Le MONDE nous appartient

deWijzer

Nieuwe Filosofische Kring Jaargang 15/16 - Nº 1 - november 2015

Le MONDE nous appartient

///COLOFON

INHOUD\\\

///EDITORIAAL

03 Editoriaal

Pravda

04 Interview Kringblad van de Nieuwe Filosofische kring

Rajendra Pachauri

Jaargang 15/16, editie nº 1

07

De mening van Marie

Hoofdredacteurs Vincent Cuypers Vinsent Nollet Ana Van Liedekerke

over burgerschap en burgerzin

08 Doorgelicht

ethisch consumeren: een heerlijke utopie?

Eindredactie Vincent Cuypers Vinsent Nollet Ana Van Liedekerke

12 Cartoon

Journalisten Lorenzo Buti Vincent Cuypers Koen Dorleman Arthur Hendrikx Vinsent Nollet Ward Van Hassel Ana Van Liedekerke Marie Vanwingh

14 Opinie

Bijdrages Lorenzo Buti Ellen De Doncker Felix Kumps Giuseppe Minervini Xander Nuyts Sophie Tielemans Wolfram Vandenbergen Boris Willems Lay-out Ana Van Liedekerke Contact [email protected] www.nfk.be facebook.com/nfkleuven twitter.com/nfkwetter Drukwerk De Raaf

02

deWijzer /// november 2015

return of the aura

burgerschap vandaag

16

Minister van Filosofie Sven Gatz

20 Column

de arbeid van een student

22 Interview

Helder De Schutter

26 Woord

special airways

27 Onderwijs

COBRA

28 Q

de toiletten in de café Belge

Kranten worden overspoeld door vluchtelingen, de kusten van Europa door mensen en boten en asielcentra door bergen barmhartigheid die als paddenstoelen uit de grond oprijzen, gevoed door foto’s van slapende kinderen op witte stranden. De opwarming van de aarde doet ons langzaamaan het zweet uitbreken. Mensen keren in zichzelf en in computers en misschien is dat geen reëel onderscheid. De wereld behoort de dromers toe. Filosofen dromen mooier.

De glazen bol is begraven en verleden al geschreven. Vandaag leggen wij de eed af. Wij binden ons aan de loodzware doch wondere taak de meest kritische aller Leuvense studenten een jaar lang van lectuur te voorzien. Een minzame man met baard stond ons helemaal vanuit India te woord voor een interview met messiaskarakter. Onze reporter deed onafhankelijk onderzoek om door uw kleren heen te kijken naar oorsprong en u boven alles van blinddoek te ontdoen. Minister en professor

trokken alle registers open om de lieve lezer met hun wijze woorden een stapje dichter te brengen bij een woord waarvan niemand precies weet wat het betekent. Wij zoomden in (of uit?) op burgerschap en we hopen dat wat activisme niemand voor het hoofd stoot. Voel u vrij een beetje vrijheid in vraag te stellen of grootser te maken en ‘leg het boek dat u leest niet neer, mens’ (Bertolt Brecht, Die Nachtlager). Veel liefs, Pravda


03

///POEZIE Dakloos De trage pas van de blik uit het niets onthult de vergeten soort gehurkt op een houten bankje geschurkt tegen al wat hen rest. De trage pas van de blik uit het niets verhult de reddingsboei van de eenzame massa liefde geuit door vertrouwen geschurkt tegen al wat hen rest. Laura Lurfhaspel

Er is al veel gezegd Er is al veel gezegd, en nog meer heeft men gehoord. Winternachten wachten niet op weke woorden, Catullus is al eenentwintig eeuwen dood. Alle mensenblikken, die ooit in mijn kleren en mijn dromen kropen, hebben mij de weg getoond, zij hebben mij gebroken: zo worden kleine dwazen groot. Er is al veel gezegd, en altijd heeft men meer gehoord. Beren worden buit gemaakt, alleen de muggen, die krijgt men niet dood.

INTERVIEW\\\

Rajendra Pachauri Als het onweert in Parijs, druppelt het in Brussel

R

ajendra Kumar Pachauri was van 2002 tot 2015 voorzitter van het IPCC: het Intergovernmental Panel on Climate Change, ingericht door de Verenigde Naties om de risico’s van klimaatverandering aan het licht te brengen. Momenteel beoefent hij de taak van rector aan het TERI-instituut (The Energy and Resources Institute) in New Delhi. Het IPCC kreeg in 2007 onder zijn leiding de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt. Naar aanleiding van de klimaattop eind dit jaar in Parijs woonde deWijzer een lezing van hem bij in Antwerpen en kreeg enkele dagen nadien de mogelijkheid hem via Skype te interviewen. We spraken over het belang van burgerschap in het tegengaan van de klimaatopwarming en over de rol van Hollywood in het redden van onze schone planeet. Met een socratisch geloof in het samengaan van kennis en goede wil trekt professor Pachauri ten strijde tegen minimalisering en gewoontevorming. Ana Van Liedekerke

04


naar op zoek willen gaan.

trokkenheid van burgers en in het bijzonder van burgerbewegingen speelt een zeer

Hoe gaat dat dan concreet in zijn werk:

grote rol. Die betrokkenheid kan slechts tot

mensen op grote schaal bewust proberen

stand komen op het moment dat individuen

maken van het belang van duurzaamheid?

zich ten volle bewust worden van de ernst van het probleem. Ik denk dat hierin nog

Ik zie daar een hoofdrol weggelegd voor het

een specifieke rol weggelegd is voor de

algemeen verspreiden van kennis omtrent

jeugd omdat zij voor de grootste gevolgen

de impact van klimaatopwarming en dat

van de klimaatverandering zullen komen te

is ook wat ik heb geprobeerd te doen als

staan. Als burger moet je het leiderschap

voorzitter van het IPCC. We hebben even-

nemen in je handelen.

