Nieuwe Business Modellen: ontwikkeld door gedreven wereldverbeteraars? In dit artikel wordt inzicht gegeven in motieven voor duurzame initiatieven. De wereld is in beweging. Het is duidelijk dat de transitie naar meer duurzaamheid noodzakelijk is en we zien ook een groeiende groep van mensen die daadwerkelijk duurzame initiatieven initieert. Maar waarom starten mensen eigenlijk duurzame initiatieven? Om hier antwoord op te kunnen geven is er in de vorm van een masterthesis onderzoek naar gedaan. In het onderzoek is een vergelijking gemaakt met motieven voor ondernemerschap, zijn vervolgens veertien initiatiefnemers van bestaande initiatieven geïnterviewd en hebben ten slotte 519 inwoners van Overijssel gereageerd op een online vragenlijst. De belangrijkste conclusie? Een overvloed aan passie, eigen normen en waarden naleven, de grote behoefte om zelf bij te dragen aan een betere wereld en vooral het belang van WIJ in plaats van IK zijn belangrijke motieven om een duurzaam initiatief te starten. Tekst: Loes Dijkhuis-Alferink en Jan Jonker Wij zijn aan zet om de wereld te verbeteren
op onze maatschappij. De economische groei zal
‘De wereld zal lijden, als ze dat al niet doet’ is een
vertragen, het bestrijden van armoede zal moeilijk
uitspraak van Ban Ki-‐Moon, secretaris generaal
worden en onze voedselzekerheid zal
van de Verenigde Naties naar aanleiding van het
verminderen.
klimaatrapport dat het IPCC in maart 2014
Tegelijkertijd zijn er ook tekenen te zien van een
publiceerde1. Uit dit rapport blijkt dat er steeds
transitie naar een nieuwe economie met nieuwe
meer signalen zijn dat er sprake is van structurele,
vormen van ondernemen en organiseren. Er zijn
hardnekkige problemen in de maatschappij.
steeds grotere groepen van mensen zichtbaar die
Wereldwijd is er een combinatie van crises te zien:
zelf willen veranderen; groepen of zelfs hele
een financiële crisis, een energiecrisis en de
gemeenschappen die met elkaar aan de slag gaan
klimaatcrisis. Al deze problemen lijken te zijn
en nieuwe duurzame initiatieven ontplooien. Een
ontstaan door de manier waarop wij onze
actueel voorbeeld hiervan is de opkomst van de
maatschappij hebben georganiseerd, namelijk een
deeleconomie, waarin auto’s (Autodelen Zwolle),
systeem dat is gericht op economische
boormachines (Peerby), maar ook
ontwikkeling en groei. Onze financiële en
ideeën en kennis, zonder
ecologische footprint is enorm, waardoor het
tussenkomst van geld,
klimaat is aangetast , en als we nu niet veranderen
maar op basis van
dan zullen de gevolgen een enorme impact hebben
wederkerigheid
met elkaar gedeeld worden. Daarnaast
onprofessionele aanpak, die vaak niet in staat
zien we ook initiatieven die gebaseerd
blijken te zijn om continuïteit op de langere
zijn op samenwerking of zelfproductie, initiatieven
termijn te waarborgen. Deze onprofessionele
die de maximale herbruikbaarheid van producten
aanpak zorgt ervoor dat initiatiefnemers veelal
en grondstoffen als uitgangspunt hebben, zoals
niet weten om te gaan met hindernissen die
een aannemer die sloopafval gebruikt bij de bouw
genomen moeten worden en tegenslagen die zich
van nieuwe huizen (aannemersbedrijf Dijkhuis).
aandienen. Daardoor verdwijnen initiatieven vaak
Tenslotte zijn er initiatieven zichtbaar waarbij
al na een korte periode of blijft het zelfs alleen
producten gebruikt worden zonder dat de
maar bij een goed idee.
