncologie, gastrointestinale oncologie, gynaecologische oncologie, urologische oncologie en sarcomen.
Prof. dr. Maarten von Meyenfeldt: “Wij vragen ons steeds af: hoe zouden we zelf, als patiënt, willen dat het geregeld was? Op die manier moeten we het ook voor onze patiënten regelen.”
Bij het MUMC Oncologiecentrum staat de patiënt daadwerkelijk centraal. Zo’n multidisciplinair team heeft als groot voordeel dat patiënten niet meer naar de verschillende afdelingen hoeven te lopen om arts, verpleegkundige en andere professionals en specialisten te zien: zij komen nu naar de patiënt toe. Bovendien streeft het Oncologiecentrum ernaar dat iedere patiënt een vaste arts en verpleegkundige heeft.
“Ik voel me hier soms net een prinses” 4
Nicolle Balemans (patiënte):
Benodigde onderzoeken kunnen soms binnen één dag, meestal binnen één week plaatsvinden. Er is vooraf voldoende ruimte gereserveerd bij diagnostische afdelingen voor röntgenfoto’s, scans en weefselpuncties. Wachttijden kunnen zo flink worden verkort, een belangrijk punt want we weten dat patiënten hier veel waarde aan hechten. De diagnose volgt, na overleg tussen de betrokken artsen, zo snel mogelijk. Soms al na één dag, meestal binnen vijf werkdagen. De multidisciplinaire opzet van het Oncologiecentrum maakt ook samenwerking met andere (niet-medische) specialismen en instanties mogelijk die ook belangrijk zijn voor kankerpatiënten. Maatschappelijk werkers, psychologen, diëtisten, maar ook patiëntenverenigingen en revalidatieprogramma’s hebben een vaste plek binnen het Oncologiecentrum.
“Je merkt dat er veel kennis en ervaring aanwezig is, maar ook dat er samengewerkt wordt. Artsen, verpleegkundigen en andere hulpverleners denken met je mee en zijn proactief. Toen ik tijdens een controle over hoofdpijn klaagde, werd er bijvoorbeeld direct een extra scan geregeld. Ook krijg je de informatie en ondersteuning die je nodig hebt, zonder dat je daarnaar hoeft te zoeken of vragen. Bij iedere stap worden de verschillende opties uitgebreid met je doorgesproken. Dat geeft een stuk geruststelling: je weet dat je kiest voor de beste oplossing die er op dat moment voor jou is.”
5
Het Ontmoetingscentrum: zorg die je omarmt Het Ontmoetingscentrum is het warme hart van het Maastricht UMC Oncologiecentrum. Een prettige ruimte met volop daglicht, mooie materialen, afgeschermde hoekjes en warme kleuren. Verschillende computers staan ‘on line’, met als openingssite de informatieve website ‘kankerwiehelpt.nl’. Ook is er een leestafel, een automaat voor gratis koffie en thee en veel foldermateriaal. Een prettige ruimte om in te wachten, praten of werken. Een plek om tot rust te komen. Maar ook dé plek waar patiënten terecht kunnen voor informatie en persoonlijke ondersteuning. Patiëntenvoorlichters zorgen hier als ‘gastvrouwen’ voor een klantvriendelijke en persoonlijke opvang. Ze informeren actief naar de behoeften en vragen die er leven. Soms verwijzen ze voor meer informatie door naar een van de themabijeenkomsten die in het Ontmoetingscentrum plaatsvinden. Maar in veel gevallen krijgt de patiënt een antwoord op maat. Iedere vraag wordt serieus genomen en zo snel mogelijk beantwoord.
“Deze plek straalt warmte uit, op allerlei manieren” 6
Nicolle Balemans (patiënte): “Het Ontmoetingscentrum is sfeervol, met veel daglicht. Dat geeft rust. Al vrij snel ben ik in contact gekomen met de maatschappelijk werkster die hier zit. Vooral omdat ik niet wist hoe ik onze jonge kinderen over mijn ziekte moest vertellen. Je wilt eerlijk zijn, maar ze ook niet onnodig bang maken. Het is heel prettig om met iemand te kunnen praten die daar meer zicht op heeft. Ze gaf heel bruikbare tips, ook voor mij persoonlijk.”
Joke de Groot (patiënte): “Ik had graag iemand gehad die me van tevoren gerust had gesteld. Iemand die me had verteld dat er verschillende mogelijkheden zijn, zoals een mooie borstreconstructie. Dat je ondersteuning kunt krijgen in je persoonlijke situatie. En dat er daarna nog zoveel is om van te genieten. Goede voorlichting en opvang zijn heel belangrijk. Ik vind het geweldig dat er nu een plek is waar mensen met hun zorgen en vragen terecht kunnen.”