wel nog een lange weg te gaan. Ik ben ervan

Gandhi zei “wees de verandering die je wilt

overtuigd dat het besef van de gevolgen

zien in de wereld” en dat blijft brandend

die een gebrek aan actie veroorzaken, kan

actueel. Wanneer je ervan overtuigd bent

leiden tot een besef van de noodzaak van

dat er iets moet veranderen in de wereld,

handelen. We moeten mensen informeren

moet je die verandering zelf tot stand bren-

over de oplossingen en die oplossingen

gen. Er is een verhaal over een vrouw die

vereisen dat we ons energieverbruik bijstu-

18u New Delhi time, 14u30 Brussels

Extreem belangrijk. Kenmerkend

naar Gandhi toe ging omdat haar zoontje

ren, overgaan van fossiele naar niet-fos-

time. Gewapend met pen, papier en

voor dit probleem is precies dat we

te veel zoetigheden at en ze hoopte dat

siele brandstoffen, maar evenzeer dat we

vragenblad aanvaard ik met enige

er stuk voor stuk in betrokken zijn.

hij daar een einde aan kon maken. Gandhi

wijzigingen aanbrengen in onze levenswijze.

zenuwen de Skype-oproep van pro-

stemde in, maar vroeg haar na twee weken

Wanneer we begrijpen dat die veranderin-

fessor Pachauri. Maar hoe imposant

terug te komen. Toen twee weken later de

gen niet zo drastisch hoeven te zijn – een

zijn curriculum ook oogt, het beeld

moeder met haar zoontje voor hem stond

efficiënter gebruik van energie, het gebruik

en Gandhi de jongen aangemaand had tot

van fietsen en publiek transport en de

het verminderen van het eten van zoets,

bewustwording van onze eigen impact – kan

vroeg de moeder hem waarom hij het nodig

dat ons helpen oplossingen te vinden die

had gevonden hiermee twee weken te

binnen ons bereik vallen. Ik geloof dat de

wachten. Gandhi antwoordde dat hij zich

verspreiding van kennis omtrent de impact

gerealiseerd had dat hij zelf snoep at. Voor

van klimaatverandering tot actie leidt.

dat ik doorheen ons gesprek van deze man krijg, is er hoofdzakelijk één van bijzondere minzaamheid en integriteit. PARTICIPATIE EN REVELATIE Hoe belangrijk is de rol van de individuele burger die zelf actie onderneemt en zijn levensstijl aanpast in het tegengaan van de opwarming

Paul A.

Het zijn niet enkel de overheden. De be-

van de aarde?

“James Bond die rondrijdt op een fiets; dat heeft een impact op het gedrag van mensen”

“De verspreiding van kennis omtrent de gevolgen van klimaatverandering leidt tot actie” We hebben ze beide nodig omdat technologie op zichzelf tot niets leidt tenzij mensen iets willen bereiken. Er moet vraag zijn naar zulke technologieën. Op het moment dat we ons bewust worden van de verandering die we kunnen veroorzaken, zullen we de juiste technologieën aanwenden. Het begint dus wel met die mentaliteitswijziging. In een eerder gesprek wees u op de invloed van Hollywood-films waar al de acteurs roken. Denkt u dat we vandaag films nodig hebben waar iedereen vegetarisch is? We hebben op zijn minst Hollywood-films nodig waar mensen energie efficiënter

je het gedrag van anderen corrigeert, moet

gebruiken. Op het moment dat James Bond

je je eigen gedrag aanpassen.

Ik heb de indruk dat u een gewijzigde

Dit illustreert hoe mensen zelf moeten be-

mentaliteit van groter belang acht dan

seffen dat het hun eigen verantwoordelijk-

complexe technologische oplossingen.

heid is actie te ondernemen. Er zijn steeds

Of zijn beide vereist?

rondrijdt op een fiets of het openbaar vervoer neemt, kan dat van grote invloed zijn op het gedrag van individuen.

oplossingen te vinden, maar je moet er wel


05

///POEZIE REMFACTOREN Vandaag is het besef dat er iets moet veranderd worden breder verspreid dan enkele jaren geleden. Waarom hebben velen dan toch de indruk dat we niet

“Het is zo gemakkelijk gewoon te blijven doen wat men altijd al heeft gedaan”

genoeg doen? zullen we dat zelf ook doen. De impact van gewoonte mag niet worden

en onze voedingskeuzes van cruciaal belang

Ook uw laatste rapport (IPCC5) beves-

niemand vragen vegetariër te worden, wat

dingen die we in het verleden hebben ge-

tigde de urgentie van een secure aanpak

ik vraag is slechts minder vlees te eten. Het

daan. Het is zo gemakkelijk gewoon te blij-

van het probleem van klimaatverandering.

eten van minder vlees maakt je zelf beter

ven doen wat men altijd al deed. We willen

Welke krachten zijn verantwoordelijk voor

en met jou de planeet.

onszelf niet corrigeren. Daarom is kennis zo

het gebrek aan gepast handelen? COP21

belangrijk: het motiveert ons onmiskenbaar We doen veel onderzoek, we brengen IPCC-rapporten uit, maar we hebben ook

Over een maand vindt in Parijs de klimaat-

Waarom moeten wij als kleine, onwetende

nood aan het vinden van partners in het

top plaats. Kunnen wij er als burgers voor

burgers actie ondernemen in plaats van de

verspreiden van onze boodschap als we

zorgen dat deze slaagt?

overheid? Moet de staat haar leden niet

een globale bewustwording willen creëren.

dwingen op een juiste manier te hande-

Er is veel sprake van indifferentie en er zijn

Burgers moeten zich laten horen. Er zijn

len?

bestaande belangen die er geen baat bij

verschillende manieren om dat te doen. Als

hebben actie te ondernemen ten voordele

burgers samenkomen en in grote groep iets

Gelukkig hebben we in de meeste landen

van het klimaat. Neem het voorbeeld van

vragen, heeft dat zonder twijfel een impact

van de wereld een vorm van democratie.