gebruiker ze bezit. Zo kopen we dan bijvoorbeeld
Toch zijn er ook voorbeelden van initiatiefnemers
geen spijkerbroek meer, maar betalen nog slechts
die een duurzaam initiatief zijn gestart en die dat
voor de periode dat de spijkerboek gedragen
succesvol voortzetten, ondanks hindernissen,
wordt. Daarna gaat de spijkerbroek retour, zodat
tegenslagen en een eventuele onprofessionele
deze hergebruikt kan worden (Lease a Jeans).
aanpak. Waarom deze initiatieven wel succesvol
zijn en anderen juist niet, is vooralsnog
Nieuwe verdienmodellen: sympathiek en
onduidelijk. Het bestaande onderzoek naar NBMs
vaak aan de keukentafel ontstaan
geeft hier geen antwoord op. Maar onderzoek naar
Veel van de duurzame initiatieven die hierboven
de totstandkoming van ondernemerschap
worden genoemd, hebben een vernieuwend
veronderstelt dat persoonlijke motieven de
transactieconcept (delen, creëren, ruilen, lenen en
verklarende factor zijn4. Motivatie lijkt namelijk de
sparen) en worden onder andere daarom door
beste voorspeller te zijn voor het starten en in
Jonker2 gedefinieerd als een Nieuw Business
stand houden van een onderneming. Om antwoord
Model. Maar Nieuwe Business Modellen (NBMs)
te kunnen geven op de vraag wat mensen beweegt
onderscheiden zich niet alleen door het verdien-‐ of
om een duurzaam initiatief te starten en waardoor
transactiemodel, maar ook doordat ze een
ze het volhouden, is daarom in het onderzoek
vernieuwende waardepropositie hebben3. Het gaat
gevraagd naar hun motieven.
bij dit soort initiatieven niet om geld (alleen), maar
om het organiseren van wat maatschappelijk
Stimulering van duurzame initiatieven
gezien van waarde is. In deze tijd is dat niet alleen
noodzakelijk
geld, het kan ook tijd, energie of bijvoorbeeld
Het belang van motivatie-‐onderzoek bij duurzame
kennis zijn. Jonker noemt dit ook wel meervoudige
initiatieven is niet alleen omdat bestaand
waardecreatie. Daarnaast zien we dat dit soort
onderzoek daar vooralsnog geen inzicht in geeft.
initiatieven veelal collectief georganiseerd worden
Het is vooral ook van belang omdat met die
en dat de gecreëerde waarde met elkaar gedeeld
kennis ‘potentiële’ nieuwe initiatiefnemers
wordt.
gestimuleerd kunnen worden, wat weer van
De afgelopen jaren is er door Jonker van de
belang is voor het verder verduurzamen van de
Radboud Universiteit veelvuldig onderzoek
samenleving. Volgens het VNG rapport ‘Van eerste
gedaan naar deze NBMs. Wat opvalt in de
overheid naar eerst de burger’5 wordt beschreven
onderzoeken is dat het bij veel initiatieven gaat om
dat steun vanuit overheden en andere instanties
sympathieke keukentafelinitiatieven met een
eraan kunnen bijdragen om dit soort sympathieke
burgerinitiatieven te stimuleren en
vanuit hun grote passie handelen. Passie krijgt in
succesvol te laten zijn. Echter Hajer
recent onderzoek9 naar motivatie bij
omschrijft in zijn rapport ‘De Energieke
ondernemerschap steeds meer aandacht, omdat
Samenleving’6 dat de initiatiefrijke autonome
passie een stimulerend effect heeft om problemen
burgers en vernieuwende bedrijven juist
en obstakels te overwinnen, waardoor mensen
wantrouwen ervaren tegen overheidsinitiatieven,
bereid zijn hun tijd en energie te investeren in
vanwege de gedachte dat overheden hun eigen
activiteiten die niet direct het eigen belang dienen.
