emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem a r vondernemer e r s l a g 2 0 0Groei 7 roeij aals als ondernemer Groei als on Groei als ondernemer emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe s ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernem roei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als on emer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe
ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als Groei als ondernemer ndernemer Groei als
ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als
ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer
inhoud 4 Bericht raad van commissarissen 8 Beschrijving ForFarmers 11 Verslag directie 25 Kerncijfers 26 Jaarrekening 2007 30 Overige gegevens 32 Colleges
Dit jaarverslag is tevens te downloaden via onze website www.forfarmers.eu/files/jaarverslagen/jaarverslag_2007.pdf
pagina
bericht raad van commissarissen
J. Markink, voorzitter, J.W. Eggink, secretaris en E.J. Aalpoel, algemeen plaatsvervanger
V.l.n.r.: J. Markink , E.J. Aalpoel en J.W. Eggink
2007 is een historisch jaar voor ForFarmers B.V. De naam van onze coöperatie is gewijzigd van ForFarmers in FromFarmers en de activiteiten en bezittingen van de coöperatie zijn doorgezakt in ForFarmers B.V. FromFarmers heeft daarvoor aandelen van ForFarmers B.V. teruggekregen. De “moeder” van ForFarmers B.V., Coöperatie FromFarmers, heeft omwille van haar ambitie deze stappen gezet. Ook op financieel vlak heeft zij met haar invulling van “vermogen op naam” een coöperatieve innovatie gerealiseerd. Dit is noodzakelijk om te voorkomen dat het individuele vermogen van de leden zal verwateren als gevolg van investeringen of overnames. Vanaf 2007 is het vermogen op naam gezet door het toewijzen van voerequivalenten. Door deze te benutten, delen leden mee in een deel van het vermogen dat in tien jaar wordt verdeeld. Eind 2007 heeft ForFarmers B.V. bijna 5% nieuwe aandelen in het kader van de werknemersparticipatie uitgegeven. De afzet van mengvoeders is met meer dan 50% gegroeid tot 2,3 miljoen ton. Door de sterke stijging van de grondstoffenprijs is de omzet van € 594 miljoen nog sterker gestegen. Naast autonome groei is dit gerealiseerd door acquisities. Ook het bereikte resultaat ad € 23,3 miljoen heeft de verwachtingen overtroffen. ForFarmers heeft gekozen voor de strategie “Groei als ondernemer”. Deze strategie is in het belang van alle klanten. De basis voor deze strategie is een efficiënte, in de markt zichtbare, onderneming met veel kennis van het product en de productiekolom. ForFarmers blijft groeien in kennis van de producten, de voorlichting en begeleiding van de klanten. Daarbij staan ook de belangen van de leden van Coöperatie FromFarmers, zowel in hun rol als klant en als bezitter van het vermogen, hoog in het vaandel. Samenvattend is 2007 een belangrijk en succesvol jaar. De basis waarop verder wordt gebouwd, is gevormd. pagina
bericht raad van commissarissen
Rol en functie raad van commissarissen De raad van commissarissen van ForFarmers bestaat uit acht personen. Alle personen zijn ook lid van de raad van commissarissen van Coöperatie FromFarmers. In 2008 wordt het aantal commissarissen van Coöperatie FromFarmers teruggebracht naar vijf. Voor de heer Oonk, die op voordracht van de ondernemingsraad is gekozen, vervalt de functie van commissaris bij FromFarmers, maar hij blijft commissaris bij ForFarmers. Verder worden er bij ForFarmers nog twee commissarissen benoemd, waarvan één op voordracht van de ondernemingsraad. De twee commissarissen, die gekozen worden op voordracht van de ondernemingsraad en de voorzitter van de raad van commissarissen onderhouden een intensievere relatie met de ondernemingsraad. De raad van commissarissen houdt toezicht op de uitvoering van de taken van de bestuurder, zijnde de algemeen directeur van ForFarmers, en adviseert hem. De taken en verantwoordelijkheden van de raad van commissarissen zijn vastgelegd in het reglement van de raad van commissarissen. Dit reglement wordt thans herzien in het kader van de structuurwijziging binnen ForFarmers en zal na goedkeuring worden gepubliceerd op de website van ForFarmers. Het profiel van de raad van commissarissen maakt eveneens deel uit van de structuurwijziging en wordt ook na goedkeuring gepubliceerd op de website van ForFarmers. Minstens zes keer per jaar vindt er overleg plaats tussen de voltallige directie en de raad van commissarissen. Hierbij komen, naast strategie en uitvoering daarvan, operationele zaken aan de orde. Indien daar aanleiding voor is, wordt tussentijds informatie verstrekt. Dit gebeurt zowel per e-mail als per post.
regelmatig overleg met de voorzitter van de raad van commissarissen. Het dagelijks bestuur van de raad van commissarissen, gevormd door de voorzitter, secretaris en algemeen plaatsvervanger, bereidt regelmatig de te bespreken onderwerpen voor. ForFarmers heeft een koers ingezet, bestaande uit concentratie op haar kernactiviteiten voeders en handelsartikelen. Dit heeft geleid tot zowel autonome groei alsook de verwerving van BELA, BMG, Cebeco Ruwvoeders en Malenstein. Hiermee is ten opzichte van 2003 haar afzet mengvoeders meer dan verdubbeld. De gewijzigde koers heeft ook tot verkoop van deelnemingen en onroerend goed buiten de kernactiviteiten geleid. De hiermee verkregen middelen worden ingezet voor verdere groei van de kernactiviteiten. De raad van commissarissen is intensief bij de verwerving van ondernemingen betrokken geweest. De ledenraad van Coöperatie FromFarmers heeft, na uitvoerig geïnformeerd te zijn, deze overnames unaniem goedgekeurd. De ledenraad heeft volledig vertrouwen in de strategie van ForFarmers. De ledenraadsleden zien mogelijkheden ontstaan op het gebied van schaalvergroting, kennisuitwisseling en kostenefficiëntie. Dit resulteert uiteindelijk in een optimale waarde/prijsverhouding van de door ForFarmers geleverde producten. De raad van commissarissen is in 2007 nauw betrokken geweest bij het traject “Vermogen te delen”. Hierdoor is de structuur van ForFarmers gewijzigd en zijn de bezittingen en activiteiten uit Coöperatie FromFarmers doorgezakt in ForFarmers B.V. Daarnaast wordt het vermogen van de coöperatie op naam van de leden gezet. Met de fiscus is constructief overleg gevoerd over de fiscale consequenties, zowel voor de coöperatie, de leden, alsook voor ForFarmers in het kader van de werknemersparticipatie.
De raad van commissarissen en directie hechten eraan op een transparante wijze te communiceren met de aandeelhouders en/of certificaathouders. De algemeen directeur is enig bestuurder en heeft
pagina
bericht raad van commissarissen
Algemene vergadering van aandeelhouders De algemene vergadering van aandeelhouders is het hoogste orgaan binnen de organisatie ForFarmers. Zij beslist over de belangrijkste en ingrijpende ontwikkelingen voor de organisatie, een en ander zoals opgenomen in de statuten. Voor de algemene vergadering van aandeelhouders worden de aandeelhouders en certificaathouders uitgenodigd. Het stemrecht kan door de aandeelhouders rechtstreeks worden uitgeoefend. De zeggenschap van de certificaathouders ligt bij de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. Deze Stichting heeft de aandelen in beheer. Certificaathouders kunnen bij de Stichting Administratiekantoor ForFarmers een volmacht opvragen voor het uitoefenen van stemrecht. Dit stemrecht is, behoudens voor Coöperatie FromFarmers, per certificaathouder beperkt tot 5% van het totaal uit te oefenen aantal stemmen. Dit maximum uit te brengen aantal stemmen geldt tevens voor een certificaathouder die de stemmen kan uitbrengen door een onderlinge regeling tot samenwerking of doordat de certificaathouders deel uitmaken van een groep zoals bedoeld in artikel 24 B van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. De bevoegdheid tot bijeenroeping van de algemene vergadering komt toe aan de directie, iedere directeur afzonderlijk, de raad van commissarissen en iedere commissaris afzonderlijk. De directie dient een algemene vergadering van aandeelhouders bijeen te roepen, indien één of meer aandeelhouders, die gezamenlijk ten minste een tiende deel van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigt, daartoe schriftelijk een verzoek indienen. Tot het bijwonen van de algemene vergadering dient iedere aandeelhouder en iedere certificaathouder te worden opgeroepen. De algemene vergadering van aandeelhouders wordt geleid door de voorzitter van de raad van commissarissen.
pagina
Jaarrekening en advies aan de algemene vergadering van aandeelhouders Met de jaarrekening legt de algemene directie aan de algemene vergadering van aandeelhouders rekening en verantwoording af over het gevoerde bestuur. De jaarrekening van ForFarmers B.V. over het boekjaar 2007 is opgesteld door de directie. De jaarrekening is onderzocht door een deskundige, zijnde Ernst & Young Accountants, zoals aangegeven in de statuten. De door Ernst & Young Accountants opgestelde accountantsverklaring is opgenomen onder “overige gegevens” op pagina 30. Wij adviseren de algemene vergadering van aandeelhouders de jaarrekening 2007 van ForFarmers B.V. vast te stellen. Daarnaast adviseren wij de algemene directie decharge te verlenen voor het in 2007 gevoerde bestuur en de raad van commissarissen voor het uitgeoefende toezicht.
