2
>
Colofon
4
Voorwoord
10 jaar LiveWIRE, van lef naar succes is een uitgave van LiveWIRE. LiveWIRE helpt technisch innovatieve ondernemers met de ontwikkeling van hun bedrijf. Met het bieden van persoonlijke begeleiding en een professioneel netwerk wil LiveWIRE de weerbaarheid en de kans op succes van ondernemers vergroten.
5
Innovatie en groei als mens én uiteraard als ondernemer
10
Structuur aanbrengen
13
De beste week uit ons bestaan
14
New breed of company
17
Iedereen kan ondernemer zijn
De JA-vuilnisbak zat helemaal vol
18
Geloof in eigen idee
21
Doe gewoon wat je voor ogen hebt
Morgen is er weer een dag
22
Ga de boer op!
25
Machinaal wegen vermarkten
Advies gebaseerd op vertrouwen
26
Bouwen aan je eigen droom
29
Beroep doen op advies van Shell
Ik leer nog steeds elke dag
LiveWIRE - een internationaal Shell-programma dat in Nederland wordt uitgevoerd door Syntens, Innovatienetwerk voor ondernemers - richt zich specifiek op technisch innovatieve ondernemers. Innovatie is immers de drijvende kracht achter de Nederlandse economie. Oplage 2.500 Fotografie Edwin Weers, Ernst Bode, Elmer Spaargaren, NFP Utrecht, Shell Nederland en Syntens Basisontwerp WD81 - Amsterdam Vormgeving en redactie Bijl, partners in public relations – Capelle aan den IJssel In opdracht van Shell Nederland - maart 2008 Sponsors van LiveWIRE:
3
ev
“
De drijvende krachten van de Nederlandse economie Allereerst wil ik LiveWIRE van harte feliciteren met het tweede lustrum. Al tien jaar draagt het programma actief bij aan het succes van de deelnemende technostarters. En dat zijn er nogal wat. Van de ruim 6.000 technostarters die ons land telt, participeren er jaarlijks ruim 200 in LiveWIRE Nederland. Tweehonderd technisch innovatieve bedrijven, die gedurende een jaar een ervaren coach en een uitgebreid netwerk tot hun beschikking krijgen. Die geassisteerd, gestimuleerd en ondersteund worden om hun business verder te ontplooien. Deelnemers aan het programma laten zien dat zij als innovatieve ondernemers prima in staat zijn de verbinding te leggen tussen de aanwezige kennis en de door de samenleving gewenste producten en diensten. Nieuwe innovatieve bedrijven geven impulsen aan de concurrentie, houden bestaande bedrijven scherp en stimuleren zo tot innovatie. Omdat ze werken op het snijvlak van innovatie en ondernemerschap, noem ik technostarters altijd de drijvende krachten van de Nederlandse economie. Ze zorgen voor economische groei en hoogwaardige werkgelegenheid. Het zijn mensen die de visie, de durf en het plezier hebben om een innovatief product, proces of dienst in de markt te zetten. Ze durven risico’s te nemen en werken keihard om hun onderneming tot een succes te maken. Uiteindelijk moeten ondernemers het natuurlijk vooral zélf doen, maar ik vind dat innovatieve technostarters best een steuntje in de rug mogen krijgen. Dat is er in de vorm van het programma TechnoPartner, een gezamenlijk initiatief van het Ministerie van Economische Zaken en het Ministerie van OCW. Dat moet er mede voor zorgen dat Nederland een land wordt waar het heel gewoon is dat onderzoekers en studenten een eigen bedrijf beginnen. Waar het vanzelfsprekend is dat kennisinstellingen en bedrijven zulke starters stimuleren en ondersteunen. En waar durfkapitalisten het normaal en rendabel vinden om in technostarters te investeren. LiveWIRE speelt een belangrijke rol in dit proces. Het is een
Maria J.A. van der Hoeven
belangrijk initiatief, en daarom steun ik het door de coachingsuren van Syntens te betalen. Ik hoop dat het enthousiasme, de gedrevenheid en de ervaringen van de deelnemende ondernemers u via dit boekje inspireren en stimuleren!
4
“
Minister van Economische Zaken
>
Verandering is een onvermijdbaar element in ons leven. En in bedrijven is het een onmisbaar element om te óverleven. In onze samenleving staan we voor grote uitdagingen als vergrijzing, individualisering, toenemende concurrentie en welvaartsbehoud. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, hebben we een grote behoefte aan ondernemerschap en innovatie. Ben Tiggelaar, bevlogen trainer en schrijver op het gebied van menselijk gedrag, leiderschap en verandering, over innovatie en groei als mens én als ondernemer. Hóé creëer je innovaties die aansluiten op de behoefte in de markt? Ben Tiggelaar richt zich in zijn werk op de hoe-vraag. “Waarom je het ondernemen van belang vindt, is natuurlijk heel belangrijk. En wat je precies gaat doen, is essentieel. Maar mijn vraag is: als je het ‘waarom’ en het ‘wat’ op orde hebt, hóé maak je er dan ook echt een succes van? Hoe realiseer je échte veranderingen als onderneming? Dit kun je natuurlijk nooit los zien van het individuele niveau. Hoe komt een mens tot nieuwe inzichten en nieuw gedrag? Dat zijn vragen die mij enorm boeien.”
Ben Tiggelaar Innovatie en groei als mens én uiteraard als ondernemer 5
6
Zelfvertrouwen en interactie met de markt
Succesvolle innovaties draaien
Hoe zuur is het als je een briljant idee hebt en niemand het wil? Je kunt innovatie op
vaak om een nieuwe oplossing
innovatie bedenken, maar hoe implementeer je die? Cruciaal hierin zijn volgens
voor een bestaand probleem
Tiggelaar het samenbrengen van het idee en de ontvankelijkheid ervoor op de markt. “Een manier waarop je dit kunt doen, is om in het ontwerpproces actief samen te werken met klanten. Een andere belangrijke factor is snelheid. Hoe snel kun je jouw idee omzetten in een prototype? Managementgoeroe Tom Peters zei ooit: ‘Ieder bedrijf moet binnen twee weken, en met een budget van duizend euro, een prototype kunnen bouwen waarmee je vervolgens gaat testen.’ Dan bouw je in de ontwikkelingsfase al aan de acceptatie van het product in de markt.” Zelfvertrouwen en interactie met de markt zijn belangrijke, basale ingrediënten. “Deze moeten gezamenlijk echter wel de oplossing bieden voor een reëel probleem”, stelt Tiggelaar. “Succesvolle innovaties draaien vaak om een nieuwe oplossing voor een bestaand probleem. Bijvoorbeeld de Senseo. Hier komt het succes niet alleen voort uit het gemak van het apparaat. Het is ook het gevolg van het feit dat kleinere huishoudens een probleem of ergernis hadden: namelijk dat ze iedere keer een pot koffie moesten zetten, waarvan ze telkens weer meer dan de helft moesten weggooien. Wat ik maar wil zeggen is: wie goed wil innoveren, moet weten wat de reële problemen van klanten zijn. Zorg ervoor dat je bij ze over de vloer komt! Nodig ze uit! En het mooie is, als je een reële oplossing hebt voor reële problemen, in de vorm van een product of een dienst, dan kun je ook een goede prijs vragen.” Oude gewoontes Om succesvol te kunnen innoveren, moet je zelf vaak veranderen. Om een innovatie binnen een bedrijf mogelijk te maken of om een innovatie in een bedrijf te implementeren, moet vaak ook het gedrag van medewerkers in het bedrijf veranderen. Of om een innovatie op de markt te brengen, moeten klanten de innovatie accepteren.