Als iemand het moeilijk heeft, bijvoorbeeld na een slecht nieuwsgesprek, is er de mogelijkheid om in een aparte ruimte even bij te komen of rustig te praten. Als daar behoefte aan is, is ook een gesprek met een maatschappelijk werker of psycholoog mogelijk. Beide hulpverleners zijn in het Ontmoetingscentrum aanwezig om patiënten en partners of familieleden te ondersteunen. Een eerste kennismaking of kort gesprekje kan vaak direct geregeld worden. Alle nodige hulp en informatie binnen handbereik, snel en laagdrempelig, dat is de essentie van het Ontmoetingscentrum. Een plaats waar iedereen die met kanker te maken heeft, als patiënt en professioneel, elkaar kan ontmoeten.
67
Dr. Gerard Bos, Hematoloog: “Wij zijn permanent met patiënten in gesprek over wat zij van onze organisatie verwachten. Waar mogelijk proberen we dat voor hen te organiseren.”
Niet praten over, maar mét de patiënt Bij de totstandkoming van het Oncologiecentrum zijn patiënten en hun familie zeer nauw betrokken. Ze hebben in panelbesprekingen meegedacht over de inrichting, uitstraling en dienstverlening. Sfeer en de juiste voorzieningen bleken daarbij net zo belangrijk als goede medische zorg. De behoeften en meningen worden ook nu en in de toekomst regelmatig via enquêtes en onderzoeken gepeild. Daarnaast spelen de patiëntenvoorlichters in het Ontmoetingscentrum een belangrijke rol. Bij hen kunnen patiënten direct hun gevoelens en klachten ventileren. Iedere klacht wordt serieus genomen. De teams staan altijd open voor suggesties. Patiëntenparticipatie betekent niet alleen meedenken over dienstverlening en sfeer, het komt ook tot uitdrukking in de manier waarop we patiënten bejegenen tijdens de onderzoeken en behandeling. 8
We willen patiënten het gevoel geven dat ze zelf een grote rol spelen in de beslissingen over hun behandeling. Dat betekent duidelijke uitleg over alle te nemen stappen, goede voorlichting over de behandeling en ook aandacht voor vragen en opmerkingen van familieleden. Samen met de Universiteit Maastricht wordt continu onderzocht hoe de voorlichting en bejegening van de patiënt beter kan. Zo kan iedere patiënt in iedere fase van de behandeling de informatie en ondersteuning krijgen waar op dat moment behoefte aan is.
Harold Nelissen (patiënt):
“Zelfs over de zitjes mochten we meedenken”
“Naast professionaliteit hebben wij ook heel veel steun en medeleven ervaren. Alles is ons heel goed uitgelegd, op een normale, open manier. Mijn vriendin – nu mijn vrouw – en mijn ouders zijn daar steeds bij betrokken. Ze hebben veel met de artsen en verpleegkundigen gepraat en konden altijd met hun vragen terecht. Ja,het was allemaal goed geregeld. Daardoor heb ik zelfs aan de slechtste periode nog prettige herinneringen. Ik heb zeker het gevoel dat je hier als patiënt meetelt en meepraat.”
9
Achter iedere zorgfase schuilt kennis en onderzoek Het Maastricht UMC Oncologiecentrum werkt samen met onderzoeksinstituut GROW van de Universiteit Maastricht. Dit instituut doet onderzoek naar ontwikkelingsbiologie (normale groei) en oncologie (abnormale groei): twee divisies die elkaar wederzijds aanvullen. In de toekomst gaat het centrum nog intensiever met GROW samenwerken. Medewerkers van GROW die zich bezighouden met toegepast (translationeel) kankeronderzoek, gaan dit doen vanuit een ‘trial office’ binnen het Oncologiecentrum. Zodat wetenschappers en clinici continu ideeën en behoeften kunnen uitwisselen. Door het samenbrengen van meerdere disciplines, onderzoek én onderwijs op één plek, komt er in het Oncologiecentrum veel kennis en expertise op het gebied van kanker samen.
