de strijd om het bestaan

Foto: Willem Foto: KeesVoors C. Keuch

nummer

eten &

de strijd om het bestaan

8

8

augustus 2007

van de redactie

0-nummer 8 is, voor deze keer en bij hoge uitzondering, maar liefst 24 pagina’s

0-nummer is een cliëntgestuurd project van de Jellinek Cliëntenraad. De cliëntenkrant is gemaakt voor en door (ex)cliënten van de Jellinek. Site: www.jellinek.nl/clientenraad

colofon Redactie: Reinier Schippers en Kees C. Keuch Medewerkenden: Bani da Lima, Harry Kempff, Henny Hilversum, Marianne Riendeshoff, Henk Ramaakers, Niels Höfelt, Tony Raedecker, G.M. Dikkenberg, M.el Arabi en Jos Oude Bos (VNN) Pre-press en druk: Grafisch Buro Haarlem (www. grafischburohaarlem.nl) opmaak: Kees Keuch en Anke Brinkman Redactieadres: Redactie 0-nummer p/a Jellinek Cliëntenraad Postbus 3907 1001 AS Amsterdam E: [email protected]

inhoud 2 3-4 4 5-6 6 7 8-9 10-11 12-15 16 17 18 19 20-21 22 22 23 24

Van de redactie Vinexwijk Geen rooksalon? Het Organisatorisch Oerwoud Zou u dronken rijden? Gedachten Eigenlijk gaan de problemen ver terug Kijkje in de keuken van Jellinek Eten en Voeding Ingezonden brieven en kopij Christenfundamentalisme? Cliëntgestuurde projecten Psychiatrische ziekten ADHD Alcohol en Methadon, het vervolg Schrijf Cliëntenraad pagina In no time veranderen

Voor reacties en ingezonden brieven en voor toestemming voor het geheel of gedeeltelijk overnemen van berichten en/of artikelen uit het 0-nummer kunt u contact opnemen met de redactie via ons e-mailadres.

2

dik.De redactie wordt wel eens gevraagd of er enige regelmaat in de verschijning van het 0-nummer zit. Nee, het 0-nummer verschijnt, wanneer de redactie daar zin in heeft. Dat klinkt wel wat vrijblijvend, maar daar zijn we in het verslavingswereldje wel aan gewend, toch? Het lijkt makkelijk, om zo’n cliëntenkrant in elkaar te zetten, maar vergist u zich niet. Bovendien is de redactie afhankelijk van wat er door de goegemeente aan kopij wordt aangeleverd. Het lijkt er op dat hier verbetering in is gekomen, sinds er een oproep tot schrijven in het voorlaatste 0-nummer is gedaan. Cliënten van de Jellinek, maar zeker ook ex-cliënten, ook zelfs van buiten de regio Amsterdam, reageren en sturen kopij op. Daar zijn we op zich blij mee, maar we blijven kritisch. Dit betekent dat niet zo maar elk flapje tekst wordt opgenomen. Ook al staan er soms kul verhalen in ons kwaliteitsblad, of levensbeschrijvingen met een ‘dubbele bodem’, de redactie streeft er naar om een zeker niveau te handhaven en serieuze nieuwswaardigheden te brengen. In de verslavingswereld staat voeding vaak niet op de eerste plaats. Het is wel begrijpelijk waarom dat zo is, maar toch moet worden opgemerkt dat het juist bijzonder dom is om als ‘gebruiker’ hier niet de nodige aandacht aan te besteden. Als je in het normale leven al goed moet opletten dat je dagelijks de juiste voedingsstoffen binnen krijgt om lekker in je vel te zitten, wat moet een gebruiker, die zijn lichaam ‘uitwoont’ dan wel niet nodig hebben? Dit 0-nummer gaat o.a. over eten, waarbij we hopen dat u lezer uw kennis enigszins kan bijspijkeren. Maar in dit extra dikke 0-nummer is nog veel meer interessants te lezen. Bijvoorbeeld het gezeik en wanordelijk gedrag van sociale partners, zoals de Sociale Dienst en UWV, moet maar eens afgelopen zijn. Volgens de regels moeten zij gewoon hun werk uitvoeren en om te beginnen maar eens de lessen ‘bejegening’ serieus nemen. De loketbeambten weten nog steeds niet dat mensen met verslavingsproblemen juist net iets anders zijn en daardoor ook aparte behandeling behoeven. Zeker als de samenleving schreeuwt om ‘sociale’ orde. Tenslotte zijn er weer gedichten of op rijm gestelde ervaringsverhalen. Veel leesplezier toegewenst; u heeft er de tijd voor want het volgend 0-nummer verschijnt pas eind van het jaar. KCK.

de champignonborstel Paddestoelen hebben veel lekkere toepassingen in de keuken. Behalve een grote culinaire waarde, hebben paddestoelen ook een hoge voedingswaarde. Ze bevatten 50% eiwitten, zijn rijk aan mineralen (o.a. kalium, fosfor, koper, calcium, natrium, ijzer en mangaan) en vitaminen (o.a. B1, foliumzuur). Was paddestoelen niet, maar borstel ze schoon met een zacht borsteltje: niets is zo storend als zand tussen je tanden, toch? Doordat ze het water opzuigen gaat een groot deel van de smaak en structuur verloren. Cantharellen mogen wel gewassen worden (met koud water, daarna weer goed afdrogen).Snij het onderste droge stukje van de steel af voor verwerking. Bij cantharellen en vooral bij trompettes de la mort moet je omzichtig omgaan met zo’n borsteltje anders wrijf je de paddestoelen aan flarden. Een redelijk alternatief is een stukje keukenpapier. Bewaar paddestoelen niet te lang en verwerk ze liefst op de dag van aankoop. Totdat ze worden gebruikt, kunnen ze bewaard worden in de groentela van de koelkast. Het beste is om ze in de verpakking te laten zitten, waarin ze gekocht zijn. Indien het losse paddestoelen betreft, is het beter om ze niet in een plastic zak te bewaren (dit verstikt de paddestoel, hij wordt vochtig en lelijk). Beter is het om een papieren zak te gebruiken of leg ze anders in een droge theedoek. Bewaar champignons ook niet bij (citrus)fruit, want dit geeft een stof af die ervoor zorgt dat champignons snel verouderen (afrijpen). KCK.

8

Vinexwijk* door Kees C. Keuch

De sociale dienst adverteert zelfs met: ‘de mensen laten het geld liggen waar ze recht op hebben’. Geld voor bijzondere uitgaven zoals een nieuwe wasmachine, maar ook voor mensen, die in hun rehabilitatie fase zitten en op pad geholpen moeten worden Een cliënt (een ‘Deeltijdgroep genoot’ die ik nu al een jaartje ken) had deze keer voor de groep een heugelijke mededeling: hij was zo goed als zeker ingeloot voor vervangende woonruimte. Er kwam schot in de zaak, zogezegd. Zijn middel is/was ‘horse’* aangevuld met oppepper voor de noodzakelijke beweging. Nú staat hij op methadon via het loket Sarphatistraat. Alcohol heeft niet zo zijn interesse, hoe vreemd dit ook mag klinken. Mensen die gestopt zijn met opiatengebruik stappen namelijk over het algemeen rigoureus over op alcohol. Zij vertonen hierbij hetzelfde (verslavings)gedrag, dus gelijk veel en in ieder geval onbeheerst innemen.

Na maanden op de wachtlijst te hebben gestaan kreeg hij dan uiteindelijk een benedenwoning in Amsterdam Noord. Hij is inmiddels driekwart jaar clean. “Heb je nog hulp nodig bij het verhuizen,” vroeg ik. “Nou.. er komt een hele ploeg als het goed is, maar je weet nooit, dus extra hulp kan geen kwaad”. Die maandagochtend bleek die hele verhuisploeg te bestaan uit één man. ‘Lekkere vriendenkring heb je’, zeg ik. “Ja Kees, maandagochtend, je weet wel. “Ja typisch”. Beneden stond een transportbus en een motorisch aangedreven lift. Daarbij twee mannen van het ‘transportbedrijf’. Wij boven deponeerden de dozen en allerhande troep, vol gestouwde vuilniszakken etc. etc., door het raamgat in de liftbak. Minstens vijftig keer op en neer, toen was de bus vol en het huisje zo goed als leeg. Aangekomen in Noord zag ik de woning voor het eerst. Zo’n rijtjeshuis gebouwd in de Vinex* traditie: stroken woonblokken met 3 etages. Een mooie tweekamer woning met een tuin is hem toebedeeld.

Foto: Kees C. Keuch

Hij woonde op drie hoog, letterlijk midden in de Leidseplein buurt. Gezellige buurt, altijd wat te beleven, alle genotsmiddelen op pantoffelafstand verkrijgbaar. Wat wil een dynamisch jong alleenstaand mens nou nog meer? In het begin was het nog wel leuk maar toen zijn gebruik buitensporige vormen had aangenomen meldde hij zich bij de Jellinek.

Tijdens zijn opname werd de ‘sociale kaart’ opgemaakt en daaruit bleek al snel dat andere woonruimte noodzakelijk was. Deze buurt is te ‘gevaarlijk’ voor hem. De niet-gebruikende verslaafde heeft immers min of meer behoefte aan een gebruiksvrije leefomgeving. Het was een duidelijke zaak dat als hij het clean wil houden, hij niet meer naar zijn oude woning terug kon. Zodoende had hij via het Maatschappelijk Werk een ‘sociale indicatie’ gekregen, omdat in zijn geval verhuizen een absolute noodzaak was.

8



De verhuiswagen op de stoep tegen het raamkozijn en de hele handel kon zo naar binnen worden geschoven. “Je zou toch vloerbedekking hebben gelegd, nu moet alles op het kale beton”. Hij had verteld dat hij van de sociale dienst geld zou krijgen uit de pot woninginrichting. Dat was aangevraagd en ook goedgekeurd. Maar dat wilde nog niet zeggen dat hij direct hierover kon beschikken. ‘Het loket was gesloten’. “En gordijnen?” “Precies hetzelfde verhaal: ik heb ze wel alvast besteld en ze worden op maat gemaakt, maar tja de soos is niet zo makkelijk”. Doordat ik dit soort problemen vaak hoor en zelf ook de nodige ellende met overheidsdiensten en UWV heb meegemaakt activeert dit soort verhalen mijn strijdlust. Met volle overgave oreer ik: “het is toch bij de wilde beesten af. Omdat het loket ‘kassa’ is gesloten kun jij nu je gordijnen niet ophalen. Lekker dan, gelijk gestigmatiseerd, wat denk je dat de buren denken, heb er al een paar nieuwsgierig naar binnen zien kijken. Zo gaat dat nu eenmaal. Denken gelijk, Kijk gezellig, we hebben er een junk bij. Gelukkig in het benedenhuis, hebben we geen last van hem op de trap.” “Moet ik dan maar een paar lakens of dekens voor het raam hangen?” “Nou nou alsof dat de oplossing is. Het is potverdomme te gek voor woorden. Door dit feitelijk simpel probleempje krijg jij bij voorbaat al een stempel opgedrukt. Zo zit je aan het eind van je rehabilitatie proces, eindelijk heb je een eigen woning met alles er op en aan, behalve dan de inrichting. Een nieuwe frisse start, en dan krijg je zo iets, vanaf de eerste indruk ben je gebrandmerkt. Misschien overdrijf ik; het is te hopen, maar begrijp je nou dat zo’n futiliteit verstrekkende gevolgen kan hebben?” Het invoeren van de WMO* belooft in dit licht niet veel goeds. De gemeente krijgt door deze wet de regierol toebedeelt voor alle maatschappelijke voorzieningen. Maar het is nog maar de vraag of er daardoor binnenkort een positieve verandering zal optreden, zodat er eindelijk sprake is van het broodnodige integrale aanbod voor de behandeling van verslaafden. Dan praten we over zaken als huisvesting, werk, financiën etc. Het kan betekenen dat de (ex)cliënt nog meer dan nu al het geval is, verdwaalt in het organisatorische oerwoud en stuit op ambtenaren of andere functionarissen die niet de expertise hebben op het gebied van verslaving c.q. verslaafden en hun verslavingsgedrag. Met mogelijk desastreuze gevolgen, vermijdbare gevolgen!