7
Dat is de praktijk. Tiggelaar vult aan: “Niet elke verandering is een verbetering, maar voor iedere verbetering is wel een verandering nodig. Daar valt niet aan te ontkomen. En bij veranderingen is menselijk gedrag de zwakke schakel.” Van alle mensen die beginnen met een persoonlijke verandering, valt meer dan 80% binnen twee jaar weer terug in oude gewoontes. Voor veranderingen in bedrijven zijn de cijfers vergelijkbaar. “Jezelf veranderen. Hoe dan wel? Dromen, durven en doen”, schrijft Tiggelaar in zijn gelijknamige boek. De technieken die succesvolle veranderaars gebruiken, kunnen we volgens hem indelen in drie stappen. “Dromen is de eerste stap. Deze draait erom dat we doelgerichte en concrete gedragsintenties formuleren. Doel van de tweede stap, durven, is om de moeilijkste verandermomenten gedegen voor te bereiden. Zo voor komen we terugval in oude, ineffectieve gewoontes. Dan is de derde stap: doen!” Bedoeling hiervan is volgens hem te starten met het gewenste gedrag en dit vervolgens te meten, zo nodig te belonen. In deze drie stappen combineert Tiggelaar bewezen inzichten, die betrekking hebben op ons bewuste, geplande gedrag én ons onbewuste, automatische gedrag. “Als je alleen mooie intenties vormt, maar niets verandert aan de dagelijkse omgeving waarin je functioneert, en daarmee aan je automatismen, is de kans op verandersucces heel gering. Je zult altijd beide moeten doen: én werken aan je voornemens én ervoor zorgen dat de omgeving waarin je leeft en werkt, het gewenste gedrag niet automatisch afremt, maar juist bevordert”, zo doceert Tiggelaar. En hij vervolgt: “Het geheim van zelfsturing, verandering en groei draait om het herkennen van onze uit-zon-der-lijk goede momenten en het stelselmatig werken aan het creëren van meer van zulke ervaringen. Je moet dus niet iemand anders willen
Niet elke verandering is een
worden, het gaat erom dat je meer jezelf wordt, zoals je nu al bent op je beste momen-
verbetering, maar voor iedere
ten. Daarvoor is het nodig om ons eigen gedrag dat bijdroeg aan deze positieve mo-
verbetering is wel een
menten, zeer concreet te omschrijven: meetbaar, actief en persoonlijk.”
verandering nodig
8
Durven
Je moet jezelf krachtig
De meeste mensen die beginnen aan een verandering, vallen weer terug in oude
herinneren aan je voornemens
gewoontes. Maar niet zomaar. Deze terugval treedt volgens Tiggelaar bijna altijd op tijdens crisismomenten die we vaak al lang van tevoren konden zien aankomen. Crisismomenten waarin je de afkeuring ervaart van anderen. Of momenten waarop je het veel te druk hebt met andere zaken. Met name stress en uitputting zijn factoren die kunnen zorgen voor terugval in oude, ineffectieve gewoontes. “Er is gelukkig iets aan te doen”, vertelt hij. “Onderzoek laat zien dat het actief anticiperen op crisismomenten zeer effectief is. De kans op doorzetten neemt hierdoor toe met een factor drie tot vier.” Zo helpen geheugensteuntjes om door te zetten op moeilijke momenten. Je moet jezelf krachtig herinneren aan je voornemens wanneer dit het meest nodig is. Bijvoorbeeld met plakkertjes en aantekeningen in je agenda of met reminders in de werkomgeving, zo luidt een van Tiggelaar’s tips. Doen Mensen leren vooral door directe feedback. Daarom moeten we volgens Tiggelaar ons nieuwe gedrag meteen vanaf het begin bijhouden. Daarbij heeft hij een aantal handvatten ontwikkeld om te blijven ‘doen’. “We kunnen uitstelgedrag voorkomen door onze start goed voor te bereiden. Als het niet ‘vanzelf’ leuk is om te beginnen, máák het dan leuk met beloningen. Nog een belangrijke: denk níét in termen van slagen of falen, maar in termen van leren. Als je je doelen écht belangrijk vindt, kun je niet mislukken, maar alleen leren onderweg. Verder zullen we ons gedrag vaak langere tijd moeten blijven meten om nieuwe gewoontes te vormen en terugval te voorkomen. Een jaar of langer is geen uitzondering. Geslaagde veranderingen werken positief en stimulerend. Wie gemotiveerd raakt om vaker de drie stappen toe te passen, dromen, durven en doen, krijgt meer grip op zijn leven en is dus beter in staat om zelf te veranderen en om innovaties te creëren!”, aldus Ben Tiggelaar.
* 9
Derek Roos - Mendix
Structuur aanbrengen 10
>
Wat begon als een oriënterend gesprek met een Syntens-adviseur,
LiveWIRE coachte ons bij de
eindigde met een plek in de LiveWIRE-finale als goedlopend innovatief
structurering van ons bedrijf
bedrijf. Derek Roos van Mendix heeft veel gehad aan het LiveWIRE-advies. “Vers van de universiteit waren we vooral met ons product bezig. LiveWIRE heeft ons geholpen een goede structuur in ons bedrijf aan te brengen.” Derek Roos en zijn studiegenoten Derckjan Kruit en Roald Kruit waren al zo’n twee jaar met hun innovatie bezig toen ze in 2005 bij LiveWIRE aanklopten voor een oriënterend gesprek. Roos: “Ons bedrijf begon net vorm te krijgen. We waren voornamelijk bezig met het verbeteren en verkopen van ons product en waren met onze eerste klanten in gesprek. We hadden weinig aandacht voor de interne organisatie. LiveWIRE heeft ons geholpen structuur in ons bedrijf aan te brengen.” Het product van Mendix is een portalplatform waarmee nieuwe bedrijfsapplicaties ontwikkeld en geïntegreerd kunnen worden. Zo kan Mendix bestaande systemen eenvoudig toegankelijk maken voor het web, waardoor bedrijven hun partners en klanten realtime inzicht kunnen geven in een deel van hun proces. Dit resulteert in meer tevreden klanten en een flinke tijd- en kostenbesparing. Bedrijven uit onder andere de financiële, logistieke en mediabranche als Sandd, Agis en Sanoma maken er gebruik van. Ongeveer één keer in de twee maanden spraken Mendix en twee Syntens-adviseurs met elkaar. Ze hielpen met de interne bedrijfsvoering en fungeerden als klankbord en coach. Het advies had vooral betrekking op het fiscale en juridische gedeelte van het bedrijf. “Zaken waar je je als starter helemaal niet mee bezig wilt houden. Je vindt alleen je product interessant en richt je daarop. Het is wel belangrijk dat het bedrijf eromheen ook goed loopt.”
xidne 11
Het kwam voor Roos als een grote verrassing dat Mendix in de LiveWIRE-finale stond. “We kwamen in de finale vanwege de potentie van ons product en onze ambitie om wereldwijd marktleider te worden. Uiteindelijk ging een ander bedrijf er met de winst vandoor. De jury was van mening dat er een te grote kans bestond dat we onze ambities niet waar konden maken.” Mendix hield uiteindelijk genoeg aan zijn finaleplaats over. “De publiciteit heeft veel naamsbekendheid opgeleverd. Daarnaast hebben we veel aan de voorafgaande mediatraining gehad. Het heeft ons bovendien de samenwerking met BDO CampsObers Accountants & Adviseurs, een van de partners van LiveWIRE, opgeleverd.” De visie van de jury heeft Roos ter harte genomen. “De ambitie om wereldwijd marktleider te worden, hebben we uitgesteld. Eerst moest ons bedrijf goed lopen. We hebben gewerkt aan onze boodschap en aandacht besteed aan de focus van de organisatie.” Uiteindelijk is die groei er wel gekomen. Na twee jaar heeft Mendix vijfendertig mensen in dienst en is de omzet elk jaar verdubbeld of zelfs verdriedubbeld. Roos: “We hebben ook een vestiging in Boston opgezet. We willen nog meer uitbreiden en richten ons op marketing en sales.” Gevraagd naar tips voor jonge ondernemers put Roos uit eigen ervaring. “Ik heb één tip: focus, focus, focus. Je moet vooral niet te breed willen beginnen met je bedrijf. Bij ons waren alle klanten welkom, maar dat kun je als starter niet waarmaken. Je kunt beter specifiek te werk gaan en je volledig op een bepaalde klantengroep richten. Durf daarbij vast te houden aan je visie. Als je een radicaal nieuw product op de markt wilt brengen, moet je erin geloven. De klant kent je product nog niet en zal misschien geneigd zijn om je weer de geijkte paden op te sturen. Je moet je eigen ding doen en niet te veel naar het, goedbedoelde, advies van klanten luisteren.”
* 12
Als je een radicaal nieuw product op de markt wilt brengen, moet je erin geloven
>
Thomas van den Groenendaal - Evening Breeze
Karel Jan Alsem - Rijksuniversiteit Groningen
De beste week uit ons bestaan Thomas van den Groenendaal kan nog steeds niet geloven wat
zijn meteen naar Curaçao en Bonaire gevlogen. We hebben
hem in de week na de LiveWIRE-finale allemaal is overkomen.
daar iedereen geïnterviewd die ook maar iets met ons product
“Het bericht in de Telegraaf over de finale is door ontzettend
te maken zou kunnen hebben. Met al die informatie hebben
veel Nederlanders in het buitenland gelezen. We zijn over-
we bepaald waar onze bedden aan moesten voldoen. Dat is
spoeld door reacties van geïnteresseerden die onze bedden in
ook de reden dat de vraag nu zo groot is: we bieden precies
hun resort willen plaatsen. Binnen een uur meldden zich
aan wat resorts nodig hebben.”
bijvoorbeeld drie geïnteresseerde importeurs voor Thailand.
