OPLEIDING
HULPVERLENING VOOR REISLEIDERS
OPLEIDING
HULPVERLENING VOOR REISLEIDERS
Module 4 niet-levensbedreigende verwondingen
Toerisme Vlaanderen, i.s.m. AVICENNA, medische opleiding en consultancy
Inleiding veel voorkomende verwondingen die normaal gesproken niet rechtstreeks levensbedreigend zijn dit hoofdstuk: letsels aan het bewegingsstelsel wondzorg beten en steken van insecten, spinnen en reptielen
Toerisme Vlaanderen, i.s.m. AVICENNA, medische opleiding en consultancy
Hersenschudding wat dooreenschudden en beschadigen van de hersenen door een uitwendige oorzaak
mogelijke oorzaken duik in ondiep water slag op het hoofd valpartijen
Hersenschudding
Hersenschudding handelen respecteer de basisprincipes van de benadering van een noodsituatie verwittig gespecialiseerde hulp controleer voortdurend de vitale functies hou het hoofd onbeweeglijk toon begrip voor het geheugenverlies
mogelijke symptomen soms bewustzijnsverlies gedurende een paar seconden geheugenverlies hoofdpijn misselijk- en duizeligheid last van licht onrust
Kneuzing wat een onderhuidse bloeding zonder beschadiging van de opperhuid
Kneuzing Mogelijke oorzaken Impact stomp voorwerp beknelling
Handelen laat het slachtoffer een makkelijke houding aannemen leg het gekwetste lichaamsdeel in hoogstand en ondersteun leg gedurende 30 minuten een koud kompres tegen de zwelling laat nadien het gekwetste lichaamsdeel rusten gebruik eventueel zalf voor de behandeling van een hematoom raadpleeg arts indien de klachten blijven
symptomen pijn blauwe plek (hematoom) na enkele dagen wordt de bloeduitstorting geelachtig
Opm.: goed opvolgen indien S.O. bloedverdunnende medicatie neemt
Breuken wat beschadiging van een bot (barstje / volledige verbrijzeling)
Breuken soorten gesloten / open verplaatst / niet verplaatst
oorzaken ongevallen geweld botontkalking
Breuken algemeen handelen verwittig gespecialiseerde hulp vermijd pijn verplaats het gebroken lidmaat niet afhankelijk van de complexiteit van de breuk zal de behandeling in het ziekenhuis of door een arts bestaan uit: rust van het getroffen lichaamsdeel een behandeling met gipsverband een operatieve behandeling
algemene symptomen het is niet altijd mogelijk met zekerheid vast te stellen of een bot al dan niet gebroken is pijn zwelling (bij gesloten breuk) door een inwendige bloeding het getroffen lichaamsdeel is moeilijk of niet meer beweegbaar in geval van twijfel ga je steeds uit van een breuk
Breuken aan de ledematen mogelijke symptomen een abnormale stand van het lidmaat een abnormale beweeglijkheid van het lidmaat beenderknarsen bij het bewegen van het lidmaat (probeer deze tekens nooit op te wekken!) functieverlies pijn (spontaan, bij beweging of betasten) wonde en uitwendig bloedverlies bij een open breuk zwelling en verkleuring bij een gesloten breuk
Breuken aan de ledematen algemeen handelen respecteer de algemene principes van de benadering van een noodsituatie houd het lidmaat onbeweeglijk denk aan het gevaar voor shock door bloedverlies dek eventuele open wonden zo snel mogelijk steriel af, zonder het getroffen lichaamsdeel te bewegen geef het slachtoffer geen eten of drinken probeer nooit zelf het bot recht te zetten leg geen geïmproviseerde spalk aan wanneer de gespecialiseerde hulp binnen korte tijd ter plaatse kan zijn
