NIEUWE TECHNIEKEN
&
mode
Modekern Educatie programma
introductie Ooit gehoord van kleding waarmee je je telefoon kunt opladen? Kleren uit een printer? Spijkerbroeken die gelijmd zijn in plaats van aan elkaar genaaid? Of ‘slimme’ materialen die reageren op lichaams temperatuur en stoffen die zich aanpassen aan hun omgeving als een salamander? Niet zo heel lang geleden werden kleren alleen van natuurlijke grondstoffen zoals katoen, linnen, wol en zijde gemaakt. Als je nu een label in een willekeurig modern kledingstuk bekijkt zie je dat er tegenwoor dig ook hele andere materialen worden verwerkt. Modeontwerpers worden telkens beïnvloedt door nieuwe uitvindingen en ontdekkingen, ook van buiten hun vakgebied. Regelmatig worden nieuwe technie ken en materialen onderzocht en toegepast in nieuwe ontwerpen. Zelfs ontdekkingen uit de ruimtevaart of ontwikkelingen op het gebied van sportkleding hebben nieuwe impulsen aan mode gegeven. En nu recycling steeds belangrijker wordt voor ons milieu zie je ook op de catwalk nieuwe materialen en technieken terug die door recycling tot stand zijn gekomen.
MODE
1
KERN
NIEUWE TECHNIEKEN
&
mode
Ontdekkingen uit de ruimtevaart De ruimtevaart heeft er voor gezorgd dat er veel nieuwe producten zijn bedacht: in eerste instantie bedoeld om te kunnen overleven in de ruimte en daar onderzoek te doen. Veel kennis over ruimte vaartproducten is inmiddels doorgedrongen tot ons dagelijks leven. Onbewust maken we constant gebruik van techniek uit de ruimtevaart. In dit artikel lees je over 15 uitvindingen die wij allemaal kennen. Vijf van de 15 genoemde uitvindingen hebben invloed gehad op mode en kleding. Een bekend voorbeeld is de ‘Nike air’: in de jaren tachtig liet Nike zich inspireren door ruimte helmen waarin volgens een speciale techniek luchtkussentjes waren verwerkt om schokken op te vangen. Deze techniek werd ingezet voor de luchtzolen van de Nike air. Nike heeft zich recent opnieuw laten inspireren door de ruimtevaart maar nu op een andere manier, zie www.vogue.nl. Onze zonnebrillen zijn verbeterd door techniek die is ontwikkeld om astronautenhelmen te bescher men tegen krassen van ruimtestof. De beschermlaag op astronautenhelmen (diamantachtige carbon substantie) wordt nu voor de meeste zonnebrillen gebruikt. Sporters kunnen oververhitting van het lichaam voorkomen dankzij een hitte-absorberende gel in hun kleding. Inspiratie voor deze technologie haalden de ontwerpers bij het koelsysteem voor ruimtepakken. Als je benieuwd bent naar nog meer voorbeelden: NASA @Home and City laat allerlei huis-tuin-en-keu ken-varianten van ruimtevaartproducten zien.
Astronaut Edwin Aldrin draagt het A7L ruimtepak op de maan, 1969.
NASA Nike Air Penny V (5) “NASA” Custom. Gympen met luchtkussens geïnspireerd op ruimtepakken.
Beschermende pakken Aan de universiteit van Massachusetts wordt gewerkt aan militaire uniformen voor de toekomst. Dat moeten uniformen zijn die bescherming kunnen bieden tegen gevaarlijke chemische en biologische stoffen. Natuurlijk zijn er al allerlei beschermende coatings beschikbaar. Het probleem is alleen dat deze pakken niet comfortabel zijn. Daarbij moeten de toekomstige pakken sneller kunnen worden aangetrokken bij een aanval. De wetenschappers van de universiteit willen daarom een tweede huid
MODE
Opbouw sportkledingstuk met verschillende lagen
2
KERN
NIEUWE TECHNIEKEN
&
ontwikkelen die langdurig gedragen kan worden en die vanzelf ondoordringbaar wordt doordat de poriën zich sluiten als schadelijke stoffen worden waargenomen. De poriën zijn dan zo klein dat schadelijke stoffen er niet meer doorheen kunnen dringen. Onder normale omstandigheden moet de stof ademend zijn. Er wordt nog over nagedacht of er ook een soort masker van gemaakt zou kunnen worden. Volgens de onderzoekers zal het weefsel uit zich zelf kunnen schakelen van een ademende toestand naar een beschermende in reactie op de aanwezigheid van gevaar. In de James Bond klassieker ‘Gold Finger’ (1964) spelen de ademende en afsluitende eigenschappen van materiaal al een rol. Het romantisch afspraakje tussen Jill en James Bond loopt namelijk niet goed af. Nog dezelfde avond wordt Jill vermoordt. Doordat haar hele lichaam met goudverf is beschil derd kan haar huid niet meer ademen en sterft ze.