Tot slot De raad van commissarissen wil de directie en de medewerkers bedanken voor hun inzet. ForFarmers wil groeien als ondernemer. Met de in 2007 behaalde prestaties en uitgevoerde plannen is hier ook daadwerkelijk invulling aan gegeven.
Lochem, 11 maart 2008 Namens de raad van commissarissen J. Markink, voorzitter J.W. Eggink, secretaris E.J. Aalpoel, algemeen plaatsvervanger
verslag directie
pagina 7 pagina
b e s c h r i j v i n g Fo r Fa r m e r s
ForFarmers in de voedselketen
grondstoffen
veevoeders
meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen
producten voor de consument
pagina
b e s c h r i j v i n g Fo r Fa r m e r s
ForFarmers B.V. heeft voor haar kernactiviteiten vestigingen in Nederland en Duitsland en is actief onder de namen ForFarmers, BELA Mischfutter, Bela-Thesing, Club Nord, BMG, Cebeco Ruwvoeders en Malenstein. Er werken 600 medewerkers (omgerekend in voltijdbanen) bij ForFarmers. Haar hoofdvestiging is gelegen in Lochem. De kernactiviteiten van ForFarmers betreffen de productie en verkoop van voeders (vooral mengvoeders) en handelsartikelen (meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, zaaizaad en pootgoed) aan met name agrarische ondernemers in Nederland, Duitsland, België en Denemarken. De totale afzet op jaarbasis bedraagt ruim 2,3 miljoen ton mengvoeders, 500.000 ton bijproducten, 70.000 ton meststoffen, € 6,0 miljoen gewasbeschermingsmiddelen en zaaizaad en pootgoed. ForFarmers levert naast deze producten ook een breed pakket aan diensten aan haar veehouders, akkerbouwers en loonwerkers. Met een deskundige advisering stelt ForFarmers zich ten doel een wezenlijke bijdrage te leveren aan het rendement op agrarische bedrijven. De verkooporganisatie van ForFarmers is afgestemd op de afzetgebieden van haar producten voor de rundveehouderij, varkenshouderij, pluimveehouderij en akkerbouw & loonwerk. De buitendienst met haar voorlichters en specialisten vormt de brug tussen organisatie en klanten. De buitendienst staat de klanten bij met advies. Kennis van product en productiekolom geldt als basis van dit advies. De afdeling Bomap vervult een belangrijke rol bij de ondersteuning van bedrijfsontwikkelingen en de bemiddeling in productierechten. Geografisch gezien wordt de afzet gerealiseerd in het oosten, noorden en zuiden van Nederland, het noordwesten van Duitsland, het noorden van België en in Denemarken.
Delden varkens- en pluimveevoeders. In Harreveld en deels in Almelo vindt de productie van ecologische voeders plaats. De productielocaties in Duitsland te Langförden, Hamburg en Rees, produceren zowel rundvee-, varkens- als pluimveevoeders. De productielocatie in Rapshagen produceert alleen pluimveevoeders. In de productielocatie te Calveslage worden halffabricaten ten behoeve van petfood geproduceerd. Vanuit alle locaties worden de voeders getransporteerd naar de klanten. In Denemarken wordt het rundveevoer door een Deense partner geproduceerd en getransporteerd. De afzet van handelsartikelen vindt plaats vanuit de magazijnen in Lochem, Almelo en Vroomshoop. Cebeco Ruwvoeders biedt een breed pakket aan producten, waaronder weidehooi, strooisels, Amygold, aardappel- en groentebijproducten voor zowel rundvee, varkens als paarden. Malenstein te Nijkerk is actief in tanktransport en de handel in bijproducten (melk- en weiproducten) uit de zuivelindustrie. Haar afnemers zijn klanten uit de varkenssector. De voerbestellingen worden geplaatst op de afdeling klantenservice te Lochem en op de vestigingen in Duitsland. Steeds meer orders worden via fax en internet ontvangen. Bij ForFarmers biedt het dier&plantPORTAAL op de website www.forfarmers.eu, naast het plaatsen van bestellingen, ook gelegenheid tot het opvragen van bedrijfsspecifieke informatie. ForFarmers heeft diverse deelnemingen waarin zij qua zeggenschap geen meerderheid heeft. De belangrijkste daarvan is Cefetra, een internationale handelsonderneming in veevoedergrondstoffen. Daarnaast is ForFarmers lid van diverse coöperaties. Bij de Coöperatie Koninklijke Cebeco Groep U.A. is zij één van de grootste leden.
In Nederland zijn de productielocaties gespecialiseerd naar diergroepen. In Deventer en Almelo worden rundveevoeders geproduceerd, in Lochem en
pagina
b e s c h r i j v i n g Fo r Fa r m e r s
Lochem
Almelo
Deventer
Harreveld
Hamburg
Delden
Deventer Lochem
Almelo Delden Harreveld
Langförden Calveslage
Rapshagen
Rees
Langförden
Rees
pagina 10
Calveslage
Hamburg
Rapshagen
verslag directie
“Groei als ondernemer”. Deze ambitie speelt bij individuele boerenbedrijven, maar ook bij ForFarmers. Al vele jaren behaalt ForFarmers een forse autonome groei en in 2007 heeft ForFarmers ook invulling gegeven aan de ambitie om verder te groeien. V.l.n.r.: N.W. de Vos, R.G. Steen, B.J. Ruumpol en J.N. Potijk De afzet is met meer dan 50% gestegen tot 2,3 miljoen ton mengvoeders en 500.000 ton bijproducten op jaarbasis. 2007 is het eerste volledige jaar van BELA in Duitsland, dat sinds september 2006 onderdeel is van ForFarmers. Medio 2007 hebben we 87,5% verworven van BMG met een nieuwe mengvoerfabriek te Rapshagen. Door overname van de resterende 50% van de aandelen van Cebeco Ruwvoeders en Malenstein zijn we nu 100% eigenaar geworden. Aan de ambitie “Groei als ondernemer” wordt, mede door deze overnames, daadwerkelijk invulling gegeven. Groei, die ertoe leidt dat we door onze omvang een zeer efficiënte organisatie hebben, die daadwerkelijk invulling geeft aan kostenleiderschap in de markt. Dankzij de groei in schaalgrootte en kennis kan ForFarmers agrarische ondernemers steeds beter van dienst zijn. Daarnaast brengt deze groei met zich mee, dat we de zaken “beter” kunnen doen. We kunnen putten uit internationale kennis en het zeer efficiënt inzetten van middelen. In 2008 wil ForFarmers invulling geven aan haar ambitie om verder te groeien als ondernemer. Extra groei door acquisities wordt hierbij niet uitgesloten. Ons doel is dan ook “groter en beter” te worden. Kennis en prijs blijven dé peilers onder het beleid van ForFarmers. Door een scherpe prijsstelling, de introductie van nieuwe producten en concepten (Pigcare®, Formule1 en Vruba) en een uitstekende begeleiding van de agrarische bedrijven, willen we verder werken aan de uitdaging om ook voor de boer als agrarisch ondernemer groei te realiseren. pagina 11
verslag directie
Visie en strategie
Index ontwikkeling afzet mengvoeders per medewerker (2003 = 100)
ForFarmers is een partner voor boeren in de productiekolom voor voedsel in Noordwest-Europa. Hierbij zijn kennis en prijs de onderscheidende en bepalende succesfactoren. ForFarmers hanteert “Ambitie, Betrouwbaarheid en Rendement” als kernwaarden. De kernwaarde “Betrouwbaarheid” geeft mede invulling aan het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, dat een steeds nadrukkelijkere rol in de voedselvoortbrengingskolom speelt. De schaalvergroting van de verwerkende industrie in Noordwest-Europa biedt kansen. In navolging van de verwerkende industrie maakt ook ForFarmers een groeiontwikkeling naar een Europees bedrijf door. Via kennis en schaalgrootte weet ForFarmers concurrentievoordeel te behalen en te behouden. De primaire agrarische ondernemingen nemen de laatste jaren sterk in aantal af, maar het aantal dieren per onderneming neemt sterk toe. Dit resulteert in specialisatie en schaalvergroting. Door het groter worden van de primaire agrarische ondernemingen verwachten we dat het gebruik van bijproducten en enkelvoudige producten, in combinatie met aanvullende voeders, verder zal toenemen. Daartegenover staat dat de beschikbaarheid van dit soort producten in Nederland door o.a. vergisting kleiner wordt. Er zullen -ook als tegenwicht- nieuwe producten en stromen gaan ontstaan. ForFarmers blijft zich concentreren op haar kernactiviteiten voeders en handelsartikelen en wil hierin groeien. Niet alleen in kwantiteit, maar vooral ook in de waarde/prijsverhouding van haar producten en in de ontwikkeling van medewerkers.