Gent. Ik gaf daar een lezing verleden jaar.

op het overleg van de verschillende landen

Ik denk dat overheden in een democratie

Het publiek bestond uit een zevenhonderd-

die in Parijs gerepresenteerd zullen zijn. Ze

doen wat mensen willen doen. Op zich-

tal mensen. Dat gaf aanleiding tot een be-

zullen zich realiseren dat ze actie moeten

zelf gaat het overheden niet aan; wat hen

weging voor een veggiedag. Mooi, uiteraard,

ondernemen en een voorstel op tafel

interesseert, is slechts opnieuw verkozen

maar er zijn ongetwijfeld mensen die vlees

moeten leggen dat het probleem oplost.

worden in de volgende verkiezingen. Wan-

verkopen die hier niet blij mee zijn omdat

De stem van de burger is er bovendien niet

neer mensen stemmen op politici die werk

hun winst daalt op het moment dat mensen

alleen om hen erop te wijzen dat ze actie

maken van het tegengaan van klimaatver-

één dag per week geen vlees eten.

moeten ondernemen, maar ook om hen

andering, veranderen politieke beslissingen

later aan hun beloftes te houden.

ook. We moeten beseffen dat die handelin-

Zou een verschuiving naar een vegetari-

gen niet eens zoveel kosten, integendeel,

sche levenswijze een belangrijk verschil

Wat kunnen we verwachten van de kli-

op verschillende plaatsen zullen ze geld

maken? Is wat we eten een cruciaal deel

maattop? Bent u hoopvol? Zal de uitkomst

besparen. Op het moment dat een land

van de oplossing van klimaatverandering?

sterk genoeg zijn om een definitieve

als India zonne-energie op grote schaal

omwenteling tot stand te brengen?

gebruikt, besparen we geld. Het is slechts

Het feit is dat de vleescyclus verantwoorde-

een kwestie van bewustwording. Dat is

lijk is voor een groot deel van onze uitstoot.

Ik denk dat het een overeenkomst kan wor-

waarom ik zo sterk geloof in de democratie:

Maar opnieuw denk ik dat dit iets is dat

den die benadrukt hoezeer veranderingen

het is het volk, de wil van het volk die de

burgers moeten beslissen. Een staat kan

vereist zijn. Het is het begin van onze tocht

basis vormen voor gouvernementeel beleid.

dit niet beslissen of slechts dan wanneer

en niet het einde omdat de wereld snel

We moeten de staat zeggen wat deze zou

haar burgers een consensus bereiken dat

vooruit moet gaan en we zullen moeten

moeten doen en dat kunnen we pas op

er één of twee vleesloze dagen per week

beslissen onze beloftes te herzien en deze

het moment dat we weten wat gedaan zou

zouden moeten zijn. Dit zijn individuele

ambitieuzer te maken. De klimaatconfe-

moeten worden. Op het moment dat we

keuzes die mensen maken, maar men moet

rentie in Parijs is de start en van cruciaal

weten wat gedaan zou moeten worden,

wel beseffen dat onze voedingsvoorkeuren

belang.

06

Over burgerschap en burgerzin. Brussel ademt altijd een beetje buitenland, een beetje Europa, een beetje grootschaligheid in ons lilliputterland. Een zaterdag in oktober, ik sta op het perron in Leuven. Bestemming: Brussel, het Belgisch kampioenschap poetry slam.

zijn als het op onze uitstoot aankomt. Ik ga

onderschat. We zijn gewend aan het soort

het klimaat recht aan te doen.

DE MENING VAN MARIE\\\


Poetry slam dat is drie minuten podium, drie minuten op het scherpst van de snee, genadeloos uithalen. In drie minuten kan je geen boeken schrijven, hooguit kanttekeningen. Maar sommigen kunnen kanttekeningen meesterlijk plaatsen. Dat noemen ze morrelen in de marge. Eén zinnetje blijft spoken onderweg naar huis: “Als de koning zijn baard laat staan, wordt hij niet van terrorisme verdacht” (Martijn Nelen). Burgerschap wat is dat eigenlijk? Er heerst de laatste tijd vooral burgerzin heb ik de indruk. Op elke hoek van de straat wel een etablissement, ongehoord fancy voor het eten dat er wordt geserveerd, haast een contradictio in terminis. Ik ga eerlijk zijn, ik moet niets weten van dat soort foliekes. Ik krijg een indigestie bij de gedachte alleen al dat de ziel van Amedee nu met zulke vettigheid wordt geteisterd. Burgerschap daarin klinkt de robuustheid van een middeleeuwse burcht en de eeuwigheid van de rechten en de plichten die ze aan haar inwoners verschaft. Menig middeleeuwse burcht heeft de tand des tijds slechts bij monde van een poort- of vestnaam overleefd. En ook het burgerschap barst langzaam uit zijn voegen. De vraag naar iets nieuws dringt zich op, maar laat dat nieuws nu alsjeblieft niet nog meer versnippering zijn. Puzzels los je niet op door de stukjes nog kleiner te maken, door nog meer te diversifiëren. Dat weet eigenlijk het kleinste kind, ik heb dat inzicht opnieuw ontdekt in dat wat de eindredactie niet overleeft, de boekenbeurs niet haalt: in het gemorrel in de marge. Stikstof leidde het BK poetry slam in: “Dus ik zie het nut niet om het kleinste land ter wereld te herverdelen in individuele delen. Zet daarentegen de grenzen open en de wegen om politieke vluchtelingen een thuis te kunnen geven. Welkom in Brussel de stad waar ik van kom, denkpuzzel van de wetbundel waar iedereen om bromt, geklungel en geknutsel waar Europa zich hervormt, volksvertegenwoordigt van de basis tot de norm, want 1000 is de postcode.” (Stikstof, Brussel Bruisend) Marie Vanwingh (praeses NFK)

07


///DOORGELICHT

Dossier:

Ethisch consumeren:

een heerlijke utopie?

D

at onze hedendaagse wijze van consumeren en produceren een verregaande invloed heeft op onze planeet en haar bewoners, is al geruime tijd common knowledge. Verschillende initiatieven tonen ondertussen de goede weg, maar de verandering lijkt te traag, te laat. Verbouwereerd kijkt deWijzer naar de logge consumentenmassa en concludeert hij dat hij in actie moet schieten. Tijd voor een stevige wake-up call, maar ook tijd voor een leidraad voor hoe het anders kan - en moet. Lorenzo Buti en Vinsent Nollet SOCIO-ECOLOGISCH DRAMA In 2010 veroorzaakte een reportage van Koppen over het zandstralen van jeans ophef. Zandstraling, een goedkope methode om jeans te bleken, zorgde ervoor dat duizenden Turkse arbeiders stoflong opliepen. Mensen met stoflong hebben o.a. last van kortademigheid en een drukkend gevoel op de borst. In de meest erge gevallen heeft stoflong fatale gevolgen. Zo’n 40-tal Turkse arbeiders zouden zijn overleden aan stoflong voor zandstralen verboden werd in Turkije in april 2009. In 2012 verscheen