Alsem kan zich zeker vinden in deze werkwijze: “De belang
We hebben het onwijs druk, maar het is een goede drukte. Dit
rijkste vraag is: hoe kan ik de klant bedienen? En het antwoord
is de beste week uit het bestaan van Evening Breeze.” En daarmee
begint altijd met een goed product. LiveWIRE stimuleert deze
doelt Van den Groenendaal niet alleen op de overweldigende
productontwikkeling en is daarom van groot belang. Je zou het
aandacht, maar ook op het versgetekende contract voor een
misschien niet verwachten, maar innovatie begint gemakkelijker
nieuw bedrijfspand en de vergevorderde gesprekken met
bij jonge ondernemers dan bij grote bedrijven. Grote organisaties
investeerders.
kijken naar de korte termijn en worden afgerekend op hun cashflow. Dan is er vaak geen ruimte om lang bezig te zijn met
Juryvoorzitter Karel Jan Alsem, universitair docent Marketing
productontwikkeling. Dat probleem hebben starters niet. Hun
bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit
probleem ligt eerder bij de vereiste investering en lange adem.
Groningen, vertelt waarom Evening Breeze de finale won: “We
Gelukkig kan LiveWIRE hen hiermee helpen.”
hadden als jury één belangrijk aandachtspunt: focus, richt je op strategie en marktbenadering. Evening Breeze heeft die
“De deelname aan LiveWIRE was inderdaad precies wat we
focus het beste aangebracht. Ze weten precies voor wie hun
nodig hadden. We zijn in een stroomversnelling geraakt die
product bedoeld is.”
Evening Breeze veel goeds oplevert. In alle gesprekken die we
met potentiële klanten of leveranciers hebben, kunnen we nu
Van den Groenendaal beaamt dit: “We hadden alleen nog
altijd op tafel gooien dat wij wel even de finale van Shell LiveWIRE
maar het idee bedacht voor een gekoeld hemelbed, maar we
hebben gewonnen!”, lacht Van den Groenendaal.
13
Siete Hamminga - Waleli
New breed of company 14
>
Draadloos en simpel. Dat is het uitgangspunt van de producten van
De hulp van LiveWIRE is het beste
Waleli, het bedrijf dat Siete Hamminga in 2002 oprichtte. Hamminga won
te omschrijven als een klankbord
met de GSM-deurbel de LiveWIRE-finale in 2003. Waleli is tegenwoordig een internationaal opererend bedrijf, dat samenwerkt met grote onder nemingen. ”Bedrijven als Waleli zijn de winnaars van de toekomst.” Hij was in Silicon Valley voor de afronding van de studie Technische Bedrijfskunde en verbaasde zich over de manier waarop technologische bedrijven te werk gingen. Dat kan anders, dacht Siete Hamminga. “Ik zag het als een uitdaging om techniek te vertalen naar de behoefte van de consument. Er wordt veel te ingewikkeld nagedacht over de ontwikkeling van nieuwe technische producten.” Hamminga wilde altijd al ondernemer worden. Het enige wat nog ontbrak, was een goed plan. “Mijn broer en ik bedachten dat de meeste mensen altijd portemonnee, sleutels en mobiel op zak hebben. Die dingen wilde ik combineren. Ik heb me gericht op de mobiele telefoon ter vervanging van de sleutelbos.” Hamminga was anderhalf jaar bezig met de ontwikkeling van een prototype. LiveWIRE heeft hem daarbij goed begeleid. “De samenwerking met de Syntens-adviseur was erg leuk en productief, hij had zelf ook al eens nagedacht over een combinatie van mobiel en sleutel, dus dat bevorderde de samenwerking enorm.” Het resultaat was de GSM-deurbel, waarmee de gebruiker iemand die aanbelt, op afstand te woord kan staan en kan binnenlaten met zijn of haar mobiele telefoon. “De hulp van LiveWIRE is het beste te omschrijven als een klankbord. Als starter heb je geen enkele notie van wat je moet doen om een eigen bedrijf op te zetten. Syntens verwees me ook door naar andere partijen.” Hamminga bouwde zo veel waardevolle contacten op. Het belangrijkste dat hij geleerd heeft in de afgelopen jaren, is de manier waarop je als starter met andere partijen moet praten. “Ik heb vooral gemerkt dat de
ilela 15
grens tussen partners en concurrenten heel dun is en dat je veel beter open kunt zijn over je ideeën. Omdat ineens kan blijken dat die ene concurrent juist een heel goede partner is of zelfs je eerste klant kan worden.” In 2003 won Waleli de LiveWIRE-finale. “Achteraf bezien was de start van mijn bedrijf ontzettend zwaar. De winst van LiveWIRE gaf me weer een stukje bevestiging dat ik goed bezig was.” Ook de publiciteit had volgens Hamminga een enorme impact. “Je businessplan is na het winnen van de finale nog steeds hetzelfde, maar voor potentiële klanten is het plotseling veel interessanter. Als je de Young Business Award wint, dan weten andere partijen dat het wel goed zit met je plannen.” Waleli is een ‘productontwikkelbedrijf’ met als uitgangspunt de ontwikkeling van draadloze en simpele producten, die zonder handleiding te gebruiken zijn. Daarnaast wordt Waleli steeds vaker door partijen als KPN, Siemens, Ericsson en Philips aan boord gehaald om innovatieve projecten aan te jagen of te versnellen. Ook Shell is, als aandeelhouder, bij het bedrijf betrokken. Op dit moment bestaat het kernteam van Waleli uit negen man. Daarnaast werken er nog zo’n vijfendertig mensen freelance op verschillende projecten. “Een new breed of company, zo zou je Waleli kunnen zien”, legt Hamminga uit. Dat ‘nieuwe soort bedrijf’ heeft volgens hem een aantal kenmerken. “We verzamelen partijen om ons heen met elk hun eigen expertise in plaats van allerlei mensen op de loonlijst te zetten. Daarnaast zorgen we ervoor dat we zichtbaar zijn in de media. De
Je businessplan is na het winnen van de finale nog
technologiebranche is erg grijs en slecht in communicatie. Daar ben ik blij om, want wij
steeds hetzelfde, maar voor potentiële klanten is het
kunnen ons daarom op een positieve manier profileren.”
plotseling veel interessanter
* 16
>
Miranda Bensing - Aristo Taaltrainingen
Niels Paauw - Innocent Drinks
Iedereen kan ondernemer zijn
De JA-vuilnisbak zat helemaal vol
Niet zozeer haar product, als wel de marktbenadering en haar
De jonge ondernemers van Innocent Drinks wonnen in 2000
enthousiasme maakten dat Miranda Bensing de LiveWIRE-
met hun gezonde smoothies de LiveWIRE-finale in Engeland.
finale in 2000 won. Met haar vraaggerichte taaltrainingen
Sindsdien is hun bedrijf enorm gegroeid. In 2005 kwam er ook
staat ze nu in de top tien van Nederlandse taalinstituten.
een vestiging in Nederland.
“Ik ben begonnen als projectleider bij een opleidingsinstituut
Drie ondernemende Engelse jongens namen op een muziek-
en dacht: goh, een leuke business, maar ik zou het zelf anders
festival in Londen de proef op de som. Met £ 500 aan fruit
doen. Veel taalinstituten hebben een vastomlijnd aanbod, dat
vroegen ze aan het publiek of ze hun baan op moesten zeggen
nooit precies op de wensen van de cursist aansluit. Ik besloot
om smoothies te gaan maken. De bezoekers van het festival
daarom het bedrijf Aristo Taaltrainingen op te richten, waarbij
konden antwoord geven door hun lege flesjes in een JA- of een
ik uitging van wat de klant wil.