Geen rooksalon Werk & Scholing? Aanhoudende klachten cliënten Jellinek Activering G. Vetterstraat worden genegeerd door management

Géén rooksalon, want er is geen aparte ruimte die daar geschikt voor is, zegt u? Pardon, u moet zich toch wel ernstig vergissen. U geeft blijk van niet echt cliënt vriendelijk meedenken, terwijl dat toch wèl de bedoeling is. Het is begrijpelijk dat een instituut voor verslavingsproblematiek propageert lichaam en geest vrij te houden van allerlei ‘genotsmiddelen’. Juist in de verslavingswereld zijn er velen die vooralsnog wel iets anders aan hun hoofd hebben dan een min of meer opgelegd rookverbod, al is het alleen maar hun inzet proberen clean te blijven, en met die sigaret proberen we het later misschien nog wel een keer. Met mooi weer kun je nog wel buiten staan. Maar met regen, wind en vooral in de winter is het feitelijk onverantwoord mensen naar buiten te sturen om gestrest, schuilend achter een lantaarnpaal, als een opgejaagde ‘junk’, te laten paffen. Vaak even er tussendoor zonder jas naar buiten vraagt ook om verkoudheid op een presenteerblaadje. Ziekte-uitval, niet leuk voor de persoon en niet voor het ‘bedrijf’. Wat zou het toch mooi zijn als het “logisch denken” bij het management voorop zou staan. Als het goed is gaat de Cliëntenraad een ‘verzwaard advies’ ondersteund door de WMCZ (Wet Medezeggenschap Cliënten Zorgsector) bij de directie indienen. KCK 3-6-2007

* Vinex locaties: In Nederland zijn de afgelopen jaren vele duizenden nieuwbouwwoningen gebouwd op zogenaamde Vinex-locaties. Deze uitbreidingsgebieden aan de rand van steden heeft het ministerie van VROM in 1993 aangewezen in de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra. Daarvan is Vinex de afkorting. * Horse: heroïne * WMO: Wet Maatschappelijke Ondersteuning



8

Het Organisatorisch Oerwoud door Harry Kempff Het overgrote deel van de mensen, dat hulp zoekt bij het oplossen van hun verslavingsproblematiek, worstelt ook met maatschappelijke problemen. Dit komt vaak neer op huisvestings- en schuldenproblematiek. Hier volgt een verslag waarin de lange weg langs de instanties wordt beschreven, die een cliënt al meer dan een jaar bewandelt, om zijn schulden aan te pakken. En nog steeds is zijn aanvraag, om in aanmerking te komen voor een schuldsanering, niet in behandeling genomen.

O

p 1 mei 2006 werd ik opgenomen in de kliniek van de Jellinek in Castricum. (zie 0-nummer 7) Ik had schulden, die zo groot waren dat ik niet meer in staat was om ze af te lossen. Omdat het maatschappelijk werk van de Jellinek zich niet meer actief bezig houdt met schuldhulpverlening (zo bepaald door de politiek enige jaren geleden), kreeg ik het adres van, schuldhulpverlening Amsterdam Oost (MDSO). MDSO zou voor mij een sanering bij de Gemeentelijke Kredietbank Amsterdam (GKA) kunnen aanvragen, omdat ik in dat stadsdeel stond ingeschreven bij het HVO. (Hulp voor Onbehuisden) Nadat ik alle gevraagde informatie op administratief gebied bijeen had gesprokkeld en het verhaal over het ontstaan van mijn schulden had verwoord, zou de aanvraag door MDSO kunnen worden opgestuurd en (dacht ik) door GKA in behandeling worden genomen. De eerste afspraak met MDSO liep ik mis, omdat ik de uitnodigingsbrief pas ontving toen de datum al was verstreken. Gelukkig kon er wel een tweede afspraak gemaakt worden: vier weken later… Uiteindelijk ging de aanvraag pas 19 september 2006 de deur uit, omdat er volgens MDSO iedere keer weer informatie bleek te ontbreken.

Eerste afwijzing Mijn eerste aanvraag werd op 5 oktober 2006 door GKA afgewezen, op grond van het feit dat ik in 1994 al een krediet had gehad van GKA. Hetgeen niet juist bleek te zijn, omdat volgens de regels dit niet opgaat als het krediet langer dan 10 jaar geleden is verstrekt. Zodat ik opnieuw een aanvraag mocht indienen. Wel stelde GKA als voorwaarde dat ik mijn geld zou laten beheren door Financial Services: inkomensbeheer van GKA. De vaste lasten worden dan door hun betaald en je krijgt leefgeld. Verder geen probleem, maar er was wel een wachtlijst van 3 maanden. Via MDSO heb ik toen inkomensbeheer geregeld bij Idieka, hetgeen binnen een paar weken was geregeld.

8

Tweede afwijzing De tweede aanvraag ging de deur uit. Wederom volgde een afwijzing. Het GKA wilde nu meer duidelijkheid over mijn perspectief op betaalde arbeid, als ik weer vanuit Castricum was teruggekeerd in Amsterdam: wanneer werd ik herkeurd door het UWV en wanneer zou ik weer een werkgever hebben? Ik zat in een opname en moest in ieder geval nog een meniscusoperatie ondergaan. Ik was kortom op dat moment niet in staat deze vragen te beantwoorden. Ondertussen was er in oktober 2006 een derdenbeslag gelegd op mijn uitkering. Dit houdt in dat een schuldeiser na een rechterlijke uitspraak beslag mag leggen op een deel van het inkomen. MDSO deelde me telefonisch mee dat zij vanwege dit derdenbeslag niets meer voor mij konden doen. Op 8 januari 2006 werd ik overgeplaatst naar de Klinische Nazorg van de Jellinek in Amsterdam. Bij toeval hoorde ik van een maatschappelijk werkster van de Jellinek dat bij een derdenbeslag op de uitkering niets een nieuwe aanvraag in de weg staat. Zodat januari 2007 alsnog mijn derde aanvraag de deur uit ging. Toen kreeg ik 15 februari een brief van MDSO, waarin mij werd meegedeeld dat GKA aanvullende informatie nodig had en dat ik die zelf aan hen moest verstrekken. Bovendien vroeg MDSO of ze met mij verder moesten gaan inzake een aanvraag voor de WSNP (Wet Sanering Natuurlijke Personen). Bij de WSNP stap je naar de rechter, als schuldeisers weigeren akkoord te gaan met het voorstel van GKA. MDSO liet zo dus in feite weten dat ze geen heil zagen in mijn zaak. Zo kwam ik geen stap verder. Ik heb de hele rotzooi opnieuw gekopieerd, omdat de gegevens niet meer up to date waren en met een begeleidende brief naar de GKA opgestuurd. Op 1 maart 2007 kreeg ik antwoord van GKA. Ik mocht opnieuw een aanvraag doen, maar op voorwaarde dat ik dan ook inkomensbeheer bij Financial Services zou aanvragen: mijn inkomen werd nog steeds beheerd door Idieka. Bovendien kreeg ik het advies om die aanvraag te laten indienen door de Blankenberg Stichting (Schuldhulpverlening Centrum): HVO (en dus ook mijn postadres) was verhuisd naar Nieuwezijds Voorburgwal, vandaar. Tussen Schuldhulpbureau’s bestaat echter de afspraak dat wie een traject aangaat met een cliënt, dat ook af maakt. Vreemd dat GKA hier klaarblijkelijk niet van op de hoogte is. Toen kreeg ik van mijn vrienden bij MDSO een brief, waarin zij meldden dat zij mijn volgende aanvraag zouden indienen, terwijl in hun brief van 15 februari 2007 stond dat ik het zelf moest doen. Kunt u het nog volgen?



Derde afwijzing

‘zou

Er volgde een derde afwijzing. Het GKA kwam met een nieuwe variant. Ditmaal vroegen de medewerker(s) om een beschikking van het UWV omtrent mijn uitkering die overigens al sinds september 2006 in bezit van de GKA is. Ook wilden ze weten waar ik ging wonen. Dat wilde ik zelf ook wel weten. Ik kwam überhaupt op dat moment niet in aanmerking voor een woning. Mijn voorland, na de Klinische Nazorg, leek weer het Passantenhotel van het HVO te zijn, waardoor ik terug bij af zou zijn: daar ‘woonde’ ik immers al voordat ik werd opgenomen in Castricum.

Nee? Dan zou u eigenlijk ook niet bellend moeten rijden. Onderzoek heeft aangetoond dat als bestuurders bellen, hun aandacht voor de weg behoorlijk daalt en hunrijvaardigheid zelfs nog beroerder wordt dan als ze te veel gedronken hebben. De kans om bij een ongeluk betrokken te raken, zou verviervoudigd worden, ongeacht of iemand handsfree belt! Want ook een handsfree telefoon in de auto biedt u slechts een vals gevoel van veiligheid. Natuurlijk is het minder gevaarlijk dan bellen met een telefoon in de hand. Onderzoek wijst uit dat het hebben van een passagier de kans op een ongeluk met 38% verhoogt. Rijden met twee passagiers verdubbelt de kans, maar handsfree bellen terwijl er geen enkele passagier in de auto zit, verviervoudigt de kans op een botsing.

Vierde aanvraag? Inmiddels heb ik dankzij de slagvaardigheid van een hulpverleenster van de Jellinek en de Stichting Cordaan (Begeleid Zelfstandig Wonen) een eigen woning gekregen. Dus dacht ik: “Nu kan ik weer een aanvraag indienen bij het GKA”. Nee, vertelde mijn contactpersoon bij het GKA, dat kon pas als ik de hoogte van mijn huurtoeslag wist. De huurtoeslag had ik al aangevraagd, maar bij het belastingkantoor hoorde ik dat het minstens twee maanden duurt voordat je een beschikking krijgt. De Ombudsvrouw van de Gemeente Amsterdam kan niets voor mij doen, want zo zijn de regels nu eenmaal. Dus wacht ik af. Het is nu juli 2007, 14 maanden na mijn opname in Castricum. Ik ben uitbehandeld, ik heb weer een eigen woning en het gaat mij goed, met dank aan de Jellinek, Cordaan en andere hulpverlenende instanties. Mijn schuldsanering laat echter nog op zich wachten. Het tweede derdenbeslag is inmiddels een feit (er begint zich een wachtrij te vormen). Mijn survivaltocht door schuldhulpverleningsland is niet tevergeefs geweest: ik blijf leren. Zo heb ik gaandeweg begrepen dat, om in aanmerking te komen voor een saneringskrediet, er duidelijkheid moet zijn op het gebied van inkomen en vaste lasten (Huur, Zorgverzekering, Zorgtoeslag, Huurtoeslag etc.etc.) omdat het anders voor het GKA niet mogelijk is om de aflossingscapaciteit vast te stellen. Zonder deze gegevens kunnen zij geen schikkingsvoorstel doen aan de schuldeisers. Waarom is er geen ‘survivalkit’ met informatie beschikbaar, zodat het duidelijk wordt wat er komt kijken bij een schuldsanering? Als ik beter was voorgelicht had dit mij veel verspilde moeite en frustraties bespaard. Voor de inrichting van mijn woning heb ik gezien mijn financiële situatie bijzondere bijstand aangevraagd, maar dat is een ander verhaal dat ik u voorlopig zal besparen. Ik hoop dat de vierde aanvraag voor een schuldsanering binnenkort wel door het GKA in behandeling zal worden genomen. Mocht dit onverhoopt nog in 2007 gebeuren, dan moet ik daar misschien maar een borrel op nemen, maar dat lijkt me niet zo’n goed plan.

6

u dronken rijden’?

De openbare vergadering van de Cliëntenraad wordt elke tweede donderdag van de maand gehouden in het Jellinekhuis, Jacob Obrechtstraat 92, op de eerste etage, van 16.30 tot 18.00 uur. Luxe broodjes zijn aanwezig. Cliënten die in opname zijn kunnen hier voor verlof krijgen. Openbaar vervoer kosten kunnen worden gedeclareerd bij de staf van de afdeling. Met name ook ex-cliënten en mensen uit de dagbehandeling zijn van harte welkom. Nadere informatie op www.

jellinek.nl/clientenraad

Donderdag 16.30-18 uur: 13 september - 11 oktober 8 november – 13 december

8

Foto: Kees C. Keuch

JellinekMentrum overwoog enige tijd geleden een dergelijke behandeling toe te voegen aan het behandelaanbod. Daartoe werd besloten om toekomstige behandelaars binnen dit model voor een gedegen opleiding van bijna een jaar te sturen naar de Verenigde Staten. Aan de juist om deze behandelvorm gerenommeerde verslavingszorginstelling Hazelden in de staat Minnesota krijgen behandelaars gedurende een jaar een intensieve, theoretische opleiding aan de Graduate School for Addiction Studies.