mode
Sean Connery en Shirley Eaton in de James Bond film ‘Gold Finger’, 1964
The invisible man Hoeveel films, boeken, strips zijn er niet geschreven en gemaakt over de onzichtbare mens? Door een drankje of een pil, of met behulp van een mantel of een deken kunnen we onzichtbaar door een menigte sluipen. Harry Potter is misschien wel de beroemd ste met zijn Mantel van Onzichtbaarheid. Hoe lang zal het nog duren voordat dit soort fantasieën en sprookjes werkelijkheid worden? Met behulp van moderne technieken lijkt het een Canadees bedrijf gelukt een laken te maken dat volledig opgaat in zijn omgeving. Iemand die het laken voor zich houdt of over zich heen drapeert zal zo in haar omgeving ‘verdwijnen’. Zie artikel.
Invisibility Cloak gemaakt van de stof genaamd ‘Quantum Stealth’.
Wearable technology Een kledingstuk dat meer kan dan we gewend zijn: misschien hebben we in de toekomst niks meer nodig behalve onze spijkerbroek waarin opladers, telefoon, computer en chips zijn verwerkt. Inmiddels zijn er prototypes gemaakt waarmee je met behulp van zon ne-energie je mobiel kunt opladen. De Nederlandse ontwerpster Pauline van Dongen vertelt erover in dit interview.
MODE
3
KERN
NIEUWE TECHNIEKEN
&
Studio Roosegaarde bedacht een flirtjurk. Een jurk die langzaam doorzichtig wordt als de draagster iemand ontmoet die ze bijzonder leuk vindt. In dit filmpje verteld Daan Roosegaarde aan Koning Willem Alexander en koningin Maxima over zijn ‘intimacy dress’. Voor het NEMO in Amsterdam ontwierp atelier LeonLeon een lichtjurk: een jurk waarin duizenden LED lampjes zijn verwerkt. In dit filmpje zie je hoe de jurk geshowd wordt.
mode
Studio Roosegaarde, detail Intimacy Dress, 2010-11
Kleren uit de printer Niet alleen komen er nieuwe materialen en grond stoffen op de kledingmarkt. Ook worden nieuwe productiemogelijkheden uitgevonden. Het traditi onele weefgetouw heeft plaatsgemaakt voor spuit bussen, lijmpistolen, printers en computers. Met de spray-on-fabric spuit je een perfect zittend T-shirt met een spuitbus op je lichaam. Ont werpers Gerrit Uittenbogaard en Natasja Martens bedachten een spijkerbroek zonder stiksels. De gluejeans is aan elkaar geplakt met lijm! Een 3D printer kan een driedimensionale vorm ‘printen’, en dat kan in principe elke vorm zijn. Ook in de modewereld is deze 3D printer doorgedrongen. Er wordt veel geëxperimenteerd: van schoenen tot kleding. Al zijn deze experimenten nog niet altijd even goed draagbaar. Het zal misschien niet lang meer duren voor we zelf een ontwerp downloaden via de computer en onze kledingstukken thuis op onze 3D printer uitprinten. De Nederlandse ontwerpster Iris van Herpen vertelt in de laatste minuut van dit filmpje over haar ervaringen met de 3D printer. Ook ontwerpster Pauline van Dongen experimenteerde ermee: haar 3D geprinte schoenen zijn wereldwijd bekend geworden. Bekijk deze aflevering van De wereld draait door op uitzending gemist. DUS Architecten kwam onlangs met een plan om in Amsterdam een grachtenpand met de printer te bouwen. Nu is het materiaal waarmee de 3D printer print nog plastic. De grote uitdaging voor de toekomst is om materiaal te ontwikkelen met textiel-achtige eigenschappen waarmee de 3D printer draagbare kleding kan printen.
Een jurk uit een spuitbus. © Fabrican Ltd 2007 Foto: Gene Kiegel.
Skeleton Dress uit de collectie Capriole, herfst/winter 2012 - Iris van Herpen.