Kostprijs en efficiëncy Vanaf 2003 heeft ForFarmers haar koers gewijzigd. Ze is zich gaan richten op groei in haar kernactiviteiten voeders en handelsartikelen. Hiermee wil ForFarmers een zeer efficiënte organisatie worden, die producten, geleverd met het juiste advies, tegen scherpe prijzen
pagina 12
150
140
130
120
110
100 2003
2004
2005
2006
2007
in de markt kan aanbieden. De keuze voor concentratie op de kernactiviteiten heeft ertoe geleid dat de bezittingen buiten de kernactiviteiten, waaronder deelnemingen en onroerend goed, zijn afgebouwd. Dit resulteert in beschikbare liquide middelen, die geïnvesteerd worden in verdere groei van ForFarmers. De afzetontwikkeling per medewerker ziet u in bovenstaande grafiek. Duidelijk is te zien dat deze in de loop der jaren fors is toegenomen. Door schaarste op de grondstoffenmarkt zijn de prijzen van de grondstoffen in het afgelopen jaar fors gestegen. Dit heeft ook invloed op de prijs van de voeders, maar door haar omvang is ForFarmers in staat gebruik te maken van een goede inkooppositie. Dankzij deze goede positie en de efficiënte organisatie is de stijging van de mengvoerprijzen in verhouding tot de grondstofprijzen relatief beperkt gebleven (zie grafiek index prijsontwikkeling). Deze beperking van de kosten wordt daarnaast ook gerealiseerd, doordat de fabrieken een uitstekende capaciteitsbenutting hebben gerealiseerd.
verslag directie
Index prijsontwikkeling 2005 - 2007 (januari 2005 = 100)
Totaal mengvoeders Tarwe Raapzaadschroot
250
225
200
175
150
125
100
75 Jan. 2005
Dec. 2005
Markt Door het stijgen van de grondstoffenprijs hebben akkerbouwers hoge opbrengstprijzen voor de door hen geproduceerde producten gerealiseerd. De melkveehouderij heeft te maken gekregen met wereldwijde schaarste in melk. De melkprijs is naar ongekende hoogte gestegen. Hierdoor is het bedrijfsrendement van de melkveehouderij sterk stegen. De pluimveehouderij heeft een goed jaar gekend. Voor de varkenshouderij is het een moeilijk jaar geweest. De prijzen voor biggen en varkensvlees hebben onder druk gestaan en de kosten voor voer en mestafzet zijn fors toegenomen. Hierdoor zijn de gerealiseerde saldo’s lager uitgevallen. Vooral de zeugenhouderij heeft een zeer zwaar jaar gehad.
Dec. 2006
Dec. 2007
De totale afzet mengvoeders bedraagt ruim 2,3 miljoen ton. De verdeling van de soorten mengvoeders is in onderstaande grafiek weergegeven. Mengvoeders 2007 in tonnen (x 1000)
1043,9
526,4
Rundvee Varkens Pluimvee Overig
89,2 661,2
pagina 13
verslag directie
In alle sectoren van de rundveehouderij (melkvee, jongvee en vleesvee) en de varkenshouderij (zeugen, biggen en vleesvarkens) is de afzet van voeders positief geweest. Naast een groot aantal nieuwe klanten, hebben ook bestaande klanten meer afgenomen. Over de afzet in de pluimveesector zijn we eveneens zeer tevreden. Ook hier is in elk onderdeel een flinke afzetstijging gerealiseerd. Opvallend is de grote stijging in de afzet van vleeskuikenvoeders. In de kleinere sectoren, zoals de geiten- en schapenhouderij, is de afzet opnieuw hoger dan in 2006. De afzet meststoffen bedraagt, evenals in 2006, nagenoeg 70.000 ton. De afzet in gewasbeschermingsmiddelen is met ruim 14% toegenomen. De omzet zaaizaad en pootgoed is wederom fors gestegen. Het goede najaarsweer, de aantrekkelijke graanprijzen en de wetgeving, zoals het verplicht zaaien van vanggewassen na de teelt van maïs, zijn verantwoordelijk voor deze omzetstijging. Evenals de afzet in tonnen heeft ook de financiële omzet zich spectaculair ontwikkeld. In onderstaande figuren ziet u de omzetontwikkeling vanaf 2003 en de omzet verdeelt over de verschillende landen. Door autonome groei, acquisitie en de stijging van de grondstofprijzen is deze in vijf jaar tijd meer dan verdubbeld.
Omzet ForFarmers in miljoenen euro’s (excl. Esbro, Reuling en CAE)
De ontwikkelingen per sector zien er als volgt uit: Rundveehouderij De schaalvergroting in de melkveehouderij zet in een versneld tempo door. Dit betekent dat bedrijven specialistischer en groter worden. De vraag naar kennis zal toenemen. Het aantal bedrijven zal afnemen. De rosékalverhouderij is steeds meer een volwassen markt geworden. Het aantal bedrijven zal dalen, de blijvers groeien in omvang. De Europese regels, waarin de definitie van kalfsvlees wordt omschreven, zijn bedreigend voor de rosékalverhouderij. Varkens In de varkenshouderij neemt het aantal bedrijven af. Daarentegen neemt de bedrijfsomvang snel toe. Er komen steeds meer grote, gespecialiseerde varkenshouderijbedrijven. Vooral de zeugenhouderijbedrijven groeien snel. Arbeidsproductiviteit is hierbij een belangrijke factor. Vooral in Nederland zijn de hoge mestafzetkosten een probleem. De hogere voerkosten vertalen zich (nog) niet in hogere opbrengstprijzen, waardoor de bedrijfsrendementen zeer slecht zijn. Pluimvee De Nederlandse markt werkt nagenoeg niet geïntegreerd, dat wil zeggen met een vaste verbinding tussen voer, pluimveehouder en slachterij of pakstation. De Duitse markt over het algemeen wel. Daarnaast hebben we in de oostelijke provincies
Geografische omzetverdeling ForFarmers in miljoenen euro’s
600
Nederland
Duitsland
Overige
500
400
€ 11 300
€ 240
200
100
€ 342 0 2003
pagina 14
2004
2005
2006
2007
verslag directie
, , van Duitsland (de neue Bundesländer ) te maken met zeer grote bedrijven van bijvoorbeeld 1 miljoen vleeskuikenplaatsen of 500.000 leghennenplaatsen. De pluimveebedrijven (al dan niet geïntegreerd) zijn sterk gespecialiseerd. In de Duitse legpluimveehouderijmarkt is de omschakeling van kooi- naar alternatieve houderijsystemen nog nauwelijks opgestart. Akkerbouw & loonwerk Door de betere opbrengstprijzen is het perspectief voor de akkerbouwbedrijven aanzienlijk beter dan voorgaande jaren. Hierdoor zullen akkerbouwbedrijven gaan groeien. Bij de loonwerkbedrijven zet de schaalvergroting door.
Toekomst Door de verwerving van BELA en BMG heeft ForFarmers in Duitsland een tweede thuismarkt gecreëerd met veel groeimogelijkheden. Ook in 2008 wil ForFarmers invulling geven aan haar ambitie om verder te groeien. De strategie van ForFarmers is een groeiende, internationale onderneming te zijn met voeders en handelsartikelen als kernactiviteiten. Dit verwacht ForFarmers te doen door een scherpe prijsstelling van producten en het leveren van kennis aan en de begeleiding van klanten. Extra groei door acquisitie wordt niet uitgesloten.