HOOP door Bani da Lima

H

et zijn spannende tijden die aanbreken bij JellinekMentrum. Nieuwe interne ontwikkelingen als gevolg van de fusie en nieuwe samenwerkingsverbanden; openheid van geest en nieuwsgierigheid naar andere behandelvormen en –structuren hebben recent opgestarte projecten als gevolg. Een van de projecten is het plan om in de nabije toekomst een behandeling aan te bieden naar het zgn. Minnesota Model. Heel in het kort: deze vorm van behandeling is gebaseerd op de 12 Stappen van AA; kern van deze stappen is het spirituele uitgangspunt dat iedereen altijd deel uitmaakt van een groter geheel. De verslaafde die herstelt van de ziekte verslaving staat er dus niet – nooit, eigenlijk - alleen voor. Hulp van anderen is aanwezig; de verslaafde leert – geheel tegen zijn gewoonte in – om die hulp in te roepen. Zonder de eigen verantwoordelijkheid uit het oog te verliezen. Tijdens de behandeling staat bovendien een multidisciplinair team de verslaafde, die aan het herstelproces begint, bij. Verslaving, immers, tast elke dimensie van het leven van de verslaafde aan. Behandeling heeft dan ook een grotere kans van slagen als al die dimensies – wonen, werken, financiën, fysieke en geestelijke gezondheid, spiritualiteit – aandacht krijgen. Een bijzonder aspect is dat ook voor de leden van het behandelteam het spirituele principe geldt dat zij er nooit alleen voor staan. Respect voor de know-how en het vakgebied van de anderen staat hoog in het vaandel. Dit neemt niet weg dat het cruciaal is dat als één team wordt gewerkt en gedacht; de energie, de kennis en ervaring van het team als geheel worden ingezet bij de behandeling.

8

Tegelijkertijd lopen ze gedurende dat jaar stage op de behandelafdelingen en studeren uiteindelijk af als professionele behandelaars, zgn. addiction counselors. Ruim twee jaar geleden is mij gevraagd om als eerste deze opleiding te doen. Na langdurig nadenken, wikken en wegen van alle voordelen en mogelijke nadelen, en na bovendien een jaar lang mijn leven in Nederland op “pauze’ gezet te hebben omdat financieel een en ander nog niet helemaal rond was, pakte ik begin vorig jaar mijn koffers en stak ik de Grote Plas over. Het bleek een avontuur van 28-urige werkweken op een behandelafdeling (de laatste drie maanden werden dat er 32 uur) en weekdagelijkse schooluren die halverwege de middag begonnen en soms om 9 uur in de avond eindigden. En niet te vergeten: lezen en studeren, presentaties, studiegroepen, en ook nog eens examens. Maandenlang leerde ik onder andere over groepscohesie en de cruciale rol ervan in de behandeling; over diagnostiek en dubbele diagnose, over motiverende gespreksvoering, diversiteit en ethiek; over de therapeutische alliantie tussen counselor en cliënt, en niet te vergeten: over privacy. Als ik ooit het idee zou hebben gehad dat ik tijdens de studie veel van het land zou zien, dan werd ik snel uit die droom geholpen. Op een ander, en uiteindelijk veel belangrijker vlak leefde ik in een soort droomwereld. Een wereld waarin cliënten onmiddellijk het gevoel wordt gegeven dat er hoop is. Hoop dat het goed zal komen. Hoop, omdat iedere medewerker van deze instelling – van de chauffeur, de schoonmaakster en de receptionist tot aan de verpleegkundige, de psycholoog, de diëtist en de counselor toe – uitstraalt dat ieders kennis en kunde ten dienste staat van het herstel van de cliënt. Een wereld ook waarin iedereen – behandelaars maar ook de cliënten zelf - zijn verantwoordelijkheden kent én neemt of dient te nemen. Terug in Nederland ben ik me er zeer van bewust dat ik mijn ervaring in de VS idealiseer. Een ding echter heb ik zeker meegenomen: de mentaliteit waarbij niet lang wordt stilgestaan bij een probleem, maar juist wel bij het zoeken naar oplossingen. Met die houding wil ik bijdragen aan het verwezenlijken van een hoopgevende toevoeging aan het behandelaanbod van JellinekMentrum.

7

Eigenlijk gaan de problemen ver terug

6-6-2007 Beste Redactie,

H

et zal wel ‘mosterd na de maaltijd’ zijn, maar ik wil toch graag een reactie geven op het stuk over het voorschrijven van methadon gebruik aan alcoholisten 50- of 50+: de leeftijd doet er eigenlijk niet toe. (zie 0-nummer 6 en 7 red.) Kort samen gevat. Ik ben ruim 14 jaar aan de heroïne verslaafd geweest en ook aan de coke. In 1998 ben ik clean geworden, maar ik greep daarna naar de drank en had ook nog wel eens een ‘terugval’. Ik had vroeger al veel met de Jellinek te maken gehad. Ik ben bijvoorbeeld nog opgenomen geweest in De Hoge Sluis kliniek in Amsterdam. In 2004 meldde ik mij weer bij het CAD Hilversum. Men kende mij nog van eerdere behandelingen. Maar goed, toen ik dus met de drank ben gestopt en inmiddels al een tijd clean was, bleef ik toch ‘trek’ houden! Niets leek te helpen, en ik gebruikte weer zo nu en dan. Ik was radeloos, overstuur en wist me met mezelf geen raad meer. En nu komt de moraal van het verhaal: het CAD ging me op methadon zetten, in maart 2005 begon ik op 20mg. En (je raadt het al) sindsdien heb ik dus niets meer gebruikt en geen druppel alcohol tot mij genomen. Ik geloof er dus ook in dat metha zou kunnen helpen tegen het drankprobleem. Maar ook heel belangrijk blijft uiteraard de wil en de kracht om er vanaf te blijven. Ik kan nu pas zeggen dat ik me weer gelukkig voel. Ik ben getrouwd met een schat van een man, die heel wat heeft moeten doorstaan. Begin 2004 belandde ik ook nog eens op een PAAZ* afdeling vanwege een manische depressie. Voor de



tweede keer al, want in november 2002 was ik ook al opgenomen geweest, toen met een zware depressie. Om een lang verhaal kort te houden: ik ken de klappen van de zweep. Ik vind de methadon verstrekking ofwel onderhoudsdosis een heel goed plan. Ik hoop wat van jullie te horen en alvast bedankt. Ook als dit niet wordt geplaatst, laten jullie mij dat dan svp ook even weten? Met heel veel groeten en respect, mevrouw Henny van S., mijn leeftijd is 43 jaar. Nb. dit blad zou ook in een: sociale dienst, ziekenhuis, politiebureaus, jongerencentra, coffeeshops moeten liggen. Heel leerzaam. * PAAZ: Psychiatrie Afdeling Academisch Ziekenhuis

brief 2 * 16-6-2007 Hallo K. Wat leuk dat ik wat hoor van jullie en dat mijn artikel geplaatst gaat worden, alvast bedankt hiervoor. Of ik de methadon al kende uit mijn heroïnetijd? Klopt, eind jaren 80 kreeg ik het een tijdje op de Keizersgracht in Amsterdam en daarna in Hilversum. Ik ben in 2002 zelf hulp gaan zoeken en via het Riagg werd ik geplaatst in de PAAZ Hilversum. Ik kon mijn zoontje niet aan: was net gescheiden; dronk elke dag veel bier; had last van een doodswens en wilde er uit stappen. Ik heb geen poging ondernomen, omdat ik dat mijn kind niet aan wilde doen. Ik was erg depri en zocht heil in het bier. Ik heb toen een vrijwillige opname gehad en daarna drie maanden dagbehandeling. Ik werd ingesteld op Seroxat 20 met 20mg. Oxazepam. Uiteindelijk leek het wel aan te slaan. Maar de verzorging van mijn zoontje Patrick durfde ik niet aan. Hij woont nu in een fijn gezin, waar ik hem regelmatig opzoek.

Foto: Kees C. Keuch

De redactie van het 0-nummer ontving de hieronder afgedrukte brief, in reactie op de artikelen over het inzetten van methadon bij alcoholverslaafden. Dat het blijkbaar bij meer mensen werkt, is interessant te noemen. De redactie vond het ook leuk dit schrijven te ontvangen: het belandde zomaar, pardoes uit de lucht, van een willekeurig iemand uit het land, op het bureau. Ook wekte het nieuwsgierigheid op ‘hoe’ een en ander zo gekomen is en wat de link is tussen de verslavingszorg en de psychiatrie? We hebben Henny (naam bij redactie bekend) gevraagd het eerste schrijven aan te vullen, hetgeen zij ook á la minuut heeft gedaan, waarvoor onze dank. De -nummer premie in de vorm van een cadeaubon gaat naar haar adres.

8

De redactie heeft Henny gevraagd iets te zeggen over de psychiatrische component. Het is het ‘kip en het ei’ verhaal. Mensen kunnen gebruiken omdat ze merken dat het onder invloed zijn hun psychiatrisch probleem ‘verduisterd’, maar het kan ook andersom. Je kunt ook psychisch in de war raken door het geregeld en overmatig gebruik.

i

k ben vroeger vanaf mijn derde tot mijn tiende jaar seksueel misbruikt, door een in huis genomen kostganger. Ik werd nooit serieus genomen. Rond mijn achttiende begon ik al met heroïne. Ik leidde een zwervend bestaan en raakte ongewenst zwanger. In ’84 ben ik bevallen van een dochter, waar ik uiteraard zielsveel van hou. Toen kreeg ik verkering en we gingen samenwonen. Maar meneer kreeg ineens losse handjes en begon met handel in heroïne. Ik ben toen in ’87 gevlucht naar Hilversum. En dat was maar goed ook, want een goede kennis van mij werd kort daarop vermoord. In 2004 heb ik weer hulp gezocht, want ik gebruikte coke en had last van manische depressies. Ik kon bijvoorbeeld niet slapen als ik wist dat er nog wat afwas in de keuken stond. In mijn hoofd werd het heel chaotisch. Het leek wel

of er tien man door elkaar praatten en ik werd er gewoon bijna gek van. Gelukkig werd ik weer op de PAAZ opgenomen en daar kreeg ik de lithium 600mg. En na al dit rumoer zit ik (geloof ik) nu in een goede fase. Ik ben rustiger; heb geen trek en zo nu en dan maak ik een praatje bij Jellinek Hilversum. Ik ben heel gelukkig getrouwd met een man die niet drinkt of middelen gebruikt. In 2004 heeft hij mij enorm gesteund. Het was in 2002 mijn vriendin José, die mij bij verschillende dingen enorm heeft geholpen. Zowel met mijn zoontje Patrick, als met het bellen naar allerlei instanties om daar te benadrukken dat hulp echt nodig was. Ik weet niet wat er gebeurd zou zijn als zij er niet was geweest. Terwijl zij zelf een gezin heeft met drie kinderen; inmiddels heeft ze er een vierde bij. Zij heeft het moeder zijn echt in zich. Ik niet. Dat is mij niet geleerd en het zit niet in me. Het 0-nummer heb ik uit de wachtkamer van Jellinek Hilversum. Ik vind het echt heel boeiend en ik lees het graag. Jij mag me ook alles vragen en dit ook plaatsen, als je daar wat voor voelt. Ik vind het een eer om in jullie blad mijn verhaal te mogen doen. Eindelijk heb ik een leven waar ik echt tevreden over ben. Maar ik blijf altijd op mijn hoede. Daarom is dit blad ook zo goed: je kunt tóch nog af en toe over die ‘verslaving’ praten en mensen vertellen dat het echt beter en anders kan. Niet voor de familie of omdat Jantje het zegt. Nee, stoppen doe je alleen maar echt voor je zelf. Vriendelijke groet, Henny.