08

nog een rapport van de Schone Kleren Campagne, waarin duidelijk werd dat zandstralen – ondanks het verbod – in een land als Bangladesh nog steeds een veelgebruikte methode is om jeans te bleken. Na bekendmaking van de schadelijkheid van zandstraling maakten Zara, Jack & Jones, H&M, C&A e.a. bekend te stoppen hun jeans op deze wijze te bleken. Op 5 september van dit jaar vielen er vier doden en zestien gewonden in Lahore, Pakistan, toen het dak van een fabriek instortte. Deze fabriek maakte kleding voor o.a. Primark, Burton en River Island. Dit voorval is echter klein bier vergeleken met wat gebeurde in het Rana Plazacomplex in, alweer, Bangladesh. Het gebouw van acht verdiepingen stortte volledig in. 1127 arbeiders kwamen om het leven, meer dan 2000 bleven achter met ernstige verwondingen, trauma’s of levenslange verminking. Het Rana Plaza complex huisde fabrieken van o.a. Benetton, Primark, C&A en Walmart. Tragische voorvallen als deze bevestigen wat ieder van ons al langer weet: kleding met het Westen als eindbestemming wordt geproduceerd door arbeiders die vaak werken in de meest mensonterende omstandigheden. Het sociale drama is echter


niet het enige. Ook de klimaatcrisis is een direct gevolg van een wereld die consumeert en produceert zonder rekening te houden met de staat waarin de aarde zich bevindt. Vooral de stijging van het verbruik van fossiele brandstoffen zoals steenkool en aardgas kan worden toegeschreven aan onze consumptiemaatschappij. Ook de stijgende hoeveelheid afval - denk aan alle verpakkingen die men dagelijks koopt en opnieuw weggooit - heeft een sterke impact op ons milieu. De tijd dat de effecten van klimaatverandering een zaak van de toekomst waren is ondertussen voorbij. In 2014 werd de bevolking van de Carteret-eilanden in Papoea-Nieuw-Guinea de eerste volledige gemeenschap die zijn huizen moest verlaten en verhuizen naar nabije eilanden. De stijgende zeespiegel zou aan de basis liggen van deze genoodzaakte verhuis. De toenmalige bewoners van de Carteret-eilanden worden vandaag door milieu-activisten bestempeld als de eerste ‘klimaatvluchtelingen’.

gemeenschappen steeds dichter bij elkaar worden gebracht, kan men zich niet meer verschuilen achter een wij-zijdiscours om zich van elke verantwoordelijkheid te ontdoen. De kleren die de arbeiders in Bangladesh produceren, zijn gemaakt voor ons gebruik. De problemen van de stijging van het broeikaseffect zijn door ons veroorzaakt. De westerse consument is de afgelopen decennia - al dan niet bewust - één van de oorzaken van het sociaal- ecologische probleem geweest. Wij hebben dus een verantwoordelijkheid, maar minstens even belangrijk: we hebben ook het potentieel om deze problemen aan te pakken. Enter het concept ‘ethisch consumeren’. Ethisch consumeren betekent aandachtig consumeren: geëngageerde consumenten kopen hun waren in winkels die aandachtig zijn voor het milieu en die instaan voor de humane behandeling van hun werknemers. Ze nemen geen genoegen met een samenleving waar de algemene regel geldt dat we

eigenlijk wel weten welke wanpraktijken er meestal achter de aankoop van onze waren schuilgaan, maar tezelfdertijd lijden aan een collectief geheugenverlies hieromtrent. We willen het niet weten, ergo we weten het niet. Ziehier de crux van het probleem. Het is te eenvoudig om ons te gedragen als atomaire consumenten die zich enkel bekommeren om de finale vorm waarin de waar zich aan hen presenteert. Achter deze finale vorm zit immers een heel proces van creëren, vervormen, ontplooien en onderdrukken. De voornaamste reden dat er aan schadelijke productieprocessen niets verandert, is dat het bewustzijn om die verandering te eisen ontbreekt. Ethisch consumeren is een politieke beslissing, en moet daarom in de politieke sfeer besproken worden: zij het op café, in discussiegroepen, onder activisten of in de hoge raden van het Parlement. Het is een eerste stap zelf ons

gedrag aan te passen; het is een volgende stap het sociale bewustzijn trachten aan te wakkeren. Karl Marx schreef:” De filosofen hebben de wereld slechts op verschillende manieren geïnterpreteerd; het komt er nu op aan haar te veranderen.” Martin Heidegger diende hem van antwoord: “Het veranderen van de wereld veronderstelt allereerst het bezitten van een verschillend wereldbeeld.” Het lijkt erop dat we hier zijn aanbeland. Diegenen met het besef van een verschillend wereldbeeld trachten de wereld te veranderen, maar op hun schouders rust ook de taak dit wereldbeeld bekend te maken, te verspreiden en te bediscussiëren. Op een ethisch verantwoorde wijze consumeren is, fundamenteler dan het uiterlijke gedrag, een bepaalde houding naar de wereld toe. Het uiterlijke gedrag wordt gedragen door een bepaalde houding en een wereldbeeld; één waar de wereld dringend aan toe is.

HET ONTBREKENDE BEWUSTZIJN Wij - westerse consumenten – spelen een cruciale rol in de twee meest prangende problemen die onze geglobaliseerde samenleving kent. In een wereld waarin

© Banksy


09

Now what? Onderschrijf jij ook onze verontwaardiging, maar weet je niet waar in hemelsnaam te beginnen met je wereldverbeterende acties? Ook jij kan een doorslaggevende rol spelen en dat vraagt niet eens zwaar ingrijpende maatregelen. In de volgende 5 punten zullen we aantonen hoe je concreet kan bijdragen, zonder jezelf radicaal te moeten heruitvinden.

1

Word activist!