Kennis Eko Voor de Eko-markt blijft het toekomstperspectief goed. Deze markt zal verder professionaliseren en verder groeien. Algemene trends • Afname aantal bedrijven • Versnelde specialisatie en schaalvergroting • Toename aandeel enkelvoudige voeders • Arbeidsproductiviteit steeds belangrijker • Door schaalvergroting lagere kostprijs per eenheid product • Door specialisatie meer behoefte aan kennis • Naast vakmanschap steeds meer ondernemerschap • Diversiteit markten groot
Kennis en prijs zijn de twee pijlers van ForFarmers. Ze vormen de basis voor de waarde/prijsverhouding van alle producten en diensten die ForFarmers levert. Onze belangrijkste bron van kennisoverdracht zijn de voorlichters. Door bedrijfsbezoeken proberen zij samen met de klant de door ForFarmers geleverde producten maximaal te laten renderen. De voorlichters worden continu getraind, tijdens teamvergaderingen, meereisdagen en meerdere studiedagen. De afdeling Research and Development is verantwoordelijk voor de kennisoverdracht naar de voorlichters. Daarnaast hebben we specialisten in dienst die de voorlichters kunnen ondersteunen. ForFarmers voert diverse onderzoeken uit bij regionale proefbedrijven en bij instituten in zowel Nederland als Duitsland. Daarnaast vindt er praktijkonderzoek plaats. Per sector is er een innovatieteam, dat verantwoordelijk is voor de inzet, ontwikkeling en introductie van nieuwe producten en concepten in de markt. Hierdoor zijn de ontwikkelingen en trends direct om te zetten in een toegevoegde waarde op het boerenerf. Zo levert ForFarmers zowel op eigen initiatief, als samen met de andere schakels in de productiekolom, kennis rond het dier- en plantgericht ondernemen.
pagina 15
verslag directie
Innovatiefonds Farmers for Farmers
ForFarmers investeert voortdurend in kennis van product en kolom en wil deze kennis ook overdragen aan haar klanten. Een belangrijk hulpmiddel hierbij is Agroscoop®, een managementinformatiesysteem voor de varkens- en rundveehouderij, dat continu volgens de nieuwste inzichten wordt bijgewerkt. Verder wordt de kennisoverdracht ingevuld door het organiseren van meerdere studiedagen per sector en het organiseren van themadagen voor specifieke doelgroepen. Ook worden er demovelden aangelegd, waar veehouders, akkerbouwers en loonwerkers kennis kunnen nemen van de kwaliteit van rassen en de teelttechnische aspecten.
Communicatie Op een open en herkenbare wijze communiceert ForFarmers met haar klanten en haar omgeving. De frequente verschijning (elk zes keer per jaar) van onze voorlichtingsbladen Voertaal (Nederlandse markt) en Futterpost (Duitse markt) draagt bij aan het contact met de vele relaties. Ook de sectorale nieuwsbrieven, die periodiek zowel digitaal als schriftelijk verschijnen, bieden aanvullende, vakgerichte informatie. ForFarmers heeft zich in 2007 ruim tweehonderd keer gepresenteerd op beurzen, open dagen, sector- en studiebijeenkomsten. Vele relaties hebben een bezoek gebracht aan deze bijeenkomsten. Ook de website
pagina 16
Partusconcept
van ForFarmers, www.forfarmers.eu, biedt een breed scala aan informatie en de mogelijkheid tot online communicatie. Via het dier&plantPORTAAL kunnen veehouders en akkerbouwers bestellingen plaatsen en kan bedrijfsspecifieke informatie worden opgevraagd. Naast vakinhoudelijke informatie en de digitale beschikbaarheid van Voertaal en Futterpost biedt de site de mogelijkheid om via agrisell.eu vragers en aanbieders van producten met elkaar in contact te brengen.
Innovatie Kennis is kracht. Kennis en innovatie geven bedrijven de kracht om verder te ontwikkelen, te groeien en succes te boeken. Deze mondiale trend van toenemende behoefte aan toegepaste kennis is ook in de agrarische branche sterk merkbaar. Voor bedrijven kan innovatie het verschil betekenen tussen voorop lopen en achterop raken, soms zelfs tussen succes en falen. Investeren in de toekomst krijgt alleen gestalte als er innovaties plaatsvinden. ForFarmers geeft hier continu invulling aan door te werken met innovatieteams. Deze werken per sector aan de ontwikkeling van nieuwe producten en concepten. Daarnaast heeft ForFarmers het innovatiefonds Farmers for Farmers opgericht. Dankzij dit fonds worden praktische innovaties bereikbaar voor iedereen. De innovaties, die het innovatiefonds ondersteunt, komen altijd rechtstreeks van het boerenerf. Dit is ook de kracht van het
verslag directie
fonds: het zijn praktijkinnovaties, die vanuit het fonds ondersteund worden. Hierdoor heeft de agrarische ondernemer de mogelijkheid om zijn of haar innovatie ook daadwerkelijk te verwezenlijken. Enkele innovaties van ForFarmers in 2007 zijn: Het MELK®-systeem MELK® = Meer Energie voor Lakterende Koeien. ForFarmers heeft dit systeem voor de melkveehouderij geïntroduceerd als vervanger van het VEM-systeem. Door gebruik te maken van MELK® in plaats van VEM, wordt er een veel beter onderscheid gemaakt in energie en eiwit. Een koe wordt dus (veel) nauwkeuriger gevoerd. Dit resulteert in tien procent besparing op de krachtvoerhoeveelheden en vijf procent lagere krachtvoerkosten. Het Partusconcept Het Partusconcept voor de melkveehouderij is geïntroduceerd met als doel het management en de voeding rondom kalven te optimaliseren. Hierbij past een nieuw droogstandsvoer, dat problemen rondom het kalven (bijvoorbeeld aan de nageboorte blijven staan) kan voorkomen. Het Partusconcept draagt bij aan de verbetering van het rendement op een rundveebedrijf.
Pigcare® Met Pigcare® worden de gezondheidsrisico´s op een varkensbedrijf in kaart gebracht. Hiermee wil ForFarmers de gezondheid van varkens verbeteren en varkenshouders en voorlichters bewust maken van de manieren waarop ziektekiemen binnen en buiten bedrijven worden verspreid. Met Pigcare® staat de zorg voor het varken centraal. Smulconcept® compleet Met het nieuwe Smulconcept® compleet is een nieuw assortiment voeders voor de vleesvarkenshouderij geïntroduceerd. Met dit assortiment is de vleeskwaliteit van vleesvarkens nog beter te sturen. Daarnaast is een nieuw energie- en eiwitwaarderingssysteem (E-vlees) voor de vleesvarkenshouderij ontwikkeld, waardoor het meest optimale rantsoen kan worden samengesteld. Dit resulteert in een goede voerbenutting en een maximale vleesaanzet, met als resultaat: een betere vleeskwaliteit, efficiënte voerbenutting en een hoger rendement. Formule1 vleeskuikenvoeders Door de inzet van het vernieuwde Vleeskuiken Start Superieur voer, wordt een snelle start van de groeicyclus van het vleeskuiken gerealiseerd. De nieuwe Formule1 vleeskuikenvoeders brengen een hoger rendement. Dit is te danken aan de lagere voerkosten en een hogere groei van het dier.