8



Een kijkje in de keuken van de Jellinek door Reinier Schippers In het Jellinekhuis op de Jacob Obrechtstraat is de Centrale Keuken van de Jellinek gevestigd. Hier wordt het eten bereid voor cliënten en gedistribueerd naar verschillende behandellocaties in Amsterdam: Tafelbergweg (Zuid-Oost), Sarphatistraat, Vlaardingenlaan en natuurlijk de Jacob Obrechtstraat zelf. Twee maal de broodmaaltijd en de warme maaltijd: door de week rond de 200 personen, iedere dag weer; in het weekend iets minder. Verantwoordelijk voor dit proces is de kok Jeroen de Groot, sinds 14 jaar in dienst van de Jellinek. Tijd voor een gesprek.

wagens’ uitgeschept. Deze uitschepkarren hielden het eten op temperatuur tijdens het vervoer naar de verschillende behandellocaties. Koken en serveren waren dus aan elkaar gekoppeld. Tegenwoordig wordt er ‘ontkoppeld gekookt’. Het eten wordt na het koken teruggekoeld en daarna uitgeschept op porseleinen schaaltjes in een gekoelde ruimte (brrrr!). Vervolgens worden de schaaltjes bewaard in de koelruimte (dus niet ingevroren!) en als gewenst naar de afdelingen gedistribueerd en in ‘regenereerkasten’ langzaam opgewarmd om uiteindelijk te worden opgediend.

V

“We mogen volgens de HACCP (wettelijke voorschriften, red.) nog steeds gekoppeld koken, maar dat is niet meer van deze tijd. Als je professioneel met je vak bezig bent hoort ontkoppeld koken er gewoon bij. Als vroeger onderweg naar de Vlaardingenlaan (vlak bij Jac. Obrechtstraat red.), de brug open stond in de Zijlstraat, bleef de vrachtwagen soms een kwartiertje stil staan. Niet echt bevorderlijk voor de kwaliteit van eten… Als het dan ook nog een uurtje bleef staan op de afdeling, kun je je wel voorstellen wat er gebeurde met het andijviestamppotje” Jeroen de Groot legt uit welke voordelen ontkoppeld koken verder biedt: “Je loopt minder risico dat het eten niet voldoet aan de HACCP normen. We kunnen nu koken wanneer we willen. Zo hoeven we nog maar zes dagen per week te koken. We kunnen in principe ’s nachts koken, wat maakt het uit? Omdat we werken met verse producten en niet invriezen (dat doen cateraars vaak wel), is het eten smakelijk en van prima kwaliteit. Door dit systeem zijn we flexibel en kunnen we goed voldoen aan de vraag. Het heeft wel een forse investering gevergd om deze keuken te bouwen. Met name de

rijdagmiddag rond 13.00 uur, het kantoor van de kok. Hij neemt plaats achter zijn bureau, toetsenbord, beeldscherm binnen handbereik; achter hem wordt zowat de hele wand in beslag genomen door panelen met een indrukwekkende hoeveelheid displays, knoppen en schakelaars. “Dat is voor de koelsystemen. Zo kan ik precies zien of de temperatuur in de uitschepruimte, van de terugkoelapparaten en in de vriescel correct is. Als het onverhoeds mis gaat, treedt er een alarm in werking; ook bij de receptie, zodat als er, bijvoorbeeld ’s weekends, niemand aanwezig is, altijd kan worden ingegrepen. De gegevens worden bovendien direct doorgekoppeld naar mijn PC. Het biedt me de mogelijkheid om lijsten uit te printen, want dat is wettelijk verplicht” Jeroen de Groot, tot 12.00 uur staat hij achter de potten en pannen, daarna zit hij achter zijn bureau om de onvermijdelijke kantoorwerkzaamheden af te handelen: de inkoop regelen; bestellijsten met aantal maaltijden van de klinieken verwerken, administratie bijhouden. Hij oogt rustig, formuleert bedachtzaam, spreekt duidelijk met kennis van zaken. Ooit was hij werkzaam in de horeca, onder andere het Victoriahotel. “Dat was iedere dag 14 a15 uur werken, maar er zijn ook andere dingen dan een keuken. Je krijgt op een gegeven moment een vriendin. Uiteindelijk hou je het voor gezien. Ik ben een opleiding gaan volgen. Eerst heb ik mijn instellingspapieren behaald en daarna mijn dieetpapieren. Ik reageerde op een vacature bij de Jellinek voor zelfstandig werkend kok. Van de vijfentwintig sollicitanten werd ik aangenomen.” Ondertussen is hij doorgegroeid naar de functie van meewerkend hoofd en is er het nodige veranderd, ook als het gaat over de manier van koken. Toen hij begon bij de Jellinek werd er nog ‘gekoppeld gekookt’. Het eten werd als het gaar was direct in ‘au bain marie

10

8

terugkoelapparatuur is zeer kostbaar. Tsja, en verder zijn de porseleinen schaaltjes, waarin het eten wordt uitgeserveerd diefstalgevoelig: handig als pennenbakje of voor de lasagne thuis. Laat ik het zo zeggen: ik heb minder bakjes dan waar ik mee begon…”

openbaring hoe leuk dat is. Als je dan hoort dat iemand twee jaar lang onder de brug slaapt en op vla heeft geleefd… Ja dat doet je dan wel wat. Je kunt je niet voorstellen dat dit gebeurt in een rijk land als dit.” Behalve de kookmodule is er de ‘menucommissie’ op de Jac. Obrechtstraat. “We proberen de menucommissie weer nieuw leven in te blazen, want die lijdt momenteel een slapend bestaan. Bewoners komen dan langs om hun wensen kenbaar te maken. Een goede zaak, want ik weet bijvoorbeeld niet of ze wit of bruin brood willen, wellicht een beschuit bij het ontbijt of toch maar liever ’s middags een snack ipv een toetje.”

D

e kok merkt dat eenpansgerechten populair zijn en dat de populatie in de klinieken van gekruid eten houdt, wat wellicht samenhangt met smaakpapillen, die door intensief middelengebruik (tijdelijk?) zijn aangetast. Hij varieert zoveel mogelijk in de samenstelling van de maaltijden. “In een bejaardentehuis zie je vaak dat er zeven dagen per week gekookte aardappelen op het menu staan. Maar ik heb veelal te maken met jonge mensen en die houden niet altijd van gekookte aardappelen.” Eten is ook een sociaal gebeuren. Zo zou de ruimte waarin momenteel gegeten wordt op de Jac. Obrechtstraat wat betreft Jeroen de Groot wel een face lift kunnen gebruiken: “De gemiddelde sportkantine is gezelliger” Contact met cliënten heeft hij vooral tijdens het geven van de kookmodule. In het Jellinekhuis is een complete keuken geïnstalleerd op de behandelafdeling met zes state of the art gasfornuizen. Cliënten kunnen desgewenst een module volgen, waarin ze de beginselen van het koken wordt bijgebracht door Jeroen en Eric Booman. Twee groepen in de week, dinsdag en donderdag van 12.30 tot 15.30 uur. “Helaas is de kookmodule niet verplicht. Het hangt dus van de EVB-er af of hij de cliënt bij het samenstellen van het behandelprogramma de mogelijkheid onder de aandacht brengt. Het loopt momenteel niet echt storm, dus hebben we besloten om ook mensen, die zeggen te kunnen koken toe te laten.

Jeroen de Groot zou nog wel verder willen gaan om te weten te komen wat er onder cliënten leeft. “Er mist een schakel tussen de kliniek en de keuken. Stel een voedingassistente aan of vraag tijdens de intake naar de wensen van cliënten tav van het eten. Wat dat betreft zijn ze bij Mentrum verder, want daar doen ze dat al.” “De fusie zal in de nabije toekomst wellicht ook gevolgen hebben voor de keuken van de Jellinek. Wij vallen namelijk onder de facilitaire dienst van de Jellinek. En deze wordt nu samengevoegd met de facilitaire dienst van Mentrum. Bij Mentrum werkt men met een decentraal systeem en een cateraar. Er is dus geen Centrale Keuken, zoals bij ons. Het eten wordt per afdeling aangeleverd door een cateraar. Het is dus niet uitgesloten dat er op een gegeven moment een keuze gemaakt gaat worden voor decentrale catering in de hele organisatie. Ik hoop dat bij die keuze niet alleen financiële overwegingen een rol zullen spelen maar dat ook zal worden gekeken naar kwaliteit en flexibiliteit, want dat is het grote voordeel van hoe er nu wordt gewerkt in de Jellinek. In concreto: vanochtend werd ik gebeld door een afdeling dat bij een cliënt zijn kiezen waren getrokken, die krijgt vanavond dus gemalen voeding.”

Foto’s: Kees C. Keuch

Het gaat niet alleen om leren koken, maar ook om de ontspanning. We maken samen een maaltijd en eten hem samen op. Een simpele maaltijd met verse producten maken; het is voor veel mensen een

Jeroen de Groot, kok

8

Eric Booman, kok

11

“Ondanks herhaaldelijk verzoek zijn er toch nog steeds mensen die meerdere boterhammen tegelijk pakken, zelfs voor het ochtendgebed”. (14-11-2001 notulen ‘JOS’ bewonersoverleg)

door Kees C. Keuch De volksgezondheid zou behoorlijk verbeteren met een gezondere leefstijl van de bevolking. Het overheidsbeleid is er vandaag de dag op gericht om riskante leefgewoonten zoals roken, ongezond eten, weinig bewegen en het overmatig nuttigen van alcoholische versnaperingen aan de orde te stellen. De ontmoediging van het roken is succesvol gebleken, maar hoe zit het met de andere vormen van ongezond gedrag? De populatie in de verslavingsklinieken heeft het over niets anders. Temeer omdat mensen die in behandeling komen meestal een belabberde conditie hebben.

Vooravond van een voedselcrisis? Nu al zijn er in de wereld twee keer zoveel mensen die aan overgewicht en vetzucht (obesitas) lijden als er honger hebben. Massale hongersnoden komen intussen steeds minder voor, eigenlijk alleen als gevolg van burgeroorlogen en misdadige regimes. Anno 2007 zijn er meer mensen die overlijden door overgewicht dan door ondervoeding. Van de tien belangrijkste doodsoorzaken zijn er vijf direct gerelateerd aan gewicht. Deze situatie is uniek in de geschiedenis.

een jongere generatie die voor het eerst in de geschiedenis een lagere levensverwachting heeft dan hun ouders.

De foute manier! Nergens wordt zo duidelijk dat welvaart tot excessieve gewichtstoename leidt als in de VS. Hoewel het in Nederland nog niet zo erg is als in

12

Remon Visscher, kok

Amerika, is het niet te hopen dat het ook zover komt. Maar liefst 31% van de Amerikanen lijdt aan zware, ziekmakende vetzucht. In de VS koken consumenten niet meer. Ze willen niet koken en hebben geen tijd. Als men van koken spreekt in de VS, bedoelt men eigenlijk het warm maken van kant-en-klare voedselconcepten. Uit een onderzoek blijkt dat de meeste Amerikanen nog maar een paar maaltijden in de week gezamenlijk aan tafel zitten. Zij eten meestal individueel uit de koelkast of bij een fastfood restaurant. In dat land zie je nu ook een jongere generatie die voor het eerst in haar geschiedenis een lagere levensverwachting heeft dan hun ouders. En de rest van de wereld volgt snel. Als deze trend zich ook in Nederland voortzet hoeven we ons niet meer zo druk te maken over het steeds maar ouder worden van de bevolking en de daarbij behorende zorg c.q. financiële druk. Veertig procent van de volwassen Nederlanders heeft overgewicht en tien procent heeft ernstig overgewicht (obesitas). Vooral bij kinderen geven de trends een verontrustend beeld.

Eén stroopwafel, half uur fitness Voor Mensen zijn gezondheidsoverwegingen, niet de leidraad om te eten, maar ze eten omdat ze honger, lekkere trek of een andere eetbehoefte hebben. Honderd jaar geleden had een volwassene nog 3000 calorieën per dag nodig, vandaag de dag zijn dat er tussen de 2000 (♀ ) en 2500 ( ). Mensen hadden dat vroeger nodig omdat ze veel meer zware fysieke arbeid verrichtten. Vandaag de dag loopt minder dan 30% van de volwassenen meer dan een half uur per dag. Je kunt wel ter compensatie aan fitness gaan doen, maar dat is minder effectief dan mensen denken. Om één stroopwafel te verbranden ben je al snel een half uur bezig.

8

Kennis Het is opvallend hoeveel mensen niet op de hoogte zijn van hun eigen ziektebeeld. Ook in de verslavingszorg zien we maar weinig cliënten die kennis hebben over wat er nu eigenlijk in hun lichaam gebeurt. Het ontbreekt niet alleen aan inzicht over welke slopende risico’s verbonden zijn aan overmatig alcohol- en middelen gebruik, maar ook aan kennis over welke invloed voeding heeft op het functioneren van lichaam en geest. Hoewel bijna iedereen de schijf van vijf kent, of daar wel eens van gehoord heeft, weten maar bitter weinig mensen wat gezond eten precies is.