handelen zullen beperken. Kortom, de uitdaging
Literatuuronderzoek naar de verschillende
ligt in dit geval dus niet alleen in het waarborgen
duurzame vormen van ondernemerschap heeft
van de continuïteit van duurzame initiatieven,
vervolgens ook inzicht gegeven in wat de
maar ook in het op een goede manier mobiliseren
onderliggende intrinsieke motieven zijn. Hieruit
van nieuwe initiatieven. Daarvoor is het van
blijkt dat bij vrijwel alle vormen van duurzaam
belang dat de overheden en andere instanties
ondernemerschap het moreel
meer aansluiting zoeken bij wat mensen beweegt
verantwoordelijkheidsgevoel van mensen om bij
om duurzame initiatieven te starten.
te dragen aan een leefbare wereld en de behoefte
om onbaatzuchtig het welzijn van anderen te
Vroeger draaide ‘alles’ om het eigen belang,
verbeteren, motieven zijn voor duurzaam
maar tijden veranderen
ondernemerschap. Maar ook passie en
Om te achterhalen wat mensen motiveert is in drie
persoonlijke overtuigingen spelen een duidelijke
fasen onderzoek gedaan. Uit bestaande literatuur7
rol. Duurzame groene ondernemers zijn
8 over klassieke business modellen blijkt dat
bijvoorbeeld sterk toegewijd aan de omgeving.
mensen gemotiveerd worden door extrinsieke
Doordat zij zo gepassioneerd zijn met betrekking
motieven zoals economische groei, macht, imago
tot het milieu, is bijvoorbeeld het nastreven van
en reputatie. Daarnaast wordt verondersteld dat
eigen rijkdom niet eens aanvaardbaar, als het
vertrouwen in eigen kennis en kunde en de mate
negatieve invloed heeft op het milieu en de
waarin iemand gelooft in eigen invloed, bepalen of
samenleving. Sociale ondernemers streven
mensen ondernemend gedrag ontplooien. Meer
daarentegen vanuit hun
recent onderzoek naar duurzame vormen van
idealisme naar sociale veranderingen en
ondernemerschap toont daarentegen juist aan dat
hervormingen. Kortom bij veel duurzame
met name intrinsieke motieven die vanuit de
ondernemers gaat het dus niet alleen
persoon zelf komen meer van invloed zijn op
om goed te willen doen, maar vanuit een soort
ondernemerschap dan extrinsieke motivatie.
wereldverbeteraarsgevoel draait het bij velen
Mogelijke verklaring hiervoor is dat wanneer
meer nog om het hebben van maatschappelijke
mensen bij de intentie om een onderneming te
impact.
starten autonomie, eigen verantwoordelijkheid en
verbondenheid met anderen ervaren, meer
Wat maakt een duurzaam initiatief wenselijk?
intrinsiek gemotiveerd zijn om daadwerkelijk te
Twee andere onderzoekers, Mair en Noboa10,
starten. Daarnaast wordt vooral de laatste jaren
hebben ook onderzoek gedaan naar wat mensen
steeds vaker verondersteld dat intrinsieke
aanzet tot duurzaam (sociaal) ondernemend
motivatie sterker van invloed is omdat mensen
gedrag. De belangrijkste aspecten van hun theorie
is dat stabiele individuele kenmerken en
dat je werkt voor iets waar je heel erg in
situationele factoren geen directe
gelooft. En dat zorgt er voor dat je niet
invloed hebben op intenties en gedrag, maar een
overspannen raakt. Integendeel, het geeft je
indirecte invloed via gepercipieerde wenselijkheid
zelfs energie.’
en haalbaarheid. Bij gepercipieerde wenselijkheid
kun je denken aan hoe aantrekkelijk je het vindt
Passie is echter meer dan alleen iets leuk vinden
om een duurzaam initiatief te starten en bij
en er energie van krijgen; het heeft ook te maken
gepercipieerde haalbaarheid gaat het erom in
met het gevoel betekenisvol willen zijn, waaraan
hoeverre iemand er van overtuigd is dat hij of zij
sommige initiatiefnemers zelfs ‘verslaafd’ bleken
een duurzaam initiatief kan starten. Mair en Noboa
te zijn.