Breuken aan de ledematen specifiek handelen bij letsels aan de onderste ledematen laat het slachtoffer liggen of zitten waar je het aantreft vaak is gespecialiseerde hulp nodig om het SO naar een ziekenhuis te vervoeren blijf de kwaliteit van de vitale functies opvolgen in afwachting van de komst van de hulpdiensten
Breuken aan de ledematen specifiek handelen bij letsels aan de bovenste ledematen verwijder zo snel mogelijk ringen aan de vinger(s) vaak is een zittende houding het meest comfortabel voor het slachtoffer
Bekkenbreuk wat een breuk ter hoogte van het bekken kan veel bloedverlies veroorzaken opmerking groot gevaar voor letsels aan inwendige organen en zware bloedingen
Bekkenbreuk mogelijke symptomen het vaststellen van een bekkenbreuk is moeilijk pijn soms is het ene onderbeen langer dan het andere onderbeen soms gevoelloosheid moeilijkheden met plassen of bloedsporen in de urine functieverlies van de onderste ledematen
Letsels aan het bewegingsstelsel Wat bestaat uit een verzameling beenderen die met elkaar verbonden zijn door middel van gewrichten de beweging tussen twee botten gebeurt door spieren de spieren zijn aan de botten bevestigd door pezen
Bekkenbreuk handelen respecteer de algemene principes van de benadering van een noodsituatie verplaats het slachtoffer niet let op symptomen van shock en probeer shock te voorkomen blijf de kwaliteit van de vitale functies opvolgen
Verstuiking wat Verstuiking treedt op als de bewegingsmogelijkheid van een gewricht wordt overschreden gewrichtsbanden, kapsels of ligamenten zijn gerekt, ingescheurd of doorgescheurd
Verstuiking mogelijke oorzaken verkeersongevallen sportongevallen valpartijen door bijvoorbeeld oneffenheden in het voetpad
mogelijke symptomen pijn zwelling blauwe verkleuring bewegings- en functiebeperking
Ontwrichting wat ontwrichting of luxatie is een gewrichtsletsel waarbij de gewrichtskop uit de gewrichtskom blijft veroorzaakt door een plotse en brutale overschrijding van de bewegingsmogelijkheid van een gewricht de impact is groter dan bij een verstuiking
mogelijke oorzaken zelfde als verstuiking
Verstuiking handelen koel het getroffen gewricht gedurende 15 minuten af belet bewegingen van het getroffen gewricht breng daarna een laag watten aan met daarop een licht drukkend steunverband laat aan beide zijden van dit verband de watten 2 cm uitsteken raadpleeg een arts als je twijfelt of als de pijn blijft aanhouden
Ontwrichting symptomen abnormale beweeglijkheid (probeer dit niet uit!) abnormale stand van het gewricht hevige pijn functieverlies
Ontwrichting handelen geef steun en rust aan het getroffen gewricht leg, indien mogelijk, een draagdoek aan (schouder, elleboog) gebruik kussens, dekens en dergelijke voor bijkomende steun verwittig gespecialiseerde hulp !!tracht nooit zelf de ontwrichte botuiteinden op hun oorspronkelijke plaats te krijgen!!
