Informazioni Generali-NUTTIGE TELEFOONNUMMERS
Boekingscentrale Calle Requena, 3 28013 Madrid % 902 547 979 ) 902 525 432 www.paradores.es
Sos del Rey Católico (Zaragoza)
% 948 888 011 ) 948 888 100 Alcañiz (Teruel)
% 978 830 400 ) 978 830 366
Bielsa (Huesca) % 974 501 011 ) 974 501 188
Spanje
Aragon
PARADORES
Teruel
% 978 601 800 ) 978 608 612
Aragon
Gemeentepolitie % 092 Consumenteninformatie % 010 Postkantoor % 902 197 197 www.correos.es
Spanje
Spoedeisende hulp % 112 Medische spoedgevallen % 061 Guardia Civil % 062 Rijkspolitie % 091
SPAANSE BUREAUS VOOR TOERISME IN HET BUITENLAND BELGIË. Brussel Office Espagnol du Tourisme Rue Royale 97, 5º 1000 BRUXELLES % 322/ 280 19 26 ) 322/ 230 21 47 www.spain.info/be e-mail:
[email protected]
NEDERLAND. Den Haag Spaans Bureau Voor Vreemdelingenverkeer Laan Van Meerdervoort, 8A 2517 AJ DEN HAAG % 3170/ 346 59 00 ) 3170/ 364 98 59 www.spain.info/nl e-mail:
[email protected]
MINISTERIO DE INDUSTRIA,TURISMO Y COMERCIO
AMBASSADES IN MADRID België Paseo de la Castellana, 18 % 915 776 300 ) 914 318 166
Nederland Avenida Comandante Franco, 32 % 913 537 500 ) 913 537 565
H
TURESPAÑA
Zaragoza Huesca Teruel
Aragon leren kennen
Inhoud Aragon leren kennen Een wandeling door de provinciehoofdsteden Zaragoza Huesca Teruel Genieten van Aragon Pyreneeën Pyrenees laaggebergte Het akkerland De oever van de Ebro Het zuidelijk stroomgebied van de Ebro De bergketens van Teruel Belangrijke informatie Nuttige gegevens
1
te voelen. Een regio met een beperkte oppervlakte, maar een wereld aan verrassingen. Aragon is 47.669 vierkante kilometer groot en is verdeeld in drie provincies, Zaragoza (17.252 km2), Huesca (15.613 km2) en Teruel (14.785 km2) met 729 kleine gemeenten. Het gebied is onderverdeeld in 33 gewesten.
De streek 8 13 16 19 21 23 27 29 33 37 41 48
Verenigd Koninkrijk Dublin
Aragon is geen streek om alleen maar als doorgangsroute te gebruiken, maar een gebied dat een uitgebreid bezoek waard is. Deze Autonome Gemeenschap met een geheel eigen, bijzondere en aantrekkelijke persoonlijkheid biedt een gevarieerd landschap,
Aragon ligt in het midden van het noordoostelijke kwadrant van Spanje, grenst aan vier autonome
Londen
Ierland
Parijs
Frankrijk Cantabrische Zee
Aragon Atlantische Oceaan Portugal
Madrid
Lissabon
Canarische Eilanden
Huesca
Zaragoza
Spanje
Ceuta
Teruel
Middellandse Zee
Melilla
Voorpagina: Plaza del Pilar
Miguel Caballú Albiac
Druk: GRAFOFFSET, S.L.
Achterpagina: Matarrañarivier. Teruel
Vertaling: Marianne Moester Blom
D.L. M. 26.296-2009 NIPO: 704-09-295-0
Foto´s: Archief Turespaña
Gedrukt in Spanje
Utigave: © Turespaña Secretaría de Estado de Turismo Ministerio de Industria, Turismo y Comercio
Tekst:
Grafisch ontwerp: Florencio García
Valle de Pineta (Huesca)
een interessant cultureel erfgoed en talrijke toeristische attracties die zelfs de meest veeleisende reiziger volkomen tevreden zullen stellen. Een heel complete zone waar men van velerlei aspekten zonder overdadigheid kan genieten. Een gebied waar de toerist nog de ruimte krijgt voor het ontdekken van contrasten en nuances zonder zich een nummer
gemeenschappen en Frankrijk, en wordt omringd door de belangrijkste bevolkingscentra van het Schiereiland. Van de Spaanse bevolking woont 76% op minder dan 450 km afstand van Zaragoza. Aragon ligt midden in de kom van de Ebro met in het noorden de Pyreneeën en in het zuiden het Iberisch Gebergte. De Ebro, de grootste rivier van 1
3e editie
Spanje, loopt 330 km lang door deze streek; meer dan de helft van het stroomgebied van 86.000 km2 bevindt zich in Aragon. Toch zijn Las Bárdenas in het westen en Los Monegros in het oosten spectaculaire woestijnachtige gebieden, een goed voorbeeld van de grote diversiteit. Iets meer naar het
meter hoge toppen. Op de grens met de Valenciaanse Gemeenschap bevinden zich de bergen van Cucalón en San Justo. De belangrijkste rivieren zijn de Jalón-Jiloca, Huerca, Martín en Guadalope. Het zowel mediterrane als continentale klimaat zorgt voor een aangename lente en herfst. Gemiddeld is de neerslag gering (350 mm) hoewel deze in de Pyreneeën kan oplopen tot 2000 mm. De reiziger kan genieten van 2.960 zonuren per jaar en zelfs biedt Aragon een geheel eigen hogedrukgebied waardoor el cierzo het dal schoonwaait dat er dientengevolge buitengewoon stralend uitziet.
Sos del Rey Católico (Zaragoza)
Aragon beschikt over een dicht 10.101 km lang wegennet bestaande uit verscheidene soorten wegen. Er zijn 266 km snelwegen en bijna 200 km autowegen die nog steeds verder uitgebreid worden, alsmede 962 km spoorwegen met de hogesnelheidstrein (in aanbouw) die Aragon verbinden met alle delen van het land en die een toegang tot Spanje verschaffen vanuit de rest van Europa.
noorden, op de grens met Frankrijk, vormen de Pyreneeën het belangrijkste hooggebergte. De Pico Aneto is 3.404 meter hoog, maar in de Pyreneeën zijn er nog 26 andere bergtoppen met een hoogte van meer dan 3000 meter. Negentig kilometer van deze bergketen bevindt zich in Aragon, van de rivier de Gállego tot aan de rivier Noguea Ribagorzana, met 20 Pyrenese gletchers in een landschap van valleien, parkachtige zones en prachtige natuurgebieden. Ook de zijrivieren Aragón en Cinca lopen door deze streek.
Van de actieve bevolking werkt 54% in de dienstensector, voornamelijk toerisme. Het is niet verwonderlijk dat Aragon één van de belangrijkste toeristische bestemmingen binnen Spanje is geworden. Binnen een dergelijk gevarieerd gebied bieden sneeuw, avontuurlijke sporten, plattelandstoerisme en culturele
Ten zuiden van de Ebro verrijzen de toppen van de Moncayo (2.345 m) en de bergketens van Albarracín, Montes Universales en Javalambre met meer dan 2.000 2
Het Koninkrijk Aragon ontstond in de Pyreneeën als reactie op de islamitische overheersing, gedreven door motieven van zowel verdediging als verovering. Vanuit Jaca begon graaf Aznar halverwege de IXe eeuw een veroveringstocht op de Arabieren die een hoogtepunt vormt uit de geschiedenis van dit gebied. De eerste koning was Ramiro I. Pedro I veroverde Huesca (1096) en Alfons I de Strijdvaardige de stad Zaragoza (1118) die hoofdstad werd van Aragon. Met de verovering van Teruel (1177)
bestemmingen een breed scala aan mogelijkheden die zelfs de meest veeleisende toerist uiterst tevreden zullen stellen.
De Geschiedenis De reiziger zal talrijke getuigenissen uit het verleden tegenkomen. De Ebro die door Aragon stroomt en waarnaar het Iberisch Schiereiland vernoemd is, kan verhalen van vele volkeren en culturen. De Indo-europese stammen en de Iberiërs hebben honderden nederzettingen en archeologische overblijfselen achtergelaten. De dankzij de gunstige ligging vroegtijdig ingezette romanisering is uitgebreid terug te vinden in praalgraven, bruggen, thermen en aquaducten. De legioenen van Cesar stichtten de steden Huesca (Osca), Calatayud (Bilbilis) en zelfs Zaragoza (Cesaraugusta), in het jaar 23 v.Chr. richtte Sertorius de eerste Romeinse school op in Osca, voorganger van de middeleeuwse universiteiten. De aanwezigheid van de Arabieren is vanaf de VIIIe eeuw wijd verbreid in heel Aragon met uitzondering van de steile Pyrenese valleien. Hun cultuur heeft een wezenlijk stempel gedrukt op de volksaard en hun belangrijke monumentale erfenis is terug te vinden in de torens en kerken, oude minaretten, talrijke monumenten met hun technieken en materialen, alsmede in gewoonten en gebruiken die in gekerstende vorm voortleven.
Romeins mausoleum. Fabara (Zaragoza)
door Alfons II werd een geografisch gebied bepaald dat sinds de XIIe eeuw praktisch niet meer gewijzigd is. Door het huwelijk van Petronila van het Huis van Aragon met de Graaf van Barcelona (1137) begon de opmerkelijke historische werkelijkheid van de Kroon van Aragon. 3
Statuut dateert uit 1982 en is gewijzigd in 1992; momenteel worden de competenties uitgebreid.
De Kroon van Aragon is een opmerkelijk politiek complex dat onder eenzelfde heerser - de koning van Aragon onafhankelijke staten rond de Middellandse Zee verenigde: Catalonië, Majorca, Valencia, Sicilië, Corsica en Sardinië, Athene, Neopatria. Gebeurtenissen als het Compromis van Caspe (1412), waarbij de macht van de rede boven de rede van de macht gesteld werd, of de oprichting van de instelling Justiciazgo, pionier in Europa in de verdediging van de burgerrechten, of het politieke recht uitgedrukt in de Fueros of wetten sinds 1247, onderstrepen de bekwaamheid van de Aragonezen om hun eigen
Het erfgoed op kunstgebied Aragon is als het ware een levend en bedrijvig openluchtmuseum. Langs de rivierbeddingen, onder en op de heuvels liggen talrijke archeologische vindplaatsen uit de tijd vóór de Romeinen. In de streek Bajo Aragón en de rivier de Vero bevinden zich ook rotstekeningen. Uit de Romeinse tijd stammen de praalgraven van Fabara, Caspe en Chiprana of die van Sádaba en Sofuentes. Prachtige voorbeelden van Romeinse kunst kan men vinden in de stad Bilbilis niet ver van Calatayud, in Celsa met een speciaal Museum bij Velilla de Ebro, evenals in Los Bañales op de weg naar Uncastillo. Het mooiste voorbeeld van mohammedaanse kunst is het Kasteel-Paleis La Aljafería van Zaragoza. In dit recent gerestaureerde bouwwerk is het Parlement van Aragon gevestigd; een bezoek hieraan is zeer de moeite waard. Calatayud is met vijf kastelen en lange stadswallen het oudste vestingstadje van Spanje (IXe eeuw).
Casino van Huesca
geschiedenis te schrijven. Koning Karel V accepteerde de Aragonese Fueros nog, maar door Filips II belandde het Koninkrijk in een historische periode van besluiteloosheid. Door de Spaanse Grondwet van 1978 en Staat van de Autonomieën veranderde Aragon in één van de zeventien Gemeenschappen die tesamen Spanje vormen. Het Autonome
De Romaanse periode (XIe-XIIIe eeuw) komt bij uitstek naar voren in de streek Alto Aragon en in Huesca zijn talrijke monumenten in Romaanse stijl te bewonderen. 4
Langs de Route van Santiago, die tegelijkertijd met het Koninkrijk Aragon tot bloei kwam, zijn vele bouwwerken uit deze periode te zien: kathedralen, kloosters, kapellen, kerken, kastelen ... Heel Huesca is een lofzang op de Romaanse kunst. In de provincie Zaragoza kan de reiziger in het gewest Cinco Villas enige hoogtepunten uit die tijd bezoeken. In Uncastillo is het Studiecentrum voor Romaanse Kunst gevestigd. Kathedraal van Teruel
Cisterciënzer kunst (XIIe-XIIIe eeuw) vindt men in de kloosters van Veruela, Piedra en Rueda, enkele van de belangrijkste toeristische attracties van Aragon. Prachtige voorbeelden van gotische kunst zijn de Kathedraal van Huesca, Tarazona en La Seo van Zaragoza, recent gerestaureerd, alsmede de kerken van de streek Bajo Aragón.
mudejarkunstwerken. Teruel is een ware mudejarstad en de torens zijn door de UNESCO tot Werelderfgoed verklaard. De renaissancekunst heeft een buitengewone stimulans betekend voor de civiele bouwkunst van Aragon. Naast La Lonja van Zaragoza zijn er talrijke paleizen van rijke families die in de XVIe eeuw naar de hoofdstad kwamen. Vele daarvan zijn tegenwoordig in gebruik als museum; in het bijzonder de Gemeentehuizen in de streken Moncayo en Bajo Aragón zijn zeer de moeite waard.