Voedingscentrum In het Nationaal Gezondheidsplan zet het Voedingscentrum de belangrijkste regels voor gezond eten op een rijtje. (www.voedingscentrum.nl) Stelregel één is: ‘het lichaam heeft voedingsstoffen en water nodig om goed te kunnen functioneren’. Om dit optimaal te realiseren zijn wel een aantal punten van belang. Ik zal wat mij in de literatuur is opgevallen, beknopt benoemen. Het Voedingscentrum adviseert elke dag twee ons groente en twee stuks fruit te eten en daarbij volop te variëren. Momenteel zijn er zo’n vijftig voedingsstoffen bekend die nodig zijn voor alle levensprocessen: eiwitten, vetten, koolhydraten (zetmeel en suikers) en een groot aantal vitamines en mineralen. Deze voedingsstoffen spelen een belangrijke rol bij tal van fysiologische functies die nodig zijn voor de levensprocessen van de mens, zoals opbouw en reparatie van het lichaam en energievoorziening. Andere noodzakelijke bestanddelen in het voedsel zijn voedselvezels en water. Voedingsvezels zorgen ervoor dat de darmen goed hun werk kunnen doen. Belangrijke bronnen in de voeding zijn: brood, aardappelen en groente en fruit. Een vezelrijk voedingspatroon met veel groente, fruit, peulvruchten en graanproducten wordt verder in verband gebracht met een gunstiger vetverhouding in het bloed en een lager cholesterolgehalte. Water

8

is nodig voor het transport van de voedingsstoffen en afvalstoffen en voor de temperatuurregeling. Het lichaam bestaat voor meer dan zestig procent uit water. Eiwitten, vetten en koolhydraten vormen de ‘brandstof’ voor het lichaam, dat zonder deze energie niet kan functioneren. Eiwitten zijn ook nodig voor de opbouw en onderhoud van de spieren, organen, zenuwstelsel, hormonen, enzymen en het bloed. Vitamines, mineralen en spoorelementen zijn onmisbaar voor de groei en het onderhoud van het lichaam. De meest bekende mineralen zijn calcium, natrium, kalium en magnesium. Sporenelementen zijn kleine hoeveelheden ijzer, jodium, fluoride, zink, koper, mangaan, chroom en molybdeen, die het lichaam ook nodig heeft. Er zijn dertien verschillende vitamines bekend zoals vitamine A, de vitamines van het B-complex, C, D, E en K. Het lichaam maakt zelf geen vitamines aan, met uitzondering van vitamine D en K. Vitamine D wordt onder invloed van de zon in de huid gemaakt. Vitamine K wordt aangemaakt door bacteriën in de darm.

‘baat het niet dan schaadt het niet’ Vitaminepreparaten zijn producten met vitamines in de vorm van pillen, capsules, poeders, druppels of drankjes. Ze zijn bedoeld als aanvulling op de dagelijkse voeding. Een evenwichtige voeding levert echter al voldoende vitamines en mineralen. Het lichaam heeft namelijk maar kleine hoeveelheden vitamines nodig. Het gaat dan om milligrammen (een duizendste van een gram), of zelfs microgrammen (een duizendste van een milligram). De vaak gehoorde stelling: ‘baat het niet dan schaadt het niet’ klopt alleen als je niet meer neemt dan de aanbevolen dagdosering. Overtollige vitamines worden vaak gewoon weer uitgeplast. Dit geldt niet voor vitamine A, D, E, K, en B12. Deze worden namelijk opgeslagen in het lichaam. Vaak hebben we van deze vitamines een ruime buffer, bijvoorbeeld in de lever. In sommige gevallen kan het overmatig

13

gebruik van bepaalde vitamines en mineralen wèl schadelijk zijn. Een te grote hoeveelheid vitamine A kan een vergiftiging veroorzaken. Symptomen zijn hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid, vermoeidheid, en afwijkingen aan de ogen, huid en het skelet. Bij zwangere vrouwen kan te veel vitamine A schadelijk zijn voor het ongeboren kind. Overmatig gebruik van vitamine D kan kalkafzettingen veroorzaken. Er zijn veel aanwijzingen dat het eten van voldoende groente en fruit het risico op chronische ziekten verlaagt. Eten van voldoende groente en fruit verbetert bijvoorbeeld de bloeddruk. Het beschermende effect van groente en fruit is niet toe te schrijven aan één bepaalde groenteof fruitsoort of één bepaald bestanddeel. Het beschermende effect van bepaalde stoffen is mogelijk groter in combinatie met andere stoffen. Dat is de belangrijkste reden dat vitaminepillen groente en fruit nooit kunnen vervangen.

Bereiding De manier waarop eten wordt klaargemaakt, heeft invloed op de hoeveelheid vitamines, mineralen en vet die het bevat. Wanneer groente niet zo vers meer is, gaat de voedingswaarde sterk achteruit. Ingevroren groente hoeft niet onder te doen voor verse groente, zeker niet wanneer deze niet zo vers meer is. Bij invriezen en inblikken wordt groente vaak kort geblancheerd. Bij zo’n korte hittebehandeling blijft meer dan 80% van de vitamines behouden. Groente uit blik of pot bevat iets minder vitamines, maar vormt nog steeds een goed alternatief voor verse groente. Bij schillen en snijden van groente gaat vitamine C verloren. De celstructuur raakt beschadigd en de vitamines C oxideert onder invloed van zuurstof. Voorgesneden groente kan dus minder vitamine C bevatten dan ongesneden groenten. De manier waarop groente worden bereid en gegeten, heeft invloed op de hoeveelheid voedingsstoffen die het lichaam eruit opneemt. Om zoveel mogelijk verschillende voedingsstoffen binnen te krijgen, is het waarschijnlijk het beste te variëren met de

Robbert Lem, keukenassistent

14

bereidingswijze en zowel rauwkost als gekookte groente te eten. Het is aan te raden groente met weinig water te koken en niet langer te verhitten dan noodzakelijk is. Sommige voedingsstoffen in gekookte groente zijn als het ware beter beschikbaar doordat de celwandstructuur is opengebroken. Een ander voordeel van gekookte groente is dat het gemakkelijk is er veel van te eten. Daardoor worden per saldo meer voedingsstoffen opgenomen.

Rauwkost Goed kauwen helpt om meer voedingsstoffen uit rauwe groente op te nemen. Ook wordt door kauwen de celwand gedeeltelijk kapot gemaakt en kunnen verteringsenzymen uit het darmsap beter inwerken. Alleen maar rauwkost eten, is af te raden! Kant-en-klaarmaaltijden voor in de magnetron zijn niet per definitie volwaardig avondeten. De smaak is over het algemeen goed, maar op de inhoud is nog wel eens wat aan te merken. Een aantal maaltijden bevat te weinig groente of vezels, in anderen zit weer te veel verzadigd vet of zout.

Goed bedenken bij wie u gaat eten. De traditionele huisvrouw werkt het veiligst, de hoog opgeleide alleenstaande man is het gevaarlijkst.

Welke beestjes zitten er in ons eten? Gebrekkige hygiëne veroorzaakt voedselvergiftiging en infecties. Hoe groot de kans op een besmette maaltijd is, hangt ook af van de kok. Hoe prepareren we thuis onze voeding en welke interventies zijn mogelijk om dat veiliger te doen? Het onvoldoende koel houden of slecht verhitten van producten en de kruisbesmetting tussen verschillende voedselmiddelen zijn de belangrijkste fouten die gemaakt worden tijdens het bereiden van maaltijden. Houdt vuile en rauwe producten apart van schone en bereide voedingsmiddelen.

speciale karren om het eten naar de locaties te vervoeren

8

terugkoelapparatuur is zeer kostbaar. Tsja, en verder

openbaring hoe leuk dat is. Als je dan hoort dat hulpmiddelen en verpak het gerecht, bijvoorbeeld iemand twee jaar lang onder de brug slaapt en op vla in een bewaarbakje. Bewaar kliekjes niet langer dan heeft geleefd… Ja dat doet je dan wel wat. Je kunt je twee dagen in de koelkast. Vis is zeer bederfelijk: u niet voorstellen dat dit gebeurt in een rijk land als dit.” kunt zowel bereide als onbereide vis in een geopende of losse verpakking slechts een tot twee dagen in de Behalve de kookmodule is er de ‘menucommissie’ koelkast bewaren. op de Jac. Obrechtstraat. “We proberen de menucommissie weer nieuw leven in te blazen, want die lijdt momenteel een slapend bestaan. Bewoners komen dan langs om hun wensen kenbaar te maken. Kijken we naar de inrichting in de diverse klinieken Een goede zaak, want ik weet bijvoorbeeld niet of ze dan lijkt het alsof een sfeersetting niet belangrijk is. wit of bruin brood willen, wellicht een beschuit bij het De bijgaande foto van het ‘schaftlokaal’ in het ontbijt of toch maar liever ’s middags een snack ipv vernieuwde Jellinekhuis stemt niet echt vrolijk. Het een toetje.” serveren van de maaltijd in een gezellige en huiselijke sfeer stimuleert de sociale cohesie. Jeroen de Groot zou nog wel verder willen gaan om te weten te komen wat er onder cliënten leeft. “Er Juist voor ons lezerspubliek willen we de nadruk mist een schakel tussen de kliniek en de keuken. Stel leggen op de noodzaak van goede volwaardige een voedingassistente aan of vraag tijdens de intake voeding. Bij het gebruik van allerhande naar de wensen van cliënten tav van het eten. Wat genotsartikelen hoort zeker drie keer per dag een dat betreft zijn ze bij Mentrum verder, want daar doen goede maaltijd, al was het maar om de schade te ze dat al.” “De fusie zal in de nabije toekomst wellicht beperken. ook gevolgen hebben voor de keuken van de Jellinek. Net zo goed als dat je kennis van de middelen moet Wij vallen namelijk onder de facilitaire dienst van de hebben, heb je ook kennis van de maaltijd nodig. Jellinek. En deze wordt nu samengevoegd met de Weet wat je slikt! facilitaire dienst van Mentrum. Bij Mentrum werkt men met een decentraal systeem en een cateraar. Er Met dank is gebruik gemaakt van de volgende is dus geen Centrale Keuken, zoals bij ons. Het eten bronnen: wordt per afdeling aangeleverd door een cateraar. Consumentenbond Het is dus niet uitgesloten dat er op een gegeven Voedingscentrum moment een keuze gemaakt gaat worden voor VPRO e.a. decentrale catering in de hele organisatie. Ik hoop dat bij die keuze niet alleen financiële overwegingen een rol zullen spelen maar dat ook zal worden gekeken naar kwaliteit en flexibiliteit, want dat is het grote voordeel van hoe er nu wordt gewerkt in de Jellinek. In concreto: vanochtend werd ik gebeld door een afdeling dat bij een cliënt zijn kiezen waren getrokken, die krijgt vanavond dus gemalen voeding.”