NEE-vuilnisbak te gooien. Na het weekend was de JA-vuilnisbak
Ik was verbaasd dat ik met mijn talenachtergrond door LiveWIRE
helemaal vol. De volgende dag hebben ze alle drie hun baan
werd gezien als iemand die een bedrijf kan leiden. Nu weet ik
opgezegd en zijn ze begonnen met Innocent Drinks.
dat iedereen ondernemer kan zijn, als je maar je enthousiasme
Niels Paauw is binnen de Nederlandse afdeling verantwoorde-
combineert met goed nadenken en plannen. Na de finale
lijk voor de marketing en communicatie voor de gezonde en
verscheen er een interview over Aristo Taaltrainingen in het
milieubewuste smoothies. De start van het Amsterdamse
Financieele Dagblad. De directeur van het bedrijf Feedback
Innocent Drinks verliep voorspoedig. Paauw vertelt: “Henk Jan
Talen belde me vervolgens op, omdat ze een tweede directeur
Beltman en Ynzo van Zanten werkten allebei zo’n vijf jaar bij
nodig hadden. Ik zei dat ik eerst mijn eigen bedrijf wilde
een bedrijf, toen het ineens ging kriebelen. Onafhankelijk van
uitbreiden en dat hij over drie jaar maar terug moest bellen.
elkaar kwamen ze in contact met Innocent Drinks. Het concept
Dat heeft hij gedaan. Onze bedrijven zijn samengegaan en ik
sprak ze aan, dus ontwikkelden ze een plan voor een start in
ben nu commercieel en didactisch directeur van Feedback Talen.
Nederland. Dat kwam op het juiste moment, want Innocent
Ik doe precies wat ik leuk vind, want ik kan me geheel richten
Drinks wilde net gaan uitbreiden naar het buitenland. In 2005
op contact met klanten en het bepalen van het trainers
werden de eerste smoothies in de Amsterdamse Bijenkorf
beleid.”
verkocht. Nu zijn de drankjes landelijk verkrijgbaar bij veel verschillende verkooppunten.”
17
Olaf Lawerman - Yourfuture.tv
Geloof in eigen idee 18
>
Alle deuren gingen wijd open voor Olaf Lawerman, toen hij met
Het winnen van de finale drukt
Yourfuture.tv de LiveWIRE-finale won. ”Als potentiële klanten niet geïnte-
een positieve stempel op je
resseerd waren, zei ik: ho eens even, ik ben net uitgeroepen tot meest
bedrijf
succesvolle jonge ondernemer van Nederland. En ja, dán wilden ze wel meedoen.” Zes jaar later runt hij drie bedrijven met in totaal vijftig werknemers. Toen Lawerman de regionale LiveWIRE-finale in Zuid-Holland won, had hij alleen nog een plan in zijn hoofd. Daarna ging het snel, vertelt de inmiddels 33-jarige Rotterdammer: “Op het moment dat de landelijke finale plaatsvond, had ik vijf man in dienst en mijn eerste klanten binnengehaald. Dat ging meteen al om forse bedragen. Daarom kon ik met mooie resultaten komen.” De jury prees zijn gedegen aanpak, zijn concrete bedrijfsresultaten en zijn enthousiasme: met opgestroopte mouwen presenteerde hij zijn bedrijfsplannen. “Ik heb een echte Rotterdamse handen-uit-de-mouwenmentaliteit.” Het idee voor Yourfuture.tv kwam voort uit zijn eigen frustratie. “Tijdens mijn afstuderen wilde ik me oriënteren op potentiële werkgevers, maar er was te weinig informatie over te vinden. Ik wilde weten hoe de sfeer was, welke mensen er werkten, hoe de bedrijfscultuur was.” Yourfuture.tv biedt organisaties de mogelijkheid om zich door middel van filmpjes aan werkzoekenden voor te stellen. De filmpjes kunnen via internet, op websites als Intermediair.nl of Monsterboard.nl, worden bekeken. Momenteel zijn ruim honderd organisaties, waaronder Shell, uit verschillende branches op Yourfuture.tv te zien. Lawerman heeft veel profijt gehad van het winnen van de LiveWIRE-finale: “Bedrijven kwamen ineens naar mij toe om over samenwerking te praten.” Tegenwoordig is hij behalve van Yourfuture.tv ook eigenaar van Scholieren.tv, Beroepenkrant.nl, Masterkiezen.nl, het Sp!ts Careerevent en Company Webcast, dat bedrijfsbijeenkomsten live op internet uitzendt. Inmiddels heeft de Telegraaf Media
vt.erutufruo 19
Groep, onder andere uitgever van dagblad Sp!ts, een aandeel van vijftig procent in Yourfuture.tv en Scholieren.tv. Lawerman’s functie als directeur van het Sp!ts Careerevent is uit die samenwerking voortgekomen. Een goede ondernemer moet volgens Lawerman een aantal eigenschappen bezitten. Hij of zij moet het niet erg vinden om keihard te werken en moet zeker geen negen-tot-vijfmentaliteit hebben. “Het is bovendien belangrijk dat je in je eigen idee blijft geloven. Daarnaast moet je de rust nemen en niet te veel tegelijk willen. Het duurt toch wel zo’n vijf jaar om een goed en stabiel bedrijf op te bouwen.” Inmiddels heeft Lawerman de titel van beste jonge ondernemer niet meer nodig. Nu zijn de rollen zelfs omgekeerd: als ervaringsdeskundige neemt Lawerman plaats in verschillende comités van aanbeveling ter bevordering van innovatief ondernemerschap, vaak in samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken. Ook heeft hij Yourfuture.tv ingezet om werkzoekenden te informeren over de voordelen van een eigen bedrijf. “Ik dacht: als ik op mijn site allerlei werkgevers aanbeveel, dan moet ik ook iets doen met ondernemerschap. Daarom hebben we een uitgebreide film gemaakt waarin drie ondernemers laten zien dat een eigen bedrijf ook een heel goede carrièreoptie is.” De verantwoordelijkheid die het hebben van een eigen bedrijf met zich meebrengt, kan ook zwaar zijn, beaamt Lawerman. “Je kunt er natuurlijk wel eens wakker van liggen als het even niet goed gaat met je bedrijf.” De eventuele zorgen neemt hij graag voor
Een goede ondernemer moet het niet erg vinden om
lief, want hij krijgt er een goedlopend eigen bedrijf voor terug. Voor de toekomst ziet
keihard te werken en moet zeker geen negen-tot-vijf-
Lawerman nog veel mogelijkheden. Hij wil blijven groeien met zijn huidige bedrijven en
mentaliteit hebben.
gaat uitbreiden naar het buitenland. “Sinds een tijdje wordt Company Webcast ook in het buitenland gebruikt. Volgend jaar gaan we ook daadwerkelijk mensen in Engeland en België aannemen.”
20
*
>
Alexander Lubberhuizen - Living City
Michel van Dooren - Netras
Doe gewoon wat je voor ogen hebt
Morgen is er weer een dag
Alexander Lubberhuizen was tien jaar geleden een van de eerste
Een sexy product. Zo omschrijft Michel van Dooren de mini-
Nederlandse deelnemers aan LiveWIRE. Hij werkte met
truck van zijn bedrijf Netras. De zogenoemde City-L 3.5
studiegenoot Maarten van Dijk aan de casestudy van een
won in 2005 de publieksprijs in de LiveWIRE-finale. De publiciteit
bedrijf, Lifta, dat adverteren in liften als business heeft.
leverde het bedrijf veel op.
“Bij mijn studie Commerciële Economie werd de mogelijkheid
“Ik had een eenmanszaak en werkte wel eens samen met twee
geboden om aan LiveWIRE mee te doen. Ik deed dat om te
andere ondernemers in hetzelfde bedrijvenpand. Met z’n drieën
leren wat er allemaal komt kijken bij het opzetten van een
hebben we een truck ontwikkeld die door het ontbreken van
eigen onderneming. LiveWIRE is een mooie praktische
een achteras veel lichter is en daardoor kosten in het logistieke
aanvulling op een theoretische studie. Ik heb echt het gevoel
traject bespaart.
dat ik hierdoor sneller klaar was voor de praktijk.
Ik denk dat wij de publieksprijs wonnen, omdat het een sexy
Na het Lifta-avontuur ben ik gestart met een bedrijf in project-
product, is dat tot de verbeelding spreekt. Ons motief om mee
ontwikkeling. Omdat we via onze advertentieacquisitie voor
te doen, was de publiciteit die daarmee samenhangt. Dat heeft
liften contacten hadden opgebouwd in de vastgoedwereld,
goed uitgepakt. Via een krantenartikel werden we door een
konden we gebruikmaken van die relaties. Als je mij nu vraagt
Amerikaans bedrijf benaderd. Daarmee zijn we nu een heel
wat het belangrijkste is in zakendoen, is het toch wel
eind gekomen, hoewel de deal nog niet rond is.