MODE
4
KERN
NIEUWE TECHNIEKEN
&
mode
Nieuwe grondstoffen Voor de productie van één T-shirt is zo’n 2500 liter water nodig en zo’n 7 eetlepels bestrijdingsmidde len (www.schonekleren.nl) een grote belasting voor het milieu! Steeds meer ontwerpers willen hier rekening mee houden. Zo worden oude collecties soms verwerkt in nieuwe ontwerpen om niet te veel gebruik te maken van nieuw textiel. Maar ook worden nieuwe en minder milieubelastende natuurlijke materialen gebruikt zoals als bamboe, hennep en brandnetels. Gebruikte kleding en textiel wordt steeds vaker ‘afgebroken’ en de grondstof wordt opnieuw gebruikt voor verschillende doeleinden. Zelfs afval als plastic wordt gebruikt als grondstof voor kleding. G-Star maakt onder de naam RAW for the Oceans sinds kort jeans waarin zwerfplastic uit de oceanen is verwerkt. Een ander voorbeeld van gerecycled plastic in kleding is het PET fles-voetbalshirt voor het Nederlands elftal. Op de website van de plastic soup foundation lees je meer over de problematiek van zwerfplastic. Voor de vleesjurk van Lady Gaga was helemaal geen plastic of textiel meer nodig. Ontwerper Franc Fernandez maakte voor haar een jurk van rauwe lappen vlees. In de clip Born this Way draagt Lady Gaga opnieuw een ‘jurk’ die is gemaakt van bijzonder materiaal. Ontwerper Bart Hess was voor dit ontwerp vooral druk bezig met het maken van het juiste slijm!
Lady Gaga’s Meat Shoes van ontwerper Franc Fernandez, 2010
De slijmjurk van Lady Gaga is ontworpen door Bart Hess, 2011. Foto: Nick Knight
Virtuele mode Voor de virtuele collectie voor De Sims™ 3 van ontwerper Jacob Kok (winnaar van project catwalk 2011) is alleen een computer gebruikt. Geen tastbaar materiaal maar een virtuele pasvorm. Op 23 januari 2013, de openingsavond van de 18e Amsterdam Fashion Week, toonde Jacob Kok zijn virtuele collectie PARADIJS. Met PARADIJS vraagt Jacob Kok zich af wat de betekenis van mode is in de virtuele wereld. ‘We bevinden ons een groot gedeelte van de dag op internet. Ik ben geïnteresseerd in de manier waarop we onszelf online, via onze alter ego’s, presenteren. Ik vind het enorm spannend om samen met De Sims een balans te vinden tussen een fysieke en virtuele collectie.’
Virtuele collectie Paradijs voor de Sims van ontwerper Jacob Kok, 2013
MODE
5
KERN
NIEUWE TECHNIEKEN
&
mode
Sims spelers zijn zeer geïnteresseerd in mode items en accessoires voor in hun game. Verschillende merken en celebs als Katy Perry hebben al eerder met De Sims samengewerkt, maar deze samen werking met een specifieke mode ontwerper is in Nederland voor het eerst. Download de collectie voor je Sims hier (rar) of (zip). Op een hele andere manier speelt virtuele mode een rol voor de webshoppers. Met behulp van virtuele dressing rooms en augmented reality kun je digitaal nieuwe kleding passen.
Virtuele collectie Paradijs voor de Sims van ontwerper Jacob Kok, 2013
Sportmode Op het gebied van sportkleding wordt veel onderzoek gedaan. Een bepaald zwem- of schaatspak, speciale renschoenen of klapschaatsen kunnen namelijk bijdragen aan de sportprestatie van de sporters. Recent is er veel te zeggen geweest over de schaatspakken van de Amerikanen tijdens de winterspelen in Sotsji. De pakken zouden vanwege het ventilatiegat op de rug zorgen voor slechtere schaatstijden van de Amerikanen. Het ontwerpen van dergelijke sportkleding vraagt hele specifieke kennis van de ontwerpers. Eerder ontwierp Speedo een zwempak de ‘LZR racer’. Dit zwempak werd in 2008 gebruikt tijdens de olympische zomerspelen. De resultaten van de dragers van de zwempakken waren opvallend beter. En tijdens de olympisch spelen in Bejing hadden 98% van de medaillewin naars een LZR zwempak aan.Vanf 2010 werden zwempakken als de LZR racer verboden. Er zou sprake zijn van ‘technische doping’. Zie artikel. Het modelabel ‘From Somewhere’ gebruikte de voorraad ongebruikte LZR racer pakken van Speedo en verwerkte deze in avondjurken. De pro ductietechnieken die ‘From Somewhere’ gebruikte voor de jurken, zijn dezelfde als voor een zwempak zou worden toegepast. Je zou de jurk als zwempak kunnen gebruiken.
Tijdens de Olympische Spelen in Beijing, start Michael Phelps bij de 4 x 100 meter in een Speedo LZR Racer, 2008
De onbruikbaar geworden Speedo LZR Racer pakken worden omgevormd tot jurken door modelabel From Somewhere, 2010
MODE
6
KERN