Door door verhitten zijn de en porseleinen schaaltjes, waarin het eten

wordt uitgeserveerd diefstalgevoelig: handig als Bij de bereiding gerechten het van pennenbakje ofvan voorwarme de lasagne thuis.isLaat ik het belang het eten door en door te verhitten. zo zeggen: ik heb minder bakjes dan waarEventuele ik mee ziekteverwekkers in ingrediënten kunnen zich begon…” namelijk door het hele gerecht verspreiden. Dat geldt ook als vlees is gemalen of opgerold, zoals bij gehakt e kok merkt dat eenpansgerechten populair of rollade. Door de temperatuur tot binnenin goed zijn en dat de populatie in de klinieken van hoog te laten worden, worden vrijwel alle bacteriën gekruid eten houdt, wat wellicht samenhangt met gedood. Biefstukdie of door rosbief hoevenmiddelengebruik niet perse smaakpapillen, intensief doorgebakken te worden: rundvlees (tijdelijk?) zijn aangetast. Hij varieertbevat zoveelbinnenin mogelijk in geen ziekteverwekkende kiemen. de samenstelling van de maaltijden. De voorzorgsmaatregelen het “Involgende een bejaardentehuis zie je vaak verkleinen dat er zeven risico van dagen perbesmetting: week gekookte aardappelen op het menu -Zorg voor schonen handen. staan. Maar ik heb veelal te maken met jonge mensen -Houd alles schoon en droog: vaatdoekjes elke dag en die houden niet altijd van gekookte aardappelen.” verschonen Eten is ook een sociaal gebeuren. Zo zou de -Goed ruimtekoelen. waarin momenteel gegeten wordt op de Denk eraan dat de houdbaarheidsdatum Jac. Obrechtstraat wat betreft Jeroen de alleen Groot geldt wel voor ongeopende verpakkingen. een face lift kunnen gebruiken: “De gemiddelde

D

Huiskamerambiance doet beter eten

sportkantine is gezelliger”

Kliekjes Contact met cliënten heeft hij vooral tijdens het geven van de kookmodule. In het Jellinekhuis Koel bereide gerechten snel mogelijk is een complete keukenzogeïnstalleerd opaf.deZet ze eventueel in een bak (ijs)koud water of grote behandelafdeling met zes state of the verdeel art hoeveelheden kleine porties: koelen zeeen sneller gasfornuizen. in Cliënten kunnen dan desgewenst afmodule en zijn volgen, ze ook weer sneller opgewarmd. Zet nooit waarin ze de beginselen van het warme gerechten in de koelkast of vriezer. koken wordt bijgebracht door Jeroen en Eric Booman. Twee groepen in de week, dinsdag en

Kookt u voor meerdere tegelijk? donderdag van 12.30 tot 15.30dagen uur. “Helaas is de kookmodule niet verplicht. Het Houd wilt bewaren hangthet dusdeel vandat de uEVB-er af of hijmeteen de cliënt bij het apart. Gebruik voor het overscheppen schonen samenstellen van het behandelprogramma de mogelijkheid onder de aandacht brengt. Het loopt momenteel niet echt storm, dus hebben we besloten om ook mensen, die zeggen te kunnen koken toe te laten.

Foto’s: Kees C. Keuch

Het gaat niet alleen om leren koken, maar ook om de ontspanning. We maken samen een maaltijd en eten hem samen op. Een simpele maaltijd met verse producten maken; het is voor veel mensen een

Jeroen de Groot, kok

8

Eric Booman, kok

15 11

Ingezonden brieven en kopij Beste redactie Hierbij stuur ik een hoofdstukje uit De Kleine Prins. Ik heb zeven jaar geen boeken kunnen lezen door psychische klachten en verslaving. Afgelopen zomer was ik vaak opgenomen op de Vlaardingenlaan. Eén keer zat ik een hele week in de separeer. Daar mocht ik van mijn psychiater boeken hebben. Ik las er elke dag één! Mijn eerste boekje was ‘De Kleine Prins’, en dit stukje wil ik mijn mede alcoholisten toch even meegeven. Marianne Riendeshoff 17-10-2006.

D

e volgende planeet werd bewoond door een dronkaard. Dit werd wel een kort bezoekje maar het stemde de kleine prins heel bedroefd. -Wat doe je daar? zei hij tot de dronkaard, die hij stil vond zitten bij een verzameling lege flessen en een verzameling volle flessen. -Ik drink, antwoordde de dronkaard met een somber gezicht. -Waarom drink je? vroeg het prinsje. -Om te vergeten, antwoordde de dronkaard. -Om te vergeten? vroeg het prinsje weer, die al medelijden kreeg. -Om te vergeten dat ik me schaam, gaf de dronkaard met gebogen hoofd toe. -En waarom schaam je je dan? informeerde de kleine prins, die hem wilde helpen. -Ik schaam me dat ik drink, besloot de dronkaard en zei verder niets meer. En verslagen ging de kleine prins verder -Grote mensen zijn toch wel héél, héél wonderlijk, zei hij bij zichzelf onder de reis.

Kritisch commentaar op omslag boekje Cliëntenraad Begin van 2007 kreeg de Cliëntenraad een ‘boze’ brief toegestuurd. Iemand had geluk gehad het boekje met het Cliëntenraad verslag 2003-2006 in handen te krijgen en heeft dit bekeken. Dat is mooi, want daar is het boekje juist ook voor uitgegeven. Op de omslag staat een afbeelding van een schilderij gemaakt door Henk Ramaakers bij Kunstkop, het schilderatelier van de Jellinek. Hieronder kunt u de brief lezen. Eén van onze commentatoren voelde zich geroepen hier een analytisch blik over te laten schijnen. Deze bijdrage staat op de pagina hiernaast afgedrukt. Het boekje is gratis op te vragen bij het bureau CR: clië[email protected] Beste Cliëntenraad, Ik zou U willen wijzen op het feit dat ik in de Uitgave “Drie jaren en verandering jellinek cliëntenraad 2003-2006” de buitenkant een zeer verontrustende omslag vond. Verder valt mij dan ook op dat geen enkele andere religie op een dus danige wijze wordt uitgebeeld in het boekje. Hieruit concludeer ik dat U zich dus niet houdt aan de wet waarin staat dat iedereen vrij is van religieuze keuze. Ik ben een zeer religieus Katholiek persoon, wat U in de omslag ridiculiseert is een Barok Schilderij uit de Sixtijnse Kapel van Michelangelo Buonarroti. Ik wil dat U iets doet aan deze scheve opmaak. PS: Hier is een voorbeeld van het echte exemplaar: http://www. statenvertaling.net/kunst/grootbeeld/273.html Met hartelijke groet

Vanaf heden zijn op de website van de Jellinek clientenraad op een speciale pagina alle 0-nummers terug te lezen Kijk op:

www.jellinek.nl/clientenraad

16

8

“Christenfundamentalisme”? Gekwetst door een plaatje van twee handen

Enige tijd terug is een verslag in gedrukte vorm uitgebracht over de groei en veranderingen van de Cliëntenraad. Er is veel aandacht geschonken aan de inhoud, de vormgeving, lay-out en illustraties van deze uitgave. Zo staat bijvoorbeeld op de voorzijde een vrije versie afgebeeld van een detail uit plafondschilderingen van Michelangelo te Rome. Dit detail bestaat welbeschouwd uit twee handen op een blauwe achtergrond en is opgesierd met verscheidene rode rozen. Dit schilderij is afkomstig uit de collectie van de ‘Kunstkop’*. De schilder is een groot bewonderaar van Michelangelo en zijn speelse variant kan men interpreteren zoals men zelf wil. Maar, zoals gezegd, meer dan twee handen en wat rozen zijn niet waar te nemen op de omslag. Des te verbijsterender en onbegrijpelijker was de schriftelijke reactie die de redactie (bestuur Cliëntenraad) ontving van een der lezers van deze brochure. Een samenvatting wil ik u niet onthouden.

Daarnaast spuwde Michelangelo niet in alcoholische versnaperingen. Betreffende lezer vond het nodig zichzelf onsterfelijk belachelijk te maken door te laten weten dat hij “gekwetst” was na het zien van de omslag. Persoonsgegevens zijn bij de redactie bekend, maar om het deerniswekkende ventje tegen zichzelf in bescherming te nemen noemen wij hem hier de heer Ternauw uit Luttelgeest. Welnu, Ternauw liet ons weten zéér religieus Katholiek te zijn en vond dat “het schilderij” van Michelangelo geridiculiseerd* stond afgebeeld. Wel vindt de redactie het razend knap dat dit geestelijk ontoerekendvatbare lezertje de inspiratiebron van onze afbeelding herkende, maar wij wijzen hem er toch even op, dat deze

8

een fresco van Michelangelo betreft en geen schilderij! Dit terzijde. De redactie is enigszins geschokt dat de ingezonden brief niet afkomstig is uit Islamitische hoek vanwege spotprenten over profeet M., maar om een heus kaaskopje, dat dermate religieus gefrustreerd is geraakt, dat - ie zelfs door het aanschouwen van twee handen (!) geheel van de leg is geraakt! “Gekwatst” zogezegd. Ja beste mensen, u leest het goed: gekwetst door een plaatje van twee handjes. Met als slotzin dat wij zulke afbeeldingen niet meer moeten plaatsen! Gekker moet ’t toch niet worden!! Wij leven (nog) in een vrij land met vrije pers en dito meningsuiting. Maar de artistieke vrijheid om een eigen expressie te geven aan werk van Michelangelo zou ons moeten worden ontzegd? Nee meneertje Ternauw, zo ver krijgt u ons uiteraard niet. Weet deze stakker overigens dat de oorspronkelijke fresco’s in de sixtijnse kapel ontsproten zijn uit de geest van een homofiele driftkikker die meerdere ruzies met de toenmalige paus had? Daarnaast spuwde Michelangelo niet in alcoholische versnaperingen. Ik vrees dat de huidige paus nu binnenkort een briefje uit Luttelgeest zal ontvangen waarin geëist wordt dat de fresco’s verwijderd worden. Mocht de heer Ternauw blijvend getraumatiseerd zijn geraakt door het zien van de twee handjes, dan raden wij hem aan zich te melden bij slachtofferhulp. Sowieso adviseren wij hem hulp, want echt jofel kan ’t niet met hem zijn! Uit veiligheidsoverwegingen anoniem. *Kunstkop: creatieve werkplaats Jellinek *geridiculiseerd: bespottelijk voorstellen of belachelijk maken

17

Cliëntgestuurde projecten in de verslavingszorg Sinds de invoering van een vrije markteconomie en met de komst van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) zijn er mogelijkheden ontstaan voor project initiatieven vanuit cliëntperspectief. Zo ook in de verslavingszorg. Dit gebeurt door mensen die al jaren actief zijn geweest in de cliëntenraad van hun instelling en hun kennis iets breder wil inzetten. Jos Oude Bos is een initiatiefnemer van het eerste uur. Na een jaar of vijf in de cliëntenraad actief te zijn geweest zag hij zijn kans en ontwikkelde een project voor thuiswonende alcoholverslaafden. Hij maakte daarbij gebruik van de richtlijnen van de WMO, die beoogt dat een ieder met of zonder beperking de mogelijkheid moet krijgen maatschappelijk mee te doen om zodoende zijn isolement of vereenzaming te doorbreken. Nu vindt Jos, dat ook mensen die een alcoholverslaving hebben dat isolement moeten kunnen doorbreken. Ze leven vaak in een verwaarloosde situatie omdat hun alcoholgebruik ze de lust ontneemt om iets aan hun ‘zelfzorg’ te doen. Daarbij leven ze aan de rand van de samenleving en vinden moeilijk aansluiting met de ‘normale’ maatschappij. Jos en Peter proberen een brug te slaan ten aanzien van zorgwekkende zorgmijders en de hulpverlenende instanties om verdere verloedering bij deze doelgroep te beperken. Het is daarmee het eerste cliëntgestuurde bemoeizorg project in het noorden des land.

Help, mijn buurman (ver)zuipt Dit is de naam van het cliëntgestuurde project voor hoofdzakelijk thuiswonende alcoholverslaafde mensen. In dit project probeert Jos Oude Bos en zijn assistent Peter Barendsen thuiswonende mensen met zware alcoholproblemen te behoeden voor het Korsakovsyndroom* en een daaruit voortvloeiende langdurige klinische opname. Peter en Jos zijn ervaringsdeskundige werkers die hun visie op verslavingszorg gebruiken om hun aan alcoholverslaafde medemens te helpen.

18

M

ensen met een alcoholprobleem krijgen te vaak ongezonde voeding of helemaal geen voeding, waardoor er een vitamine tekort ontstaat. Het project geeft deze mensen 4 maaltijden per week en vult dit aan met een vitamine B complex. Het is juist de vitamine vooral B1 ofwel het thiamine tekort wat Korsakovsyndroom kan veroorzaken. Maar ook andere lichamelijke klachten worden veroorzaakt door een ongezonde levensstijl en overmatig alcoholmisbruik. Denk aan lever en maagklachten. Door intensieve interventies wil het project de zelfredzaamheid van deze mensen vergroten. Het project richt zich dan ook op de zelfzorg van deze mensen, die vaak in een verwaarloosde situatie leven. Voeding en vitamine moeten de levenslust weer doen toenemen, waardoor er ruimte komt voor de zelfzorg. Met inzet van studenten van Hoge School Windesheim worden cliëntbezoeken gedaan. De studenten leren in een vroeg stadium om te gaan met deze doelgroep en komen later als ze klaar zijn met hun opleiding niet voor grote verrassingen te staan. De begeleiding van de studenten gebeurt door Peter en Jos. Door wekelijkse intervisie wordt besproken waar studenten tegen aan lopen en hoe om te gaan met de doelgroep. De resultaten zijn in het eerste half jaar van het project goed te noemen. Een groot aantal cliënten is blij met de geboden hulp. Dit heeft al geresulteerd in een aantal mensen dat toegevloeid is naar betere zorgtrajecten en bij enkele tot een opname om te kunnen stoppen met hun alcoholgebruik. Bij weer anderen is de zelfzorg enorm verbeterd. Het project zit in een pilotfase en wordt uitgezet in Assen en Hoogeveen. Het is de bedoeling dat Emmen daar binnenkort aan wordt toegevoegd. Dit artikel is afkomstig van VNN, Verslavingszorg Noord Nederland. 15-5-2007. * Korsakovsyndroom: neurologisch- psychiatrisch ziektebeeld, gekenmerkt door ernstige geheugen stoornissen.