pagina 17
verslag directie
Medewerkers Bij ForFarmers werken 600 medewerkers (omgerekend naar volledige dienstverbanden). Hiervan is 91% man en 9% vrouw. 58 personen werken parttime. De inzet en betrokkenheid van de medewerkers zijn zeer hoog. Kenmerkend hierbij is het lage ziekteverzuim. Met een verzuimpercentage van 3,6% scoort ForFarmers uitzonderlijk goed. De betrokkenheid en binding tussen personeel en bedrijf blijken ook uit het lage percentage personeelsverloop van 8,5%. De medewerkers zijn gemiddeld 14,8 jaar in dienst. Hierbij willen we de opmerking plaatsen dat de dochteronderneming BMG pas sinds twee jaar actief is. In 2007 hebben veel medewerkers een opleiding gevolgd en succesvol afgerond. ForFarmers investeert hiermee in persoonlijke en vakinhoudelijke groei. Daarnaast beschikt ForFarmers over een “kweekvijver” voor de functie van voorlichter. Zeven schoolverlaters hebben in 2007 deze opleiding gevolgd. De jaarlijkse functionerings- en beoordelingsgesprekken hebben als doel coachend en sturend te zijn. Deze leveren een bijdrage aan de persoonlijke ontwikkeling van de medewerker, maar zeker ook aan de ondernemingsontwikkeling. In digitale ARBO-handboeken zijn personeelsaspecten, zoals personeelsvoorzieningen, veiligheidsaspecten, gezondheidsmaatregelen en
medezeggenschap inzichtelijk weergegeven. Hierdoor wordt een optimaal werkklimaat nagestreefd en geborgd. Naast een vertrouwenspersoon is er een non-discriminatiebeleid. In het kader van de periodieke Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE) heeft er in 2007 een RIE-onderzoek plaatsgevonden voor de sector transport binnen ForFarmers. Uit genoemde onderzoek komt naar voren dat veel zaken op het gebied van arbeidsomstandigheden reeds zijn uitgevoerd, geformaliseerd, of er is aandacht voor. De informatiegids “Werk en veiligheid” is hiervan een goed voorbeeld. Verder wordt er een plan van aanpak opgesteld ter verdere verbetering en optimalisatie van de arbeidsomstandigheden op het gebied van: • biologische agentia (virussen, bacteriën etc.) • fysieke belasting • persoonlijke beschermingsmiddelen Opvallend is het enthousiasme van de medewerkers. Deze hebben de ambitie om samen te werken aan een toekomst als internationale, klantgerichte onderneming. Dat is de motivatie voor extra inspanningen, inzet en uitdagingen. De ondernemingsraden van ForFarmers en BELA zijn uitvoerig betrokken bij de strategische keuzes van de directie. Daarbij is de ondernemingsraad en dus de medezeggenschap op landenbasis georganiseerd. Wel vindt er regelmatig overleg plaats tussen de ondernemingsraden van Nederland en Duitsland. Ook het gestructureerde werkoverleg met en tussen medewerkers is ingebed in de onderneming en daarmee wordt inhoud gegeven aan een professionele medezeggenschap. De prestaties van ForFarmers zijn alleen mogelijk dankzij de inzet van de medewerkers. Daarom biedt ForFarmers via de werknemersparticipatie de mogelijkheid om ook in het vermogen van ForFarmers en haar behaalde resultaten te kunnen meedelen. Via deze werknemersparticipatie, worden medewerkers beter betrokken bij ForFarmers en hebben ze een stevigere binding met ForFarmers. Voor deze werknemersparticipatie heeft ForFarmers B.V. in 2007 bijna 5% nieuwe aandelen uitgegeven.
pagina 18
verslag directie
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) maakt integraal deel uit van het ondernemerschap van ForFarmers. In de (afdelings)jaarplannen wordt door de directie nadrukkelijk aandacht gevraagd voor MVO. Aspecten van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen zijn opgenomen in de handboeken en procesbeschrijvingen. Onderdeel hiervan zijn de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden behorend bij iedere functie. Ook de invoering van gedragscodes vanuit Corporate Governance getuigt van de verant-
woordelijkheid die ForFarmers neemt omtrent het MVO. Het jaarverslag is openbaar en wordt naast verzending naar alle leden en overige relaties, ook gepubliceerd op de website www.forfarmers.eu/files/jaarverslagen/jaarverslag_2007.pdf.
pagina 19
verslag directie
Ketenverantwoordelijkheid De kwaliteit van voeders wordt in grote mate bepaald door de kwaliteit van de grondstoffen. Voor handelsartikelen geldt, dat de kwaliteit wordt bepaald door de ingekochte producten. Kwaliteit omvat diverse aspecten, zoals rendement, voedselveiligheid en maatschappij. Deze aspecten staan niet altijd in lijn met elkaar. Bij de aankoop van grondstoffen en handelsartikelen wordt gestreefd naar een optimale balans tussen deze verschillende belangen. In 2007 is er op de grondstoffenmarkt een toenemende vraag naar grondstoffen geweest. Deze vraag is veroorzaakt door de behoefte vanuit de energiesec-
pagina 20
tor en door de economische groei in landen als China en India. Daarnaast is het aanbod van grondstoffen beperkt door tegenvallende oogsten. Dit maakt de positie van de kopende partij niet sterker. Eisen stellen in deze vraagmarkt is alleen mogelijk indien er een meerprijs betaald kan worden. Dit ontneemt echter niet onze verantwoordelijkheid in de keten om zorgvuldig de belangen af te wegen en keuzes te maken. De niet voor humane consumptie geschikt geachte voedselbronnen worden in diervoeders op een verantwoorde wijze tot waarde gebracht. Behalve dat deze als agrarisch product zijn gewonnen, kunnen de niet
verslag directie
voor humane consumptie geschikte voedselbronnen ook op de volgende wijzen ontstaan: • De energiesector levert -ook nieuwe- stromen, die vrijkomen bij het winnen van energie uit plantaardige grondstoffen. • De levensmiddelenproducenten leveren stromen, die ontstaan bij de productie van levensmiddelen. • Levensmiddelen, die om uiteenlopende redenen uiteindelijk niet als levensmiddel worden verkocht (kleur/vorm/houdbaarheidsdatum), worden aangekocht en in het diervoeder alsnog tot waarde gebracht. Voorbeelden zijn onverkocht dagvers brood, de overgangscharges tussen de productie van naturel naar paprika chips etc. Om de risico’s in de keten te kennen en te beheersen, worden leveranciers en hun voorschakels over de gehele wereld systematisch bezocht en beoordeeld. Leveranciers of voorschakels die risico’s in onvoldoende mate onderkennen of beheersen vallen af. Dit leidt tot een ingedikte hoogwaardige leverancierslijst. In dit kader is een samenwerking met andere grotere voerbedrijven in Nederland gevormd onder de naam “TrusQ”. Recentelijk zijn ook Belgische partijen toegetreden tot TrusQ. Ook de interne organisatie kent risico’s. Op het gebied van arbeidsomstandigheden, voedselveiligheid en financiën zijn risicoanalyses gemaakt. Dit kunnen risico’s zijn die in de organisatie ontstaan of van buiten de organisatie komen. Voor beide situaties zijn beheersmaatregelen genomen om de organisatie te vrijwaren voor de gevolgen van deze risico’s. In stuurgroepen op het gebied van Kwaliteit, Arbo en Milieu, wordt de voortgang bewaakt en geëvalueerd. In alle overlegvormen binnen ForFarmers vindt overleg met betrekking tot arbeidsaspecten gestructureerd plaats. Deze zijn vastgelegd in de handboeken. In ons handelen in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen hebben we aandacht voor de drie P’s: Planet, People en Profit.