We moeten er als samenleving vooral een positief verhaal van maken. Het is niet onze intentie een schuldige aan te wijzen om vervolgens onze gal erover uit te kunnen spuwen, want dat zou hypocriet zijn. Weten wie de schuld draagt, verandert niets aan het probleem. Waar het om draait, is dat we als samenleving de moed moeten vinden een collectieve verantwoordelijkheid op te nemen en ervoor te

zorgen dat die kans van slagen heeft. De eerste stap in dat proces is inzien dat het status quo niet onveranderbaar is; dat het de leden van een samenleving zijn die een samenleving vormgeven. “Iedereen heeft het in zich om activist te worden, om op zijn of haar manier iets bij te dragen aan het beter maken van de wereld”, zegt Belgisch milieuactivist en low impact man Steven Vromman. “Activist worden hoeft niet per se te betekenen dat je op de barricades moet springen. Het gaat erom dat je niet afwacht en ondergaat, maar dat je actie onderneemt”. Mentaliteitswijzigingen ontstaan in kleine kringen en hebben voldoende zuurstof nodig om het grote publiek te bereiken.

om meteen op alle vlakken je manier van leven om te gooien, dus vat je best telkens een afgebakend project aan.

2

Ten tweede investeren we beter in slow fashion, in kwaliteitsvolle, tijdloze en duurzame kledij, dan in fast fashion die na een tweetal keer dragen voorgoed in de kleerkast verdwijnt. Zo verlichten we de druk op bedrijven die anders de concurrentie aan moeten gaan met dumpketens als Primark, Zara of Action, en daardoor moeten inboeten aan kwaliteit en degelijke arbeidsomstandigheden.

Koop ‘ethisch’

Als westerse individuen hangen wij wel vast aan het consumptieproces – we kopen onze groenten in een supermarkt, onze broeken in een kledingwinkel – maar niet aan ons concrete consumptiegedrag. Wij zijn geen consumerende automaten die niet kritisch kunnen nadenken over onze samenleving. Er zijn talloze manieren om ons koopgedrag af te stellen op een betere omgang met mens en milieu. Het is echter niet haalbaar

Nemen we als casus kledij: ten eerste is het daarbij van belang te weten waar ze vandaan komt en in wat voor omstandigheden ze werd vervaardigd. Tegenwoordig zijn er initiatieven te over om dat na te gaan en om de consument te gidsen naar betrouwbare kledij. De verderop vermelde websites kunnen de consument al goed op weg helpen. Het is bovendien handig voor jezelf gaandeweg een lijstje bij te houden met merken en ketens die de nodige aandacht schenken aan duurzaamheid.

Ten derde is ook afwisseling belangrijk, zo spreiden we de milieubelasting en zetten we minder druk op één bepaalde industrie. Hennep en bamboe zijn bijvoorbeeld milieuvriendelijke teelten, omdat er minder pesticiden en water voor nodig zijn, en polyester is erg geschikt voor recyclage. Tenslotte hebben we nog de niet-conventionele winkelketens: tweedehandswinkels, kringloopwinkels, vintage, plaatselijke ambachten, kledingbibliotheken … Deze circuits verkleinen de afvalstroom door hergebruik en uitwisseling. Hoewel er nog nooit zoveel aandacht is geweest voor duurzame kledij, zal het toch niet in alle gevallen mogelijk zijn een degelijk alternatief te vinden. Maar dat hoeft ook niet. Het gaat erom dat we ons zoveel mogelijk inzetten. Als een goede 50% van wat we aanschaffen van verantwoorde makelij is, kan dat al veel teweegbrengen. Hoe groter de vraag, hoe breder het aanbod en hoe democratischer de prijs. Daarom is ook goede communicatie van groot belang. Door aan de kassa in winkels te vertellen waarom we die winkels verkiezen of door op sociale media onze verontwaardiging en

© Banksy

10

deWijzer ///november 2015

voorkeuren te delen, kunnen we bedrijven bewijzen dat het wel degelijk gunstig is om over te schakelen op een ander beleid.

3

Less is more

Waar het in het teken van sociale emancipatie belangrijk is enkel producten aan te schaffen van verantwoorde makelij, is het op ecologisch vlak nog veel belangrijker om vooral op systematische basis minder te produceren en te consumeren. Minder, maar met een duurzamer en kwaliteitsvoller resultaat. Jose ‘Pepe’ Mujica, de voormalige president van Uruguay, gaf op radicale manier het voorbeeld. Pepe was ‘s werelds armste president en wel omdat hij bijna zijn volledige vermogen consequent wegschonk en er enkel het strikt levensnoodzakelijke aan overhield. Op een bijeenkomst voor duurzame energie in 2012, waar de vertegenwoordigers van 139 landen aanwezig waren, stelde hij zijn toehoorders voor enkele indringende kwesties. Stelt u zich namelijk maar eens voor hoeveel zuurstof er nog zou overblijven om te ademen, indien elke Indiër evenveel auto’s per gezin zou eisen als elke Duitser. De gevolgen zouden desastreus zijn, de strijd al lang verloren. Toch hebben we niet het recht de ander van dat recht te weerhouden, tenzij we ook in eigen boezem kijken. Het ecologische verhaal is noodzakelijk een verhaal van minder. Dat wordt vooral in onze eigen contreien een zware pil om te slikken. Mede omdat we voorbij de populistische trucs moeten kunnen kijken naar échte oplossingen. De elektrische Teslawagens zijn niet de oplossing, minder wagens wel. In het tweede geval pakken we de overmatige productie én het fileprobleem aan, in het eerste geval doen we aan symptoombestrijding. Als we dan ook nog eens meer zouden investeren in openbaar vervoer en bijvoorbeeld gratis bussen inlassen, zou dat wel eens een groot effect kunnen hebben op onze kijk op transport. De pas aangestelde gemeenteraad van Oslo bewijst dat het in ieder geval niet onzinnig is. Ze wil namelijk alle privéauto’s tegen 2019 uit het stadscentrum bannen,

om zo de uitstoot met 50% te verminderen en een betere stad te creëren voor voetgangers en fietsers. Als het plan, zoals het er nu ligt, wordt uitgevoerd, zou Oslo de eerste autoluwe Europese hoofdstad zijn. De haalbaarheid van maatregelen loopt vrijwel parallel met de bereidheid die ervoor te vinden is. Het is dus van het allergrootste belang dat we openstaan voor verandering in onze leefpatronen en dat we meer ruimte creëren voor duurzaam beleid en minder voor een ongebreidelde consumptiementaliteit. Het ecologische verhaal is dus eigenlijk vooral een verhaal van goede wil.