8

Psychiatrische ziekten Het onderwerp ‘dubbele diagnose’ behoort langzamerhand tot de meest populaire thema’s binnen zowel de psychiatrie als de verslavingszorg. Lang niet altijd is het duidelijk wat precies met deze term bedoeld wordt.

O

p de pagina’s hierna staat een artikel van iemand, die pas sinds een paar jaar weet dat hij ADHD heeft. Hij schrijft o.a.: ‘Vroeger was ik een heel druk kind. Je kent dat wel, niet stil in de schoolbank kunnen zitten, altijd maar door de les heen praten. Dat waren van die eigenschappen waar mijn omgeving mee te maken had’. ADHD had vroeger een andere benaming: MBD. Deze afkorting staat voor ‘Minimal Brain Damage’. Men dacht dat een kleine hersenbeschadiging de oorzaak was van de verschijnselen. Dit bleek niet zo te zijn. De afkorting ADHD staat voor: Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Vrij vertaald: aandachtstekort- hyperactiviteitstoornis. Deze stoornis uit zich enerzijds in concentratie problemen, anderzijds in onrust en impulsief gedrag. Het meest in het oog springend symptoom, de motorische over-activiteit, neemt vaak af na de adolescentie, waardoor het beeld ook minder opvallend wordt. Met de jaren leren kinderen met ADHD hun lichamelijke onrust weliswaar beter beheersen, maar de innerlijke onrust kan aanwezig blijven. Dit uit zich in de moeite die patiënten hebben om bij praten en handelen een lijn vast te houden; niet te verdwalen in details en zich niet te laten afleiden door irrelevante stimuli. De klinische ervaring is dat bij de grote meerderheid van deze patiënten de diagnose ADHD pas op volwassen leeftijd wordt gesteld. Dit is niet alleen te verklaren door de beperkte kennis van deze stoornis in vorige decennia: bij herhaling maakt de ziektegeschiedenis van een patiënt melding van het tekortschieten van de hulpverlening en het onvoldoende onderkennen van de ernst van het probleem door behandelaars. ADHD bij volwassenen is een relatief recent begrip!

V

oor het ontwikkelen van verslavingsproblemen blijkt ADHD een risicofactor te zijn. Deze stelling wordt bevestigd door onderzoeken, die aantonen dat een belangrijk percentage (15-25%) van verslaafden tevens ADHD heeft. Dit zou vooral voor behandelaars in de verslavingszorg een reden dienen te zijn om aandacht te besteden aan diagnostiek en behandeling van verslaafden met ADHD. De hersenen bestaan uit miljarden zenuwcellen die voortdurend met elkaar in verbinding staan. Neurotransmitters zijn stoffen die ‘boodschappen’ doorgeven van de ene zenuwcel naar de andere. Bij ADHD gaat er iets mis met het overbrengen van die ‘boodschappen’. Mensen met ADHD hebben een tekort aan de neurotransmitters dopamine* en noradrenaline. Dit tekort heeft gevolgen voor het voorste deel van de hersenen: het deel dat verantwoordelijk is voor het plannen en organiseren van activiteiten. Hierdoor kunnen leer- en geheugenstoornissen, impulsiviteit en hyperactiviteit

8

ontstaan. De medicijnen, die worden gebruikt bij de behandeling van ADHD, verhogen de hoeveelheid neurotransmitters. Ze zorgen ervoor dat de werking van de hersencellen verbetert. Hierdoor verbetert de patient zijn vermogen om gedrag te sturen; vermindert de impulsiviteit en verbetert de concentratie.

Erfelijkheid Patienten met ADHD hebben een grotere kans om verslaafd te raken aan genotsmiddelen dan andere mensen. Van verslavingsproblemen is al langer bekend dat ze ten dele erfelijk bepaald zijn. Veel van het erfelijkheidsonderzoek naar verslaving is gericht op het dopaminergesysteem**, dat ook een rol speelt bij het ontstaan van ADHD. Dit zou kunnen betekenen dat de kwetsbaarheid voor ADHD en verslaving ten dele een gemeenschappelijke genetische basis hebben. Hersenonderzoek heeft aangetoond dat de hersenen afwijkend functioneren bij patienten met ADHD. Dit alles bevestigt de hypothese dat ADHD een neurobiologische stoornis is.

Co-morbiditeit

Patiënten met ernstige verslavingsproblemen hebben vaak een voorgeschiedenis van ernstige gedragsproblemen in de jeugd. Uit onderzoek is gebleken dat volwassenen met ADHD ook kwetsbaarder zijn voor andere co-morbide stoornissen, zoals depressiviteit en angststoornissen. De aanwezigheid van een dergelijke psychiatrische stoornis is op zichzelf ook een risicofactor voor verslavingsproblemen. Een geslaagde behandeling van ADHD kan helpen om verslaving de baas te worden. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is wel: stoppen met middelengebruik. Pas dan kunnen de medicijnen hun werk doen en kan de behandeling aanslaan. Opname in een verslavingskliniek kan daarbij nodig zijn. Uiteindelijk kunnen de ADHD medicijnen helpen om niet in middelengebruik terug te vallen.

Wilskracht

Mensen met ADHD hebben vaak al hun hele leven gehoord dat ze gewoon wat harder hun best moeten doen, niet zo lui moeten zijn, zich niet aan moeten stellen en gewoon wat wilskracht moeten tonen. Ook verslaafden kennen dit soort geluiden: “dan stop je toch gewoon met drinken…” (KCK 7/07) Gegevens o.a. verstrekt door Trimbos instituut.

* dopamine: weefselhormoon dat als neurotransmitter in het centrale zenuwstelsel werkzaam is **dopaminergesysteem: reagerend op dopamine

19

Eens in mijn leven dacht ik ervan te kunnen genieten door Henk Ramaakers Ik voel me nu pas echt clean, maar besef me bij deze woorden toch wel dat ik nog steeds gevaar loop om te zondigen en zelfs weer af te glijden.

Ben ik het zelf of is het de ADHD*? Ik ben een ADHD figuur, dat weet iedereen in mijn naaste omgeving. Ik zal het ook nooit ontkennen. Ik draag heus niet graag het label ‘ADHD’, maar het besef dát ik het heb, kan ik gewoon niet onder stoelen of banken steken. Ik ben nu eenmaal druk en haastig en dat spat er vaak genoeg uit. ADHD en harddrugs zijn als het ware vrienden. In de zoektocht, die ik ondernam om in ‘hogere sferen’ te geraken, ben ik bijna ‘tegen het plafond’ verpletterd. Ik ben door schade en schande wijzer geworden , wat overigens niet wil zeggen dat ik ooit echt wijs zal zijn. Het gevoel dat ik leerde kennen, toen ik voor het eerst een Ritalin* nam, zal en wil ik nooit vergeten. Het was eigenlijk de eerste dag van de rest van mijn leven. Het was net alsof ik vanuit een bos vol kreupelhout en doornstruiken, op een groen glooiend gazonnetje was beland. Wat een geweldige kick: en dat voor niks. Uiteindelijk heb ik gewoon mazzel, dat ik nog leef. Ik heb een nogal ongecontroleerd, wellicht zelfs bandeloos leven geleid dat me gemakkelijk het leven had kunnen kostten. Gelukkig is er sinds mijn jeugd echter zoveel medische kennis vergaard, dat ik daar nu de vruchten van kan plukken.

Ik dacht altijd dat die drukte in mijn hoofd normaal was. Vroeger was ik een heel druk kind. Je kent dat wel, niet stil in de schoolbank kunnen zitten, altijd maar door de les heen praten. Dat waren van die eigenschappen waar mijn omgeving mee te maken had. Het werd bij ons thuis vroeger niet al te serieus genomen, omdat iedereen er last van had. (erfelijk* bepaald red.) Iedereen behalve mijn vader. Hij was een arbeider, die gewoon zijn tijd moest besteden aan de zorg voor het gezin. Werken in ochtend- middag- of nachtdienst op de fabriek. Hij was zeer onregelmatig thuis en wij moesten rekening houden met zijn dagslaap of moesten opeens weer tussen de middag warm eten. Het was allemaal zeer onregelmatig. Het weekend was voor ons iets anders dan voor een “normaal” gezin. Bijna geen gezin bij ons in de buurt had een normale vijfdaagse werkweek. Veel vaders die in de

20

fabriek ploegendienst draaiden. De omgeving was dus wel een beetje gewend aan een onregelmatige sfeer. Daardoor vielen wij, met ons superdruk gezinnetje, misschien nog niet eens zo erg op. Niet opvallen, dat is misschien wel een gedachte die ik me uit mijn jeugd het sterkst herinner. Steeds maar proberen niet op te vallen, dat was wat ik steeds maar probeerde. Ik dacht altijd dat die drukte in mijn hoofd normaal was. Ik ben opgegroeid met 3 broers, een vader als kostwinner in ploegendienst in de fabriek en een moeder die hard werkte in het huishouden. Kortom geen op regelmaat gebouwd geheel. Doordat iedereen een beetje een aandachtstoornis had, heerste er een grote onverdraagzaamheid, die wel eens gewelddadig overkwam. “We zijn gewoon een beetje druk en kritisch op elkaar”, dacht ik maar. Het blijkt allemaal ADHD als oorzaak te hebben. In de 60-er jaren, de periode waarin ik mijn jongste jeugd versleet, leek het alsof de wereld toch een beetje vriendelijker en socialer in elkaar zat. Misschien is het maar verbeelding, maar er is toch ook iets anders aan de hand.

Het leven is nog steeds gecompliceerd en af en toe moeilijk Er is geen goede ouwe tijd, er is tegenwoordig zoveel meer mogelijk en zoveel meer recht en welvaart voor iedereen. Men moet het alleen goed kunnen relativeren! Maar laat ik stoppen met het opsommen van die verledentijd feiten van persoonlijke aard. Het zoeken naar een rechtvaardiging voor de gedragsstoornis ADHD, brengt mij in negatieve sferen. Ik dénk er echter wel over na: dat is misschien wel een stapje in de goede richting. Sinds ik aan de Ritalin ben (3 of 4 keer per dag een tabletje) is mijn leven veranderd. Het meest bevrijdende, vreugdevolle gevoel dat ik heb, is dat ik de harddrugs niet meer wil. De trek is weg, de gedachte eraan vervuld mij met walging. Ooit dacht ik ervan te kunnen genieten, dat het ‘t meest geweldige euforische gevoel gaf, maar het was duivels. Je nam jezelf in de maling. Het blijft een sluipmoordenares. De eerste keer was het natuurlijk het meest geweldige gevoel dat ik ooit meemaakte; de oase van rust, het