Spierkrampen mogelijke symptomen krampachtige pijn tijdelijke functievermindering
handelen breng de spier in werking, die tegenovergestelde functie heeft van de getroffen spier masseer voorzichtig de getroffen spier raadpleeg een arts bij vaak terugkerende krampen
Spierkrampen wat: is een onwillekeurige, plotse en pijnlijke samentrekking van de spiervezels door een plaatselijk zuurstoftekort
mogelijke oorzaken overdreven inspanning een tekort aan magnesium, calcium, zout of glucose te sterke afkoeling van de spieren (bijv. bij zwemmers) zware belasting verkeerde zithouding dehydratie
Spier en peesscheur wat een spierscheur is een gehele of gedeeltelijke onderbreking van de spierweefsels ten gevolge van een overbelasting een peesscheur is een geheel of gedeeltelijke onderbreking van de structuur waarmee de spier aan de botten is vastgehecht
mogelijke oorzaken krachtige en plotse sportieve inspanningen: plots afzetten, sprinten, springen,... verkorte of stijve spieren slecht trainingsschema
Spier en peesscheur waarnemen bij het scheuren voelt S.O. een plotse klap en hevige pijn functieverlies S.O. voelt geen voortdurende pijn een onderbreking of oneffenheid op de plaats van de scheur soms is er een zwelling
Wonden en wondzorg de huid vormt de buitenste laag van het lichaam beschermt de inwendige organen tegen invloeden van buitenaf zorgt voor temperatuurregeling van het lichaam productie van vitamine D speelt een belangrijke rol in de werking van verschillende organen opgebouwd uit drie belangrijke lagen. De dikte van elke laag kan sterk verschillen naargelang de plaats
Spier en peesscheur handelen koel het getroffen gewricht gedurende 15 min belet bewegingen van het getroffen gewricht breng daarna een laag watten aan met daarop een licht drukkend steunverband laat aan beide zijden van dit verband de watten 2 cm uitsteken om het afknellen van de bloedsomloop te voorkomen raadpleeg een arts als je twijfelt of als de pijn blijft aanhouden
Wonden en wondzorg verschillende huidlagen opperhuid vormt de buitenste laag van de huid bestaat voor het grootste deel uit dode cellen lederhuid herbergt tal van structuren als haarwortels, zweet– en talgklieren en kleine bloedvaten Onderhuid vetweefsel, bloedvaten en zenuwen
Wonden en wondzorg beschadiging van de huid zichtbare verwonding bloed en vochtverlies slechte temperatuurregeling kans op besmetting
Wondzorg opmerking verzorging van wonden pas als je zeker bent van de goede werking van de vitale functies algemene principes van de benadering van een noodsituatie blijft van kracht! zorg er voor dat: het onderzoek door een arts vlot kan gebeuren het slachtoffer niet nog meer pijn krijgt de verwonding niet erger wordt
Wondzorg wat reinigen en ontsmetten van verwondingen vermijden dat ziektekiemen zich vermenigvuldigen doel het voorkomen van besmetting stelpen van bloedingen fixeren van eventuele vreemde voorwerpen afdekken van de wonde
Wondzorg ontsmetten noodzakelijk om ziektekiemen uit te schakelen een geïnfecteerde wonde veroorzaakt pijn, roodheid en scheidt vaak vocht (etter) af de infectie kan zich verspreiden via het bloed wat dan kan leiden tot levensbedreigende aandoeningen
Wondzorg
Wondzorg
algemeen handelen stelp de bloeding reinig de wonde en de wondranden met water en zeep ontsmet de wonde en de wondranden dek de wonde af raadpleeg arts als je er niet in slaagt de wonde proper te maken
Schaafwonde
opmerkingen gebruik steriele kompressen reinig en ontsmet de wonde van het centrum naar de buitenzijde toe gebruik niet-kleurende ontsmettingsmiddelen dep de wonde was je handen voor en na wondverzorging informeer naar de inenting tegen tetanus
schaafwonde
wat oppervlakkige wonde kleine puntvormige bloedingen soms is de wonde sterk vervuild ernstige schaafwonde is uitgebreid, sterk bevuild, situeert zich in het gelaat