Binnen ForFarmers kunnen we op dit moment de volgende zaken noemen: Planet: • Voor elke diergroep hebben we voeders in ons assortiment die leiden tot betere benutting van de mineralen. • Via bepaalde voeders/voerprogramma’s kunnen we de uitstoot van milieuonvriendelijke gassen reduceren. • Onze voorlichters akkerbouw & loonwerk hebben kennis van geïntegreerde gewasbescherming en de invloed hiervan op het water en de bodem. De betreffende opleidingen zijn een uitvloeisel van het convenant tussen de handel in gewasbeschermingsmiddelen, diverse maatschappelijke organisaties en de overheid. • In onze bemestingsadviezen proberen we tot een optimale benutting van de aanwezige mineralen in organische mest te komen. • In het gebruik van alternatieve energiebronnen doen we ervaring op met een bulkauto die rijdt op plantaardige olie. Ten aanzien van ons electriciteitsgebruik hebben we onderzoek gedaan naar het zelf opwekken van groene energie, maar vanwege een verandering in de regelgeving is dit project gestaakt. • We zorgen voor energiereductie door het meer bewust omgaan met onze productiemiddelen. We hoeven hierbij niet alleen te denken aan ons productieapparaat, dat veel electriciteit gebruikt, maar ook aan het brandstofgebruik van ons wagenpark. • Bij de aankoop van grondstoffen spelen niet alleen aspecten als de verhouding voederwaarde/prijs en de voedselveiligheid een rol, maar ook de vraag hoe een grondstof gemaakt wordt. Zo zijn er bijvoorbeeld, ter bescherming van het oerwoud en de plaatselijke bevolking, afspraken gemaakt met maatschappelijke organisaties over de wijze van teelt en productie van soja in Brazilië. • ForFarmers maakt voor haar bedrijfsactiviteiten veelvuldig gebruik van reststromen, veelal uit
pagina 21
verslag directie
•
•
•
•
•
•
de humane voedingsindustrie (bijvoorbeeld wei, citruspulp en melasse). Op deze manier wordt optimaal gebruik gemaakt van beschikbare grondstoffen, die anders alleen met een grotere negatieve invloed op het milieu verwerkt worden. Dergelijke producten vormen circa 30% van de gebruikte grondstoffen van mengvoeders. Zowel in financiële zin, als door het mede ontwikkelen van nieuwe stalsystemen en voersystemen (denk aan ComfortClass) draagt ForFarmers bij aan de optimalisatie van dierwelzijn. Door studie- en trainingsdagen worden veehouders geïnformeerd over de mogelijke methoden van aanpak om het dierwelzijn te bevorderen. Het nieuwe energiewaarderingssysteem MELK® voor de melkveehouderij leidt tot een betere benutting van voedermiddelen door melkkoeien, waardoor er minder mineralenuitstoot naar het milieu optreedt. Het Pigcare® concept voor de varkenshouderij waarborgt een betere gezondheidsstatus van varkens en daardoor meer dierenwelzijn. Overleg met de vakbonden vindt regelmatig plaats, zowel op bedrijfsniveau, als via bedrijfsorganisaties (in Nederland: Nevedi, in Duitsland: DVT). Daarnaast is ForFarmers lid van Bemefa in België. Er is zeer regelmatig contact met zowel gemeentelijke als provinciale overheden. Tijdens deze overlegvormen komen verschillende aspecten met betrekking tot Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen aan de orde. Enkele succesvolle projecten in het kader van energiebesparing zijn: blindstroomreductie, energiezuinige verlichtingssystemen en optimalisatie branden van de stoomketels.
People: • Een belangrijk aandachtspunt is voedselveiligheid. Onder andere via het samenwerkingsverband TrusQ besteden we hieraan veel aandacht. • Als diervoederproducent werken we aan het uitdragen van een positief beeld van de sector door
pagina 22
•
•
•
•
•
initiatieven als ´ComfortClass´ en ´Varkens in Zicht´ financieel te ondersteunen. Via gerichte voeding van dieren zijn de consumentenproducten te voorzien van positieve aspecten ten aanzien van de gezondheid. We kunnen hierbij denken aan producten met een beter vetzuurpatroon. Onze medewerkers zijn het belangrijkste ´kapitaal´ van onze onderneming. Via een goed Human Resource Managementbeleid willen we komen tot een prettig werkklimaat, dat leidt tot goed ondernemerschap binnen de organisatie. ForFarmers hanteert een actief communicatiebeleid richting haar stakeholders; daartoe organiseert zij regelmatig excursies, voorlichtingsbijeenkomsten en bedrijfsbezoeken op één van haar locaties. In 2007 zijn onder andere een afvaardiging van Reed Elsevier en de Gezondheidsdienst op bezoek geweest. ForFarmers ondersteunt financieel de Bergmann stichting in Langförden, actief op het gebied van de humane gezondheidszorg. Daarnaast ondersteunt ForFarmers, via het beschikbaar stellen van meerdere trucks, de truckrun door Twente. Dit is een rit waarbij gehandicapten als bijrijder in een truck meegaan. Werknemers van ForFarmers worden regelmatig getraind in het verantwoord omgaan met ARBOaspecten, waaronder ergonomisch verantwoord tillen.
verslag directie
Profit: • ForFarmers heeft als doelstelling minimaal 30% van het resultaat uit te keren over de door haar behaalde positieve financiële resultaten. • De totale rendementsdoelstelling voor kernactiviteiten bedraagt 8 tot 12% van het relevante deel van het eigen vermogen. • De in 2005 aangegeven ambitie om binnen vijf jaar in omvang te verdubbelen (in tonnen mengvoer) is in 2007 al voor een groot gedeelte gerealiseerd. Autonome groei en verdere acquisities zijn de instrumenten om deze groeidoelstellingen verder te verwezenlijken. • ForFarmers heeft een hoge solvabiliteit. Het groeiscenario zal naar verwachting met zich meebrengen dat het percentage vreemd vermogen zal toenemen, waarbij een minimumpercentage van 35% voor de solvabiliteit wordt nagestreefd.
Het financiële resultaat ForFarmers heeft in 2007 een prima rendement gerealiseerd. Door een verdere toename van de bezetting van onze productiefaciliteiten en een nog effectievere en efficiëntere inzet van mensen en middelen, is wederom een stijging van het resultaat gerealiseerd. Daarnaast hebben we de effecten van de grondstoffenprijsstijgingen goed weten te beheersen. De bijdrage aan ons resultaat door minderheidsdeelnemingen bedraagt € 13 miljoen. Dit is aanzienlijk hoger dan in 2006 (toen € 8,1 miljoen). In het bedrijfsresultaat zijn de boekwinsten ontstaan na afstoting van niet aan de kernactiviteiten dienstbare activa, ter grootte van € 3,3 miljoen (in 2006: € 3,1 miljoen), verwerkt. Ons voorstel is om, conform onze doelstellingen, 30% van het resultaat na belastingen, ter grootte van € 23.303.000, ofwel € 6.991.000, uit te keren aan onze aandeelhouders. Het resterende deel van het resultaat zal worden toegevoegd aan de wettelijke reserve deelnemingen en de overige reserves.
Vooruitzichten ForFarmers heeft de afgelopen jaren de eerste stappen van haar strategie om te groeien in haar kernactiviteiten gezet. De ambitie “Groei als ondernemer” wordt ook naar de toekomst gehanteerd. De markt voor voeders, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, zaaizaad en pootgoed in Noordwest-Europa en specifiek in de thuismarkten Duitsland en Nederland zal niet groeien. Daarom zal ForFarmers, naast autonome groei, op zoek gaan naar nieuwe kansen, bijvoorbeeld via acquisities. Verdere groei is nodig om ook in de toekomst een goede partner te blijven voor de huidige en toekomstige klanten. ForFarmers wil een bijdrage blijven leveren aan de agrarische ondernemers. Voor 2008 zijn investeringen voorzien voor met name de grondstoffenontvangst en –opslag in Langförden, vrachtwagens en voor de andere productielocaties. Ook zal het automatiseringssysteem SAP in Nederland een update ondergaan en worden geïntegreerd op de Duitse vestigingen. Deze investeringen kunnen naar verwachting worden betaald uit de beschikbare middelen. Daarnaast worden er studies gestart naar de uitbreiding en vervanging van de huidige productielocaties. ForFarmers kan en wil investeren in verdere groei in omvang en efficiency. De verwachting is dat de afzet van ForFarmers ook in 2008 verder zal groeien. Met de groei van de afzet zal ook het aantal medewerkers verder toenemen.