8

aandachtsgevoel, het gevoel dat je er bent, midden in het complete levensgenot en supergevoelig. Het was een geweldige kick die eerste keer. Ja in het begin, maar dat was na relatief korte tijd voorbij. Ik had het natuurlijk kunnen en moeten weten, ik had er ook over gelezen. Zelfs in vakliteratuur. Ik had een boek waarin ik gelezen had dat high op de base coke “the best thing God invented after sex” was, maar in datzelfde boek stond ook dat “it never becomes as good as the first time”.En dat laatste moest alleen nog even tot mij doordringen. Ik ben blij dat ik nu leef en dat ik op het juiste moment de goede hulp heb gekregen. Na mijn eerste Ritalin kreeg ik eigenlijk bijna dezelfde kick, die het eerste ‘plofje’ mij gaf. De rust die ik zo graag wilde voelen kwam weer in mij. Langzamer, maar op zeker. Zeker is ook dat ik door de Ritalin makkelijker kon afkicken. Ik voel me nu pas echt clean, maar besef me als ik deze woorden schrijf toch wel dat ik nog steeds het gevaar loop om te zondigen en zelfs weer af te glijden. Het leven is nog steeds gecompliceerd en af en toe moeilijk, maar ik kan me nu tenminste beter concentreren en orde in mijn leven scheppen. Ik voel me zeker echt gelukkiger. Het leven is voor mij beter geworden en een stap terug doen is voor mij ondenkbaar. Het kan natuurlijk altijd beter, zo voel ik me nog steeds niet helemaal in balans, maar ik ben wel op de goede weg, ondanks het feit dat ik medicijnen moet slikken. Dit geeft tot nu toe eigenlijk nog de meeste problemen, want als ik vergeet om op het juiste moment een tabletje te nemen, komt er weer onrust in

8

mijn handelen en denken. Het is dus belangrijk om de dosis aan te houden, die goed voor me is en belangrijk om mijn gevoel in balans te houden. Anders gaat het fout en fout is heel vervelend. (HR 10-7-2007)

*

A D H D: A = attention attentie, aandacht, oplettendheid D = deficit tekort (defect) H = hyperactivity hyper: in zeer sterke overdreven mate activity: activiteit, bedrijvigheid D = disorder wanorde, verward, ongeregeldheden, van streek

* Ritalin: Methylfenidaat medicijn dat het centrale zenuwstelsel stimuleert * Erfelijkheid: Van verslavingsproblemen is al langer bekend dat ze ten dele erfelijk bepaald zijn. Veel van het erfelijkheidsonderzoek bij verslaving is gericht op het dopaminerge systeem, dat ook een rol speelt in het ontstaan van ADHD. Dit zou kunnen betekenen dat de kwetsbaarheid voor ADHD en verslaving voor een deel een gemeenschappelijke genetische basis hebben.

21

Alcohol en methadon, het vervolg… (Zie 0-nummer 7, en de 0-nummers daarvoor. Deze zijn terug te lezen en te bekijken via: www.jellinek.nl/clientenraad noot red.) Geachte redactie 0-nummer, Als het niet te lang een uitgesmeerde discussie gaat worden, heb ik nog enkele puntjes op de i n.a.v. de brief van Niels op pagina 6. Hij voert toch een interessante discussie over substitutie behandeling met of zonder roeswerking van het vervangende middel. In mijn reactie op NH’s positieve ervaring met metadon, ook tegen zijn alcoholverslaving (zie 0-nummer 6) noemde ik hem een “N=1 observatie. De benaming voor incidentele maar belangwekkende gevallen, en noemde een vergelijkbaar, maar niet geheel identiek verlopen geval uit het verleden. Dan heeft men twee afzonderlijke N=1 observaties; het is geen onderzoeksgroep. Van een verdubbeling zoals NH stelt, mag je niet spreken. Zijn er meer betrouwbare gevallen, ook bij andere behandelaars, dan zou men aan een systematisch onderzoek kunnen denken. De voors en tegens zijn al door NH en mij genoemd, en ook op het door hem genoemde symposium. In het “wereldje” zullen onder elkaar misschien ook zulke gevallen bekend zijn. Maar men zal niet met zekerheid van lotgenoten weten of ze droog en clean van alcohol en andere drugs en pillen zijn. Bijgebruik komt veel voor. NH noemt het lichte roesgevoel door methadon bij hem, voor hem net voldoende. Maar dat is bij anderen kennelijk of niet aanwezig, of niet voldoende om de hang naar de kick of roes te dempen. Methadon is niet als ‘roesmiddel’ geïntroduceerd, maar eerst als pijnstiller en later om onthoudingsverschijnselen en craving* te onderdrukken. Of het leven verder draaglijk is speelt ook een rol. Methadon heeft ook medische nadelen. Het kan pijn en ziekte maskeren, en bij maximale gewenning pijnbestrijding bij echte ziektes bemoeilijken.

Schrijf

Er is al vaker in voorgaande 0-nummers over geschreven: het op papier zetten van je ‘eigen’ verhaal, kan therapeutisch werken. Toch wil de redactie van dit blad hier nogmaals op wijzen. Door lezers en cliënten in de verslavingszorg aan te moedigen daadwerkelijk iets te doen met deze goede raad, hopen wij bovendien interessante kopij binnen te krijgen. Dit is belangrijk want geen kopij betekent geen 0-nummer. Wij zijn niet de enige die dit belangrijk vinden want we zien dat er zelfs een boek over is geschreven: de betekenis van levensverhalen. Door je verhaal op papier te zetten kun je jezelf ontlasten van storende gedachten; het geeft je een uitlaatklep. Je geeft ‘het’ een plek, je trekt er een kadertje omheen en het zit in een doosje, zogezegd. En in dat doosje kun je kijken, teruglezen, zelf en wanneer jij dat wilt. Verhalen kunnen het ‘zelfbeeld’ en de toekomstverwachtingen fundamenteel beinvloeden. De manier waarop we ons dingen herinneren en kunnen vertellen over de ervaringen in ons leven, heeft grote invloed op ons welbevinden en onze geestelijke gezondheid. Je verhaal kan ook steun betekenen voor lotgenoten en meer begrip kweken bij mensen die hier anders niet zo bij stil staan. Het hoeven niet perse levensverhalen of ervaringsherinneringen te zijn; ook willekeurig fictieve verhalen zijn welkom. Als ze maar op de een of andere manier iets met verslavingsproblematiek te maken hebben. Terugkijken op je leven geeft een meerwaarde zodat je het proces van ouder worden beter begrijpt. (KCK 15-7-07)

‘Een patiënt op methadon had wat ‘buikpijn’. Lag opgewekt en niet echt ziek in bed. Had ‘défense’ (is spierverzet) aan de buikspieren. Bleek acute appendicitis*. Volgens de chirurg had het niet tot de volgende dag mogen duren, meteen geopereerd! Met vriendelijke groeten, G.M. Dikkenberg (vh arts Jellinek) * Craving: hunkering * appendicitis: Blindedarmontsteking

22

8

Sectie verslavingszorg

Z

es juli is het fusiecontract tussen de beide Cliëntenraden getekend. Tijd voor een feestje; in het souterrain worden de flessen ontkurkt en het vat bier aangeslagen. Christian Krappel, de voormalige baas van de Jellinek, heeft wel eens tegen me gezegd: “daar moet je nú tegen kunnen, heb je toch geleerd?”. Voor deze keer dan maar.

Aparte tak van sport De fusie heeft voor ‘onze’ CR ook voordelen. Natuurlijk staan wij achter het uitgangspunt van de ‘dubbeldiagnose’ behandeling voor mensen die tot voor kort tussen wal en schip vielen, omdat ze niet tegelijk konden worden geholpen voor hun verschillende problemen. Verslavingsproblematiek is altijd al een onderdeel van de GGz geweest. Hoewel een aantal psychiaters en behandelaars dit nog altijd denken, moet hier toch duidelijk worden genuanceerd. Verslavingsproblematiek is een aparte tak van sport en kan niet zomaar worden gezien als een van de vele ‘laatjes’ in de psychiatrie. Vooral de laatste decennia is de kennis over dit fenomeen enorm toe genomen. Duidelijk kan worden gesteld dat ‘verslaving’ een aparte expertise is met haar eigen gebruiksaanwijzing. Binnen de nieuwe Cliëntenraad JellinekMentrum is daarom een aparte sectie Verslavingszorg opgericht, die met name de groep cliënten in de Jellinek vertegenwoordigt. Hoewel we eerst nog dachten dat de fusie werd ingegeven om de dubbeldiagnose behandeling een kans te geven, zien we zo langzamerhand dat er veel meer belangen op het spel staan. Over de hele linie in Nederland gaan ‘bedrijven’ fusies aan. Maar vooral in GGz land hebben ze de smaak te pakken. Werkelijk de één na de ander zoekt zijn heil bij elkaar.

8

Megagrote zorginstellingen zijn inmiddels ontstaan met giga aantallen werknemers. Bijvoorbeeld Parnassia Den Haag en Brijder verslavingszorg Noord Holland samen 3000 werknemers. JellinekMentrum ruim 1800 man personeel. Hoe kun je als directie of Raad van Bestuur nog leiding geven aan zo’n bij elkaar geplakt bedrijf, wat voor bijna alle sectoren binnen de GGz wel een loket heeft? Op papier ziet het er goed uit, maar we moeten nog maar zien of dit allemaal wel goed gaat in de praktijk. Het zal niet de eerste keer zijn dat een fusie mislukt. Dit wordt overigens veelal veroorzaakt omdat de ‘poppetjes’ in de hoge regionen niet met elkaar door één deur kunnen of niet ‘dezelfde’ pet willen dragen. Had je vroeger nog een Eerste Geneesheer, nu wordt zijn takenpakket er door managers ’bij gedaan’, omdat zij zich voornamelijk buigen over (re)organisatieschema’s. Kwaliteit van Zorg dreigt zo buiten beeld te geraken. Het is te hopen dat het hogere echelon* zo slim is feeling met de werkvloer te houden. Het kan geen kwaad om af en toe eens een babbeltje te maken met een ‘gek’ of een ‘verslaafde’. Omdat we nu onder één dak zitten, misschien zelfs wel een verslaafde gek. Wij, van de Cliëntenraad houden dat echelon wel bij de les, desgewenst met een gevraagd of ongevraagd advies. De WMCZ* is verzwaard. Het huidige kabinet (met name het ministerie van VWS*) heeft het goed voor met het cliënten/patiënten belang en heeft daar een aantal ‘regels’ voor opgesteld. Wij letten er op of deze ‘regels’ daadwerkelijk worden uitgevoerd. KCK 15-7-07 *GGz: Geestelijke Gezondheidszorg *Echelon: niveau, rang van opstelling *WMCZ: Wet Medezeggenschap Cliëntenraden Zorg. *VWS: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Foto: Toon Jehoel

In 0-nummer 7 schreven we over de fusie tussen Mentrum GGz* en Jellinek verslavingszorg. De bedoeling is dat de Ondernemingsraden en de Cliëntenraden van beide instellingen ook met elkaar in het huwelijk treden. Nou ben ik zelf nooit zo’n voorstander van het huwelijk, maar het moet maar. Weliswaar is het geen vrije keuze huwelijk, maar zoals het er nu voorstaat, ziet het er gezond uit. Het Bestuur van voormalig CR Jellinek is ingetrokken bij de CR van voormalig Mentrum, in hun kantoor aan de Westermarkt nummer zes. Een niet mis te verstaan zeventiende-eeuws herenpand. Voor ons Jellinekers is het wel even wennen. Nieuwe mensen met een andere achtergrond dan wij. Collega’s zogezegd, die al het ‘huis’ bewoonden, dus voor hen is het vertrouwd grondgebied. Wij zijn er bij in getrokken en dat geeft toch een ander gevoel.

De voorzitters van CR JellinekMentrum tekenen de fusieovereenkomst. V.l.n.r.: Naomi de Rooy, Sopa Bouman, beide Mentrum en Marijke Leyenaar, Jellinek.

23

In no time veranderen

M. el Arabi

Foto: Kees C. Keuch

Hier zijn om mijn verslaving, gedrag en levensstijl te veranderen. Ik wil niet zonder toekomst de drugs in mijn lichaam laten verankeren. Om dit te bereiken heb ik nog heel veel tijd en kracht nodig. Het zal moeilijk zijn, vol obstakels, kans dat ik uitglijd. Verslaafd was ik in no time. Met mijn vrijheid betaald, voor de drugs pleegde ik the crime. Ben trots dat ik hier ben, hoop dat ik mijn vervolg niet zal verknallen. Toch was het gebruiken fijn, lekker stoned en vrouwen ballen. Zo sterk als ik ben, heb niets gebruikt. Toch moet ik elke dag weer vechten wanneer de trek weer opduikt. Met vallen en opstaan, moet ik het zien klaar te spelen. Met de tijd verdwijnen alle problemen en zullen oude wonden weer gaan helen. Door jaren van verslaving raakte ik van alles kwijt. Van de beslissingen die ik heb genomen, heb ik tot nu toe geen spijt. Het bevalt me heel goed, leven zonder dope. De toekomst ziet er zonnig uit, er is weer hoop.