maken bij gepercipieerde wenselijkheid
vervolgens onderscheid tussen emotionele
‘Je voelt je een superheld, omdat je weet dat
motieven, zoals empathie, en cognitieve motieven,
een ander met jouw idee nu eindelijk dat
waaronder morele verantwoordelijkheid. Bij
schilderijtje aan de muur krijgt.’
gepercipieerde haalbaarheid draait het om
persoonlijke invloed en externe invloed, zoals
Maar de reden waarom passie zo expliciet
sociale steun.
benoemd wordt heeft ook te maken met het feit
Het model van Mair en Noboa is als uitgangspunt
dat passie een stimulerend effect lijkt te hebben op
genomen voor de tweede fase van het onderzoek,
het positief kunnen omgaan met tegenslagen. Het
het interviewen van veertien initiatiefnemers van
vergroot de wilskracht van de initiatiefnemers.
bestaande NBMs. Zeven van de veertien
Naast passie blijken persoonlijke normen,
initiatieven zijn landelijke initiatieven, waaronder
waarden en overtuigingen een soort
Peerby, Women on Wings, Floow2, Greencrowd,
overkoepelend motief. De behoefte om een
Duurzom, Beebox en Foodsharing. De overige
initiatief te starten wordt vergroot wanneer de
zeven initiatieven zijn Overijsselse initiatieven
huidige (maatschappelijke) situatie niet
zoals Sporthal Luttenberg, Autodelen Zwolle,
overeenkomt met eigen overtuigingen en idealen
Binnenste Buiten Bos, Lucy in the Sky, Endebuurt,
of wanneer mensen zich sterk verbonden voelen
Groen&Wel en Duurzaam Hoonhorst. De tweede
met de omgeving en zien dat mensen in de
fase was bedoeld om te achterhalen wat de
omgeving hulp nodig hebben. Bij alle
initiatiefnemers heeft gemotiveerd om een
initiatiefnemers bleek sprake te zijn van het
initiatief te starten, wat er voor zorgt dat ze
streven naar consensus tussen eigen normen,
doorgaan met het initiatief en wat de voorwaarden
waarden en overtuigingen en wat ze in de
waren om te starten. In overeenstemming met de
maatschappij ervaren.
literatuur bleek uit de interviews dat passie ook
een belangrijk motief is voor initiatiefnemers. Eén
‘Ik vind het echt een schandaal dat er
van de initiatiefnemers omschreef het als volgt:
mensen op deze wereld honger lijden, laat
staan er mogelijk door dood gaan. In de tijd ‘Dit is wat ik het liefste wil doen. Je werkt
waarin we leven vind ik dat echt niet
dan wel heel hard en je krijgt niet veel
kunnen. En dan zijn er allerlei
betaald. Maar wat je er voor terugkrijgt is
mogelijkheden en mijn initiatief is dan een
route die prettig voelt voor mij.’
initiatiefnemers van bestaande initiatieven zich
daar niet meer zo druk over maken. Zij vertrouwen daarentegen veel meer op hun eigen
Geld, tijd en andere factoren die het bestaan
kennis en kunde en vinden vooral steun door
van een duurzaam initiatief voorspellen
samen te werken met anderen. De resultaten
Wie denkt dat geld nog altijd een rol speelt, heeft
komen daarmee overeen met de literatuur, zoals
gelijk. De vraag is echter welke rol. De
het VNG rapport11 dat beschrijft dat drie van de
geïnterviewde initiatiefnemers bevestigen
zes drempels die mensen tegenhouden om een
allemaal dat persoonlijke rijkdom geen doel op
initiatief te starten en succesvol voort te zetten, te
zich is. Geld blijkt bij initiatiefnemers vooral een
maken hebben met sociale steun in de vorm van
middel te zijn voor bedrijfscontinuïteit,
aandacht, erkenning of betrokkenheid.
doorontwikkeling en voor levensonderhoud. Dat
laatste blijkt een soort basisvoorwaarde, net zoals
Is het een kwestie van persoonlijkheid of
voldoende tijd.
procesmatig gedrag?