De volksbouwkunst is rijk gevarieerd met heel verschillende bouwwerken in de bergen in vergelijking met die in de dalen. De meest bijzondere kunstuiting van Aragon is echter de mudejarstijl (XIIe-XIVe eeuw), een ode aan de baksteen en de Arabische verbeeldingskracht, tot uitdrukking gebracht door na de herovering achtergebleven Arabieren, mudéjares genoemd, die gebruik maakten van bouwtechnieken van de christelijke veroveraars. De dorpen in het dal van de rivieren Jiloca en Jalón vormen met hun prachtige kerken tesamen een rozenkrans van
De XVIIe- en XVIIIe-eeuwse baroken neoklassieke stijl is terug te vinden in vele kerken en ook in enkele burgerlijke en bisschoppelijke paleizen. De basiliek van El Pilar in Zaragoza en talrijke altaarstukken in de hele streek getuigen van de schitterende Aragonese barokstijl. Van het modernisme en 5
historisme zijn prachtige voorbeelden te zien in Teruel en bij openbare gebouwen in Zaragoza (Heelkundefaculteit, Provinciaal Museum, Slachthuis, Markt). Ook de hedendaagse architectuur is bijzonder genoeg om bij het erfgoed gevoegd te kunnen worden, zoals bijvoorbeeld de concertzalen, tentoonstellingsruimten en sportpaviljoenen. Er wordt veel tijd en aandacht besteed aan restauratiewerkzaamheden.
De Moncayo, de hoogste berg van de Cordillera Ibérica, is eveneens een Natuurpark met een rijke flora en fauna. In de bergen van Teruel Albarracín en Montes Universales met hoogvlaktes en afgeplatte heuvels waar de rivier de Taag ontspringt tussen het weelderig gebladerte; Javalambre, Sierra de Gúdar met mooie dennenbossen en veel verschillende soorten bomen; El Maestrazgo met het Cultuurpark
Pastriz en het breed uitwaaierende stuwmeer Mar de Aragón. Een waar spektakel vormen de watervogels bij La Estanca de Alcañiz, het stuwmeer van La Sotonera en vooral bij de Lagune van Gallocanta, die duidelijk staan aangegeven op wegenkaarten en routebeschrijvingen.
Ibón de Plan. Valle de Chistau (Huesca)
Los Monegros (Zaragoza)
De Aragonezen Aragon telt 1.183.234 inwoners (1998). Het regionale gemiddelde inkomen per inwoner ligt boven het landelijk gemiddelde. Meer de helft van de bevolking woont in de hoofdstad van de grootste provincie, Zaragoza. Teruel telt 136.840 mensen in 236 gemeenten. In Huesca 204.956 inwoners in 202 gemeenten. De provincie Zaragoza met 291 gemeenten telt 841.438 inwoners.
Het erfgoed op natuurgebied Aragon beschikt over een buitengewoon gevarieerd prachtig landschap. In de Pyreneeën bevinden zich in de zone van de valleien van Ansó en Hecho enorme bossen met Atlantische invloeden en een rijke fauna; het uit de ijstijd daterende Dal van Tena met het kuuroord Panticosa; het Nationaal Park van Ordesa y Monte Perdido dat reeds in 1918 uitgeroepen werd tot beschermd gebied vanwege de bijzondere natuur; en de PosettsMaladeta zone met de hoogste toppen van de Pyreneeën en de zuidelijkste permanente gletchers van Europa. In het Pyrenees laaggebergte het Natuurgebied van Landelijk Belang San Juan de la Peña en de beroemde Mallos de Riglos, spectaculaire formaties als gevolg van erosieprocessen; in de Sierra de Guara diepe ravijnen, steile rotswanden en diep uitgesleten bergengtes en in La Ribagorza de kloven en het Massief van Turbón.
El Parrisal (Teruel)
van Molinos en de bijzondere Kristalgrotten en de Bergpassen van Beceite met het landschap van El Parrisal vormen de belangrijkste natuurgebieden in de Aragonese bergen, die vaak over bezoekerscentra beschikken. In de dalen zijn de rivieren Mesa en Piedra dichtbij Nuévalos noemenswaardig, evenals in de Ebro Los Galachos de Juslibol, het Natuurreservaat van Galachos de 6
7
Puente de Santiago
P. La nu z
TO
18
AU
19
Plaza San Felipe
14 AN GR
V IA
Plaza del La Seo
Ja rdi el
5 6
O SE PA
13 n Sa
Ign
C.
io ac
de
CO NS TIT UC
Fc o.
IÓN
Pa u Vic en
n
H.I bar ra
el
A.
Manue la ita
Mi
S. M ore t
9
Ca nale jas
na
Pº rpi Gu
Vi to r ia ón Le
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
1 Plaza del Pilar 2 Basiliek van Nuestra Señora del Pilar 3 Gemeentehuis 4 La Lonja 5 Kathedraal van La Seo 6 Boog van De Deken 7 Museum Camón Aznar 8 Plaza de Los Sitios 9 Museum voor Archeologie en Schone Kunsten 10 Basiliek van Santa Engracia 11 Postkantoor 12 Plaza de Aragón 13 Patio de la Infanta
Sancho
Huerva
Río
Z ur
20
SO
de
Cos ta
8
Mig u
la
e
len
a
ent
Sa
Ca lle
L CO
Call e
Cle m
Ma yo r Sa nL ore nz o Jo rge
Ag us tín
Per a
l
DE San
Esc ar
LA
Plaza San Pedro Nolasco Sa n
C.
C. Ve rón ica Teatro Principal
Isa ac lle
10
Ca lle
de
Ca lle
Ca lle
EN DE NC IA
11 DE
i
Call e
IN DE P
LA PA S
Plaza Santa Engracia
uil
Plaza Ariño
E
San
EO
o
Br
12
Plaza Paraíso
Felip e
Loy ola
a
NA
d Cerra
Sa nti ag o Mi na
7
16
Ca
c
DE
ez
za n
a
Po n
fra n
ed
én
lle
ro ag A lm
r cto Do
Ca n
Calle Sagasta
C.
15 Jim
Ca
s rté Co H.
i
Es po zy
CA BA LLE RO
te
de CE
ID N
C. Al va r
Puerta del Carmen
LL
Diputación Cin co de Provincial Ma rzo
E
da
A
17
A
Hospital Ntra. Sra. de Gracia
C. Alv are
C
Santiago
Rafo ls
Plaza San Roque
SAR
Cajal
Ramó ny
re
4
l
CON DE Agus DE t. de AR Aragó AN n DA
3
Ca lle
I
G
CALL E
Ma d
1
Al fon so
ro
Puente de Piedra
2
XI II
Bogg ie
Da nza s Ma Plaza nife del Justicia stac ión
US
25
22
RO
Y
I
Armas Calle Plaza San Pablo Blas San Pablo
21
Plaza César Augusto
23 a
Cereros C. Sa n
Álvare z
Las
EB
i 24
dores
Ma gda
Calle
LO MP PA
Plaza del Pilar
Casta
TÍN US AG
Voor een korte stadswandeling kan men vertrekken vanaf het Plaza del Pilar (1), het uitnodigende plein, met de enorme barokke Basiliek van Nuestra Señora del Pilar (2). Dit is het meest karakteristieke monument van Zaragoza en
Predica
lle Ca
Zaragoza (603.367 inwoners) is het ontmoetingspunt van Aragon, in het midden van de streek gelegen, met goede verbindingen, internationale toegangspoort, brug naar Latijns Amerika, met allerlei faciliteiten en toeristische attracties. Een cosmopolitische en open stad.
Calle
V
Zaragoza
Aragon, elk jaar bezocht door acht miljoen mensen. Het bouwwerk staat aan de rivier de Ebro en biedt onderdak aan de Zuil die volgens de overlevering door de Maagd Maria persoonlijk daar is neergezet in de nacht van 2 januari van het jaar 40 van de christelijke jaartelling. Het gebouw heeft gigantische afmetingen (127 meter lang bij 65,5 meter breed) en is gedurende twintig eeuwen steeds verder uitgebreid zonder dat de Zuil ooit verplaatst werd. De traditie is onlosmakelijk verbonden met de Aragonezen en vormt een bindende factor in de regio. Op de elf koepels ziet men fresco’s van Ramón en Francisco Bayeu en van Francisco de Goya – wereldwijd wellicht de meest bekende Aragonees. Vier torens, waarin één met een lift naar boven voor een indrukwekkend vergezicht, flankeren de hoeken. Het Hoofdaltaar uit 1515 door Damián
A
Een wandeling door de provinciehoofdsteden
. AVDA ÑA LU CATA
RÍO
PASEO ECHEGARAY Glorieta Pío XII
Jai me
ZARAGOZA
de
Paleontologisch Museum Paseo de la Independencia Plaza de España Sástagopaleis Pablo Gargallo Museum Forteatoren Magdalenatoren Sint Pieterskerk Markt Romeinse Stadswallen Zudatoren La Aljafería
i Toeristische informatie
9
Información Turística
De Kathedraal van La Seo (5) (XIIe-XVIIIe eeuw) vormt de beste samenvatting van de kunstgeschiedenis van Aragon vanwege de vele verschillende stijlen die in dit bouwwerk samenkomen. Het is de eerste kathedraal van Zaragoza en het meest opmerkelijke monument. Het is de moeite waard even te kijken naar de ornamenten in mudejarstijl op de muur van La Parroquita op weg naar de gerestaureerde Boog van De Deken (6) (XVIe eeuw). In het nabijgelegen Palacio de Armijo (XVIe eeuw) zetelt de Justicia de Aragón, een voor Aragon kenmerkende instelling die vergeleken kan worden met de Ombudsman. Vlakbij bevinden zich verscheidene paleizen in Aragonese renaissancestijl, zoals dat van de
Forment is van gekleurde albast. De Heilige Kapel die dienst doet als kerk binnen de basiliek is versierd met geaderd en gewoon marmer en goudkleurig brons en herbergt Het beeld en de Zuil, een werk van Ventura Rodríguez (1765). In de Zijkapel van de Maagd bevindt zich temidden van 77 sterren van zuiver goud en juwelen de Heilige Zuil van 1,80 meter hoog en een doorsnede van 24 centimeter en La Sagrada, een van 38 centimeter hoog beeld van verguld hout daterend uit halverwege de XVe eeuw. De gelovigen kussen de Zuil aan de achterzijde en men kan duidelijk waarnemen hoe het marmer is uitgesleten door in vervoering geraakte lippen. Een bezoek kan gebracht worden aan het aan de Zuil gewijde museum met schilderijen, juwelen, kronen en mantels van de Maagd. Sinds de XVIe eeuw zetten kinderen traditiegetrouw hun eerste stappen voor de Heilige Maagd. De Aragonezen bezoeken de Zuil voor een schietgebedje, om de Maagd te bewonderen of om de Zuil te kussen.
gevestigd is ligt vrijwel aan het altijd drukke Plaza de Aragón (12). De Patio de la Infanta (13), een prachtig voorbeeld van een Aragonese binnenplaats, is steen voor steen overgebracht naar het moderne gebouw van Ibercaja; hier kan men ook schilderijen van Goya bewonderen. Daartegenover is in de Oude Faculteit Geneeskunde het Paleontologisch Museum (14) gevestigd. Boog van De Deken
Op de terugweg kan men de sfeer van de stad goed proeven door via de Paseo de la Independencia (15)
familie Pardo, het Museum Camón Aznar (7) en het Montezumo Museum waar de kranten- en tijdschriftenbibliotheek en het Gemeentearchief zijn gevestigd. Buiten het door Romeinse wallen ommuurde middeleeuwse stadsgedeelte van Zaragoza voert de wandeling naar het Plaza de Los Sitios (8) met in het midden een modernistisch monument dat herinnert aan de manhaftige verdediging van Zaragoza tegen de troepen van Napoleon. Daarnaast staat het Museum voor Archeologie en Schone Kunsten (9) met een twaalftal werken van Goya. In dit elegante deel van de stad bevindt zich de Basiliek van Santa Engracia (10) (XVIe eeuw) met een voorgevel in renaissancestijl die Romeinse sarcofagen en de overblijfselen van de Ontelbare Martelaren van Zaragoza herbergt. Het gebouw in neomudejarstijl waar het Postkantoor (11) (XXe eeuw)
Hiernaast bevindt zich het Gemeentehuis (3) (XXe eeuw), het paleis La Lonja (4) in renaissancestijl (XVIe eeuw) met prachtige ranke vierkante zuiltjes en kruisgewelven waar regelmatig tentoonstellingen gehouden worden en overblijfselen van het Forum Romanum (Ie eeuw), als museum toegankelijk met dezelfde openingstijden.