Tot slot ForFarmers heeft gekozen voor groei. Dit past in haar ambitieuze strategie als efficiënte onderneming. Hierdoor kan zij haar rol naar haar klanten, vermogensverschaffers, medewerkers en andere belanghebbenden optimaal invullen. Ze gaat dus voor: “Groei als ondernemer”. Lochem, 11 maart 2008 B.J. Ruumpol Algemeen directeur
pagina 23
pagina 24
kerncijfers
2007
2006
2005
1)
2003
600
546
380
485
497
Toevoeging wettelijke reserve deelnemingen Toevoeging overige reserve
12.661 3.651
8.078 6.138
4.730 7.583
6.168 3.861
3.880 2.252
Dividenduitkering
16.312 6.991
14.216 0
12.313 0
10.029 0
6.132 0
Resultaat na belastingen
23.303
14.216
12.313
10.029
6.132
46,0%
55,2%
71,2%
64,5%
58,9%
593.511
331.051
267.786
386.680
341.734
Afzet (x tonnen) Mengvoeders Ruwvoer en bijproducten 4) Enkelvoudige voeders
2.320.670 264.680 67.837
1.539.868 329 41.519
1.255.322 408 31.645
1.191.109 301 26.097
1.118.834 5.602 27.380
Veevoeders
2.653.187
1.581.716
1.287.375
1.217.507
1.151.816
Meststoffen
68.179
68.223
78.431
78.805
73.464
Totaal aantal medewerkers 2)
2004
Financiële gegevens (in € x 1.000) Voorgestelde resultaatverdeling
Solvabiliteit 3) Omzet
1)
2004 gecorrigeerd naar 52 weken
2)
Omgerekend naar volledige dienstverbanden
3)
Eigen vermogen in procenten van het balanstotaal, op basis van geconsolideerde cijfers, gecorrigeerd voor financiële vaste activa
4)
Inclusief afzet Cebeco Ruwvoeders en Malenstein vanaf 1 juli 2007
pagina 25
jaarrekening 2007
Geconsolideerde balans
In € x 1.000, na verwerking van de voorgestelde resultaatbestemming 30-12-2007
01-01-2007
18.822 20.533 10.157 1.369 442
15.920 19.959 7.991 957 429
51.323
45.256
73.443 5.833
55.929 932
79.276
56.861
130.599
102.117
Voorraden
42.208
23.428
Vorderingen Handelsdebiteuren Belastingen en sociale premies Overige vorderingen en overlopende activa
51.853 4.069 12.928
35.424 3.491 10.625
68.850
49.540
15.493
24.868
126.551
97.836
257.150
199.953
Vaste activa Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen Machines en installaties Andere bedrijfsmiddelen In uitvoering Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbaar
Financiële vaste activa Deelnemingen Vorderingen
Totaal vaste activa Vlottende activa
Liquide middelen
Totaal vlottende activa
pagina 26
jaarrekening 2007
Groepsvermogen Aandeel van derden
30-12-2007
01-01-2007
161.175
136.897
1.775
1.248
162.950
138.145
6.392 3.768 5.172
7.197 3.178 1.824
15.332
12.199
12.095 1.346
516 -
13.441
516
26.953 6.190 6.629 2.354 23.301
13.206 15.859 2.840 17.188
65.427
49.093
257.150
199.953
Voorzieningen Personeel Latente belastingen Overige
Langlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Overlopende passiva
Kortlopende schulden Schulden aan leveranciers Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan groepsmaatschappijen Belastingen en sociale premies Overige schulden en overlopende passiva
pagina 27
jaarrekening 2007
Geconsolideerde resultatenrekening
In € x 1.000 2007
2006*
Omzet Kortingen
593.511 18.042
331.051 18.254
Netto omzet Kosten van grond- en hulpstoffen
575.469 491.743
312.797 256.073
Brutowinst Overige bedrijfsopbrengsten
83.726 7.104
56.724 6.307
Bedrijfsopbrengsten
90.830
63.031
Personeelskosten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten
31.284 8.099 39.180
20.429 5.965 30.909
Bedrijfslasten
78.563
57.303
Bedrijfsresultaat
12.267
5.728
Resultaat andere deelnemingen Rentebaten Rentelasten
13.399 1.881 - 1.453
8.078 2.266 - 446
Financiële baten en lasten
13.827
9.898
Resultaat voor belastingen en gewone bedrijfsuitoefening Belastingen
26.094 - 2.373
15.626 - 1.377
Groepsresultaat na belastingen Aandelen van derden
23.721 - 418
14.249 - 33
Resultaat na belastingen
23.303
14.216
* Betreffen de vergelijkende cijfers van Coöperatie FromFarmers U.A.
pagina 28
jaarrekening 2007
Toelichting
ForFarmers B.V. is opgericht op 3 juli 2007 en heeft het vermogen van de Coöperatie FromFarmers U.A. verkregen door het laten doorzakken van activa, passiva en activiteiten van de coöperatie. De financiële gegevens van het vermogen dat is overgegaan, zijn met ingang van 1 januari 2007 verantwoord in de jaarrekening van ForFarmers B.V. Formeel kent ForFarmers B.V. derhalve geen cijfers over de periode voor 2007. Voor een juist inzicht, zijn op een aantal plaatsen de vergelijkende cijfers van de coöperatie over voorgaande jaren gepresenteerd. Ten behoeve van de vergelijkingsdoeleinden zijn deze cijfers waar nodig aangepast. Materiële vaste aktiva
De hierna weergegeven verkorte jaarrekening is ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening van ForFarmers B.V., die door Ernst & Young Accountants is gecontroleerd en waarbij op 11 maart 2008 een goedkeurende accountantsverklaring is verstrekt.
Boekwaarde begin boekjaar Investeringen Boekwaarde activa acquisities Desinvesteringen Afschrijvingen
45.256 4.658 10.086 - 528 - 8.149
136.897 23.303 - 3.011
Boekwaarde einde boekjaar
51.323
Saldo begin boekjaar Resultaat na belastingen Goodwill ten laste van eigen vermogen Omzetting in vermogen op naam Pre-Mervo en Probroed Kapitaalstortingen Dividenduitkering Overige mutaties Saldo einde boekjaar
161.175
In de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling hebben zich in 2007 geen materiële wijzigingen voorgedaan. Hierna volgen enkele specificaties van posten uit de geconsolideerde balans en de geconsolideerde resultatenrekening. Alle bedragen luiden in € x 1.000, tenzij anders vermeld. Eigen vermogen
5.001 5.957 - 6.991 19
Financiële vaste aktiva, deelnemingen Boekwaarde begin boekjaar Cebeco Ruwvoeders naar groepsmaatschappijen Resultaat deelnemingen Omzetting in vermogen op naam Pre-Mervo en Probroed Dividenduitkering deelnemingen Overige
55.929
Boekwaarde einde boekjaar
73.443
Aandeel van derden - 148 13.399 5.001 - 858 120
Stand per begin boekjaar Bij: verwerving Toevoeging uit resultaat
1.248 109 418
Stand einde boekjaar
1.775
Personeelsaantal Omgerekend naar volledige dienstverbanden Personeelsaantal begin boekjaar Bij: personeel bij verworven deelnemingen Overige indiensttredingen Uit dienst
546 34 70 - 50
Personeelsaantal einde boekjaar
600
pagina 29
overige gegevens
Accountantsverklaring Wij hebben gecontroleerd of de in dit verslag opgenomen verkorte geconsolideerde jaarrekening van ForFarmers B.V. te Lochem voor het boekjaar eindigend op 30 december 2007 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde geconsolideerde jaarrekening 2007 voor het boekjaar eindigend op 30 december 2007 van ForFarmers B.V. Bij die geconsolideerde jaarrekening hebben wij op 11 maart 2008 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte geconsolideerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de geconsolideerde jaarrekening 2007 van ForFarmers B.V. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de geconsolideerde jaarrekening te verstrekken.
Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte geconsolideerde jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening.
pagina 30
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.
Oordeel Naar ons oordeel is de verkorte geconsolideerde jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening.
Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de vennootschap en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de verkorte geconsolideerde jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige geconsolideerde jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 11 maart 2008 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel. Ede, 11 maart 2008 Ernst & Young Accountants namens deze w.g. F. de Bruijn RA
overige gegevens
Bestemming van het resultaat De statuten van de vennootschap bevatten de volgende bepalingen inzake de bestemming van het resultaat. Artikel 27 van de statuten van de vennootschap luidt als volgt. 1. De winst staat ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders. 2. De vennootschap kan slechts uitkeringen doen voor zover haar eigen vermogen groter is dan het gestorte en opgevraagde deel van het geplaatste kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden. 3. Uitkering van de winst geschiedt eerst na vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. 4. Door de vennootschap gehouden aandelen of certificaten en aandelen of certificaten die de vennootschap in vruchtgebruik heeft, tellen niet mee bij de berekening van de winstverdeling. 5. De algemene vergadering kan besluiten tot het doen van tussentijdse uitkeringen. Een besluit tot het uitkeren van een interim-dividend uit de winst over het lopende boekjaar kan tevens door de directie worden genomen. Uitkeringen als in dit lid bedoeld, kunnen slechts geschieden indien is voldaan aan het bepaalde in lid 2 van dit artikel. 6. Tenzij de algemene vergadering een andere termijn vaststelt, worden dividenden binnen dertig dagen na vaststelling ter beschikking gesteld. 7. De algemene vergadering kan besluiten dat dividenden geheel of gedeeltelijk in een andere vorm dan in contanten zullen worden uitgekeerd. 8. Ten laste van de door de wet voorgeschreven reserves mag een tekort slechts worden gedelgd indien en voor zover de wet dat toestaat. 9. Is de som van het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal en de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden, geringer dan het laatst vastgestelde wettelijk minimumkapitaal, dan moet de vennootschap een reserve aanhouden ter grootte van het verschil.
Aan de algemene vergadering van aandeelhouders wordt voorgesteld het resultaat over 2007 als volgt te verdelen.