‘communicatie’. Nu ben ik directeur van Living City, dat zich
Het ontwikkelen van een auto en wat daarbij komt kijken, valt
richt op de projectontwikkeling van entertainmentgebieden
niet mee. Het was bijvoorbeeld moeilijk om wettelijke goed-
rond de theaters van Van den Ende in binnen- en buitenland.
keuring voor het voertuig te krijgen. Wetgeving is gebaseerd
We willen niet zomaar een theater neerzetten, maar een levendig
op het verleden en wij hadden iets innovatiefs. Dat leverde
gebied eromheen creëren. Dus de omgeving krijgt een
problemen op. Als we hadden geweten waar je tegenaan
extra impuls met hotels, winkels en woningen naast een theater.
loopt, waren we er wellicht nooit aan begonnen. Het is dus
Ik denk dat starters vooral in hun eigen kracht moeten
maar goed dat we dat niet wisten … Ik denk altijd: als het een
geloven. Doe gewoon wat je voor ogen hebt. Toon lef!”
dag écht tegenzit, ga dan lekker vroeg naar bed, want morgen is er weer een dag.”
21
Jules Scheltes - DEAM
Ga de boer op! 22
>
De overstap van de wetenschap naar het bedrijfsleven is voor Jules Scheltes
De mediatraining was een
voorspoedig verlopen. Met zijn innovatieve kabelkransmechanisme won
echte eyeopener, ook nu
hij de LiveWIRE-finale in 2006. ”Het hebben van een eigen bedrijf bevalt
gebruik ik die kennis nog
me ontzettend goed. Ik kan nu meer doen voor de medische wetenschap dan toen ik nog wetenschapper was.” Een collega van Jules Scheltes van de Technische Universiteit Delft ontwikkelde een kabelkransmechanisme voor toepassing in medische instrumenten. Een van die instrumenten is een tang die wordt gebruikt bij kijkoperaties in de buikholte. Door de innovatie is het mogelijk de tang om een hoekje te sturen, waardoor de chirurg zijn ingreep makkelijker, veiliger en sneller kan uitvoeren. Scheltes: “Ik heb met die collega, Paul Breedveld, afspraken gemaakt om zijn uitvinding op de markt te brengen. Samen hebben we het bedrijf DEAM opgezet. Daar is ook investeerder Malcolm Begemann bij gekomen, die als strategisch directeur niet alleen geld en kennis in het plan stak, maar zich nu ook een paar dagen per week met de strategische en creatieve kant van onze ontwerpen bezighoudt.” Het contact met de Syntens-adviseurs resulteerde in een scherper geformuleerd bedrijfsplan. “Ze hebben daarnaast subsidiepotjes waarmee ik bijvoorbeeld iemand kon inschakelen om ons met de financiën te helpen, en ik kwam in contact met een fabrikant waarmee DEAM nu samenwerkt.” “Ik heb onze plannen voor de LiveWIRE-wedstrijd opgestuurd, en na een voorselectie stonden we in de finale”, aldus Scheltes. DEAM won de LiveWIRE-finale, omdat de jury zeer onder de indruk was van zowel het bedrijf en het product als het ondernemerschap van DEAM. De mediatraining voorafgaand aan de finale beschouwde Scheltes als zeer leerzaam. “Zo’n training was voor mij helemaal nieuw, een echte eyeopener. Ik heb daar erg veel aan gehad, ook nu gebruik ik die kennis nog.”
MAE 23
Sinds de finale heeft DEAM twee mensen in dienst genomen. Met het Amerikaanse bedrijf Microline Pentax, een grote speler op de internationale markt voor medische hulpmiddelen, is een contract getekend voor de verkoop en distributie van de tang. DEAM werkt verder veel samen met academische centra en medisch specialisten voor de ontwikkeling van andere producten. “Samen met het Leids Universitair Medisch Centrum zijn we bijvoorbeeld bezig met de ontwikkeling van een instrument waarmee een loszittende heupprothese goed kan worden vastgezet zonder haar eruit te hoeven halen.” Voor de start van DEAM werkte Scheltes als onderzoeker voor de TU Delft. Het beeld dat hij toentertijd van het bedrijfsleven had, bleek niet te kloppen. “Als wetenschapper denk je wel eens dat alles in het bedrijfsleven om geld draait. Dat valt hartstikke mee. Het valt mij juist op dat mensen zoveel betrokkenheid bij hun product tonen.” Scheltes ziet veel voordelen in zijn rol als ondernemer: “Het mooie van een eigen bedrijf is dat ik zelf veel meer invloed kan uitoefenen op mijn bijdrage aan medische ontwikkelingen.” De belangrijkste tip die hij starters kan geven, is zoveel mogelijk advies in te winnen, bijvoorbeeld door deel te nemen aan het LiveWIRE-traject. “Ga de boer op voor het aanscherpen van je plannen. Blijf niet achter je computer hangen, maar praat met zoveel mogelijk mensen die je verder kunnen helpen. Daarvoor moet je niet je product te veel willen beschermen. Als je bepaalt wat het cruciale aspect van je plan is en je
Blijf niet achter je computer hangen, maar praat met
daar zelf enthousiast over bent, dan kom je al heel ver. En dan gewoon heel Nederland
zoveel mogelijk mensen die je verder kunnen helpen
doorrijden om in contact te komen met mensen die je verder kunnen helpen.”
* 24
>
Edwin de Boer - Frybo
Patricia van Schie - Shell & Saskia Bosch - Syntens
Machinaal wegen vermarkten
Advies gebaseerd op vertrouwen
Het voegen van muren gebeurt al eeuwen met de hand. Edwin
Patricia van Schie is voor Shell werkzaam als landelijk project-
de Boer is er als eerste in geslaagd een machine te ontwikkelen
leider van LiveWIRE. Saskia Bosch is vanuit Syntens projectleider
waarmee voegen voortaan machinaal kan. In 2006 deed hij
van LiveWIRE. LiveWIRE is nu veel meer dan een wedstrijd al-
mee aan het LiveWIRE-traject en stond hij met zijn bedrijf Frybo in
leen, legt Patricia van Schie uit: “De professionaliteit is in tien
de LiveWIRE-finale.
jaar toegenomen. We begonnen met startende ondernemers, nu richten we ons op bedrijven die één tot vijf jaar bezig zijn.
“Ik had al tien jaar mijn eigen voegbedrijf en dacht: goh, dat
Die bedrijven krijgen een-op-een advies van Syntens.” Dat ad-
zou ook anders kunnen. Het idee voor machinaal voegen
vies is gebaseerd op vertrouwen, vertelt Saskia Bosch: “Syntens
bestond al langer, maar ik ben er als eerste in geslaagd om
heeft een vertrouwensband met de ondernemers. De Syntens-
hier ook daadwerkelijk een machine voor te maken, omdat ik
adviseurs coachen onder andere op ondernemersvaardig
de samenwerking met andere bedrijven ben aangegaan.
heden. Veel deelnemers zijn met van alles tegelijk bezig en
Met mijn idee voor een voegmachine ben ik naar LiveWIRE
doen dat vaak voor de eerste keer. Ze vinden het belangrijk om
gegaan. De adviseurs hebben me geholpen met het vermarkten
dit in een vertrouwde sfeer te bespreken.” In de toekomst zal
van mijn product. Syntens heeft geregeld dat er twee stagiaires
LiveWIRE zich richten op de internationale netwerkfunctie. Van
van de Hogeschool Leeuwarden bij Frybo werken om een
Schie: “We hebben in Nederland meer dan 2.000 onderne-
marketingplan te ontwikkelen.
mingen begeleid, dat levert een schat aan kennis op. Daar kun
Ik heb veel profijt gehad van mijn deelname aan de LiveWIRE-
je de buitenlandse deelnemers nog bij optellen. Al die onder-
finale. Voor het zover was, heb ik voor vrienden en collega’s
nemers kunnen beginnende ondernemers heel goed begelei-
geoefend met presenteren. Daar had ik helemaal geen ervaring
den.” Volgens Bosch is de vraag naar netwerkmogelijkheden
in. Uiteindelijk ging het in de finale veel beter dan ik had
groot: “LiveWIRE-ondernemers besteden nu meer aandacht
gedacht.
aan het opbouwen van hun netwerk dan vijf jaar geleden.”
Het gaat hartstikke goed met Frybo. Als je de naam ‘Shell
Van Schie: “Ondernemers zien hun deelname aan LiveWIRE
LiveWIRE’ laat vallen, gaan er veel deuren voor je open. Ik ben
als erkenning van hun bedrijf. Ik sprak eens een deelnemer die
nu bijvoorbeeld in gesprek met een bedrijf in Frankrijk, dat ook
zei: `Ik zou het liefst een Shell LiveWIRE-speldje dragen. Dan
voegmachines wil gaan verkopen.”
kan iedereen zien dat Shell mijn plannen ondersteunt.’”