mogelijke oorzaken valpartij wrijving
handelen bij grote schaafwonden verwijder oppervlakkige vreemde voorwerpen dek de wonde steriel af met een bevochtigd kompres raadpleeg steeds een geneesheer
handelen bij kleine schaafwonden scheer eventueel de haren weg was de wonde uit ontsmet de wonde dek de wonde af
Snijwonde
Snijwonde
wat verbreking van de samenhang van de huidlagen ernst afhankelijk van diepte, lengte, bevuiling
oorzaken ongevallen waarbij scherpe voorwerpen de huid penetreren
Snijwonde
symptomen felle bloeding variërend van een smalle snee tot een ver openstaande wonde handelen bij lichte snijwonde reinig en ontsmet de omgeving van de wonde reinig en ontsmet de wonde zelf leg een steriel licht drukkend verband aan vraag naar vaccinaties
Vreemd voorwerp in wonde
handelen bij een ernstige snijwonde stelp de bloeding breng een steriel kompres met een niet-prikkelende en niet-kleurende ontsmettingsstof aan raadpleeg een arts
handelen verwijder het vreemde voorwerp niet
Vreemd voorwerp in wonde
Vreemd voorwerp in wonde
handelen verwijder het vreemde voorwerp niet leg aan beide kanten van het voorwerp steriele kompressen tot het voorwerp helemaal omsloten is
Steekwonde
handelen verwijder het vreemde voorwerp niet leg aan beide kanten van het voorwerp steriele kompressen tot het voorwerp helemaal omsloten is dek het geheel steriel af raadpleeg een arts
Steekwonde
wat
symptomen:
kleine maar diepe wonde kan ernstige schade aanrichten in onderliggende weefsels groot gevaar voor infectie
oorzaken perforatie door naalden nagels, duimspijkers messteken
kleine wonde weinig bloedverlies
handelen lichte steekwonde laat eventueel de wonde baden in de ontsmettingstof raadpleeg een arts bij de eerste tekenen van ontsteking
handelen ernstige steekwonde dek de wonde steriel af verwittig hulpdiensten blijf het slachtoffer observeren
Schotwonde
Schotwonde
wat
handelen
mogelijk twee zichtbare verwondingen : ingangswonde en uitgangswonde schade aan inwendige structuren vaak niet zichtbaar
mogelijke oorzaken kogels, hagel granaatscherven spijkers uit een nietpistool of nagelmachine …
Amputatie wat geheel of gedeeltelijk afscheiding van een lidmaat
Symptomen kleine ingangswonde grotere uitgangswonde verbrande wondranden soms weinig uitwendig bloedverlies soms groot inwendig bloedverlies
dek wonde(n) steriel af d.m.v. drukverband verwittig onmiddellijk gespecialiseerde hulp blijf het slachtoffer observeren tracht nooit zelf het projectiel te verwijderen!
Amputatie mogelijke oorzaken ongevallen met machines met draaiende onderdelen verkeersongevallen
mogelijke symptomen een lichaamsdeel dat geheel of gedeeltelijk van het lichaam is gescheiden mogelijk een hevige bloeding
handelen bij gedeeltelijke amputatie volg de algemene principes van de benadering van een noodsituatie verhinder dat het lidmaat volledig wordt afgerukt dek de wonde steriel af stelp de bloeding
Amputatie
Vrieswonde
handelen bij volledige afrukking volg de algemene principes van de benadering van een noodsituatie steek het afgerukt lidmaat in stelp de bloeding een plastiek zak bedek de wonde steek dit geheel dan in een
wat blootstelling extreme of langdurige koude
mogelijke oorzaken reizen in extreem koude gebieden (industriële) ongevallen met bevroren gassen, kunstijs of diepvriesinstallaties
tweede plastiek zak, gevuld met water en ijsblokjes voorkom rechtstreeks contact tussen het afgerukte lidmaat en het ijs
Vrieswonde mogelijke symptomen vrieswonden lijken erg op brandwonden de vochtblaren zijn bij vrieswonden soms gevuld met een bloederig donker vocht vrieswonden zijn pijnlijk
handelen verwarm de bevroren ledematen geleidelijk Spoel ze hiertoe met koud of lauw water Kleeft de huid aan een bevroren voorwerp: spoel overvloedig met lauw water