Voorgestelde bestemming resultaat na belastingen (in € x 1.000) Toevoeging aan de wettelijke reserve deelnemingen 12.661 Dividenduitkering 6.991 Toevoeging aan de overige reserves 3.651 Resultaat na belastingen
23.303
Dit voorstel is reeds in de jaarrekening verwerkt. In de aandeelhoudersvergadering van 26 maart 2008 zal worden voorgesteld het bedrag van de dividenduitekering ad € 6.991.000 als een tussentijdse resultaatuitkering uit te betalen.
Jaarrekening In het voorliggende verslag zijn gedeelten van de jaarrekening 2007 van ForFarmers B.V. opgenomen. Deze jaarrekening ligt voor leden van de Coöperatie FromFarmers U.A., certificaathouders en andere belangstellenden ter inzage op het kantoor van de vennootschap te Lochem. De jaarrekening 2007 kan ook schriftelijk bij het directiesecretariaat van de vennootschap te Lochem worden opgevraagd.
pagina 31
colleges
Raad van commissarissen
J. Markink voorzitter
J.W. Eggink secretaris
E.J. Aalpoel algemeen plaatsvervanger
J.W. Knoef
H. de Lange
pagina 32
H.E.J. Schukkert
De heer Markink is sinds 2000 lid van de raad van commissarissen en sinds 2002 voorzitter en herbenoembaar in 2008*. De heer Markink is tevens voorzitter van de raad van commissarissen van FromFarmers en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. Hij is daarnaast lid van de gemeenteraad van de gemeente Berkelland, lid van de Provinciale Staten van Gelderland, bestuurslid van de Coöperatie Cebeco, voorzitter van de raad van commissarissen van de Accon-Avm groep en lid van de raad van toezicht van AOC Oost. De heer Eggink is sinds 2002 lid van de raad van commissarissen en is sinds medio 2002 secretaris. Zijn ambtstermijn eindigt in 2010*. De heer Eggink is tevens lid van de raad van commissarissen van FromFarmers en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. Daarnaast is de heer Eggink vicevoorzitter van de raad van commissarissen van Rabobank Graafschap-Noord te Zutphen. De heer Aalpoel is sinds 2000 lid van de raad van commissarissen en sinds 2002 algemeen plaatsvervanger. Hij is herbenoembaar in 2011*. Tevens is hij lid van de raad van commissarissen van FromFarmers en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. De heer Aalpoel is regioraadslid bij Royal Friesland Foods, bestuurslid bij het Waterschap Veluwe en Lid Stuurgroep Technology Assessment van het Ministerie van LNV. De heer Knoef is sinds 2003 lid van de raad van commissarissen. Zijn ambtstermijn duurt tot april 2008*. De heer Knoef is tevens lid van de raad van commissarissen van FromFarmers en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. Daarnaast is de heer Knoef fokkerijraadslid van CR Delta, bestuurslid van de Rabobank Tubbergen en lid van de sectorraad van AOC Oost. De heer De Lange is sinds 2002 lid van de raad van commissarissen en herbenoembaar in 2010*. Hij is tevens lid van de raad van commissarissen van FromFarmers en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. De heer De Lange is lid adviesraad ASG-Praktijkonderzoek Varkenshouderij, bestuurslid van Privon (Praktijkinstelling Intensieve Veehouderij Oost-Nederland), bestuurslid Varkens in Zicht, commissaris bij AB Oost en bij Woningbouwcorporatie De Vest. De heer Schukkert is sinds 2005 lid van de raad van commissarissen. Zijn ambtstermijn duurt tot april 2008*. Hij is tevens lid van de raad van commissarissen van FromFarmers en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. De heer Schukkert is voorzitter van het bloembollenbedrijf Coöperatief be- en verwerkingsbedrijf ‘VroBol’ U.A.
colleges
G.D.J. Oonk
A. Welbergen
De heer Oonk is sinds 2000 lid van de raad van commissarissen en is gekozen op voordracht van de ondernemingsraad. Zijn ambtstermijn eindigt in 2009*. Hij is tevens lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. De heer Oonk is lid van de raad van commissarissen van Timmerije Kunstoffen B.V. en Timmerije Holding B.V. te Neede, bestuurslid Stichting Lobby Rijksweg 15/A18, bestuurslid Waterschap Rijn en IJssel Noord en voorzitter Stichting Achterhoek Promotie en Promotieprijs. De heer Welbergen is sinds 2005 lid van de raad van commissarissen. Zijn ambtstermijn duurt tot april 2008*. Hij is tevens lid van de raad van commissarissen van FromFarmers en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. De heer Welbergen is secretaris van Gemeentebelangen Lochem en lid van het agrarische ledenpanel van de Rabobank Achterhoek-Noord.
Nieuw te benoemen leden raad van commissarissen op de algemene aandeelhoudersvergadering van 24 april 2008.
L.J.A. Trompert
Mevrouw Trompert is lid van de raad van commissarissen van Rabobank Salland, bestuurslid van de Stichting IJssellandschap, bestuurslid van het Rode Kruis Deventer e.o. Mevrouw Trompert wordt tevens voorgedragen als lid van de raad van commissarissen van FromFarmers en lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. De heer Ter Kuile is managing director bij Kempen & Co Corporate Finance. Hij wordt voorgedragen op voorstel van de ondernemingsraad. De heer Ter Kuile wordt tevens voorgedragen als lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers.
P. ter Kuile
J.W. Gerritsen
De heer Gerritsen is C.E.O. en voorzitter groepsdirectie van de Aviko Groep. Daarnaast is de heer Gerritsen lid van de concerndirectie van Cosun. Op 31 maart 2008 legt de heer Gerritsen deze functies neer. Wel blijft hij tot 31 augustus 2008 als adviseur voor enkele projecten beschikbaar. Hij wordt tevens voorgedragen als lid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers.
* Volgens een schema dat op 24 april 2008 aan de algemene vergadering van aandeelhouders wordt voorgesteld.
pagina 33
colleges
Bestuur
B.J. Ruumpol RA Bestuurder/algemeen directeur
Directie
Commercieel directeur Ing. J.N. Potijk
De heer Ruumpol is sinds februari 1991 in dienst bij ForFarmers en sinds januari 2003 als bestuurder/algemeen directeur ook voorzitter van de directie. Zijn dienstverband is voor onbepaalde tijd. Daarnaast is de heer Ruumpol bestuurder van de Coöperatie FromFarmers en voorzitter van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor ForFarmers. Uit hoofde van zijn functie bekleedt de heer Ruumpol, naast functies bij meerderheidsdeelnemingen, de volgende nevenfuncties: lid van de raad van commissarissen van Cebeco Groep B.V., Cefetra B.V., Cebeco Meststoffen B.V., Cebeco Agrochemie B.V., Agrovision B.V., Coöperatie Pre-Mervo U.A. en Probroed B.V., lid van het bestuur van de Stichting TrusQ en lid van het bestuur van Coöperatie CDL w.a.
Bestuurder/algemeen directeur B.J. Ruumpol RA
Directeur operationele zaken Ir. N.W. de Vos
Financieel directeur Drs. R.G. Steen RA RC
De heer Potijk is sinds augustus 1983 in dienst bij ForFarmers en sinds juli 2000 commercieel directeur. Zijn dienstverband is voor onbepaalde tijd. Uit hoofde van zijn functie is de heer Potijk lid van de raad van commissarissen van Subli B.V. en bestuurslid van de Stichting Gezinsbedrijf Plus. Ing. J.N. Potijk Commercieel directeur
De heer De Vos is sinds maart 1988 in dienst bij ForFarmers en sinds juni 1995 directeur operationele zaken. Zijn dienstverband is voor onbepaalde tijd. De heer De Vos heeft geen andere functies.
Ir. N.W. de Vos Directeur operationele zaken
De heer Steen is sinds januari 2008 in dienst bij ForFarmers als financieel directeur. Zijn dienstverband is voor onbepaalde tijd. De heer Steen heeft geen andere functies.
Drs. R.G. Steen RA RC Financieel directeur
pagina 34
ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern mer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groe als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondern
roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ndernemer Groei als roei als ondernemer ForFarmers B.V.
Bezoekadres: Kwinkweerd 12 7241 CW Lochem
Postbus 91, 7240 AB Lochem T: +31(0)573 28 88 00 F: +31(0)573 28 88 99
[email protected] www.forfarmers.eu
Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer ondernemer Groei als Groei als ondernemer
Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als ondernemer Groei als