4

Radicaal-kritische reflectie

Geen kledingmerk is door en door goed. Als een bedrijf zich bij Fair Wear Foundation heeft aangesloten, betekent dat niet dat er geen vuiltje meer aan de lucht is, maar dat het verregaande stappen onderneemt richting een duurzamer en socialer beleid. Het bedrijf wordt dan door een onafhankelijke instantie (FWF) opgevolgd en begeleid richting (a) een uitgebreide set aan bedrijfsnormen en -standaarden, (b) een verregaande toepassing hiervan, inclusief implementatie van een minimumloon en degelijke arbeidsomstandigheden, (c) actieve ondersteuning aan de vrijheid van vereniging en collectieve onderhandeling, (d) een geloofwaardige deelname van de belanghebbenden. U doet er dus niettemin goed aan deze bedrijven aan te moedigen en te belonen. Vanzelfsprekend zal je als geëngageerde consument telkens moeten stilstaan bij wat je koopt en of het wel verantwoord is. Dit vergt een kritische houding, zowel tegenover jezelf als tegenover de markt. Vele kledingketens en -merken laten bijvoorbeeld wel uitstralen dat ze het ethische hoog in het vaandel dragen, terwijl ze zich in werkelijkheid op een klein deelaspect (bv. organisch katoen) toespitsen en dat uitvergroten, of gewoon valselijk zo profileren. Toch kun je dit op verschillende manieren nagaan. Je kan je oordeel baseren op

basis van de verderop genoemde websites, maar je kan evenzeer informatie halen op de websites van je geliefde merken zelf en hen specifieke vragen stellen over het beleid dat ze voeren. Al geven ze dan niet de gewenste antwoorden, ze zullen wel weten waar hun consumenten belang aan hechten.

5

Wees creatief

Nu we u op weg hebben gezet, is het aan u om actie te ondernemen. Dat zal niet altijd even makkelijk of plezierig zijn. Pasklare antwoorden zijn er namelijk niet, evenmin kunnen we alles in uw plaats doen. U zal nog steeds zelf moeten oordelen over hoe en waar u kan bijdragen aan een duurzame economie. Maar wanneer we beseffen dat we iets niet goed weten, pas dan zijn we werkelijk zelfstandig en kritisch aan het denken. Dat wist Socrates meer dan 2000 jaar geleden al. Het status quo is niet statisch. Er is altijd een hele waaier aan mogelijkheden. Om een leefbaar loon en degelijke werkomstandigheden voor kledingarbeidsters, en een duurzame omgang met grondstoffen te bekomen is een brede, gereguleerde en bindende aanpak nodig vanuit de politiek, die bedrijven op hun verantwoordelijkheid kan wijzen. Een heerlijke utopie, dus. Tenzij we een maatschappelijk draagvlak voor dergelijke maatregelen kunnen creëren door de morele druk op bedrijven en de politiek op te drijven. In aanloop naar de klimaattop in Parijs in december is het van cruciaal belang onze houding te veranderen en deze uit te dragen, zodat de politiek weet dat het ons menens is. We moeten “leren ons ene oog te houden op de wereld zoals die is, en het andere oog op de wereld zoals die zou moeten zijn. En dat zonder één van de twee ooit helemaal op te geven.” (Susan Neiman).


11

rankabrand.nl: Een site die scores (van A tot E) geeft aan verschillende merken, over verschillende sectoren heen. Ze stelt onafhankelijke onderzoeken in naar deze merken en de volledige onderzoeksverslagen zijn ook telkens consulteerbaar. Veel merken weigeren hun gegevens vrij te geven, waardoor de informatie over deze merken niet diepgaand is. Ze krijgen gewoonlijk ook een lage score. fairwear.org: Fairwear Foundation begeleidt en controleert actief bedrijven richting een beter beleid. Bedrijven die vermeld worden op deze site zijn zeker de goede richting ingeslaan. Nadeel is dat niet veel van deze merken door de modale consument herkend worden. 6 Belgische ketens, waaronder Bel&Bo en jbc zijn dragers van het Fairwear-label. schonekleren.be: Belgische site die eruit springt door je op de hoogte te houden van de sociale wantoestanden die nog steeds in de productiesector gaande zijn. Ze voeren regelmatig acties en campagnes om producent en consument te sensibiliseren. Zo vallen ze o.a. H&M aan voor haar vermeende ‘milieubewustzijn’. Een lege doos, zo blijkt. livingwagenow.eu: Internationaal gedragen site die zich richt op één thema: een leefbaar loon voor iedere arbeider. labourbehindthelabel.org: Sociaal geëngageerde site die ijvert voor betere arbeidersvoorwaarden. Deze site ziet er iets meer warrig uit dan andere sites in deze lijst, maar ze haalt haar waarde uit het updaten van concreet onderzoek in hun domein en het benoemen van merken zonder sociaal karakter. milieucentraal.nl: Uitstekende Nederlandse site die concreet en verregaande info geeft over hoe je je leefgewoontes kan aanpassen om meer ecologisch bewust te worden. Overzichtelijk en handig. made-by.org: Europese non-profit organisatie die zich inzet voor de sociale en ecologische problematiek. Je vindt er veel goede informatie, al kan het even duren voor je weet hoe de site werkt.

12


Ethisch verantwoorde kledingmerken/-winkels

Review sites

•

Jack Wolfskin (kleding, rugzakken, outdoor) [C-label bij Rank a Brand + aangesloten bij FairWear Foundation] (Had recent nog een B-label op Rank a Brand)

•

Bel & Bo (kleding) [Aangesloten bij FairWear Foundation]

•

Deuter (rug- en slaapzakken) [C-label bij Rank a Brand] (Had recent nog een B-label)

•

Puma (kleding, sport) [C-label bij Rank a Brand] (niet ideaal, maar wel hoogste score onder sportkledij op Rank a Brand)

•

Ethletic (schoenen) [B-label bij Rank a Brand, FSC-label]

•

People Tree (kleding, online shop) [B-label bij Rank a Brand] (duur)

•

Oxfam Online (kleding)

•

Think Twice, Leuven (tweedehands)

•

Banksyt-shirts.com (ethische t-shirts met een leuke opdruk van straatartiest Banksy)