Plaza de España
naar het Plaza de España (16) te wandelen, met een bezoek aan het prachtig gerestaureerde Sástagopaleis (17) (XVIe eeuw) waaraan de Europa Nostra Prijs is toegekend. In het Argillopaleis aan het San Felipeplein is het Pablo Gargallo Museum (18) gevestigd. Ook staan hier de middeleeuwse Forteatoren (19) en een Gedenkteken ter herinnering aan
Kathedraal van La Seo 10
11
de voormalige Nieuwe Toren, omgevallen doordat hij scheef stond, die gebouwd was in de stijl van de Magdalenatoren (20) en de Sint Pieterstoren (21) die nog te zien zijn in het historische centrum. Via de modernistische Markt (22) bereikt men de Romeinse Stadswallen (23) en de Zudatoren (24), ooit een mohammedaans paleis, vlakbij het Plaza del Pilar, beginpunt van de wandeling. Deze stadswandeling kan te voet in ongeveer drie uur afgelegd worden. Iets verder weg ligt het mohammedaanse paleis La Aljafería (25) (XIe eeuw), een pas gerestaureerd bouwwerk dat zeker een bezoek waard is. In Zaragoza kan men heerlijk winkelen. Naast de grote winkelcentra zijn er zones als de Sector Alfonso en Don Jaime I met 250 kleine winkeltjes, of rond het Gran Hotel met iets luxere zaken. In Las Delicias, waar één van de tien Aragonezen woont, bevindt zich het grootste voetgangersgebied van de stad.
La Aljafería
Het Gemeentelijke Toeristenbureau, organiseert speciale wandelingen gewijd aan de Romeinse, de middeleeuwse of de renaissanceperiode met gids en excursies per toeristentaxi tegen een overeengekomen tarief. Ook worden routes per Toeristenbus geboden. Op sommige daarvan, zoals die gewijd aan Goya, kan men fresco’s, meer dan twintig olieverfschilderijen en verscheidene verzamelingen gravures bewonderen. Aangeraden wordt daarna via de Ruta de Goya vijf plaatsen te bezoeken met werken van de geniale meester uit Fuendetodos. Zaragoza kan niet in een paar uur bezocht worden. Het uitgebreide hotelaanbod, de toeristische attracties, mogelijkheden voor vermaak en ook het werk maken de stad tot een Congresstad en een ideaal uitgangspunt voor het verkennen van Aragon.
Huesca De reiziger zal gemakkelijk onder de bekoring raken van het lieflijke Huesca (45.485 inwoners) met het elegante oude centrum. Een kennismaking met de stad betekent een reis door de geheel eigen geschiedenis van het Koninkrijk Aragon. Het oude stadsgedeelte ligt op een heuvel waar Iberiërs, Romeinen, Arabieren en de eerste christelijke Aragonezen gewoond hebben. De steil oplopende straten leiden naar de hooggelegen Kathedraal. De reiziger kan de stadswandeling beginnen op het Plaza del Seminario (1) met het Provinciaal Museum (2) waar volgens de overlevering Ramiro II de Monnik in de crypte twaalf belangrijke edelen onthoofdde om respect af te dwingen in het Koninkrijk; van hun hoofden maakte hij een klok. In een ander vertrek werd zijn dochter Doña Petronila geboren, die door met de Graaf van Barcelona te trouwen Aragon en Catalonië met elkaar verenigde. In het nabijgelegen Gemeentehuis (3) (XVIe eeuw), een typisch Aragonees fors gebouw, hangt een olieverfschilderij waarop het incident van de Klok, die nog harder klonk dan een bronzen klok, is uitgebeeld.
Kathedraal
het Bisschoppelijk Museum (5) zeer belangrijke Handschriften en een bijzondere Sacristie. Het altaarstuk is van fijnbewerkt albast, een in Aragon veelvuldig gebruikt bouw- en decoratiemateriaal. Via steile straatjes bereikt men het Marktplein (6) en het Klooster van Sint Pieter de Oude (7) (XIIe eeuw) met het Koninklijk Pantheon en één van de mooiste Romaanse kloostergangen van Spanje. Iets verderop staat de Basiliek van Sint Laurentius (8), een uit Huesca afkomstige heilige die levend geroosterd werd door de Romeinen. De kerk heeft de vorm van een omgekeerde grill. In augustus vieren de inwoners vrolijke patroonfeesten waarbij de jonge meisjes boeketjes
Naast de gotische Kathedraal (4) met een indrukwekkende voorgevel waarop 62 beelden te zien zijn, met afdak en details in renaissancestijl, bevinden zich in 13
C.
Arnedo
BAJO
lma Pa
Flo
am
er Cl h
ZO
ec
EN
igu
R LO
Plaza del Seminario Provinciaal Museum Gemeentehuis Kathedraal Bisschoppelijk Museum Markt Klooster van Sint Pieter de Oude Basiliek van Sint Laurentius Park Provinciehuis Kerk van Las Miguelas Salaskapel
res
Call eR
e
HE S G ALICIA
z
ll Ca
PORC
íre m Ra
Plaza San Félix
C.
Plaza Salas sca Hue
C. Fatas
C. Olmo
o
8
SAN
re Pad
Pl. Concepción Arenal
O
ch
LE
Z RA CO AL
S
n Sa
C AL
Calasanz
C.
O
Plaza Urreas
C.
de
Plaza de Navarra
C
Here dia
de Lanuza Plaza Justicia
e Call
C. G oya
CALLE
er gu re Be
C.
C.
Quinto
C. de las Cortes
nilla Costa
del
de
e Call
o
Se r to rio
Ped ro
C. JOAQUÍN COSTA
Su sp ir o
Az ar a
C.
yes o Re
C. Artigas
10
Iglesia de Sto. Domingo Pl. Sto. Domingo Perena
Canellas
7 Cuatr
ya Mo C.
Archivo Histórico
año eng
Plaza de López Allúe
lle Ca
Des
I so lfon
Pl. San Pedro
6
Calle Tenerias
Pl. Unidad Nacional
Pl. del Temple
Pl. Fueros de Aragón
ue rq Pa
C. San José
8 9 10 11 12
a
Plaza Latre
i
Estación de Autobuses
1 2 3 4 5 6 7
dí a an ar
ca
era
TO AL
l de
9
ll sti Ca r Aba
Pl. de la Inmaculada
rvet l Se igue C. M
Parque Municipal Miguel Servet
sa
ho nc Sa
ard
ed
A in
SO to
Calle Petronila
Z C.
lle
CO
lle Ca
C C.
re
4
A C.
Ca
lle Ca
C. Lo
Plaza de Toros
C.
LLE CA
ía ar ra M do C. xilia n
5
OS STIN AGU
L Sa
ge Jor
NDA RO
EA
lle Ca
N GÓ ARA NT E MO
NR
rt afo Ric
HUESCA
Pl. San Vicente
C. Forment
Plaza Catedral
3
o ngañ Dese
MO
hi uc ap
Plaza San Juan de la Peña
s na
del
Plaza Universidad
2
Ro m er
IV
1
C.
Calle
11
12
basilicum, kenmerkend kruid van de stad, dragen. Als men heuvelafwaarts loopt naar de voormalige stadswallen, tegenwoordig El Coso, bereikt men het nieuwe gedeelte van de Stad met moderne straten, waar zich een romantisch Park (9) bevindt met tweehonderd verschillende soorten bomen, het huisje van Sneeuwwitje en de Rozentuin. Ter hoogte van Cuatro Esquinas bij Porches de Galicia kan men de levendigheid van de stad goed observeren. Het nog nieuwe Provinciehuis (10) herbergt een uitstekende tentoonstellingsruimte en een grote plafondschildering van de plaatselijke schilder Saura. De Kerk van Las Miguelas (11) (XIIe eeuw) bij de Isuela aan de weg naar Canfranc en Frankrijk, en de Salaskapel (12) aan de buitenkant van de stad, eveneens uit de XIIe eeuw, vervolmaken het Romaanse kunstbezit van Huesca.
Gemeentehuis
Er zijn beroemde restaurants met een traditionele en fantasievolle kookkunst. Het bekendste gerecht is pollo al chilindrón (kip met tomaat en paprika). Tot het mohammedaanse erfgoed op culinair gebied behoren de marsepeinen kastanjes.
Rozentuin
Plaza de la Universidad
i Toeristische informatie 14
Klooster van Sint Pieter de Oude 15
C. Rincón
í
AMBELES
z
iner
Mu ño
Jard
Estación d Autobuse
Plaza Bolamar
AD
ÍA
Ro s
ar i
o
DE
Sa lva do r NUE VA
La
C.
Paseo del Óvalo Toren van El Salvador Toren van Sint Maarten Kathedraal Gemeentehuis Paleis van de Gemeenschap (Provinciaal Museum) LISTA DE MONUMENTOS 7 Viaduct 8 Plaza del Torico 1. Paseo del Óvalo 9 Sint Pieterskerk 2. Torre del Salvador 10 Mausoleum van de Geliefden 3. Torre de San Martín 11 Plaza de San Juan 4. Catedral
Sa n
An
Ca lle
Sa nR am ón
C.
Plaza Goya
ND
Parra
Paseo Glorieta
O G. PIZARR
O
M. VALLÉS
A
Huesca
RO
SA N
LL E
CA
na
la
BLA
ue teb
e
n te
San Esteban
Calle
11
Ó VA L
CU
en
lle ÁN Ca O R T
li lca Va
AB
Andrés
U ARNA
DEL
E CTRA. D
Fu
O
an teb
San
gués
CAJAL
Barón
N
1
Es
B.
C.
Y
UÍN JOAQ
O PA S E
E S TA C I Ó
Estación RENFE
Plaza Juderia
busch
EA
i
as
deria C. Ju
CTE. F ORT
C. Tomás No
2
ÓN
LE AL
10
a d re
ito
C
R AM
n Be
LA
lle Ca
E
n Sa
DE
El
9
M. Abad
O
Co
C. Ai ns
en Hartz
CA L L
o ag nti Sa
C
8
Sa la s
A ST Plaza CO Domingo Gascón
m
IS
da d
l co ra Ca
C
S
e
AS
N
uñ oz
ll Ca
M
A
TE
UÍN AQ JO
ar ía
yor Ma
DÁ
AN
M
s
La Alforj
n
A
R
le al C
O
Paseo del Óvalo
AM
de
St a.
eo
D
F
IN
nu onder de Toren van El Salvador (2) door, die bezocht kan worden. Via de Calle Santiago bereikt de reiziger iets verderop de Toren van Sint Maarten (3); beide torens zijn tot Werelderfgoed verklaard. Via de Calle Amantes voert de route naar het Plein van de Kathedraal (4) met mudejartoren, een vakwerkplafond in gotische mudejarstijl en een plateresk altaarstuk. Aan hetzelfde plein staat het Gemeentehuis (5) van de Stad en niet ver daarvan het Paleis van de Gemeenschap met het Provinciaal Museum (6).
e
N
M
Toren van Sint Maarten
Plaza de C. la Catedral M. M
C
in Pir
C.
N
A
Plaza Y Cristo Rey agü
5
O
S
LO S
R
E
D E
4
6 uni om
el av Cl
L
EL GU MI
L
o
Carme
Plaza Bombardera a der bar Bom
Plaza Fray A. Polanco
MER CED
DA JA
ar Pom
a
lle Ca
lin
A
Te m pr ad
Pl. Venerable F. de Aranda
er
Co
C
ld a
u Piq
C.
C Plaza AL LE Pérez Prado
ip a
lle
N SA
sta
C. R
co cis
Ca
ria
e Cu
3
de
C.
Alcañ íz
C.
la
JO
a
BA
Plaza San Miguel
an Fr
A
u ill
MA RT Ca ÍN lle
t an Ch
B
aq
7
ñez uel Ibá C. Mig
CAL LE
Reina
d An
CA
Men kan een wandeling door Teruel beginnen op de Paseo del Óvalo (1) waar een reliëf op een imposante trap met mudejarkenmerken de dood van de Geliefden uitbeeldt. Men loopt
e ent Pu
S
ina Re
Teruel Deze stad van de Liefde (29.320 inwoners) is in de ban van de legende van de Geliefden Diego en Isabel; hun geest waart nog steeds rond tussen de mudejartorens. De moriscos, de tot christen bekeerde moslims, hebben de stad tot het belangrijkste openluchtmuseum van de mudejarstijl van Spanje gemaakt. De mudejar bouwstijl is een mohammedaanse kunsttraditie ontwikkeld in een christelijke maatschappij. In de klokkentorens komt de Aragonese mudejarstijl nog het duidelijkst tot uiting. Keramiek krijgt hier een bouwkundige en decoratieve functie. Deze traditie is nooit verloren gegaan: in het Provinciaal Museum kan men keramiek uit vroegere eeuwen bewonderen en in de winkels is moderne pottenbakkunst te koop.