Ook als het gaat om wat mensen motiveert om een
‘Als ik zeker zou zijn dat ik elke maand een
duurzaam initiatief te starten, zijn er verschillen in
bedrag zou ontvangen waarmee ik mijn
prioritering aan te wijzen tussen potentiële
gezin zou kunnen onderhouden, dan zou ik
initiatiefnemers en de initiatiefnemers. Bij beide
mij volledig inzetten voor dit soort
groepen zijn passie en betekenisvol zijn voor
initiatieven.’
anderen belangrijke motieven. Echter, het
belangrijkste motief voor potentiële
In de derde en laatste fase van het onderzoek is
initiatiefnemers is het doen van dingen conform
nogmaals op grote schaal getoetst wat de
eigen normen, waarden en overtuigingen en
motieven zijn voor het initiëren van duurzame
daarbij het liefst dingen doen onafhankelijk van
initiatieven. Alleen ditmaal was het doel te
anderen. Hoewel het goed is te weten dat deze
onderzoeken of er onderscheid gemaakt kan
verschillen er zijn, roept het ook gelijk vragen op.
worden tussen wat initiatiefnemers en potentiële
Want waarom zijn nou juist deze motieven
initiatiefnemers motiveert om een duurzaam
belangrijk voor potentiële initiatiefnemers?
initiatief te starten. Belangrijkste bevinding uit dit
Een eerste mogelijke verklaring hiervoor is dat
deel is dat er verschillen lijken te zijn tussen
potentiële initiatiefnemers zich nog in een fase
initiatiefnemers en niet-‐initiatiefnemers. De
bevinden waarin bewustzijn zich ontwikkeld en
resultaten uit de online vragenlijst laten zien dat
mensen vooral geactiveerd worden door situaties
bepaalde factoren zoals het hebben van voldoende
die niet conform hun eigen normen, waarden en
geld en vertrouwen uit de omgeving, sterker van
overtuigingen zijn. Initiatiefnemers zijn mogelijk
invloed zijn op potentiële initiatiefnemers dan op
deze fase al voorbij. Er is bij hen al sprake van
initiatiefnemers van bestaande duurzame
bewustzijn en zij willen dan ook daadwerkelijk
initiatieven. Zo blijkt dat mensen die nog moeten
aan de slag. Niet alleen om een situatie te
starten met een initiatief meer behoefte lijken te
verenigen met hun persoonlijke waarden, maar
hebben aan voldoende financiële zekerheid en
ook op basis van hun gevoel.
vertrouwen vanuit de omgeving. Terwijl
Een tweede verklaring is dat de verschillen
ontstaan door verschil in
motieven om Nieuwe Business Modellen te
persoonlijkheid. Neem als voorbeeld de
starten, was omdat met kennis over motivatie
behoefte aan financiële zekerheid. Al eerder werd
potentiële initiatiefnemers beter gestimuleerd
aangegeven dat potentiële initiatiefnemers sterker
kunnen worden. Uit dit onderzoek blijkt dat er
de behoefte hebben aan financiële zekerheid. Het
meerdere factoren mensen aanzetten tot het
zou kunnen zijn dat naarmate een idee concreter
starten van een duurzaam initiatief en dat deze
wordt, de behoefte aan voldoende financiële
motieven verschillen tussen initiatiefnemers en
zekerheid meer naar de achtergrond verschuift
potentiële initiatiefnemers:
(proces). Of dat mensen voor wie geld minder een
issue is, vaker ook echt hun idee uitvoeren
Overzicht belangrijkste motieven
(persoonlijkheid). We moeten echter niet vergeten
Initiatiefnemers
Potentiële initiatiefnemers
dat ook andere omstandigheden hier een rol
Impact willen hebben
Persoonlijke normen,
kunnen spelen, zoals het hebben van een grote
en het oplossen van
waarden en overtuigingen
financiële buffer of een partner met een stabiel
problemen
inkomen dat hoog genoeg
Voor beide groepen zijn passie en betekenisvol
is.
