Medisch Swahili
Algemeen Anaendeleaje Nitakupima Ninataka kupima tafadali Wilt u de vragen met ja of nee beantwoorden? Hoe lang bent u ziek? Hebt u koorts? Hoe lang heb je koorts? Gaat de koorts gepaard met zweetbuien? Gaat de koorts gepaard met koude rillingen? Bent u afgevallen? Zoja: hoeveel kilo? Sinds wanneer ben je afgevallen? Hebt u veel dorst? Bent u eerder opgenomen geweest? Gebruikt u medicijnen?
Hoofd
Doet uw hoofd pijn? Waar hebt u pijn? Hoe lang? Kunt u goed zien? Kunt u goed ruiken? Kunt u goed kauwen?
Thorax
Hoest u? Hoest u slijm op? Welke kleur heeft de slijm? Wit slijm Geel/groen slijm Zit er bloed bij? Hebt u pijn op de borst Hebt u hartkloppingen Heeft u TBC gehad? Borst/longen
Buik
Eet u goed? Hebt u diarree? Zit er bloed bij?
Hoe gaat het met je? Ik ga je onderzoeken Ik wil je graag onderzoeken Naomba kunijibu na nidyo au hapana? Tangu lini unaugua? Unahoma Tangu lini unahoma? Unatoa jasho wakati wa homa? Unatetemeka wakati wa homa? Umekonda? Kilo ngapi Umekonda tangu lini? Unasikia kiu sana? Umelazwa zamani? Unatumia dawa? Kichwa kinauma Unaumlia wapi? Tangu lini Unaona vizuri? Unasikia harufu vizuri Unameza vizuri? Unakohowa? Unatema makohozi? Makohozi yana rangi gani? Makohozi meupe Makohozi manjano Kuna damu katika makohozi Kifua kinauma Moyo inagongagonga Umeugua kifua kikuu Kifua Unakula vizuri Unahara/unaharisha Unaharisha damu
1
Zit er slijm bij? Geeft u over? Buik
Vrouwen
Unaona makamasi Unatapika Tumbo Una mimba Umapata mimba mara ngapi Umezaa watoto wangapi Umejifungua rahisi au vigumu
Kindergeneeskunde
Umepata matatizo wakati wa kuzaa Umenyonyesha mtoto Mtoto ananyonya vizuri Unapata damu kila mwezi Unatoa damu nyingi/ damu linatoka Damu lina harufu mbaya Una uchungu Unatokwa maji chini/ chupa imepasuka Tunga mimba Toa mimba Mjamzito (wa-‐) Mimba ya ngapi Amerzaanara ngapi Watoto walio hai Eerste dag laatste menstruatie Breech Fetal pelvic disproportion Borstvoeding Diarree Overgeven Drinkt hij goed Koorts Hoesten Goed ademhalen Hoe vaak heb je diarree Bloederige diarree Goed eten Goed plassen Oorprobleem Klaar Mkojo unauma Unakojoa damu? Unakojoa mara ngapi kila siku
Bent u zwanger? Hoe vaak bent u zwanger geweest? Hoeveel kinderen hebt u? Waren de bevallingen gemakkelijk/moeilijk? Hebt u problemen gehad met de bevalling? Hebt u borstvoeding gegeven? Drinkt het kind goed? Hebt u elke maand uw menstruatie? Verliest u veel bloed? Ruikt het bloed? Heeft u weeën? Zijn de vliezen gebroken? Concieve / verwekken Aborteren Zwangere vrouw Gravida Para Levende kinderen Tarete ya kuanza hedi yam ara ya mwisho Stuit TPD Ananyonya vizuri Anakarisha Anatapika Anakunywa Anahoma Anakohoa Anapumua vizuri Ameharisha mara ngapi Anaharisha damu Anakula vizuri Anakojoa vizuri Anashida ya sikio Tayari
Urologie
Doet het plassen pijn? Is er bloed bij de urine? Hoe vaak moet u plassen?
2
Armen/benen Kunt u alles goed bewegen? Hebt u wonden aan uw voeten? Zijn uw benen gevoelloos? Hebt u dikke benen?
Huid
Mondzweer Hebt u jeuk?