LO la
De grá n
Pte. la
TERUEL vas C. Cue
PT E. S ARCO NU EV O
1 2 3 4 5 6
5. Ayuntamiento 6. Palacio de la Comunidad (Museo Provincial)
7. Viaducto 8. Plaza del Torico 9. Iglesia de San Pedro 10. Mausoleo de los Amantes 11. Plaza de San Juan i Información Turística
Plaza del Torico
i Toeristische informatie
17
Via de Calle San Miguel bereikt men het Viaduct (7), een opmerkelijk bouwwerk met aquaduct uit de XVIe eeuw die twee delen van de stad met grote hoogteverschillen met elkaar verbindt. Vanaf dit punt kan men over de overblijfselen van de stadsmuur lopen, met verscheidene torens. Via “El Tozal” bereikt de reiziger het hart van de Stad, het Plaza del Torico (8) met in het midden, omgeven door modernistische huizen, een stenen zuil met een klein beeld van een stier, die tesamen met een ster het symbool van de stad vormt. Via trappen bereikt men van hier uit de Sint Pieterskerk (9) met onder de toren het Mausoleum (10) van beeldhouwer Juan de Ávalos waar de stoffelijke resten van de Geliefden rusten. De legende van de Geliefden is een tragisch liefdesverhaal uit de XIIIe eeuw. Diego wordt door de familie van zijn geliefde afgewezen omdat hij arm is. Hij verlaat Teruel om rijkdom te vergaren en keert terug op de dag dat de vijfjarige termijn die hem toegekend was verloopt en treft Isabel pas getrouwd aan. Hij slaagt erin haar te zien en vraagt haar om een kus die zij, gezien haar nieuwe hoedanigheid,
Modernistisch gebouw
Genieten van Aragón
weigert. Diego sterft van droevenis. De dag daarop bij zijn begrafenis nadert een in rouwkleding gestoken vrouw de doodskist, zij kust de overledene en valt ter plekke dood neer. Het was Isabel die haar dode geliefde de kus gaf die zij hem bij leven geweigerd had.
Deze streek biedt talrijke attracties. Om daar zo goed mogelijk van te kunnen genieten is een onderverdeling gemaakt in zes verschillende geografische zones met een aanbevolen route. Deze beginnen op de wegen vanuit andere Gemeenschappen of vanuit het midden, vanaf de noordzuidelijke as door Aragon die de drie provinciehoofdsteden met elkaar verbindt. Vanuit Zaragoza, Huesca of Teruel, naar gelang het gebied dat bezocht wordt, kan men weer bij het beginpunt uitkomen ofwel verschillende routes na elkaar rijden. In de beknopte routebeschrijving die voor elk hoofdstuk apart vermeld wordt, staan achter de relevante hoogtepunten van de route tussen haakjes de meest interessante nabijgelegen plaatsen vermeld.
Aan het nabijgelegen Plaza de San Juan (11) staan moderne openbare gebouwen en het Casino van Teruel. Bij de weg naar Valencia voeren twee nieuwe viaducten naar het Park van de Fueros de Aragón en het zeer moderne Jaarbeurscomplex.
Teruel
Matarrañarivier. Teruel
19
Pic d'Orhi 2021
Lumbier Sigües 240
Río
Siresa
Hecho 330
P
Jaca Puente la Reina “Santa Cruz de la Serós” Sos del Rey de Jaca a ñ Pe Sierra de la Oroel Católico 1769 Embalse de Yesa
“San Juan de la Peña”
Gállego
Pyreneeën Vignemale 3298
Arties
Panticosa
I
R Biescas
Pico Posets 3371
Bielsa Benasque Villanova
PARQUE NACIONAL DE ORDESA Y MONTE PERDIDO
I
Fiscal Sabiñánigo 330
3091
N
Broto Boltaña
erre Sierra de Javi
E
O2910 S
Río
Sangüesa
Aragón
El Portalet Formigal Sallent Canfranc
Visaurin Astún 2670
Ainsa-Sobrarbe 260
uara Sierra de G
Aneto 3404
Route door het oude Aragon
Viella
Cerler
230
Stuwmeer van Yesa (Hecho, Ansó, Selva de Oza), Puente La Reina de Jaca (San Juan de la Peña, Santa Cruz de la Serós, Canfranc, Astún), Sabiñánigo, Biescas (Panticosa, Sallent, Formigal, El Portalet), Broto (Nationaal Park van Ordesa y Monte Perdido), Ainsa (San Vitorian, Pineta, Bielsa), Castejón de Sos (Benasque, Cerler).
Castejón de Sos el Pont Laspaules de Suert
Campo
Sant Gervás 1834
Gebied: Noorden van Aragon. Enkele dalen die onder de inwoners van Huesca zeer geliefd zijn vanwege de prachtige natuur: Valle de Ansó met het Selva de Oza, een dicht bos met beuken en dennen, of het Gletcherdal van Tena omringd door meer dan 3.000 meter hoge bergtoppen met Nationaal Wildreservaat en door de UNESCO uitgeroepen Biosfeerreservaat. Het Nationaal Park van Ordesa y Monte Perdido (3.355 m.) is een waar juweel op natuurgebied met een buitengewone fauna en een spectaculair landschap. Een groot parkeerterrein en een shuttle busdienst waarborgen het behoud van het natuurschoon. In het Nationaal Wildreservaat van Posets (3.377 m.) en Maladeta (3.308 m.) met de Aneto (3.404 m.) bevinden zich de hoogste bergtoppen van de Pyreneeën en de zuidelijkste permanente gletchers van Europa. Op weg naar het toeristische stadje Benasque komt men langs het Massief van Turbón diepe
Río
Río
Río
Estadilla Benabarre
Nogue ra
Emb. de Barasona
Noguera
Ribag
orzan
Cinca
Roda de 230 Isábena Puente de Graus Montañana
a
Ansó
“San Pedro de Siresa”
Valle de Tena
Isaba
Valle de Hecho
Ezcároz
Valle de Ansó
2504
Valle de Broto (Huesca)
Formigal (Huesca)
Valle de Añisclo (Huesca)
21
ravijnen, smalle kloven en steile bergwanden. In het Pyrenees berggebied vindt men de Romaanse Jacastijl, vernoemd naar de Kathedraal van Jaca (XIe eeuw) met Bisschoppelijk Museum. Jaca is de toegangspoort en parel van de Pyreneeën, Europees en cosmopolitisch, gelegen op de Route van Santiago. Vanuit Jaca wordt een
reiziger beslist de Burcht te bezoeken, een mooi voorbeeld van de militaire bouwkunst uit de XVIe eeuw waar zich het enige standbeeld van Filips II in heel Aragon bevindt. Het is hier altijd feest. Het Carnaval van Bielsa is nog heel oorspronkelijk met overal bedevaarten naar plaatselijke kapellen. Eind juni is het feest van Santa Orosia met de dansers van Yebra de Basa. De festivals van de Pyreneeën, met internationale folklore, worden eind juli gehouden in oneven jaren. De laatste zondag van augustus veranderen de straatjes van Ansó in een levend museum van karakteristieke klederdracht. In september wordt in Ainsa het volksfeest van Moren en Christenen gehouden en de klucht van Graus. Dit gebied is een paradijs voor liefhebbers van wintersport, bergsporten, jacht en visserij. Paragliding en deltawingvliegen in Castejón de Sos, vliegen met ultralichte sportvliegtuigen in Ainsa, golf in Eriste en skiën in de vijf skioorden. Van de karakteristieke gastronomie kan men in de hele streek genieten: pollo al chilindron (kip met tomaat en paprika) en het eiergerecht huevos al salmorejo zijn slechts enkele voorbeelden van de heerlijke Pyrenese kookkunst. Geliefde nagerechten zijn condes en jaquesas, zoete lekkernijen uit Jaca.
Wildwatervaren in de Gállegorivier (Huesca)
bezoek aan drie kloosters aanbevolen: het vrouwenklooster van Santa Cruz de la Serós (Xe eeuw), dat van San Pedro de Siresa oorspronkelijk daterend uit de tijd van Karel de Grote en dat van San Juan de la Peña, met koninklijk pantheon, in verband gebracht met de legende van de Heilige Graal. In Jaca dient de
22
Pyrenees laaggebergte Route door het vriendelijke Aragonn Sos del Rey Católico (Petilla de Aragón, Castiliscar, Val de Onsella), Uncastillo (Biel, Luesia), Ayerbe (Loarre, Mallos de Riglos), Huesca (Parque de Guara, Casbas, Bolea), Barbastro (Torreciudad, Monzón, Alquézar), Graus (Roda, Obarra), Benabarre, Puente de Montañana (Alaón).
Gebied: Middelste gedeelte van de provincie Huesca en het meest noordelijke deel van de provincie Zaragoza. De horizon vormt hier een zacht golvende lijn. In het Pyrenees laaggebergte van Zaragoza bevinden zich de Bergen van Biel, Luesia en Santo Domingo die een natuurlijke begrenzing vormen van de korenvelden van Las Bardenas. In het oosten ligt het Parque de la Sierra met de Cañones de Guara, met door de rivieren diep uitgesleten rotspartijen en spectaculaire kalksteenformaties die een schilderachtige achtergrond vormen voor avonturensporten zoals Sos del Rey Católico (Zaragoza)
wildwatervaren en ravijnafdalingen met prachtige paden voor mountainbikes. Kortom de ideale plek voor het beoefenen van avontuurlijke sporten. (www.expediciones-sc.es) (www.pirineos.com) In dit vriendelijke landschap zal de reiziger verrast worden door de plaatsen Sos del Rey Católico, geboorteplaats van Ferdinand I, waar een Parador gevestigd is, en Uncastillo, erkend als het mooiste XIIe-eeuwse Romaanse monumentaal geheel van Spanje. Beide plaatsen zijn te bereiken vanuit Zaragoza via het dichtbevolkte Ejea de los Caballeros, aan het hoofd van het gewest Cinco Villas. In het bij Huesca behorende deel van het gebied zijn noemenswaardig het Kasteel van Loarre, van alle vierhonderd kastelen van Aragon wordt dit beschouwd als het meest grandioze en tot de verbeelding sprekende bouwwerk; het Kasteel en de Collegiale Kerk van Alquézar (XIe eeuw en later), kunst en geschiedenis geworteld in de rotsen; het indrukwekkende streng uitziende kasteel van Monzón uit de
Pic d'Orhi 2021
Ansó Lumbier Sigües 240 Emb. de Yesa
Siresa
330
P
Jaca
ña Sierra de la Pe
Río
Canfranc
Hecho
Puente la Reina de Jaca
“San Juan de la Peña”
Petilla de Aragón Catiliscar Biel Mallos de Riglos Uncastillo Luesia
Formigal
“Santa Cruz de la Serós” Oroel 1769 Gállego
I
3091
Arties
Panticosa
R Biescas
Fiscal Sabiñánigo 330
Vignemale 3298
I
Aneto 3404 Vielha
Pico Posets 3371
N
Broto Boltaña
erre Sierra de Javi
Bielsa Benasque Villanova
E
O2910 S
Ainsa-Sobrarbe 260
Cerler
230
Castejón de Sos el Pont Laspaules de Suert
Campo
GuaraRodellan Sierra de
Kathedraal van Roda de Isábena (Huesca)
Sant Gervás 1834
Roda de Lecina Nocito 230 Loarre Isábena PARQUE NATURAL Puente de Casbas Bolea Ayerbe SIERRA Y CAÑONES Graus Sádaba Murillo de Gállego Montañana DE GUARA Alquézar Nueno Emb. de Siétamo Emb. de La Puebla de Castro Barasona Sotonera 240 Benabarre Barbastro Estadilla Huesca Ejea de los Almudévar Caballeros
XIIIe eeuw of dat van Montearagón vormen de stenen geschiedenis van deze gemeenschap. Een hedendaagse uitdrukkingsvorm bevindt zich in het Heiligdom van Torreciudad, gewijd aan de Maagd Maria, onder de spirituele en materiële leiding van Opus Dei, een door de zalig verklaarde Josemaría Escrivá de Balaguer gestichte congregatie. De reiziger wordt aanbevolen een bezoek te brengen aan de Kloosters van Obarra en Alaón en aan de Kathedraal van Roda de Isábena, evenals aan het mooie stadje Graus. Deze route kan het beste vanuit de strategisch gesitueerde stad Huesca gereden worden, waar bovendien vele toeristische attracties geboden worden.