25
Philip Hess - SENZ Umbrella
Bouwen aan je eigen droom 26
>
De SENZ Umbrella, oorspronkelijk bedoeld als afstudeerproject, is
Als beginnend ondernemer zie je vaak
uitgegroeid tot een internationaal bekend product. De bedenkers van de
door de bomen het bos niet meer
innovatieve paraplu deden mee aan het LiveWIRE-traject en wonnen in 2006 de publieksprijs in de LiveWIRE-finale. Vele andere nominaties en prijzen volgden. De drie jonge ondernemers van SENZ kunnen hun succes soms nauwelijks bevatten. ”Het is fantastisch om aan je eigen droom te kunnen bouwen.” Gerwin Hoogendoorn was het zat toen hij in één week drie paraplu’s in de prullenbak kon gooien. Reden voor een revolutionair ontwerp, dat de student Industrieel Ontwerpen als afstudeerproject kon gebruiken. Hoogendoorn benaderde Philip Hess en Gerard Kool om mee te helpen aan het definitieve ontwerp van de ultieme paraplu. Het resultaat was een paraplu die niet rond is, maar kort van voren en naar achter toe langwerpig. De scharnieren zitten niet meer in het midden, maar in het uiteinde van de paraplu. Hierdoor kan hij niet meer omklappen. “We hebben vervolgens een businessplan gemaakt en de knoop doorgehakt om er serieus mee door te gaan”, vertelt Hess. De SENZ Umbrella was direct een groot succes. De eerste 10.000 exemplaren waren binnen negen dagen uitverkocht. Binnen het bedrijf zijn de taken goed verdeeld. Hoogendoorn houdt zich voornamelijk met de productontwikkeling bezig en Hess richt zich op de commerciële activiteiten. Kool is verantwoordelijk voor de algemene zaken die structuur in het bedrijf moeten aanbrengen. Daarbij heeft hij veel aan het advies van LiveWIRE, zo vertelt hij: “De adviseurs hebben ons met verschillende dingen geholpen. Zo hebben we subsidie kunnen regelen om de sterkte van de paraplu in een windtunnel te testen en gezamenlijk gekeken naar de exportmogelijkheden.” Gevraagd naar de meest waardevolle les van LiveWIRE hoeft Kool niet lang na te denken. “Als beginnend ondernemer zie je vaak door de bomen het bos niet meer. Je hebt echt
allerbmU ZN 27
geen idee van de mogelijkheden die er zijn op het gebied van kennisondersteuning en subsidieaanvragen. LiveWIRE weet dat wel precies. Zo maken we bijvoorbeeld gebruik van kenniscentra, omdat dat een goedkope manier is om bruikbare kennis op te doen.” Hoewel de marktintroductie al een jaar geleden plaatsvond, heeft Kool nog steeds regelmatig contact met de LiveWIRE-adviseurs. “We worden ook nu nog met bepaalde dingen geholpen en we brainstormen samen over bijvoorbeeld marketingstrategieën.” Ook heeft SENZ veel profijt gehad van het netwerk binnen LiveWIRE, vertelt Kool: “Je spreekt met ontzettend veel interessante mensen en bedrijven. Een van de Syntensadviseurs heeft ons bijvoorbeeld in contact gebracht met iemand die veel ervaring heeft in het opzetten van bedrijven in de textielindustrie. Met hem hebben we onze productie activiteiten in China gespiegeld aan de situatie van bedrijven met soortgelijke werkzaamheden in dat land.” SENZ won in 2006 de publieksprijs in de LiveWIRE-finale. Kort geleden hebben zij hun prijs, 10.000 euro aan reclamegeld op de radio, verzilverd. Al deze aandacht bracht hun product veel bekendheid. “Wereldwijd is er ontzettend veel interesse voor ons product. En het is onwijs gaaf dat we door TIME Magazine op de lijst van ‘best inventions of 2007’ zijn geplaatst.” SENZ Umbrella, tegenwoordig zeven man sterk, blijft voorlopig uitbreiden. Binnenkort verschijnt er een derde, grotere variant van de paraplu. Hess: “Op dit moment verkopen we alleen nog in de Benelux, maar op korte termijn breiden we uit naar heel West-Europa en Amerika.”
Het is onwijs gaaf dat we door TIME Magazine op de
Hess is nuchter over het feit dat hij na zijn studie in één klap ondernemer en werkgever
lijst van ‘best inventions of 2007’ zijn geplaatst
is geworden. “Als je gewoon je gezonde verstand gebruikt, kom je heel ver”, verklaart hij het succes van zijn onderneming.
* 28
>
Gustave Corten - CortEnergy BV
Sjoerd van Berkel - Fitforme
Beroep doen op advies van Shell
Ik leer nog steeds elke dag
Zijn vinding, een verbeterd bladontwerp voor de rotoren van
Sjoerd van Berkel is een van de directeurs eigenaars van Fitforme, een
windturbines, zat al goed in elkaar. Het enige wat Gustave
website waar consumenten vitamines kunnen bestellen die pre-
Corten van CortEnergy BV nog nodig had, was een licentie
cies zijn afgestemd op hun persoonlijke eet- en leefgewoontes.
nemer voor het ontwerpprincipe. Zijn LiveWIRE-adviseur bracht hem in contact met een licentiespecialist van Shell International.
Het ondernemen ligt Sjoerd van Berkel wel. Op zijn zeventiende startte hij zijn eerste eigen bedrijf. “In de zomermaanden verkocht
“Ik stond op het punt om in onderhandeling te gaan over de
ik frisdrank aan watersporters. Inmiddels ben ik directeur-eige-
verkoop van octrooien. Daar heb ik wel ervaring in, maar ik
naar van Fitforme. In de beginfase van Fitforme hebben we
wilde mijn ideeën toetsen aan de mening van een professional.
twee sessies gehad met de LiveWIRE-adviseurs over ons bedrijf
Ik kon wel wat advies gebruiken over hoe ik dat het beste kon
en onze kansen. Ze hebben ons voornamelijk geadviseerd op
aanpakken en wat bijvoorbeeld een redelijke prijs zou zijn. Ik
het gebied van communicatie en het bevorderen van de
wilde weten wat ik, als eenmanszaak, kon verwachten als ik
naamsbekendheid. Fitforme heeft daarnaast gebruikgemaakt
zware onderhandelingen zou aangaan met een multinational.
van de aangeboden subsidiemogelijkheden. Ik kan wel zeggen
Hiervoor kon ik een beroep doen op het advies van Shell, dat
dat het advies ons zeker verder heeft geholpen. Het gaat goed
eveneens onderdeel is van het LiveWIRE-programma. Jeroen
met ons bedrijf. Er komen dagelijks steeds meer enthousiaste
Gaasbeek van Shell heeft mijn strategie uitgebreid beoordeeld
Fitforme-gebruikers bij. We zijn nu met vijf personen, en over
en bevestigde dat ik met mijn ideeën op de goede weg zat.
twee maanden komen er nog twee medewerkers bij. Daar-
Ik voelde mij dankzij het advies een stuk zekerder tijdens de
naast zijn er nog enkele aandeelhouders die het bedrijf van
onderhandelingen. Ik heb tijdens die onderhandelingen ook
advies voorzien. Ik merk dat ik nog steeds elke dag dingen
aangegeven dat ik mijn case heb voorgelegd aan een licentie-
bijleer over goed ondernemen. Ik zie mezelf dus nog niet als
specialist van Shell en dat die zich in mijn plannen kon vinden.
een expert die starters zou kunnen begeleiden, maar ik kan wel
Dan heeft een bedrijf ineens een heel andere beleving bij je
wat tips geven. Ondernemen is doen. Zeker als je jong bent, is
voorstel. Op dit moment heeft een bedrijf een optie om de
dat het juiste moment om iets voor jezelf te beginnen. Je moet
octrooien te kopen. Binnenkort spreek ik Jeroen weer over hoe
geloven in je idee en een eindeloos doorzettingsvermogen tonen.
ik nu verder moet handelen.”
Het helpt bovendien als je steun vanuit je omgeving krijgt.”