•

jbc (kleding) [Aangesloten bij FairWear Foundation]

•

Tweedehandswinkels

•

Kringloopwinkel

•

De Kledingbibliotheek (Bestaat vooral in Nederland, maar is ook bij ons aan het opkomen, denk bv. aan Les rebelles d’Anvers)

•

Nudie Jeans [Aangesloten bij FairWear Foundation] (duur)

•

Star Socks [FairWear Foundation] (sokken) -> Dakar, Lotto, Jack Brent (retailers)

•

Freitag (kleren, tassen) [ A(!) score bij Rank a Brand] (duur)

•

Continental Clothing (T-shirts en pullen om te laten bedrukken) [Aangesloten bij Fair Wear Foundation, B score bij Rank a Brand]

•

COS (kleding, schoenen, tassen, …) [B-label bij rank a brand] (duur) (onderdeel van H&M (C-label))

•

Hempmade Leuven (ecologisch verantwoorde kledij gemaakt van hennep) (duur)

CARTOON\\\


13

///OPINIE

BURGERSCHAP VANDAAG Wat kan burgerschap vandaag nog zijn? Alleszins zeker niet dat waarover bomenknuffelende samenlevingsgoeroes in holle termen spreken: participatiecommunes als nieuwe basis voor het samenleven. Hoewel participatie in een heel concrete en geleide vorm wel noodzakelijk kan zijn en die gemeenschappen naar verloop van tijd meer autonomie moeten krijgen, zijn we daar nog lang niet aan toe. Wat die holle praters niet zien is dat om burgerschap te hebben, er een burger moet zijn die klaar is om dat engagement op te nemen.

De mens is zijn eigen kapitaal. Investeren in zichzelf of zichzelf blijvend ontwikkelen zodat men op een zo efficiënt mogelijke manier het beste uit zichzelf kan halen. Het ideaal van arbeid verandert. De arbeider is geen loonslaaf meer die luistert naar opzichter, ploegbaas of directe chef, maar iemand die initiatief neemt, verantwoordelijkheid neemt en in dienst is omdat hij bepaalde competenties bezit die een ander niet heeft en daarom een meerwaarde in het team vormt. Wanneer hij andere opportuniteiten ziet om zijn kapitaal te laten toenemen, dan vertrekt de NV ‘mezelf’ naar andere oorden. Dit is het fundament in deze wereld om het ideaal van absolute vrijheid te denken of de idee dat we enkel gelijk zijn in het feit dat we absoluut vrij zijn.

Koen Dorleman

“De NV ‘mezelf ’ is een flexibele creatieve ondernemer, die zichzelf blijvend differentieert in verscheidene competenties” DE CONTEXT VAN DE HEDENDAAGSE BURGER Ik wil niet zeggen dat de burger eenvoudig is, zich door de waan van de dag in de wind laat zetten en daardoor oppervlakkige gedachten heeft. De burger vandaag heeft gewoonweg niet de tijd om op een volwaardige manier te participeren in de samenleving. Hij is immers aan het werken, zich aan het voorbereiden om te gaan werken of aan het uitblazen en zijn gedachten aan het verzetten van het werken. De meeste engagementen die de burger opneemt vallen onder die laatste categorie. Veel begint bij Mei 68, een chaotische links-liberale ‘revolutie’ die de roep om vrijheid of pluralisme (her)lanceerde. Denk aan de strijd tegen de bureaucratisering en homogenisering van het leven of de seksuele revolutie van de vrouw. Allemaal verschillende gelijkheidsstrijden die voor zichzelf een nieuwe vrijheid wilden realiseren. Deze strijden en vooral de idee van anti-autoriteit, vrijheid of autonomie werden echter in de jaren 80 gekaapt door een neoliberale opvatting over de mens: ‘de mens onderneming’.

14


DE ABSOLUTE VRIJHEID (OF DE TELOORGANG VAN DE GELIJKHEID) De NV ‘mezelf’ is een flexibele creatieve ondernemer, die zichzelf blijvend differentieert in verscheidene competenties en zich dan aanbiedt bij verschillende bedrijven. Dat gaat zo voor alles wat hij doet. Een engagement opnemen in de samenleving is een competentie die hij verwerft en later kan aanbieden bij een werkgever. De grond van de samenleving wordt op die manier economisch. Het denken van de mens wordt economisch. Niet alle arbeiders echter kunnen een goede NV ‘mezelf’ worden, maar zij moeten wel aan dezelfde eisen voldoen: telewerk, flexibel werk, mini-jobs, prestatielonen, … De arbeidsmarkt wordt daarbij een markt die zich toespitst op zoveel mogelijk differentiëren tussen werknemers. Als dat niet lukt op basis van diploma, gebeurt dat wel op basis van competenties. Dat laatste biedt immers meer mogelijkheden om te differentiëren dan diploma’s. De concurrentie tussen alle individuen wordt op die manier vergroot waardoor bijvoorbeeld jongeren zich tot waanzinnige praktijken (moeten) begeven om hun competenties te verhogen: gratis werken (stages) in de hoop daarna een echte job te krijgen.