Nogue ra
Río
Uncastillo (Zaragoza)
Alquézar (Huesca)
230 Monzón Binéfar 240
Río
330
Río
Alcanadre
Río
Valareña
Noguera
Ribag
orzan
a
Cinca
Carcastillo
Visaurin 2670
Río
Sangüesa Sos del Rey Católico Sofuentes
Aragón
“San Pedro de Siresa”
Valle de Tena
Isaba
Valle de Hecho
Ezcároz
Valle de Ansó
2504
Balaguer
Deze streek is een uitgelezen wijngebied, met als bijvoorbeeld de wereldbefaamde wijn uit El Somontano. In Siétamo worden pompoenkoeken gemaakt en in Barbastro verfijnde lekkernijen met amandelen. Worsten, chiretas, varkensprodukten, met truffels gevulde kip in Graus, een internationale markt voor truffels. Geliefd is de recao van Binefar, een vleesstoofpot met bonen, rijst en paprika.
Sierra de Guara (Huesca)
25
Het akkerland Route door het droge Aragon
“San Juan de la Peña”
Erla Ejea de los Caballeros
Tauste Zuera Gallur A-68 Alcalá de Ebro Alagón Pedrola Pinseque Figueruelas
Leciñena Alcubierre Sariñena Lanaja
Pomar Alcolea de Cinca
Villanueva de Sigena M o n e g r o s Ballobar
“Cartuja de las Fuentes”
Villamayor L os
A-2
Benabarre
230 Monzón Binéfar 240
Albalate de Cinca Zaidín
Almacelles
Lleida “Villa Fortunatus”
Gebied: Een ander voorbeeld van een karakteristiek landschap, met een geheel eigen economische en culturele identiteit, is het akkerland tussen het Pyrenees laaggebergte en de oevers van de Ebro. Van het laaggelegen gewest Cinco Villas tot de Bajo Cinca met in het midden het bijzondere landschap van Los Monegros. In verband met de economische activiteiten lopen de belangrijkste wegen van Aragon van noord naar zuid; de toeristische routes lopen meestal horizontaal door de streek, naar gelang de geografische omstandigheden.
a
Zaragoza
Epila
Grañén
Hu erv
J al ón
Calcena
330
El Temple
232
Borja
Almudévar
Alquézar Emb. de Siétamo La Puebla de Castro Barasona 240 Barbastro Estadilla Huesca
Río
Tudela
“Monasterio de Veruela”
Nueno Emb. de Sotonera
N guera
Valareña
Ayerbe
Río
Murillo de Gállego Luna
230 Kasteel van Sádaba (Zaragoza)
Nogue ra
Sádaba
Loarre
Río
Carcastillo
Tarazona
Gállego
Petilla de Aragón Catiliscar Biel Uncastillo Luesia
Alcanadre
Olite
Río
Río
Sos del Rey Católico
Sádaba, Ejea (Erla, Luna, Tauste), Zuera, Sariñena (Lanaja), Sigena, Ballobar (Albalate de Cinca, Alcolea de Cinca), Fraga.
Fuentes de Ebro
EB R
O
A-2
N-II
Fraga
Vanaf elk van de vier torens van het robuuste kasteel van Sádaba (XIe eeuw) in het grensgebied met Navarra heeft men uitzicht op enorme graanvlaktes die doorlopen tot aan Las Ripas de Alcolea aan de Cinca. In Ejea de los Caballeros, aan het hoofd van het gewest Cinco Villas bevindt zich de kerk van de Maagd Maria (XIIe eeuw) en de kerk van El Salvador (XIIIe eeuw), beide Romaanse vestingkerken combineerden een religieuze met een militaire functie. Tauste is reeds van ver te ontwaren op de vlakte dankzij de achthoekige
Bujaraloz Mequinenza
Los Monegros (Zaragoza)
27
verblindende licht en de meer dan 3.000 zonuren per jaar maken Los Monegros tot een opmerkelijke 2.500 km2 grote woestijn binnen de grenzen van de Europese Unie, een open natuurlandschap. Met de Sierra de Alcubierra als ruggegraat met een maximum hoogte van 811 meter, wordt dit gebied in tweeën gedeeld, een deel in Huesca met Sariñena als belangrijkste kern en een deel in Zaragoza met Bujaraloz aan het hoofd. Niemand kan onverschillig blijven bij het zien van de schaarse flora, de interessante fauna en geheel eigen schoonheid. Irrigatieprojekten doen tegenwoordig vele hectaren woestijn in akkerland veranderen, hoewel getracht wordt de natuur zoveel mogelijk te sparen.
Kerk van El Salvador. Ejea de los Caballeros (Zaragoza)
toren in mudejarstijl, met geometrisch traceerwerk, een goed voorbeeld van hoe de islamitische erfenis een vloeiend geheel ging vormen met de bouwkunde van de christelijke veroveraars. Op de heuvel van Monlora bij Luna kan de reiziger een aan de Maagd Maria gewijde kapel bezoeken.
Van Zuera tot aan Fraga is het vooral het natuurschoon dat de aandacht vergt, hoewel hier ook veel kerken, kapellen, Iberische en Romeinse nederzettingen te vinden zijn, zoals bijvoorbeeld Villa Fortunatus bij de Cinca. Het Klooster van Villanueva de Sigena (XIIe eeuw) is een schitterend voorbeeld van een historisch bouwwerk in Romaanse stijl en niet ver van Lanaja staat het kartuizerklooster van Las Fuentes, waar barokke schilderingen 2.000 m2 gewelven en muren versieren.
In het voorjaar kleuren de akkers het landschap in prachtige groentinten. De Montes de Zuera en Castejón zijn een wildreservaat; de pijnbomen leveren hier een gevecht tegen de erosie en zorgen het hele jaar voor een groene aanblik. In Zuera vindt men industrie en hotels. De woestijnachtige steppe van Los Monegros is uiterst spectaculair. De ontbossing van de karakteristieke boom, de vrijwel zwarte jeneverbes waaraan de naam van deze streek is ontleend, de schaarse neerslag (minder dan 300 mm per jaar), de lage bevolkingsdichtheid, het
In de eenvoudige dorpshotels kan men genieten van sobere traditionele gerechten en wildschotels. Meer keuzemogelijkheden bieden de restaurants in Ejea, Zuera, Bujaraloz en Fraga.
28
De oevers van de Ebro
de negen kathedralen van Aragon wellicht de kleurrijkste, werd Kardinaal Cisneros gewijd. Rondom de polygonale stierenarena (XVIIIe eeuw) zijn woningen gebouwd. Het Gemeentehuis is het mooiste dat de Aragonese Renaissance te bieden heeft. Onder de schaduw van de Moncayo ligt Borja met een schitterende voormalige Collegiale Kerk en niet minder interessante paleizen van burgerlijke architectuur; deze plaats is het hoofd van El Campo, de voortzetting van de Ebrovlakte, waar goede wijn met aanduiding van herkomst geproduceerd wordt en waar interessante stadjes te vinden zijn met een rijke geschiedenis en belangrijk kunstbezit. Tussen beide steden staat het cisterciënser Klooster van Veruela (XIIe eeuw) temidden van een bekoorlijk landschap, dat een bezoek zeker waard is (‘s morgens en ‘s middags geopend, behalve op maandag).
Route door het vruchtbare Aragon Tarazona (Klooster van Veruela, Moncayo), Borja, Alagón (Remolinos, Figueruelas, Epila), Zaragoza (Cariñena, Fuendetodos, Belchite), Quinto, Caspe (Bujaraloz, Maella), Mequinenza.
Gebied: De Ebro verdeelt Aragon in twee delen van het noordwesten tot het zuidoosten. In Zaragoza vormt de rivier een brede baan met de provinciehoofdstad in het midden. Van Navarra tot Tarragona zorgt de Ebro 330 kilometer lang voor een levendig landschap en de 32 plattelandsgemeenten aan de oever zien er welvarend uit; de rivier vormt een soort economische as. Tegelijkertijd komen aan de linkeroever de in de Pyreneeën ontsprongen rivieren en aan de rechteroever die van het Iberisch Gebergte uit in deze meest waterrijke rivier van Spanje, de Ebro.
Bij de Ebro aangekomen, die hier evenwijdig aan het Canal Imperial de Aragon (XVIIIe eeuw) loopt, komt de reiziger langs vele mooie dorpen tot aan Zaragoza.
Bij de oorsprong verzamelt de rivier het water van de Moncayo waar de steden Tarazona en Borja twee goed geconsolideerde gewesten vormen. Tarazona, stad in mudejarstijl, is zetel van het bisdom en speelt sinds de Middeleeuwen een belangrijke rol als grensstad met Navarra, La Rioja en Castilië. De reiziger kan hier belangrijke monumenten en talrijke toeristische attracties bewonderen. In de Kathedraal (XIIIe-XVIe eeuw), van
Gemeentehuis van Tarazona (Zaragoza)
29
In Figueruelas is Opel España gevestigd, waar tienduizend mensen werkzaam zijn. In Pedrola bood het Paleis van de Hertogen van Villahermosa (XVIe eeuw) onderdak aan Don Quichot van La Mancha terwijl in het nabijgelegen Insula Barataría - Alcalá de Ebro zijn trouwe schildknaap Sancho Panza gouverneur was. Zaragoza is een waar middelpunt. Qua inwonertal de vijfde stad van Spanje is het de eerste in vele andere aspecten. De stad vormt een tegenwicht voor de hele streek Aragon waarvan de verst afgelegen plaats minder dan tweehonderd kilometer van de hoofdstad verwijderd is. Als men spreekt over Zaragoza denkt men aan Aragon, hoewel over Aragon denken veel meer betekent dan spreken over Zaragoza. Niet alleen voor de reiziger betekent Zaragoza een bijzondere ervaring, zoals uit deze gids zal blijken.
Alfaro Emb. de Barasona
Emb. de
Sotonera Trasmoz en El Moncayo (Zaragoza)
Valareña
Cintruénigo
Río
Alcanadre
Tudela
113
330
121
232
Tarazona
A-68
Borja
M
J al ón
2313 Moncayo
Calcena
A
Saviñán “Bilbilis”
Calatayud N-II
Alhama de Aragón
Albalate de Cinca Villamayor L o s
A-2
Zaragoza
Epila
Illueca
Cabrera 1433
Leciñena
I
Río
C
O
Klooster van Veruela (Zaragoza)
E
BR O Fuentes de Ebro Quinto Belchite
La Almunia de Doña Godina Morata B Villanueva de Jalón É 330 de Huerva Cariñena R Fuendetodos Paracuellos I de Jiloca Azuara 1299
Monegros
Ballobar
Zaidín
Vanuit Zaragoza dient men vooral een bezoek te brengen aan Belchite, een dorp dat in de Burgeroorlog volkomen verwoest werd en nu nog een blijvende herinnering aan de onzinnigheid van de mens vormt, een monument aan de vrede, of aan Fuendetodos waar Francisco de Goya geboren is, met zijn geboortehuis en het Gravuremuseum), dat in een verrassende omgeving ligt.
a
Agreda
Río
Tauste Zuera Gallur Alcalá de Ebro Alagón Pedrola Pinseque Figueruelas
“Monasterio de Veruela”
Hu erv
122
E
Geboortehuis van Goya. Fuendetodos (Zaragoza)
Fraga
Bujaraloz Gelsa Mequinenza Velilla de Ebro Emb. de “Monasterio Mequinenza de Rueda” 211
Aguasvivas
232
Lécera
A-2
N-II
Emb. de Ribarroja
Chiprana
Emb. de Caspe
Albalate del Arzobispo
La Estanca Las Saladas
Andorra
Caspe a Gu
da
lo p
e
Alcañiz
Fabara Maella Gandesa Calaceite
Langs de rivier vanuit Zaragoza liggen vruchtbare moestuinen soms vlak naast de droge akkers van Los Monegros. Via de weg naar Quinto, 31
bijna vijfhonderd “binnenstranden”, ideaal voor het beoefenen van watersport en een waar paradijs voor het vissen van meerval, een goed geacclimatiseerde Middeneuropese vissoort waarvan exemplaren van meer dan zeventig kilo gevangen zijn en van zwarte baars, een uit de Verenigde Staten geïmporteerde soort die zorgt voor een sportieve vangst aangezien dit een uiterst strijdlustige vissoort is. Kerk van Sint Maarten. Belchite (Zaragoza)
langs merkwaardige portales - boven de weg gebouwde kapelletjes – aan de hoofdweg, bereikt men het gewest Bajo Aragón, het laagst gelegen deel van Aragon waar de Ebro wonderlijk door het landschap slingert, alsof de rivier geen haast heeft om de zee te bereiken. Tussen Sástago en Escatrón staat het cisterciënzer Klooster van Rueda (XIIe eeuw), een gotisch stenen kunstwerk, in een prachtig landschap waar de Ebro uitloopt in het Mar de Aragón. Dit is een reusachtig stuwmeer met 1.530 miljoen m3 water, een lengte van meer dan honderd kilometer en
Stuwmeer Mar de Aragón
Vanaf Caspe volgen de toeristische attracties elkaar snel achter elkaar op, met routes langs gotische kerken, kastelen in oude grensstreken en lagunes met een eeuwenoude fauna. Een krachtige textiel- en sportartikelenindustrie maken het aantrekkelijk om in deze plaats te winkelen. Het stadje heeft een rijke folklore en speelde een belangrijke rol in de geschiedenis in de XVe eeuw met het Compromis van Caspe, met het Parlement voor de Vrede en in de XXe eeuw stond deze plaats aan de wieg van het Autonomiestatuut voor Aragon. Met Pasen wordt hier de Veracruz in processie meegedragen, 48 cm3 houtsplinters toegeschreven aan het Kruis van Christus.