Onderzoeken
Ik ga u onderzoeken What is the problem? Kleedt u zich maar uit Doe uw kleren uit Laat u mij zien… Staat u op, alstublieft Klaar Gaat u op de bank liggen Gaat u zitten Gaat u op uw rug/buik liggen Gaat u op uw linker/rechterzij liggen Doet u uw mond open Zegt u aaa Steekt u uw tong uit Doet u zo Steek uw tong eens uit Zeg eens aaaa Open uw mond aub Wanneer is het begonnen? Bloed onderzoek Hoeveel kilo Zucht eens diep Kijkt u naar links/rechts Doet u zo Ulala chali Ulala kifu di fundi Nu is het genoeg
Behandeling
Wacht even We zullen uw bloed onderzoeken We zullen uw urine/ontlasting onderzoeken Komt u daarna terug voor de uitslag U krijgt medicijnen Ulala kushoto / kulia Komt u … terug
Unaweza kutumia miguu na mikono vizuri Miguu ina vidonda Miguu imekufa ganzi Miguu imevimba Una madunda mdomoni Ngozi inawasha Nitakupima Una tatizi gani? Uvue nguo Upandishe nguo Nionyeshe… Tafadhali usimame Tayari Ulale kitandani Ukae Ulale chali/kifudifudi Ulale kushoto/kulia Ufungue mdomo tafadhali Usema aaa Utoe ulimi Fanya hivi Utoe ulimi Usema aaaa Ufungue mdomo tafadali Lmeanza lini? Tutapima damuyako Kilo ngapi Hema sana tafadhali Angalia kushoto/kulia tafadhali Fanya hivi Gaat u op de rug liggen Gaat u op de buik liggen Sasa inatosha Ngoja kidogo/subili kidogo Tutapima damu yako Tutapima mkojo/choo Halafu utarudi kwa majibu Utapata dawa Gaat u liggen op de linker / rechter zij Urudi … 3
Algemene woorden Hoe vaak Vaak Soms Hoe lang Wanneer is het begonnen Lange tijd Korte tijd Goed (bijwoord) Slecht Makkelijk Moeilijk Inside of … Ziek zijn Toto Genoeg
Lichaamsdelen
Hoofd Schedel Hersenen / mind Voorhoofd Hals Schouder Oksel Elleboog Keel Nek Borst Borst Rib Rug Buik / abdomen / baarmoeder Genitalen Arm Elleboog Onderarm Been Bovenbeen Vinger Teen Hand Vuist Palm Duim Vingernagel Voet Enkel Grote teen
Mara ngapi Mara nyingi, mara kwa mara Mara nyingine, pengine Tangu lini Imeanza lini Muda mrefu Muda mfupi Vizuri Vibaya Rahisi Vigumu Kinywa (vi-‐) Ugua Warm Tosha / shibs Kichwa (vi) Bufuru la kichwa Bongo Kikomo cha uso / paji la uso Shingo (N) Bega (ma-‐) Kwapa (ma) Kiwiko (vi) Koo (ma-‐) / roho Shingo Kifua (vi) Ziwa (ma-‐) / titi (ma-‐) Ubavu (mbavu) Mgongo (mi) Tumbo (ma) Schema za siri Mkono (mi-‐) Kiwiko (vi-‐) / kiko / kilimbili Kigasha (vi-‐) Mguu (mi) Paja (ma-‐) Kidole (vi) Kidole cha mguu (vi) Mkono (mi-‐) Konde (ma-‐) / ngumi Kiganja (vi-‐) Kidole gumba cha mkono (U) kucha Mguu (mi) Kifundo (vi-‐) Kidole gumba cha m 4
Teennagel Hiel (voet) Pols Tand Haar Vagina Penis Knie Heup Bil Hiel Voetzool Gezicht Lip Mond Tong Neus Slijm (mucus) Oor Hart Lever Darmen Appendix / dunne darm / baarmoeder / navelstreng Nier Long Oog Voorhoofd Gezicht Wang Wenkbrauwen Wimpers Ooglid Baard Kin Kaak Tand Tandvlees Tong Speeksel Bot Backbone Ruggewervel Huid / vacht / leer Spier Ligament Gewricht Bloed Veneus bloedvat