Die kennis en expertise wil het Oncologiecentrum graag ter beschikking stellen. Het heeft de ambitie om uit te groeien tot een kennis- en expertisecentrum voor de regio Limburg en daarbuiten. Het Maastricht UMC Oncologiecentrum wil een voortrekkersrol vervullen als het gaat om de verspreiding van kennis. Richting professionals, als een toegankelijke en gerespecteerde partner van andere ziekenhuizen. Maar ook richting patiënten en de plaatselijke bevolking. Het centrum zal zich diepgaand bezig gaan houden met voorlichting, gericht op de preventie van kanker. Hierin werkt het Oncologiecentrum nauw samen met onderzoeksinstituut CAPHRI van de Universiteit Maastricht.
“Hier komt heel veel kennis en expertise samen” 10
Joke de Groot (patiënt): “Ik kreeg een relatief nieuw medicijn toegediend, specifiek gericht op de behandeling van het soort tumor dat ik had. Zonder dat geneesmiddel had ik waarschijnlijk niet meer geleefd.”
Het onderzoeksprogramma: uniek in breedte In samenwerking met GROW wil het Maastricht UMC Oncologiecentrum toe naar een unieke formule van ‘integrated care’, waarbij iedere stap in het zorgproces – van preventie tot nazorg – ook onderwerp is van onderzoek. Dat betekent dat er onderzoek wordt gedaan naar een groot aantal aspecten rond:
Prof. dr. Piet van den Brandt, Directeur GROW: “Door nauwe samenwerking tussen onderzoekers en artsen kunnen nieuwe inzichten en therapieën sneller hun weg naar de praktijk vinden”
•
Het ontstaan en de preventie van kanker: basaal onderzoek met een sterk accent op preventie, vooral op het bestuderen van allerlei risicofactoren en het proces in de cellen. Voorbeelden daarvan zijn onderzoeken naar de relatie tussen overgewicht en dikke darmkanker en naar de voorstadia van strottenhoofdkanker.
•
(Verbetering van) de diagnostiek en beeldvorming van kanker (moleculair imaging): onderzoek gericht op het ontwikkelen van nieuwe technieken die tumoren beter in beeld kunnen brengen.
•
(Verbetering van) de behandeling van kanker (translationeel onderzoek): hier gaat het om het ‘testen’ van nieuwe, in het laboratorium ontwikkelde concepten – technieken, behandelingsmethodes e.d. – in de kliniek. Patiënten kunnen aan dit soort onderzoek deelnemen en zo in een vroeg stadium in aanraking komen met bijvoorbeeld een nieuwe therapievorm. Voorbeelden hiervan zijn angiogenese, hypoxie en moleculaire therapie.
•
(Verbetering van) de nazorg voor patiënten met kanker. 11
“Voordat je hier als assistent begint, heb je al veel ervaring opgebouwd”
Onderwijs met de patiënt als middelpunt Onderwijs is een vaste factor in een academisch centrum. Ook het Maastricht UMC Oncologiecentrum leidt jonge professionals, artsen, verpleegkundigen en nurse practitioners op tot vakmensen. Daarbij is er uiteraard veel aandacht voor klantvriendelijkheid en communicatie met de patiënt.
12
Maar ook de multidisciplinaire werkwijze van het Oncologiecentrum zal in het onderwijsprogramma vorm en inhoud krijgen. Bijvoorbeeld door cursussen over kanker niet meer alleen aan te bieden aan oncologisch specialisten in opleiding uit één discipline, maar óók aan assistenten uit de andere betrokken disciplines. Wie in het Maastricht UMC Oncologiecentrum opgeleid wordt, leert de patiënt centraal stellen en over de grenzen van zijn eigen vakgebied heenkijken.
Harold Nelissen (patiënt): “Zelf wil ik ook nog veel leren. Het is fijn als iemand je daartoe de kans geeft. Daarom vind ik het geen probleem als er een assistent met me bezig is. Iedereen moet het leren. Zolang het te doen is, werk ik mee.”