Het zuidelijk stroomgebied van de Ebro
van Aragon, met een goed hotelaanbod en talrijke toeristische attracties. Het stadje ligt aan de voet van vijf kastelen uit de Arabische periode en twee torens in mudejarstijl, die van Sint Andreas en die van de Heilige Maria. Er is een museum dat gedeeltelijk gewijd is aan de nabijgelegen stad Bilbilis, de belangrijkste Romeinse vindplaats van Aragon, met een Bezoekerscentrum. Verder vindt men hier belangrijke burgerlijke en religieuze monumenten. In de kerk van Sint Jan bevinden zich schilderijen van Francisco de Goya. Vanuit het winkelcentrum vertrekken talrijke toeristische
Route aan de voet van het Iberisch Gebergte Ariza, Alhama (Monasterio de Piedra, Nuévalos, Jaraba), Calatayud (Aniñon, Illueca, Morata), Daroca, Caminreal (Monreal, Peracense), Montalbán (Aliaga, Ariño), Calanda, Alcañiz (Andorra), Calaceite (Valderrobres, Beceite).
Gebied: Op deze route ziet de reiziger enkele belangrijke rivierbekkens en mijnstreken. Heel verschillende gewesten, in het zuiden grenzend aan de bergen van Teruel en in het noorden aan het Ebrogebied. De route begint in Castilla en loopt door een uiterst toeristische zone, met bergengtes zoals die van Calmarza waar één van de grootste koloniën vale gieren huist, tot aan de romantische kuuroorden van Alhama de Aragón, Jaraba en Paracuellos in een aan water gewijd gebied dat een hoogtepunt vindt in Monasterio de Piedra, het Natuurpark met de grootste bezoekersaantallen van Aragon met een cisterciënzer klooster waar in de kelder het Wijnmuseum is gevestigd voor wijnen met herkomstbenaming Calatayud.
Monasterio de Piedra (Zaragoza)
excursies via de rivier de Manubles, de Ribota, de Perejiles, de Grio of de Jiloca. In deze zone is de meeste mudejarkunst te bewonderen.
Calatayud, kruising van wegen, aan de oever van de rivier de Jalón, is het hoofd van dit gebied. Het is de vier na grootste plaats
Via de rivier de Jiloca bereikt de reiziger Daroca, eveneens een stad waar de Arabische 33
stadswallen een erfgoed omringen die deze hele plaats tot een openluchtmuseum maken dat een bezoek meer dan waard is. Iets verderop ligt Gallocanta (6.720 inwoners), met de grootste steppelagune van Spanje waar elke winter meer dan 100.000 vogels te zien zijn en het belangrijkste ontmoetingspunt in Europa is van kraanvogels. Dichtbij ligt Cariñena, befaamd om de wijn en de bodega’s, en het universiteitsstadje La Almunia, ook bekend vanwege de fruitteelt. Stadswallen. Daroca (Zaragoza)
Vanuit Daroca rijdt de reiziger de provincie Teruel binnen langs de rivier de Jiloca tot aan de industriestad Calamocha, waar de geliefde hamsoort Jamón de Teruel bereid wordt, en Caminreal. Vanuit deze plaats kan men het middeleeuwse kasteel van Peracense bezichtigen, dat tegen de rotsen aan gebouwd is, en een opmerkelijk Saffraanmuseum in Monreal bezoeken. Montalbán, Utrillas en Escucha bevinden zich in het gebied dat De Mijnstreek genoemd wordt vanwege de bruinkool die hier tegenwoordig aan de oppervlakte gewonnen wordt. De kerk van G Santiago de Montalban is eveneens in mudejarstijl gebouwd met militaire elementen.
o 2313 Moncayo
M
Calcena
234
A
Embid de Ariza
a
Illueca
Torrelapaja
Cabrera 1433
I
La Almunia de Doña Godina Morata B de Jalón É 330
Saviñán “Bilbilis”
Calatayud
Cariñena Paracuellos de Jiloca
N-II
Ariza
Alhama de Aragón
Río
Jaraba
Zaragoza Epila
Nuévalos
R I
1299
Daroca 234
Cubel
Fonfría Laguna de Gallocanta
Vivel del Río Martín
Caminreal Monreal
Gallo
Santa Eulalia
Si
er ra
Al
San Felipe
ba
rra
cín
La Estanca Las Saladas
Alfambra
420
da
lo p
e
211
Mas de las Matas
Calaceite Valjunquera
Valderrobres Fuentespalda Monroyo
Als men door de Bajo Aragón in T de provincie Teruel via Calanda rijdt, kan men een bezoek brengen aan Andorra, met de thermische energiecentrale, gemakkelijk te herkennen aan de
R ío
Morella
Aliaga Aguilar del Alfambra
Fabara Maella
Alcañiz
Andorra
Castellote
Perales del Alfambra Palomera 1498 234
a Gu
Calanda Montalbán
Escucha
Cella de
Muniesa
ra mb A l fa
Orihuela del Tremedal
Albalate del Arzobispo
Utrillas
Jiloca
Río
Molina de Aragón
232
Retuerta 1491
Calamocha
Embid
211
Herrera 1346
Lécera
O
“Monasterio de Piedra”
Azuara
C
Río
Río
E
Hu erv
T
Río
cay
Valderrobres (Teruel)
ón
S
Jal
l M on
Kasteel van Peracense (Teruel)
Mirambel Cantavieja
232
Traiguera 35
De bergketens van Teruel
343 meter hoge schoorsteen, die 188.000 kg steenkool per uur verbruikt. De weg naar Alcañiz, de belangrijkste plaats van dit gewest, loopt langs Las Saladas en La Estanca, voorbeelden van het bijzondere stelsel van lagunes in dit gebied. Een monument aan de trommel verwijst naar de bijzondere Paasvieringen die hier gehouden worden. Negen plaatsen in de Bajo Aragón zijn bekend vanwege de processies die hier gedurende de Paasweek gehouden worden, met duizenden grotere en kleinere trommels die perfect op de maat roffelen, en een geliefde toeristische en religieuze bezienswaardigheid vormen.
Route door het binnenland van Teruel
Kristalgrotten. Molinos (Teruel)
vindplaatsen en heel interessante rotstekeningen in Val del Charco del Agua Amarga en Alacón. De meest representatieve gotische kunst vindt men in de kerken van Valderrobres, Molinos of in de monumentale Lonja van Alcañiz. In het Calatravokasteel, tegenwoordig Parador de Turismo, is het middeleeuwse deel met gotische schilderingen behouden gebleven. Bijzondere voorname Gemeentehuizen in renaissancestijl vindt men in Calaceite, La Fresneda of Alcañiz, met een eveneens interessante Collegiale Kerk in barokstijl. Er zijn middeleeuwse kastelen, enkele daarvan paleisachtig zoals dat van Valderrobres, en industriële of volksbouwkunst, tegenwoordig in gebruik als hotel zoals in Villarluengo en Fuentespalda.
De rivier de Matarraña biedt spectaculaire vergezichten bij de Bergpassen van Beceite. El Parrisal is een 200 meter lange kloof van zestig meter diep en slechts twee meter breed. Het natuurschoon vormt eveneens een toeristische attractie in de Kristalgrotten van Molinos met opmerkelijke grillig gevormde stalactieten. In de Bajo Aragón bevinden zich talrijke archeologische Gemeentehuis en Lonjapaleis. Alcañiz (Teruel)
In dit gebied vindt men de beste olijfolie van Spanje, wijn van Valderrobres, de perziken van Calanda, de paprikakoeken van Alcañiz en de geliefde kaas van Samper de Calanda. Er zijn internationaal erkende prima restaurants en eenvoudige hotels.
36
Albarracín (Bronchales, Orihuela), Teruel (Cella, Puebla de Valverde), Mora de Rubielos (Rubielos de Mora, Alcalá de la Selva, Valdelinares), Cantavieja (Iglesuela del Cid, Villarluengo, Mirambel).
Gebied: Zuidgrens van Aragon. Van de Montes Universales waar de rivier de Tajo ontspringt die naar de Atlantische Oceaan loopt en het Berggebied van Albarracín waar de Gudalaviar-Turia ontspringt die naar de Middellandse Zee loopt, tot aan de Sierra de Gúdar waar de Guadalope ontspringt die in de Ebro uitloopt, met in het midden de Javalambre en El Maestrazgo. Harde streken, bekoorlijk vanwege hun ongerepte en sobere uitstraling. Prachtige bergpassen zoals die van Albarracín, hoogvlaktes zoals Albarracín (Teruel)
Muela de San Juan, met in de dennenwouden veel verschillende soorten insekten en paddestoelen. Javalambre is een bergmassief met de hoogste top van Teruel (2.020 m) en een wetenschappelijk bezien zeer interessante flora, met roofvogels en in de rivieren forel. De Sierra de Gúdar is eveneens een hoog bergmassief (met de 2.019 m hoge bergtop Peñarroya) met dennenwouden, eiken en esdoorns op de hellingen. El Maestrazgo loopt door tot aan de Middellandse Zee met spectaculaire ravijnen zoals Los Órganos de Montoro, grillige rotswanden die lijken op reusachtige orgelpijpen en als je goed kijkt kun je de organist achter zijn instrument zien zitten. In de dorpen van El Maestrazgo is een middeleeuwse sfeer bewaard gebleven, zoals in Cantavieja, een toevluchtsoord gedurende de Carlistenoorlogen in de XIXe eeuw, Mirambel waaraan de Europa Nostra Prijs voor
Órganos de Montoro (Teruel)
Calamocha
Gallo
rra
San Felipe 1839
Alfambra Cedrillas
Albarracín Bezas
cín
Terriente
Huélamo
Peñarroya 2024
330
Mija res
Si
Camarena de la Sierra
Collado Bajo 1833
Sarrión
232
Traiguera
Cañete
Torrijas
420
Abejuela Carboneras de Guadazaón
Landete 330
Ja
Manzanera va
la
Peñagolosa 1814
Torre de Embesora
m
Salada 581
br
e
Segorbe
la Vall d'Uixo
A-7
Oropesa Benicasim
Alcora
Castellón de la Plana
Onda
234
In de Serranía de Albarracín vindt de reiziger dorpen met mooi traliewerk en interessante volksbouwkunst; belangrijke rotstekeningen behorend tot de mediterrane kunst. In Cella bevinden zich een in de rotsen uitgehouwen Romeins aquaduct en de grootste welput van Europa. Het stadje Albarracín is
340
er
Javalambre r a 2020 de
Ulldecona
La Iglesuela del Cid
Alcalá de Linares la Selva de Mora Mora de Rubielos Rubielos de Mora
La Puebla de Valverde
Villel
Mirambel Cantavieja
Allepuz
Teruel Río
Jabalón 1695
Morella
Aguilar del Alfambra bra
ra
ba
Valderrobres Fuentespalda Monroyo
Aliaga
420
Palomera 1498 234
restauratie is toegekend, met vijf arcades en stadsmuren, La Iglesuela del Cid boven twee ravijnen, Mora de Rubielos met een indrukwekkend middeleeuws kasteel-paleis dat wedijvert met Rubielos de Mora, een prachtig stadje met grote tussen stadswallen gelegen herenhuizen.
R ío
m Alfa
er
Noguera Al
Perales del Alfambra
Cella Bronchales
Si
de
Utrillas Escucha
Jiloca
Río
Orihuela del Tremedal
Santa Eulalia
Mas de las Matas Castellote
Montalbán
Vivel del Río Martín
Caminreal Monreal
Río
Embid Molina de Aragón
Rubielos de Mora (Teruel)
Almassora 340
Burriana
39
één groot openluchtmuseum met een kasteel uit de Arabische periode, stadsmuren, renaissancekunst in de Parochiekerk en een pas gerestaureerd Bisschoppelijk Paleis met museum, herenhuizen, paleizen en kent ook bijzondere gerechten zoals bijvoorbeeld almohábanas, een zoete lekkernij uit de islamitische erfenis.
belangstelling. In Albarracín wordt het begin van de lente gevierd met het zingen van los mayos, het meilied, in de nacht van 30 april in de steile middeleeuwse straatjes van de stad. In Teruel zijn het in juli gehouden Feest van de Engel, ook wel “de jonge stier” genoemd, en het Feest van de Ham met proeverijen in september landelijk bekend.