willen zijn belangrijke motieven, maar dit geldt wel in
sterkere mate voor initiatiefnemers
Een groot maatschappelijk
Conclusie: maatschappelijk belang vs. eigen
verantwoordelijkheidsgevoel vergroot de
belang bepaalt het al dan niet doorzetten van het
intentie
initiatief.
Tot slot toont het onderzoek ook motivatie-‐
verschillen aan tussen mensen met en zonder
Het bovenstaand overzicht laat zien dat er een
intentie om in de toekomst bij te dragen aan een
verschil is tussen maatschappelijk belang en eigen
duurzaam initiatief. Bij mensen met een intentie
belang. Waar bij initiatiefnemers het
om een duurzaam initiatief te starten speelt het
maatschappelijk belang voorop staat, scoren
maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel een
potentiële initiatiefnemers juist hoog op
grote rol. ‘Je maatschappelijk verantwoordelijk
persoonlijke normen, waarden en overtuigingen.
voelen’ en ‘willen bijdragen aan het oplossen van
Maar voor beide groepen heeft het belang om een
problemen’ scoort bij deze groep in vergelijking
duurzaam initiatief te starten te maken met het
met mensen zonder intentie of twijfelaars een stuk
bereiken van consensus tussen eigen normen,
hoger. Daarmee wordt eigenlijk bevestigd wat in
waarden en overtuigingen en wat
de literatuur al werd verondersteld, namelijk dat
we om ons heen in de wereld zien. Het verschil
maatschappelijk impact willen hebben niet alleen
lijkt vooral te zitten in het proces. Waar potentiële
een motief is voor het starten van een duurzaam
initiatiefnemers vooral gericht zijn op wat zij
initiatief, maar mogelijk de intentie van mensen
persoonlijk belangrijk vinden (eigen belang),
kan vergroten om in de toekomst een duurzaam
benadrukken initiatiefnemers meer het
initiatief te starten.
maatschappelijk belang. Overheden en andere
instanties zouden dus mensen verschillend
Wat kunnen we nu concluderen?
kunnen benaderen op basis van hun beleving.
De reden waarom er onderzoek is gedaan naar
Daarnaast blijkt dat het stimuleren van mensen
om een initiatief te starten ook te maken
invloed proces en persoonlijkheid op motivatie te
heeft met
bepalen.
het wegnemen van zoveel mogelijk drempels, zoals voldoende geld voor levensonderhoud en beschikbare tijd. Overzicht belangrijkste voorwaarden Initiatiefnemers
Potentiële initiatiefnemers
Persoonlijke invloed en
Vertrouwen en steun van
samenwerken
anderen
Financiële zekerheid speelt een belangrijkere rol voor potentiële initiatiefnemers dan voor initiatiefnemers. Conclusie: intern vertrouwen vs. externe zekerheden spelen een rol bij het al dan niet doorzetten van het initiatief.
Hoewel de resultaten van het motivatie-‐onderzoek veronderstellen dat potentiële initiatiefnemers meer behoefte hebben aan zekerheden dan initiatiefnemers, zou vervolgonderzoek inzicht kunnen geven of dit een gevolg is van persoonlijkheid of proces. Die informatie is belangrijk zodat er gericht advies gegeven kan worden hoe bijvoorbeeld overheden of andere instanties duurzame initiatieven kunnen ondersteunen.