Voordat een arts of specialist in opleiding in het Oncologiecentrum terecht komt, heeft hij al vele jaren opleiding en ervaring achter de rug. Daarnaast moet hij over voldoende sociale vaardigheden en de juiste klantgerichte werkhouding beschikken. Over het algemeen gaat het om ‘fellows’; artsen die bezig zijn met de laatste twee jaar van hun opleiding tot bijvoorbeeld medisch of chirurgisch oncoloog. Ze leren volgens het meester-gezelprincipe. Kenmerkend voor de Universiteit Maastricht is het probleemgestuurd onderwijs: studenten analyseren in groepsverband (in een onderwijsgroep) uitdagende problemen. Ze voeren stevige discussies en worden gemotiveerd om zelf diepgravend onderzoek te doen. Omdat ze actief met bestaande thema’s aan de slag gaan, wordt de theorie beter doorgrond en leert men inzichten direct toe te passen op uiteenlopende vraagstukken. Deze onderwijsmethode is uiteraard ook de basis van het onderwijs in het Oncologiecentrum. Daarnaast verzorgt het Oncologiecentrum als kennis- en expertisecentrum ook regelmatig vakgerichte nascholingen voor professionals uit de regio. Dit gebeurt in IKL*-verband: binnen het netwerk van Limburgse ziekenhuizen. Hierin wisselen gespecialiseerde artsen kennis en ervaringen uit met collega’s van andere ziekenhuizen. De samenwerking verbetert de kennis van elkaars werkwijze en mogelijkheden, wat tot een betere patiëntenzorg leidt voor de hele regio. * IKL: Integraal Kankercentrum Limburg
Prof. dr. Vivianne Tjan-Heijnen, voorzitter oncologiecommissie: “Wij vragen altijd of iemand er bezwaar tegen heeft dat er een student of coassistent meekijkt. Als mensen het gevoel hebben dat ze hun probleem bij ons kwijt kunnen, vinden ze dat eigenlijk altijd goed. Ze willen graag bijdragen aan de vorming van een dokter in spé.” 13
De flexibiliteit van een kleine organisatie, de kracht van een grote Het Oncologiecentrum is onderdeel van het Maastricht Universitair Medisch Centrum+. Iedere specialist die in het Oncologiecentrum werkt – medisch oncoloog, chirurg-oncoloog, radioloog, radiotherapeut, patholoog etc. – blijft geworteld in zijn eigen ‘moederafdeling’. Het in stand houden van die band met de eigen discipline is belangrijk voor het leveren van kwaliteit aan de patiënt. Waar nodig voor optimale patiëntenzorg brengt het Oncologiecentrum disciplines samen. Maar daarnaast maakt het ook veel gebruik van de voorzieningen en expertise die elders in het ziekenhuis aanwezig zijn. De ruimte om dat te doen, is er volop sinds het Maastricht UMC+ er een aantal jaren geleden voor koos om oncologie tot een speerpunt te maken. Op alle niveaus is er steun voor de ontwikkeling van een sterk en succesvol Oncologiecentrum! Vanaf 2009 is alle poliklinische zorg voor kankerpatiënten ondergebracht in het Maastricht UMC Oncologiecentrum.Volgens de plannen zullen ook het medisch dagcentrum (chemotherapie), het klinisch onderzoek van GROW (de trial office) en een laboratorium voor onderzoek gericht op het wel of niet geven van een volgende kuur een plek in het Oncologiecentrum krijgen. Uiteindelijk wil het Oncologiecentrum uitgroeien tot een kliniek die op poliklinisch gebied alles in huis heeft waar de patiënt behoefte aan heeft: van preventie tot en met nazorg. Een kliniek met een brede kennis en oriëntatie, waar zorg zoveel mogelijk maatwerk is. Waar mensen goed geïnformeerd, gehoord en geholpen worden. 14
Harold Nelissen (patiënt): “Alles is hier op één plek te vinden: zorg, informatie en steun. Ook is het een fijn idee dat artsen van de verschillende disciplines hier bij elkaar zitten en kunnen overleggen. Je bent hier in goede handen en kunt alles vinden wat je nodig hebt, zonder dat je van afdeling naar afdeling hoeft te lopen.”