29
2
In opdracht van Shell Nederland - maart 2008
4
Groei en vernieuwing worden belangrijk
Sponsors van LiveWIRE:
5
LiveWIRE-advies had ik zelf goed kunnen gebruiken …
6
Van lef naar succes met LiveWIRE
8
Mouwen opstropen en aan de slag
9
Niet alleen geld willen verdienen
10
Zorgen dat ze vertrouwen krijgen
11
Dat netwerk gaat niet verloren
3
Toen Syntens in 2004 de gelegenheid kreeg om als partner in te stappen in LiveWIRE, hebben we die buitenkans met beide handen aangegrepen. Als Syntens maken we ons al jaren sterk om innovatief Nederland met raad en daad bij te staan. Het LiveWIRE-programma is daarbij een prachtig hulpmiddel. Met betrekkelijk weinig gerichte moeite kunnen we zo jonge ondernemers veel verder helpen. Daarbij zijn de functies duidelijk verdeeld: Shell geeft LiveWIRE zichtbaarheid. Syntens zorgt voor de inhoudelijke begeleiding van de ondernemers. Een prachtige tandem, die bijzonder goed werkt dankzij de expertise die we allebei hebben. En uiteindelijk hebben we hetzelfde belang: technostarters verder op weg helpen. Over het algemeen beschikken technostarters over een enorme drive en een steengoed idee. Maar het ontbreekt ze vaak aan de benodigde ervaring en vaardigheden om dat idee op de rails te zetten. Daar komen we dan met LiveWIRE om de hoek kijken. Want onze ervaring leert dat wanneer deze groep eenmaal vaart kan gaan maken, er heel wat gaat gebeuren! Om die vaart erin te krijgen, heeft Syntens enkele tientallen adviseurs in dienst. Het is hun vak om de technostarters in de omgeving te krijgen waar ze kunnen floreren. Op basis van de ervaring die Syntens heeft opgedaan, kunnen we jonge ondernemers behoeden voor valkuilen. We kunnen ze koppelen aan het grootste ondernemersnetwerk van Nederland. We coachen ze. Want wat we zien, is dat veel jonge technostarters worden gedreven door productinnovatie. Prima, maar meer dan eens ontbreekt het juiste zicht op wat de gebruiker eigenlijk wil. Wij zorgen ervoor dat dit proces effectiever verloopt. Daarvan profiteert de hele Nederlandse economie. Juist groei en vernieuwing worden zeer belangrijk de komende jaren. Het aanboren en benutten van nieuwe disciplines en nieuwe mogelijkheden zal dus essentieel zijn. LiveWIRE wil daaraan een belangrijke steen bijdragen. Op naar de volgende tien jaar, dus!
Piet van Staalduinen Algemeen directeur Syntens
4
Groei en vernieuwing worden belangrijk
Tien jaar Shell LiveWIRE in Nederland is een jubileum om trots op te zijn. In die tijd zijn meer dan tweeduizend, vooral jonge ondernemers geholpen om hun droom en ambitie waar te maken. Ik weet wat dat is. Als dertiger startte ik vol enthousiasme en zakelijke idealen een bedrijf in Australië. Een onvergetelijke belevenis, die ik later inruilde voor internationale avonturen bij Shell. LiveWIRE begon tien jaar geleden als een hulpprogramma voor jonge mensen van 18 tot en met 27 jaar die een eigen bedrijf wilden beginnen. Het concept was over gewaaid uit Engeland. Daar bestond het gelijknamige Shell-project al sinds 1982 tegen het decor van hoge jeugdwerkloosheid. De laatste jaren richt LiveWIRE in ons land zich specifiek op wat wij noemen technostarters, jonge bedrijven die met innovatieve technologische ontwikkelingen de markt op gaan. Die passen helemaal bij een bedrijf als het onze. Technologie zit namelijk diep in de poriën van Shell. In die zin kunnen we de ondernemers dus ook wat extra’s bieden. Wij vinden innovatie en het stimuleren daarvan goed voor de economie en dus goed voor de samenleving. Vorig jaar steunde LiveWIRE ruim tweehonderd van die creatieve technostarters; dit jaar wordt dat aantal weer gehaald. Zij hebben in de regel veel potentie, maar zijn vertegenwoordigd in kleinere bedrijven of eenmanszaken. De jonge ondernemers lopen ook over van de ideeën, maar hebben juist hulp nodig bij de vraag: hoe maak ik er een business van? Juist vanwege hun sterke economische groeikansen wil LiveWIRE hen graag ondersteunen. Ik had die hulp vijfentwintig jaar geleden, toen ik mijn zaak begon, zeker kunnen gebruiken!
Peter de Wit President-directeur Shell Nederland
LiveWIRE-advies had ik zelf goed kunnen gebruiken … 5
In Engeland noemen ze iemand die het lef heeft om onder nemer te worden, een ‘livewire’. De perfecte naam dus voor het programma dat Shell in 1982 in Strathclyde (Schotland) opzette om jongeren te steunen in hun poging een eigen bedrijf te starten. In die tijd was er sprake van grote werkloosheid. Ambitieuze starters probeerden daarom bij gebrek aan instapbanen steeds vaker hun eigen onderneming op te zetten. LiveWIRE bood deze jongeren tussen de 16 en 30 jaar hulp en advies. Na het succesvolle project in Strathclyde werd het programma uitgebreid tot heel Engeland. Daarna ging LiveWIRE ook van start in Australië, Chili, Hongarije, Zuid-Afrika en Oman. In al deze landen werden jongeren begeleid om van een goed idee ook daadwerkelijk een goedlopend bedrijf te maken. Zo hebben al zo’n 12.000 Zuid-Afrikaanse jongeren sinds
Van lef naar succes met LiveWIRE 6
1995 gebruikgemaakt van het LiveWIRE-advies. Dit advies richt zich voornamelijk op het starten van een klein bedrijf. Het LiveWIRE-project in Zuid-Afrika is onderdeel van het Shellbeleid in het kader van de Black Economic Empowerment (BEE). Met de BEE wil de overheid de participatie van de zwarte bevolking in de economie vergroten. De zwarte bevolking moet onder andere meer deelnemen in het eigendom van bedrijven.
Wereldwijd jaarlijks ruim 37.000 jonge ondernemers
LiveWIRE in Nederland:
geadviseerd
synoniem voor jong, technisch en ondernemend
In 1998 werd LiveWIRE International opgericht om het Live-
Nederland werd in 1997 het zevende land met een eigen
WIRE-programma in andere landen te promoten. Eind 2007
LiveWIRE-programma voor mensen van 18 tot en met 27
draait LiveWIRE in 24 landen, waaronder Mauritius, Ierland,
jaar die een eigen bedrijf wilden beginnen. De laatste jaren
Singapore, Brunei, Brazilië, Argentinië, Egypte, Iran, Sri Lanka,
richt LiveWIRE Nederland zich specifiek op zogeheten techno-
China (Hongkong) en Nigeria. Vijf landen zijn momenteel bezig
starters, jonge bedrijven die met innovatieve technologische
met de voorbereidingen voor een LiveWIRE-programma.
ontwikkelingen de markt op gaan. De leeftijdsgrens is sindsdien losgelaten.
Sinds de start in 1982 in Schotland is het aantal aspirant-
Kenmerkend voor de deelnemende technostarters is dat ze lef
ondernemers dat geïnspireerd wordt tot het starten van een
tonen en vol goede moed de uitdaging van het opzetten van
eigen bedrijf,gegroeid van enkele tientallen tot zo’n 37.000
een eigen bedrijf aangaan. Aan enthousiasme ontbreekt het
per jaar in 2007. Elk land werkt met een eigen LiveWIRE-pro-
niet, maar hulp van ervaren adviseurs is bij deze bedrijven
gramma, dat is ontworpen voor en afgestemd op de behoeften
zeker welkom. LiveWIRE biedt daarom gratis coaching aan op
van dat land. Zo richt het Nigeriaanse LiveWIRE-program-
het gebied van onder andere productontwikkeling, marketing,
ma zich bijvoorbeeld op het aanmoedigen van het sociale
P&O, samenwerking en octrooien. LiveWIRE-deelnemers hebben
bewustzijn van jongeren. En met succes: LiveWIRE blijkt een
bovendien toegang tot trainingen en bijeenkomsten en een
positieve invloed op de emancipatie en het zelfvertrouwen van
exclusief netwerk van andere beginnende technische onder
de Nigeriaanse jeugd te hebben. LiveWIRE heeft tot nu toe 263
nemingen, in binnen- en buitenland.
Nigeriaanse werkloze jongeren geholpen bij het opzetten van hun eigen bedrijf.