Mirambel (Teruel)
Men kan hier wintersport en bergsporten beoefenen, jagen en op forel vissen. Een uitgebreid netwerk aan restaurants en karakteristieke hotels waar men kan genieten van de ham van Teruel, pekelvlees en varkensvleesprodukten. De patroonfeesten in de dorpen waarbij veelal stierengevechten gehouden worden, genieten veel
Deze bergstreken zijn alle voor een toeristisch uitstapje goed te bereiken vanuit de provinciehoofdstad Teruel.
40
Belangrijke informatie
Informatie over sneeuwcondities van de skipistes 976 20 11 12 www.nievedearagon.com
Sport
De bergen hebben altijd al een uitdaging gevormd. In Aragon vindt men naast het prachtige natuurschoon een moderne infrastructuur waardoor men kan genieten van allerlei activiteiten zoals bijvoorbeeld bergbeklimmen met of zonder gids, oriëntatietochten, bergwandelingen en paragliding. Voor bergwandelingen zijn er een aantal kortere routes uitgezet door de Pyrenese dalen, waaronder zelfs één tussen Zaragoza en Fuendetodos, de geboorteplaats van Goya, door een woest bijna onwerkelijk landschap. Ook zijn er langere routes zoals bijvoorbeeld de GR-1, van de Middellandse Zee tot de Atlantische Oceaan, 150 km door het Pyrenees laaggebergte via Parque de la Sierra en Cañones de
Aragon beschikt over buitengewoon gunstige voorwaarden voor het beoefenen van bergsporten. Een bijzondere attractie vormt de sneeuw van Aragon: zeven skioorden en negen zones waar men kan langlaufen met meer dan driehonderd kilometer pistes voor beide vormen van skisport. Sinds 1991 beschikt men over sneeuwkanonnen voor het kunstmatig aanbrengen van sneeuw. De skioorden van de Pyreneeën zijn: in de omgeving van JacaHuesca Candanchú, de oudste wintersportplaats van de Aragonese Pyreneeën. Bij de bergpas van Somport Astún, omgeven door bergen die voor luwte zorgen. Formigal, met een groot hotelaanbod waar internationale wedstrijden worden gehouden. Panticosa, een skioord voor het hele gezin in een plaatsje waar de typische bergtradities behouden zijn gebleven. Cerler, één van de meest ongerepte skioorden, bevoorrecht gelegen in een prachtig natuurgebied. De Skioorden van het Iberisch Gebergte liggen niet ver van Teruel: Valdelinares in een bekoorlijk landschap van de Sierra de Gúdar voor minder ervaren skiërs en Javalambre, het nieuwste skioord met moderne sneeuwkanonnen.
Skioord. Formigal (Huesca)
41
Guara, of zoals de GR-11 in het hooggebergte door de hele Pyreneeën van de Middellandse Zee tot aan de Cantabrische Zee.
Gastronomie
Mora, de Contradans van Cetina en de Patroonfeesten van Zaragoza op 12 oktober, die van Huesca op 10 augustus en die van Teruel in juli.
Traditionele Aragonese sporten zijn tiro de barra, waarbij een 80 cm lange en 7,257 kg zware ijzeren staaf geworpen wordt, en tiro de bola met een 5 kg zware bal, beoefend op het platteland van Zaragoza van Borja tot Calatorao. In Aragon vindt men verscheidene moderne sportfaciliteiten, zoals bijvoorbeeld het voetbalveld van La Romareda en het Paviljoen Principe Felipe.
Feest van El Pilar. Volksdansen (Zaragoza)
Beurzen, volksfeesten en festivals In Aragon worden veel beurzen georganiseerd: vier en veertig grotendeels jaarlijkse Beurzen of Jaarmarkten, waarvan er dertig buiten Zaragoza gehouden worden. Zowel Zaragoza als Huesca en Teruel beschikken over een prachtig jaarbeursgebouw. Een bijzondere vermelding waard zijn de Internationale Beurzen voor Landbouwmachines (FIMA), Machines voor Bouwwerken (SMOPYC), Waterthema’s (SMAGUA), Installaties voor Bodega’s (ENOMAQ), Veeteelt (FIMA GANADERA), Sport (TECNODEPORTE), enz.
Aragon telt zes wildreservaten: Benasque, Los Circos, Los Valles en Viñamal in de Pyreneeën en Los Montes Universales en Bergpassen van Beceite in Teruel. Er zijn talrijke plaatsen waar men kan vissen langs het Mar de Aragon bij Caspe en in de forelrijke rivieren in de Pyreneeën, de Piedra of de Guadalope. Er worden verscheidene internationale sportwedstrijden gehouden: Kunstschaatswedstrijden in Jaca, Autoraces op het Circuit van Alcañiz, de autorally Baja Aragón door het woestijngebied van Los Monegros, de Wereldkampioenschappen Biketrial in Tabuenca, Europese kampioenschappen zwarte baars vissen in Caspe, paragliding in Castejón de Sos.
Het kenmerk van de traditionele Aragonese keuken is tweeledig: de eenvoudige toebereiding en het gebruik van authentieke nobele ingrediënten die geen ingewikkelde bewerking nodig hebben. Eenvoudige, solide en smakelijke gastronomie. Sober en substantieel. Met weinig kunstgrepen of concessies.
Aragon biedt de toerist een groot aantal internationale festivals gericht op ontspanning en ontwikkeling: het festival van de Pyreneeën (Oloron-Jaca) sinds 1950, dat van de Route van Santiago, Theater Muziek en Dans, Poppen en Marionetten in Huesca; het festival van Folklore en Muziek in Zaragoza en Teruel. Het Oude Muziekfestival van Daroca en dat van Levende Muziek van Veruela, alsmede de Internationale Festivals voor Muziek Theater en Dans van Alcañiz of Ainsa, het Filmfestival van Huesca, Fotografie in Tarazona, Pyrenese Cultuur in Ansó. Er zijn gravurecursussen in Fuendetodos en de Universiteit van Zaragoza biedt Zomercursussen voor buitenlanders in Jaca en de Universiteit Menéndez y Pelayo in Formigal.
In de bergen van Huesca en Teruel staan overwegend vlees en worst op het menu. De longanizaworst van Graus en Capella geniet internationale erkenning. De kwaliteit van de aromatische ham van Teruel wordt gegarandeerd door een nauwgezet vrijwel ambachtelijk bereidingsproces. De meer avontuurlijke reiziger eet met een bordje huevos al salmorejo voldoende calorieën voor de hele dag. Het stokvisgerecht bacalao al ajoarriero is overal verkrijgbaar, maar het frisse water van de bergrivieren in het noorden in Jaca en in het zuiden in Villarluengo zorgt ook voor heerlijk verse forel.
Overal in Aragon kan men genieten van volksfeesten, van de klederdrachten van Ansó tot de meiliederen van Albarracín. Aanbevelenswaardig zijn het Carnaval van Bielsa, de Bedevaart van Santa Orosia in Yebra de Basa, de Klucht van Graus, de clowneske Cipotegato van Tarazona, de Moren van Ansa, de Corporales van Daroca, de versierde stieren van Rubielos de 42
Lamsbout
43
Tarazona, Radiquero en zeer goede wijn onderverdeeld in vier verschillende Appellations: Calatayud, Cariñena, Borja in de provincie Zaragoza en Somontano in de provincie Huesca. Mousserende cavawijn wordt geproduceerd in Ainzón, Somontano en Cariñena. Een bijzonder interessante bijdrage tot de gastronomie is de olijfolie uit de streek Bajo Aragón, met een lage zuurgraad, fruitig en zeer verfijnd, in staat elk gerecht te verbeteren en andere tot een onvergetelijke ervaring maken.
Kipgerecht met tomaat en paprika
In de valleien worden voortreffelijke groenten verbouwd. Bernagie, een typische groente uit de Ebrostreek, bereid met aardappelen en goed op smaak gebracht, is een eenvoudig doch zeer smaakvol gerecht, soms geserveerd met schelpdieren. Een populaire groente is bisaltos, een soort ongedopte erwten. Vruchten genieten in Aragon van de voordelen van een warm klimaat en veel soorten fruit vinden hun weg naar kwaliteitsmarkten. Het zogenaamde Aragonees Fruit is een lekkernij gemaakt van in donkere chocolade gedompelde stukjes geconfijte vruchten. In deze zone kan men overal genieten van het geliefde en haast mythische gerecht ternasco, een 70 tot 100 dagen oud lam geroosterd met patatas a lo pobre (aardappelen, ui en paprika). In elke zone wordt weer een andere variatie op varkensvleesgerechten bereid. Befaamde kaas komt uit Tronchón - bezongen door Cervantes Samper de Calanda, Caspe,
Aan zoete lekkernijen, hier lamines genoemd, is hier geen gebrek: coc uit Fraga, trenzas uit Almudevar, torta de balsa uit Caspe, tortillas uit Alagón, crespells uit Maella, farinosos uit Monzón, panadons uit Nonaspe, refollaos uit Ayerbe, bizcocho uit Barbastro, tortas de alma uit Alcañiz, almohábanas uit Albarracín, rosquillas uit Daroca, bizcochos uit Calatayud. En niet te vergeten guirlache: in donkergebrande suiker gebedde amandelen met anijs.
44
Folklore en volkskunst
Zaragoza) staan honderdvijftien ambachtslieden ingeschreven die zich bezighouden met glas, kunstsmeedwerk, creatieve keramiek, albast, leer, handweefgetouwen, etc. Vooral keramiek wordt in vrijwel de hele streek vervaardigd (Alhama, Bandaliés, Naval, Fraga, Magallón ...). De pottenbakkunst van Teruel vertoont de karakteristieke paarse en groene kleuren, in Muel wordt meer blauw gebruikt; hier is de Pottenbakkersschool van de Diputación de Zaragoza gevestigd.
De Aragonese klederdracht is het resultaat van een aangepaste versie van in de XVIIIe eeuw door voorname mensen gedragen kledij. Er is meer dan één model maar in de meest representatieve versie dragen de mannen - ook wel baturro, maño, jotero genoemd – een wit overhemd zonder kraag, een onderbroek van eenvoudige stof aan de knie gebonden, zichtbaar vanonder een bovenbroek van laken of wol; een hes van bonte stof of zwart laken en vooral op hun hoofd gebonden een zakdoek, de cachirulo. De vrouwen dragen meer verschillende modellen maar over het algemeen in ieder geval een witte bloes en onderrok, lange rok met schort, witte of zwarte kousen, jakje of omslagdoek, met op het hoofd een doek, de bancal. In Aragon heeft men altijd allerlei soorten dansen uitgevoerd, maar daarvan is vooral de jota het populairst geworden. Befaamd zijn de Contradanza van Cetina, de Seguidillas van Leciñena, de Bolero van Caspe, de dansen van Arcos of Yebra de Basa, die van de Moorse feesten van Ainsa, Robres o Sariñena. De gezongen jota’s doen volkswijsheden weerklinken, vooral als deze in koor gezongen worden door zogenaamde rondallas. De volkskunst op allerlei gebied wordt nog steeds druk beoefend. Bij de Asociación de Artesanos de Aragón (Plaza del Pilar 16, 50001
Keramiek. Teruel
45
Transport en wegennet
Zaragoza heeft een internationaal vliegveld voor personen- en goederenvervoer met direkte vluchten naar Madrid, Palma, Barcelona, Tenerife, Valencia, Parijs, Londen en Frankfurt. In Jaca ligt een kleiner vliegveld.
Dankzij de geografische ligging en als enclave tussen zich sterk ontwikkelende gemeenschappen beschikt Aragon, en vooral ook de hoofdstad Zaragoza, over een uitgebreid wegennet. In Zaragoza komen de Snelweg A-2 van Zaragoza naar Frankrijk (E-90) en de Snelweg van de Ebro A-68 uit Bilbao samen. Ook bevindt zich hier de kruising van de N-II van Madrid naar Frankrijk via Barcelona, de N-232 van Logroño naar Castellón en de N-330 die van Teruel naar Frankrijk door Aragon loopt via de pas van Somport.
Accommodatie en restaurants Er is een uitgebreid aanbod aan overnachtingsgelegenheden. Aragon heeft 524 hotels, waarvan een vijfde gedeelte in de stad Zaragoza. In Aragon vindt men ook woningen voor plattelandstoerisme, ingeschreven bij de Central de Reservas de Turismo Verde (reserveringscentrale voor ecologisch toerisme), en bij de Federación Aragonesa de Asociaciones de Alojamientos Rurales. In Aragon bevinden zich 83 campings.
Twee andere wegen lopen horizontaal door deze streek: de N-211 doorkruist de provincie Teruel via Caminreal naar Caspe en Fraga en de N-240 van Tarragona naar Pamplona via Huesca. Een dicht netwerk van provinciale wegen zorgen voor perfecte verbindingen die steeds verder uitgebreid worden.
Ook zijn er verscheidene Kuuroorden. Asociación de Termas Aragonesas www.balnearios.org
De spoorlijn doorkruist Aragon van Madrid naar Barcelona en van Valencia naar Canfranc. Er zijn direkte treinverbindingen met Malaga, Sevilla, Madrid, Barcelona, Huesca, Teruel en Valencia. Hogesnelheidslijnen verbinden Zaragoza binnenkort met Madrid en Barcelona.