“We blijven als artsen geworteld in onze verschillende afdelingen”
Het Maastricht UMC Oncologiecentrum Bezoekadres P. Debyelaan 25 6229 HX Maastricht
Postadres Postbus 5800 6202 AZ Maastricht
Telefoonnummers Polikliniek: Ontmoetingscentrum:
043 - 387 64 00 043 - 387 26 00
E-mail adres:
[email protected] Internet: www.azm.nl
Voor meer informatie over onderzoek kunt u ook contact opnemen met: GROW School for Oncology and Developmental Biology Postbus 616 6200MD Maastricht T 043 - 388 18 63 F 043 - 388 18 90 E
[email protected] I www.grow-um.nl 15
English summary Dealing with cancer is not just about diagnosing and treating the illness. The Maastricht UMC has established an Oncology Centre in line with a whole new concept involving the input of patients. Specifically, the following elements set the centre apart:
Harold Nelissen (patient): “You can find everything in one place: care, information and support. It is nice to know that doctors from different disciplines can consult each other directly in one centre. Patients are in good hands; you can find everything you need, you don’t have to walk from one department to another.” 16
• Uniquely, along with medical-technical care we also offer services in the fields of information, prevention and psychosocial support. Patients therefore have faster access to not just medical help but also social workers, municipal services and patients’ associations. In our pleasant meeting place they can search for information in brochures and on the internet, or call on one of the patient information officers. • In the outpatient centre, care is organised around the patient, with doctors and facilities physically brought together. This ensures that the right logistics are in place and patients receive diagnoses and treatment faster. • Prevention, diagnostics, treatment, aftercare and palliative care are organised per tumour category. The Maastricht UMC Oncology Centre is thus a natural partner in oncology research such as that carried out at Maastricht UMC+s research institutes, specifically the institute GROW. This includes e.g. the relationship between overweight and colorectal cancer, the early stages of laryngeal cancer, molecular imaging, angiogenesis and hypoxia, and clinical and molecular oncology. In cooperation with the CAPHRI institute, research into cancer prevention is also underway. • The centre provides students with the opportunity to increase their knowledge in a multidisciplinary fashion in line with Maastricht University’s Problem-Based Learning method. Regional hub The Maastricht UMC Oncology Centre aims to play a pivotal role as the region’s centre of knowledge and expertise, as an open, accessible and respected partner in the development of care and knowledge for patients’ oncologic problems.
“By combining several (medical) disciplines and anchoring them in research and education, we are able to offer optimal care for our patients.”
17
Een centrum voor kennis en samenwerking De opzet van het Maastricht UMC Oncologiecentrum is zodanig dat de deuren wijd open staan voor verschillende vormen van samenwerking. Het Oncologiecentrum bundelt kennis en deelt deze vervolgens weer met verschillende partners. In deze brochure kwamen er al meerdere aan de orde. Een aantal belangrijke partners willen we hier in ieder geval noemen. Het Integraal Kankercentrum Limburg MAASTRO Clinic, radiotherapeuthisch centrum Regionale ziekenhuizen in Limburg en Noord-Brabant Huisartsen in de regio, Regionale Huisartsen Zorg GGD Zuid-Limburg Patiëntenorganisaties Toon Hermans Huis Maastricht Health Foundation Limburg
“Versterken van onze eigen regio met het oog op betere kwaliteit van onderzoek en zorg, vinden wij belangrijk” 18
HFL
Kanker? Ik help Kanker is de laatste jaren steeds beter te behandelen. Maar verdere vooruitgang is absoluut nodig. Wetenschappelijk onderzoek naar kanker is de enige mogelijkheid om de vooruitzichten voor patiënten met kanker daadwerkelijk te verbeteren. Voorkomen van kanker, vaker genezing en een betere kwaliteit van leven is waar het om gaat. Het Maastricht UMC+, Health Foundation Limburg (HFL) en KWF Kankerbestrijding werken samen op het gebied van fondsenwerving in de strijd tegen kanker en hebben hiervoor het HFL Kanker Researchfonds opgericht. Dit fonds werft gelden die ingezet worden voor topklinisch wetenschappelijk onderzoek in de eigen regio. Want versterken van onze eigen regio met het oog op betere kwaliteit van onderzoek en zorg vinden wij belangrijk. Hoe meer geld we ophalen voor extra kankeronderzoek, hoe meer activiteiten in deze regio plaatsvinden. Het HFL Kankerresearchfonds kan en wil dat niet alleen. Samen met u willen wij versterken. U kunt ons op vele manieren helpen. Een goed idee is misschien een gift te doen of donateur te worden. Elke bijdrage, uw tijd en acties zijn van harte welkom. Voor meer informatie over het HFL Kanker Researchfonds kunt u contact met ons opnemen via telefoonnummer 0900-9009300, onze website bezoeken (www.hflkankerresearchfonds.nl) of mailen naar
[email protected]. Met uw betrokkenheid steunt u hoogwaardig medisch wetenschappelijk onderzoek dat rechtstreeks ten goede komt aan de oncologische zorg in de regio. 19
“Wij zijn er in eerste instantie voor de patiënt”
azM en UM werken samen onder de naam Maastricht UMC+
Maastricht
UMC
concept
MUMC Oncologiecentrum Stafdienst Communicatie BICmultimedia.nl Johannes Timmermans Martine Boutz Universiteitsbibliotheek Schrijen Lippertz
productie fotografie teksten druk
Oncologiecentrum