Blaren wat holte in of onder de opperhuid waarin vocht (plasma of bloed) zit veroorzaakt door aanhoudende druk of wrijving
oorzaken lange wandeltochten sportactiviteiten
symptomen met vocht gevulde uitstulping blaren kunnen barsten
Blaren
(Insecten) beten en steken
handelen bij gesloten blaar handelen bij open blaar prik de blaar enkel open als ze makkelijk spontaan kan worden stuk gestoten open prikken met steriele naald houd de naald evenwijdig met de huid duw met een steriel kompres het vocht uit de blaar voer verdere handelingen uit zoals een open blaar
reinig en ontsmet de omgeving van de blaar knip de loshangende huiddeeltjes weg ontsmet de wonde leg een steriel licht drukkend verband aan
Hondenbeet wat sterk vervuilde wonde vraagt speciale behandeling om infectie te voorkomen de bloeding en de pijn zijn afhankelijk van de plaats en de intensiteit van de beet de wonde kan bestaan uit enkele kleinere wondjes, tot een deel van de huid dat is weggerukt
wat beten van dieren en steken kunnen voor heel wat ellende zorgen soms veroorzaakt een beet of steek enkel een lokale reactie (bijvoorbeeld jeuk) soms verantwoordelijk voor de verspreiding van gevaarlijke ziektes normaal daalt de gevoeligheid voor lokale reacties naarmate reizigers langer in exotische gebieden verblijven in uitzonderlijke gevallen kan een beet of steek leiden tot anafylactische shock
Hondenbeet handelen maak de wonde zuiver met water en zeep ontsmet de wonde en dek ze af met een steriel verband controleer geldigheid tetanusvaccinatie raadpleeg steeds een arts preventie in exotische streken is het gevaar voor rabiës (hondsdolheid) groot op reis valt het dus af te raden om honden en katten aan te raken
Muggenbeten wat muggen injecteren speeksel dat bestaat uit eiwitten die de bloedstolling tegengaan, om het bloed op te kunnen zuigen muggenbeten veroorzaken in de meeste gevallen een onschuldige lokale reactie sommige muggen zijn verantwoordelijk voor de verspreiding van allerlei ziekteverwekkers
Wespen en bijen wat wespen en bijen steken met hun angel en spuiten gif in het huidweefsel veroorzaakt onmiddellijk een scherpe, brandende pijn de plaats van de steek zwelt en wordt rood. Na enkele uren neemt de zwelling weer af allergische reacties zijn mogelijk bij allergische reactie is een anafylactische shock mogelijk
Muggenbeten handelen koel met koude kompressen zalf verlicht enkel de symptomen In geval van overgevoeligheidsreacties kan een arts medicatie voorschrijven
preventie draag lichtgekleurde kleding met lange mouwen en lange broekspijpen gebruik insectenwerende middelen slaap onder een muskietennet
Wespen en bijen handelen koel de plek met koude compressen bij hevige pijn kan een pijnstillende zalf worden gebruikt raadpleeg direct een arts bij een steek in de mond- of keelholte raadpleeg direct een arts als het slachtoffer uitgebreide huidreacties vertoont, een snelle polsslag krijgt of een algemeen slecht gevoel
Wespen en bijen preventie laat wespen en bijen met rust en sla niet wild om je heen vermijd het gebruik van zoetigheid of alcoholische dranken vermijd het dragen van felle kleuren en zoete parfums maak na eten van zoetigheden (ijsje) handen en gezicht goed schoon en vervang kleding waar zoetigheid op gemorst is drink uit flesjes of blikjes m.b.v. een rietje
Teken Ziekte van Lyme verloopt in drie stadia na drie dagen tot drie maanden Steeds groter wordende rode, ringvormige vlek griepsymptomen
tweede stadium pijn ter hoogte van armen of benen gelaatsspierverlamming, dubbelzicht en hartritmestoornissen
In het derde stadium, (enkele maanden of soms zelfs jaren na de beet), pijn en zwelling in de gewrichten chronische neurologische stoornissen
Teken wat tekenbeet is gevaarlijk als: een tekenbeet is de teek ten minste 12 uur op pijnloos en blijft vaak de huid blijft zitten onopgemerkt de teek ziekteverwekkers draagt, overdraagbaar op de mens zoals bvb.ziekte van Lyme en anaplasmose