De Autonome Regering van Aragon geeft een prachtige Toeristische Servicegids uit die jaarlijks bijgewerkt wordt www.staragon.com
46
Parador van Alcañiz (Teruel)
NUTTIGE GEGEVENS Internationaal netnummer
% 34
Diputación General de Aragón. Informatiebureau % 902 477 000 Huesca Turismo Verde (ecologisch toerisme): www.turismoverdehuesca.com Patronato Provincial de Turismo Zaragoza % 976 212 032
Toeristische Informatie Telefoon voor toeristische informatie TURESPAÑA www.spain.info
Bureaus voor toeristische informatie Zaragoza Plaza del Pilar % 976 393 537 Torreón de la Zuda % 976 201 200 Plaza de España, 2 % 976 212 032 Huesca Plaza López Allué % 974 292 170 Teruel San Francisco, 1 % 978 641 461 Albarracín Diputación, 4 % 978 710 251 Alcañiz Mayor 1 % 978 831 213 Barbastro Avenida de la Merced, 64 % 974 308 350 Benasque San Sebastian, 5 % 974 551 289 Calatayud Plaza del Fuerte % 976 886 322
Canfranc Plaza del Ayuntamiento % 974 373 141 Caspe Plaza de España % 976 636 533 Daroca Plaza de España, 4 % 976 800 129 Formigal % 974 490 196 Jaca Plaza de San Pedro, 11–13 % 974 360 098 Rubielos de Mora Plaza Hispano América, 1 % 978 804 096 Tarazona Plaza de San Francisco, 1 % 976 640 074 Uncastillo Santiago % 976 679 061
Informazioni Generali-NUTTIGE TELEFOONNUMMERS Spoedeisende hulp % 112 Medische spoedgevallen % 061 Guardia Civil % 062 Rijkspolitie % 091
Gemeentepolitie % 092 Consumenteninformatie % 010 Postkantoor % 902 197 197 www.correos.es
PARADORES Boekingscentrale Calle Requena, 3 28013 Madrid % 902 547 979 ) 902 525 432 www.paradores.es
Sos del Rey Católico (Zaragoza)
% 948 888 011 ) 948 888 100 Alcañiz (Teruel)
% 978 830 400 ) 978 830 366
Bielsa (Huesca) % 974 501 011 ) 974 501 188
Teruel
% 978 601 800 ) 978 608 612
SPAANSE BUREAUS VOOR TOERISME IN HET BUITENLAND BELGIË. Brussel Office Espagnol du Tourisme Rue Royale 97, 5º 1000 BRUXELLES % 322/ 280 19 26 ) 322/ 230 21 47 www.spain.info/be e-mail:
[email protected]
NEDERLAND. Den Haag Spaans Bureau Voor Vreemdelingenverkeer Laan Van Meerdervoort, 8A 2517 AJ DEN HAAG % 3170/ 346 59 00 ) 3170/ 364 98 59 www.spain.info/nl e-mail:
[email protected]
Transport AENA (Aeropuertos Españoles y Navegación Aerea) % 902 404 704 www.aena.es
Busstation: Zaragoza % 902 490 690 Huesca % 974 210 700 Teruel % 978 617 579
ADIF
Wegeninformatie
% 902 240 202
% 900 123 505
Informatie buitenland
www.dgt.es
% 902 242 402 www.adif.es
AMBASSADES IN MADRID België Paseo de la Castellana, 18 % 915 776 300 ) 914 318 166
Nederland Avenida Comandante Franco, 32 % 913 537 500 ) 913 537 565
BILBAO 60 km
Inhoud
Pic d'Orhi 2021
Cantabrische Zee
Aragon
Huesca
P
Agreda l M o
S
nc
Borja
ay
o
T
2313 Moncayo
SORIA
PARQUE NATURAL DEHESA DEL MONCAYO
E 234
Calcena
M
Gómara Torrelapaja
Leciñena Alcubierre Sariñena Lanaja
Pa lla r
rzana
Ribag o
230
es
a
la Seu d'Urgell Boumort 2070
Tremp
No g u
era
Noguera
Emb. d'Oliana
Villamayor A-2
Los
gr e Se
Solsona
Pomar
Río
Río
230 Monzón Binéfar
Río
Artesa de Segre
Balaguer
240
Alcolea de Cinca Albalate de Cinca Villanueva de Sigena Monegros Zaidín Ballobar
Almacelles Cervera
LLEIDA “Villa Fortunatus”
N-II
Tárrega
Mollerussa les Borges Blanques
A-2 Fraga EB N-II RO Fuentes La Almunia de Bujaraloz 240 de Ebro Montblanc Doña Godina Saviñán Morata Mequinenza Gelsa Embid Quinto Villanueva A-2 Emb. de de Jalón 330 “Bilbilis” Velilla de Ebro Mequinenza Prades de Ariza de Huerva I “Monasterio 1201 Calatayud Emb. de de Rueda” Belchite Cariñena 211 Valls Ribarroja N-II Fuendetodos Aguasvivas B Paracuellos Chiprana Alhama Ariza Emb. Flix 232 Reus Caspe de Jiloca de Aragón de Caspe Azuara Lécera É 1299 Río pe o l 420 Fabara Albalate del Jaraba Nuévalos da Medinaceli Daroca ua Arzobispo TARRAGONA G “Monasterio de Piedra” Herrera Maella La Estanca Gandesa 1346 P Cambrils Las Saladas A-7 234 Muniesa Alcañiz P Cubel Calaceite Vandellós Fonfría Andorra Sigüenza Alcolea Laguna de Valjunquera Gallocanta N-II del Pinar Retuerta l'Ametlla de Mar 340 Calanda L'Espina 1491 Calamocha Embid 1182 211 Mas de Montalbán 211 P Valderrobres las Matas Vivel del Caminreal Autopista Tortosa Snelweg Fuentespalda Río Martín Utrillas Castellote Molina Monreal Autovía Monroyo Autoweg CapTortosa de Aragón Escucha o Amposta Carretera nacional Nationale weg Rí Perales Sant Carles Ctra. Red básica 1erGemeenschap orden Eersterangsweg Autonome Morella Ulldecona del Alfambra Aliaga de la Rápita Ctra. Red básica 2º Gemeenschap orden Santa Tweederangsweg Autonome 232 420 Eulalia Palomera Aguilar del Mirambel Carretera local Alcanar Orihuela Traiguera B-weg 1498 Alfambra del Tremedal Cantavieja 234 Ferrocarril Spoorweg Vinarós Alfambra Cella Caminovan deSantiago Santiago Route Bronchales La Iglesuela P r a Noguera Allepuz Cedrillas P Parador Parador 340 del Cid Benicarló de Peñarroya P Al Albarracín Santuario-Monasterio 2024 Heiligdom-Klooster ba VALDELINARES rracín Peñíscola San Felipe TERUEL Castillo Bezas Kasteel Alcalá de 1839 Linares Terriente la Selva Monumento Torre de Monument La Puebla Jabalón de Mora Villel 1695 N Embesora de Valverde Ruinas históricas Historische ruïne Mora de Rubielos Peñagolosa A-7 1814 Huélamo Camarena Parque nacional Nationaal park Rubielos de la Sierra Sarrión de Mora Parque natural Natuurpark Collado Bajo Oropesa JAVALAMBRE Mija 1833 Alcora res Puerto deportivo Jachthaven Benicasim Javalambre a Camping Camping 2020 d e Manzanera Cañete CASTELLÓN DE LA PLANA Campo de golf Golfbaan Onda Torrijas J a v 234 0 10 20 30 40 50 Km 420 Balneario al Almassora Kuuroord am Abejuela Aeropuerto br la Vall Vliegveld e Burriana d'Uixo Salada Landete CARTOGRAFÍA: GCAR, S.L. Cardenal Silíceo, 35 Estación de esquí Carboneras Skioord 340 Segorbe 581 de Guadazaón 330 Tel. 91 4167341 - 28002 MADRID - AÑO 2001 111
A
Cabrera 1433
Almazán
Río
Rí o
GUADALAJARA 46 km
O
Jiloca
o
Río
Gallo
Melilla
bra am Alf
S
ie
r
Foto´s: Archief Turespaña
Gedrukt in Spanje
Grafisch ontwerp: Florencio García
3e editie
TARANCÓN 31 km
D.L. M. 26.296-2009 NIPO: 704-09-295-0
Río
Vertaling: Marianne Moester Blom
rr
Achterpagina: Matarrañarivier. Teruel
ie
Druk: GRAFOFFSET, S.L.
MAR MEDITERRÁNEO
S
Miguel Caballú Albiac
Utigave: © Turespaña Secretaría de Estado de Turismo Ministerio de Industria, Turismo y Comercio
Sant Gervás 1834
Benabarre
Estadilla
P
260
Vilas del Turbón
Roda de Isábena Puente de Montañana Graus
Emb. de Barasona
ANDORRA LA VELLA
C
Middellandse Zee
Voorpagina: Plaza del Pilar
Tekst:
Castejón de Sos el Pont S Laspaules de Suert
“Cartuja de las Fuentes”
ZARAGOZA Epila
Illueca
Valle de Tena
Río
“Monasterio A-68 de Veruela”
Campo
Emb. de Grado
Alquézar Siétamo La Puebla de Castro 240 Barbastro HUESCA
Grañén
Tauste Zuera Gallur Alcalá de Ebro Alagón Pedrola Pinseque Figueruelas
Tarazona
122
O
PARQUE NACIONAL DE AIGÜES TORTES Y LAGO DE SANT MAURICI
a
I Matute 1419
de
Lecina
Hu erv
a
lón
rr
PARQUE NATURAL SIERRA Y CAÑONES DE GUARA
330
El Temple
232
Rí
Ceuta
ie
S
121
2910
260 Emb. de Mediano
Nueno
Almudévar
113
E
Ainsa-Sobrarbe
230
I
Spanje
S
Broto N Boltaña
ra GuaRodellan Sierra de
Nocito
CERLER
Cerler
R
Teruel
Portugal Lissabon
Cervera del Río Alhama
Cebolla 2142
Ejea de los Caballeros
Tudela
330
Bielsa Benasque Villanova
PARQUE NACIONAL DE ORDESA Y MONTE PERDIDO
ierre Sierra de Jav
2077
Emb. de Sotonera
Valareña
Cintruénigo
Ayedo 1719
I
Fiscal Sabiñánigo
Ayerbe
Sádaba Murillo de Gállego
Alfaro
R
Biescas
Pic d'Estats 3145
Salardú
o
Madrid
Loarre
de Búbal
P
P Aneto 3404 Vielha
Pico Posets 3371
P
Rí
Zaragoza
Atlantische Oceaan
Uncastillo
Carcastillo
P
Calahorra
Gállego
Petilla de Aragón Biel Luesia
Arties
PANTICOSA Emb. -LOSLAGOS
Alcanadre
A-68
I
330
Jaca
3091
Vignemale 3298
Panticosa
Canfranc
Emb. Puente la Reina “Santa Cruz de Yesa de la Serós” Sos del Rey de Jaca eña Oroel P a l e d ra Sier Católico 1769
Catiliscar
A-15 232
P
“San Juan de la Peña”
Sofuentes
121
Hecho
FORMIGAL
Formigal
CANDANCHÚ
Río
Olite
LOGROÑO
P
Ja
EL BURGO DE OSMA 41 km BURGOS 113 km
Frankrijk
Sangüesa P
1491
Ansó
de
Tafalla
Río
1414
Aragón
ASTÚN
Visaurin 2670
Siresa
MOTILLA DEL PALANCAR 37 km
UTIEL 52 km
VALENCIA 55 km
MANRESA 43 km IGUALADA 33 km BARCELONA 80 km
Parijs
240
Valle de Hecho
Puente la Reina
Ansó
“San Pedro de Siresa”
PUIGCERDÀ 48 km
Londen
Lumbier Sigües
111
111
33 37 41 48
Estella
Río
Villanueva de Cameros
Ierland
Isaba
Arga
Santa Cruz de Campezo
Arnedo
Dublin
Ezcároz
a Cinc
Verenigd Koninkrijk
135
A-15
PAMPLONA
Argomaniz
Río
8 13 16 19 21 23 27 29
MIRANDA DE EBRO 42 km
P
2504
Río
1
FOIX
138
AltsasuAlsasua
Valle
VITORIAGASTEIZ
N-I
Aitzgorri 1544
Ega
Aragon leren kennen Een wandeling door de provinciehoofdsteden Zaragoza Huesca Teruel Genieten van Aragon Pyreneeën Pyrenees laaggebergte Het akkerland De oever van de Ebro Het zuidelijk stroomgebied van de Ebro De bergketens van Teruel Belangrijke informatie Nuttige gegevens
Canarische Eilanden
SAN SEBASTIÁN 82 km