Proces of persoonlijkheid Proces
Persoonlijkheid
Verschil in motivatie
Verschil in motivatie hangt
hangt af van waar men
af van verschil in
zich in het proces van
persoonlijkheid (bijv.
ondernemerschap
behoefte aan zekerheid,
bevindt (idee vs
risico nemen, kansen zien
realisatie)
of juist beren op de weg)
Conclusie: vervolgonderzoek noodzakelijk om
Referenties
1 IPCC. (2014). Climate Change 2014: impacts, adaptation, and vulnerability. Cambridge University Press. Retrieved from http://www.ipcc.ch/report/ar5/wg2/ 2
Jonker, J. (2012). De zeven kenmerken van nieuwe businessmodellen. Management Executive, 10, 34–37. Retrieved from http://repository.ubn.ru.nl/handle/2066/112245
3 Jonker, J., Bijvoets, G., Blijleven, P., Dumortier, M., Franken, D., Hanssen, L., & Helvoort, J. Van. (2013). Nieuwe
Business Modellen II; Niet alles van waarde is weerloos. (J. Jonker, Ed.). 4 Carsrud, A., & Brännback, M. (2011). Entrepreneurial Motivations: What do we still need to know? Journal of Small Business Management, 49(1), 9–26. doi:10.1111/j.1540-‐627X.2010.00312.x 5 Brink, G. van den, & Schulz, M. (2013). Van eerste overheid naar eerst de burger. Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Retrieved from https://www.google.nl/#q=vng+rapport+eerst+de+burger Hajer, M. (2011). De energieke samenleving. Op zoek naar een sturingsfilosofie voor een schone economie. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving. Retrieved from http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/Signalenrapport_w 6
7 Elfving, J., Brännback, M., & Carsrud, A. (2009). Toward a contextual model of entrepreneurial intentions. In
A. Carsrud & M. Brännback (Eds.), Understanding the entrepreneurial mind (pp. 23–33). Springer New York. doi:10.1007/978-‐1-‐4419-‐0443-‐0_2 8 Eckhardt, J. T., & Shane, S. A. (2003). Opportunities and entrepreneurship. Journal of Management, 29(3), 333–349. doi:10.1177/014920630302900304 9 Cardon, M. S., Foo, M.-‐D., Shepherd, D., & Wiklund, J. (2012). Exploring the heart: Entrepreneurial emotion is a hot topic. Entrepreneurship Theory and Practice, 36(1), 1–10. doi:10.1111/j.1540-‐6520.2011.00501.x 10
Mair, J., & Noboa, E. (2003). Social entrepreneurship: How intentions to create a social enterprise get formed. Barcelona. Retrieved from http://www.iese.edu/research/pdfs/DI-‐0521-‐E.pdf
11 Brink, G. van den, & Schulz, M. (2013). Van eerste overheid naar eerst de burger. Vereniging van Nederlandse
Gemeenten. Retrieved from https://www.google.nl/#q=vng+rapport+eerst+de+burger
Over de auteurs Loes Dijkhuis-‐Alferink is studente aan de Universiteit Twente. Tijdens haar studie arbeid-‐ en organisatiepsychologie is haar fascinatie voor psychologische aspecten van duurzaam ondernemen ontstaan. In haar werk bij het Trendbureau Overijssel en haar eigen onderneming ‘Koe in de Kost’ probeert ze duurzaam ondernemen te stimuleren, dan wel zelf uit te voeren. Het onderzoek voor haar master thesis naar motieven voor duurzame initiatieven dat ze onder leiding van Prof. dr. Jan Jonker heeft uitgevoerd is dan ook een mooie aanvulling op haar andere werkzaamheden. Jan Jonker is hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Nijmegen School of Management van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is o.a. auteur van de ‘groene’ bestseller Duurzaam Denken Doen (Kluwer, 2011), Werken aan de WEconomy (Kluwer, 2012) en Nieuwe Business Modellen: Samen werken aan Waardecreatie (Academic Service, 2014). Zijn onderzoek richt zich op nieuwe business modellen, strategie en organisatieverandering.