Teken anaplasmose lijkt op griep vijf tot vijftien dagen na de tekenbeet hoge koorts, spierpijn, hoofdpijn en soms gewrichtspijn
tekenencefalitis begint als een griepachtige aandoening met koorts, spierpijn, hoofdpijn en misselijkheid na griepachtige aandoening Plots spierverlamming of meningitis
Teken handelen neem de kop van de teek vast met een pincet trek de teek in één ruk uit de huid, zonder eerst te draaien vermijd rechtstreeks contact met de wonde ontsmet grondig de wonde raadpleeg een arts als je de teek niet helemaal kan verwijderen noteer de datum en de plaats van de beet raadpleeg een arts bij het verschijnen van rode vlekken, bij koorts, hoofdpijn of pijn in de armen of benen
Spinnenbeet wat slechts enkele spinnen zijn gevaarlijk voor de mens spinnenbeet kan allergische reacties veroorzaken spinnengif kan een ernstige vergiftiging veroorzaken die kan leiden tot de dood
Teken preventie voorkom het contact met teken blijf bij wandelingen in bossen op verharde paden vermijd contact met gras, struiken en bomen draag bedekkende kleding gebruik anti-teken middel (zalven, lotions, sprays)
Spinnenbeet symptomen roodheid en zwelling de huid kan warm aanvoelen, zweren of er ontstaat een roodpaarse blaar uitslag, jeuk, prikkelende of branderige pijn spierkramp en pijnlijke gewrichten koorts, rillingen, overvloedige transpiratie speekselvloed hoofdpijn, misselijkheid en braken in ernstige gevallen kunnen symptomen van anafylactische shock voorkomen
Spinnenbeet handelen respecteer de principes van de algemene benadering van een noodsituatie kalmeer het slachtoffer controleer voortdurend de vitale functies was de wonde zorgvuldig uit en ontsmet ze grondig breng een koud kompres aan op de plaats van de beet raadpleeg zo snel mogelijk een arts
Schorpioenenbeet symptomen plotse stekende pijn op de plaats van de steek rode zwelling van de huid op de plaats van de steek allergische reacties spierstijfheid, spierslapte algemene vermoeidheid, onrust ademhalingsproblemen zweterigheid braken, diarree circulatiestoornissen
Schorpioenenbeet wat schorpioenen zijn giftig, maar slechts een kleine minderheid is ook gevaarlijk voor de mens hoger risico voor kinderen, bejaarden en patiënten met ademhalings- of circulatieproblemen naast de lokale huidreactie kunnen vergiftigingsverschijnselen optreden
Schorpioenenbeet handelen idem als spinnenbeet preventie schorpioenen zijn gewoonlijk ’s nachts actief vermijd om na zonsondergang op blote voeten te lopen vermijd om je handen in gaten, kieren of holtes te steken inspecteer in zuiderse gebieden het toilet op de aanwezigheid van schorpioenen
Slangenbeet
Slangenbeet slangen zijn zelden agressief en normaal blijven ze ver weg uit de omgeving van de mens de meeste exemplaren zijn niet giftig een beet door een gifslang gaat niet altijd gepaard met een gifinjectie en vergiftigingsverschijnselen
Kwallen wat gif van kwallen veroorzaakt: een prikkend of stekend gevoel een rode plek die erg kan jeuken zwelling
niet alle kwallen steken. Gekleurde kwallen zijn gevaarlijker dan niet-gekleurde
handelen blijf kalm ontsmet de wonde leg een rekverband aan hou het slachtoffer, en vooral het aangetaste lidmaat, onbeweeglijk raadpleeg gespecialiseerde hulp breng indien mogelijk de slang mee of probeer er een foto van te maken vermijd gevaarlijke handelingen als de beet uitzuigen, branden, een knelverband aanleggen of afbinden
Kwallen mogelijke symptomen jeukende, prikkelende rode huid duizeligheid, misselijkheid, braakneigingen allergische (overgevoeligheids)reacties handelen niet wrijven, krabben, spoelen resten van tentakels verwijderen met een pincet leg een kompres aan van koud water met azijn gebruik zo nodig een verkoelende, jeukstillende crème raadpleeg een arts bij hevige jeuk of zwelling