(u) kucha cha mguu Kisigino (vi-‐) Kifundo cha mkono (vi) Jino (ma) pl: meno! Nywele Uke (nette woord) kuma (minder netjes) Uume, mboo Goti/magoti (knielen=kuiga magoti) Unyonga/nyonga Tako (ma) Kisigino (vi) Wayo/nyayo Uso (nyuso) Mdomo (mi) Mdomo (mi) Ulimi/ndimi Pua (N) Kamasi (ma-‐) / ute (nyute) Sikio (ma-‐) Moyo Ini (ma-‐) Utumbo / (matumbo) Chango (mi-‐) Figo (ma) Pafu (ma-‐) Jicho/macho Paji (ma) Uso/nyuso Shavu (ny)usi kope Kifuniko (vi) cha jicho Udevu (ndevu) Kidevu (vi-‐) Taya (ma-‐) Jiino (meno) Ufizi (u-‐) Ulimi (ndimi) Prate Mfunpa (mi-‐) Mgongo (mi-‐) Uti (wa mgongo) Ngozi (-‐) Msuuli (mi-‐) / tafu Kano Kiungo (vi-‐) Damu Mshipa (mi-‐) wa damu
5
Zenuw Foetus / zwangerschap Mgongo Urine Feces
Werkwoorden Staan Zitten Liggen Lopen Rennen Sluiten Openen Slapen / liggen Eten Drinken Voelen Ruiken Bang zijn Sterven Geboren worden Baren Pijn hebben Helpen Luisteren Horen Boos worden Koud hebben Warm hebben Persen Huilen Plassen Voelen / horen
Ziekten
aids Cholera Malaria TBC Ondervoeding Epilepsie Geestesziekten Rabies Verkouden / griep
Andere medische woorden Wonden Opereren
Mshipa wa fahamu Mimba Rug Mkojo (mi-‐) Mavi (ya-‐) -‐simama -‐kaa -‐lala -‐tembea -‐kimbia -‐funga -‐fungua -‐lala (slaap=uzingizi) -‐la (kula) -‐nywa (kunywa) -‐sikia -‐sikia harufu -‐ogopa -‐kufa/-‐fariki -‐zaliwa -‐zaa/-‐jifungua -‐uma -‐saidia -‐sikiliza -‐sikia -‐kasirika -‐sikia (-‐ona) baridi -‐sikia joto -‐sukuma -‐kulia -‐kujoa -‐sikia UKIMWI=Ukosefu wa Kinga mwilini Kipindupindu Malaria Kifua kikuu Utapiam lo Kifafa Ugonjwa wa akili / kichaa Kichaa cha mbwa mafua Majeraha -‐pasua 6
Geopereerd worden Medische behandeling Beter worden Sterven Drugs Virus Afvallen Dikker worden Oud worden Spoed Patient Hulp
Kleuren Rood Groen Blauw Bruin Zwart Wit Geel
Kleding
Kleding Hoed / pet Zonnehoed bril Jas Regenjas Das t-‐shirt Shirt Blouse Sweater Onderhempje Jurk Rok Ritssluiting Pyama Lange witte jurk gedragen door moslim mannen Bedenkende sluier gedragen door moslim vrouwen Horloge Handschoen Riem Broek Ondergoed Korte broek
-‐pasuliwa Matibabu -‐pona -‐fariki (net bij mensen)/kufa (bij honden) Madawa ya kulevya Virusi -‐konda -‐nepa/ongezeka uzito -‐zeeka Dharura Mgonjwa Msaada -‐ekundu -‐a kijani Bluu/buluu -‐a kahawia -‐eusi -‐eupe -‐njano/ -‐a rangi ya manjano Nguo kofia Kofia ya jua Miwani (alleen in meervoud) Koti (ma-‐) Rinkoti / koti la mvua Tai Tishati Shati (ma-‐) Shati la kike Sweta Fulana ya ndani Kitenga (vi-‐) / kanga Skati / sketi Zipu Pajama (ma-‐) Kanzu Buibui (ma-‐) Saa ya mkono Glavu /glovu Mkanda (mi-‐) / mshipi (mi-‐) Suruali Chupi / surali ya ndani Kaptura 7
Spijkerbroek Sokken Flipflops Schoenen Zolen Laarzen Slippers Paraplu Laken Pijp Sigaar Tandenborstel
jins Soksi Kandambili Viatu Soli Buti (ma-‐) Sapatu Mwanvuli (mian-‐) Blanketi (ma-‐) Mtemba (mi-‐) Cigarette Mswaki (mi-‐)
Akili ni mali Damu ni nzito kuliko maji
Verstand is rijkdom Bloed is zwaarder dan water (familie is belangrijker dan niet familieleden) Onderwijs is als de oceaan Alle kleine beetjes helpen Haastige spoed is zelden goed (lett. Trommelen) Trappen op elektriciteitsdraden Trappen op elektriciteitsdraden Lett. Oderzeeer/straattaal dikke vrouw Het zon Tunakutakia mafaniyoyo mema ya upasurje Umekonda
Methali (spreekwoorden)
Elimu ni bahari Haba na haba hujaza kibaba Haraka haraka haina baraka Metaforen voor AIDS uit straattaal Ngoma Kanya miwaya Naswa umeme Nyambizi Jua kali Handige zinnetjes We wensen je veel succes met de operatie (pre=operatief aan patiënt) Bent u afgevallen?
8