De afgelopen tien jaar zijn meer dan 2.000 jonge Nederlandse ondernemers geholpen om hun droom te realiseren. De aan-
Om de jonge ondernemers een voorbeeld te laten zijn voor
meldingen overschrijden de 200 bedrijven per jaar waaraan
anderen, heeft Shell de ‘LiveWIRE Young Entrepreneur Award’
LiveWIRE advies geeft, ruimschoots. Een zorgvuldige selectie
in het leven geroepen, een prijs voor het beste ondernemings-
bepaalt uiteindelijk welke bedrijven kunnen deelnemen aan
plan of de beste onderneming. Deze wedstrijd moet jongeren
LiveWIRE. Veel van deze bedrijven zijn inmiddels flink gegroeid
stimuleren na te denken over het opzetten van een eigen bedrijf,
en enkele doen zelfs zaken over de gehele wereld. LiveWIRE is
maar geeft ze ook voorbeelden waaraan zij zich optrekken of
trots op de bereikte resultaten van deze ondernemende jonge-
spiegelen. Inmiddels hebben de meeste deelnemende landen
ren en hoopt dat zij ook andere jongeren met lef zullen inspi-
een dergelijke wedstrijd in hun programma opgenomen.
reren een eigen bedrijf te beginnen.
7
Vijf jaar is BDO, adviseur op het gebied van accountancy, belastingen en consultancy, nu partner in het LiveWIRE-project. Ron van Eijk was namens BDO de afgelopen vijf jaar jurylid van de competitie om de Young Business Award. “We mogen ons best afvragen of we in Nederland innoverend genoeg bezig zijn.” “Als ik kijk naar ‘mijn’ vijf jaar LiveWIRE, zie ik dat de technostarters steeds meer oog hebben voor goed onderbouwde plannen. Heel zwart-wit gezegd: Enkele jaren geleden zag je veel jonge ondernemers starten met de bedoeling zo snel mogelijk een eerste factuur te kunnen sturen. Nu is men vooral bezig de plannen zo goed mogelijk te belichten en door te lichten. Dat gebeurt soms zo goed, dat ik wel eens denk: je kunt ook té bedeesd zijn. Wat VOC-bloed is prima! Uitstekend om alles goed te doordenken, maar op een goed moment moet je de mouwen opstropen en aan de slag. Begrijp me echter niet verkeerd: een plan goed doordenken en onderbouwen is ook belangrijk. Want wil je vandaag de dag krediet krijgen van een bank, dan moeten plan en onderbouwing in één keer staan. De beste middenweg vinden dus tussen doordenken en aanpakken. Ik hoop echt dat Shell nog tot in lengte der jaren voortgaat met LiveWIRE. Het programma levert een mooie bijdrage aan innovatie in Nederland. Goed, er is een Innovatieplatform. Maar we mogen ons best afvragen of dat genoeg is en of we met het oog op de toekomst in Nederland innoverend genoeg bezig zijn. Ik kan het niet meten, maar ik hoor regelmatig geluiden dat we wat dat betreft een te voorzichtige natie worden. We moeten niet gaan voor de zesjes, maar voor meer. En LiveWIRE helpt jonge talenten dat te bereiken.”
Ron van Eijk - BDO
Mouwen opstropen en aan de slag 8
In 2006 was Esther Raats-Coster Zakenvrouw van het Jaar én juryvoorzitter van de LiveWIRE Young Business Award. Ze is directeur-eigenaar van Bandridge, een bedrijf in audio-, video-, telecom- en multimedia-apparatuur voor de consumentenmarkt. Continuïteit is wat haar betreft een belangrijk sleutelwoord voor jonge, innovatieve ondernemers. “Ik doe veel aan het ondersteunen en coachen van jonge ondernemers. Ik vind het namelijk ontzettend belangrijk dat Nederland niet te veel ‘eenpitters’ krijgt. Deze zelfstandigen zonder personeel investeren vaak leuk op de korte termijn. Maar voor de lange termijn bieden ze over het algemeen weinig continuïteit. En dat is juist wat Nederland nodig heeft: innovatie én continuïteit. Wat dat betreft, is de LiveWIRE-competitie een prachtig instrument. Want toen ik voorzitter van de jury was, heeft de kwaliteit van zowel de organisatie van de strijd om de award, alsook die van de plannen van de finalisten me in positieve zin verrast. Shell pakt het echt indrukwekkend aan. Ik maak niet vaak mee dat een grote onderneming zoveel tijd en kennis vrijmaakt voor deze vorm van dedication. Wanneer je dan als jonge ondernemer de Young Business Award wint, is dat echt een vorm van erkenning. Een moment om achterover te leunen en te denken: ze vinden het goed wat ik doe! En dan vervolgens verdergaan natuurlijk. Investeren in de toekomst. Belangrijkste tip om als jonge ondernemer voor continuïteit te zorgen, is werken met passie als uitgangspunt. Niet aan de slag gaan om veel geld te willen verdienen. Je eerste euro’s winst investeren in je bedrijf, en niet in een dikke auto onder je kont. Zo is de kans om te slagen een stuk groter.”
Esther Raats-Coster - Bandridge
Niet alleen geld willen verdienen 9
Veertien jaar is Sandy Ogilvy nu International Director van het wereldwijde Shell LiveWIRE-programma. “Zelfvertrouwen was en is nog steeds het sleutelwoord.” “Wat me het meest opviel toen ik in januari 2008 in Nederland de finale bijwoonde van de Young Business Award, waren de samenwerkingsverbanden tussen jonge ondernemers. Kijk je in bijvoorbeeld Groot-Brittannië, dan zie je dat het merendeel van de inzendingen een idee is van één persoon. Wat ook opvalt, is dat Nederlanders sterk zijn in het verbeteren van alledaagse producten. LiveWIRE zorgt ervoor dat entrepreneurs in 24 landen over de hele wereld informatie krijgen, workshops en trainingsprogramma’s kunnen volgen en bijgestaan worden door coaches. Maar het belangrijkste is volgens mij het feit dat we ervoor zorgen dat ze het zelfvertrouwen krijgen om hun ideeën ook echt te ontwikkelen. Het is het enige wat niet veranderd is sinds Shell LiveWIRE introduceerde. Procedures en instrumenten zijn steeds aangepast aan de veranderende eisen. Maar zelfvertrouwen was en is nog steeds essentieel. Als ik kijk naar de toekomst, denk ik dat LiveWIRE rekening moet houden met het feit dat starters mobieler zullen worden. Daarmee bedoel ik dat ze liever kiezen voor meer korte arbeidsverbanden. Dus zullen we er met LiveWIRE voor moeten zorgen dat de trainingsprogramma’s hierop worden afgestemd. Ook zullen internet en andere nieuwe technologieën zorgen voor een boost aan kansen voor jonge ondernemers om zichzelf te ontwikkelen. Onmogelijk voor me om te zeggen welke consequenties dat precies zal hebben voor LiveWIRE. Wat zal blijven? Jonge, enthousiaste, getalenteerde ondernemers! En we zullen deze entrepreneurs moeten blijven helpen om zelfvertrouwen te kweken. Dat gaat echt niet veranderen.”
Sandy Ogilvy - LiveWIRE International
Zorgen dat ze vertrouwen krijgen 10
Ze besloot zich in te schrijven voor de LiveWIRE-competitie, nadat ze toevallig een foldertje had zien liggen bij een Shell-tankstation. Het leverde Simone Deckers in 1999 uiteindelijk de winst op met haar onlinereisorganisatie. “Ik kan me nog goed herinneren dat ik zo blij was met die overwinning! Het gaf een soort gelukzalig gevoel. Het was een bevestiging dat ik de goede keus had gemaakt. Want vergeet niet dat eind jaren ’90 nog maar 40% van de Nederlanders een internet aansluiting had. Het was een groot risico. De Young Business Award en zeker ook het netwerk dat Shell en Syntens boden, hebben een flink aantal deuren geopend. Want als jong bedrijf in een nog betrekkelijk nieuwe omgeving was het een kwestie van opboksen tegen een terechte vraag als: ‘Ben je wel degelijk en betrouwbaar?’ En wij begonnen echt op nul en moesten dat aan de man proberen te brengen. Inmiddels werk ik niet meer als zelfstandig ondernemer. Ik vond het prettig en leerzaam om in loondienst te gaan werken en me te specialiseren in marketingcommunicatie. Wat overigens ook prima bevalt. Maar ik ga straks, als m’n kinderen groter zijn, zeker weer aan de slag als ondernemer. Want dat blijft toch het leukste dat er is! Het gevoel dat elke cent van mezelf is en dat ik daarom ook over elke cent dubbel moet nadenken voor ik ‘m uitgeef, is fantastisch. Ja, het lonkt. Het mooie is dat ik zeker weet dat ik juist dan weer kan terugvallen op dat netwerk. Ik weet dat ik dan weer relaties ‘van toen’ kan bellen en zeggen: ‘Ik ben Simone, van LiveWIRE, ik ben er nog’. Dat gaat niet verloren. En andersom geldt hetzelfde, want ook anderen mogen mij altijd bellen!”
Simone Deckers - winnaar LiveWIRE 1999
Dat netwerk gaat niet verloren 11