immers niet voldoende gedifferentieerd en beperkt de vrijheid en creativiteit van een individu. Daarnaast is het ook niet abnormaal dat vele mensen hun engagement niet als een politiek engagement zien. Tot slot is er een mogelijkheid om in dit wereldbeeld racisme en discriminatie als iets relatief te zien: we zijn immers allemaal ongelijk. Dat duiden is een positieve zaak. GELIJKHEID EN VRIJHEID Uw schrijver is duidelijk: de enige zinvolle vrijheid is een vrijheid die zich ent op de fundamenten van de gelijkheid. Dat wil zeggen dat we de absolute vrijheid van haar troon moeten stoten. Hoe doen we dit? Uw schrijver heeft niet alle oplossingen, maar durft te denken. Hier is filosofie interessant. Een nieuw burgerschap is nodig. Filosofie is een methode en levenswijze om de inherente contrasten die de mens maakt, terug bloot te leggen. De mens is immers een wezen van contrasten. Bij elk handelen - in de breedste zin – handelt hij niet volgens contrasterende alternatieven die mee de betekenis van zijn gestelde handelen bepalen. De mens ziet echter niet altijd de contrasterende alternatieven. Het moet de mens terug mogelijk gemaakt worden politiek te denken en niet louter economisch. Dat wel zeggen de contrasten te zien. Dit verreist paradoxaal een herwinning van de vrijheid door middel van het verminderen van de afhankelijkheid van loonarbeid zodat er tijd en ruimte ontstaat om zich te veruitwendigen op politieke wijze. Een herverdeling van tijd is hier noodzakelijk. Hoewel dit het fundament is, stopt het hier niet. Tot op de dag van vandaag is de publieke ruimte iets wat we individueel beleven. De mens die opschrikt dat er nog mensen in de publieke ruimte lopen. Ook daar moeten de contrasten terug naar boven komen. We zullen terug ‘gemeenschappen’ moeten vormen in die individueel beleefde publieke ruimte, gemeenschappen waarin het algemeen belang of de strijd erom een plaats vindt. Mei 68 leert dat we pluralisme moeten omarmen, maar er eveneens grenzen aan stellen. Van onderuit via wijk- en stedengemeenschappen waar doorgedreven concrete participatie een fundament vormt, tot een hoger niveau dat een algemeen kader biedt waarin die participatie plaats vindt. Als ‘het leven’ gefundeerd wordt door de absurde ervaring van de dood, laat het leven dan geen eenzame dead-row zijn van de NV ‘mezelf’, maar een zinvolle en precaire oefening in samenleven. Dat is de kern van burgerschap.

Siegfried

gaat niet akkoord met...

Happiness-boeddhisten. Mijn happiness daalt als ik met hen te maken krijg. Liesbeth Homans. Geen commentaar. Laten we politiek correct blijven. De intonatie van kulderzipken. Vlaanderen herademende toen dat heerschap niet langer kinderhartjes naar de verdoemenis hielp. Volwassen worden. Over zichzelf praten in de derde persoon. Siegfried is tolerant, maar er zijn grenzen. De regel ‘nu en in het uur van onze dood’ in het Weesgegroet. Schrappen die handel: nachtmerriestof. Gras waar niet op gelopen mag worden. Maai het dan niet zo schoon dat iedereen er prompt op wil neerploffen. Hipsters die zeggen dat ze geen hipsters zijn. De Judassen zijn de wereld nog niet uit.

WAAR IS DE GELIJKHEID DAN? Als het fundament van de samenleving een economie wordt waarin de absolute vrijheid en bijbehorende verantwoordelijkheid centraal staat, dan is politieke gelijkheid uit den boze. Een representatieve democratie die die gelijkheid realiseert, wordt daarmee ondermijnd. De teloorgang van het algemeen belang of de poging het te representeren in een legitieme democratische strijd is hiermee een feit. Een beleid dat daarnaast meer gelijkheid probeert te realiseren is een poging om de nv ‘mezelf’ te vernietigen. De overheid moet ongelijkheid managen en ervoor zorgen dat differentiëren radicaal mogelijk is of vrijheid tot stand komt. Het is begrijpelijk dat we in deze ideologie ‘vervreemden’ van de politieke wereld. De politiek is immers nog niet aangepast aan het absoluut verantwoordelijke individu. Zij legt nog te veel verantwoordelijkheid bij legitiem verkozen leiders. Het is eveneens niet vreemd dat steeds minder mensen zich bij een politieke groep aansluiten. Die is


15

56. Esposizione Internazionale dell'Arte - La Biennale di Venezia, Tesuya Ishida, 'Recalled' (1998, Acrylverf op hout) © Foto Cuypers

///MINISTER VAN FILOSOFIE de burgers ben ik van mening dat deze eerste editie een succes was. Ligt, volgend op uw experiment, de toekomst van de democratie in een bredere participatie van burgers en een verkleining van de kloof tussen burger en politieke wereld?

SVEN GATZ

D

eWijzer wil dit jaar elke editie een vooraanstaand beleidsmaker ondervragen over zijn of haar bezigheden: naast politieke filosofie bestaat er immers ook een politieke praktijk. Soms redeneert die totaal verschillend. Voor de eerste editie contacteerden we Sven Gatz (open-VLD), Vlaams Minister van Cultuur, Jeugd, Media en Brussel. Met de nodige trots werkt de minister aan een drieluik van burgerlijke participatie aan de besluitvorming. Dat drieluik omvat het Burgerkabinet, het Cultuurforum 2020 voor het middenveld en wetenschappelijk onderzoek naar burgerparticipatie. Electorale show of broodnodig toekomstproject: wij vonden het een politieke verfrissing. We vroegen de minister erover uit. Vincent Cuypers INSPRAAK EN OMKADERING Minister Gatz, op 19 september laatstleden organiseerde u ‘Het burgerka-

18

© Alexander Meeus

binet’. 120 Burgers kwamen samen in het Vlaams Parlement om de resultaten van een groter internetforum te bespreken en 17 concrete beleidsadviezen te geven. Lag het hoofddoel van dit experiment in het ‘redden van de democratie’, of in de concrete aanbevelingen naar uw beleid toe? Vond u het experiment geslaagd? Het Burgerkabinet had een dubbel doel. Enerzijds wilde ik met dit project de democratie versterken door een deliberatief element aan mijn beleid toe te voegen. Anderzijds wilde ik inderdaad nagaan hoe burgers naar cultuur kijken, welke aanbevelingen zij naar voor schuiven en hoe ik deze in mijn beleid kan integreren. De oproep tot deelname aan het Burgerkabinet kreeg zeer veel bijval. 1.228 burgers namen deel aan de rekruteringstool en 1.168 gaven hierbij aan te willen deelnemen aan het volledige traject. Zij werden allemaal uitgenodigd om te participeren aan het online Burgerkabinet. Uiteindelijk namen 676 burgers deel aan de online discussies. Een zekere uitval in


een dergelijk proces is normaal. Wat het fysieke traject betreft, speelde dat ook een rol. Tot 24 uur voor aanvang hadden 154 burgers hun aanwezigheid bevestigd. Ziekte was een vaak aangehaalde reden voor annulering en leidde tot een deelnemersaantal van 120. Toch vind ik het een succes wanneer mensen een volledige zaterdag vrijmaken om naar Brussel te komen. Ook het Netwerk tegen Armoede werkte mee aan het fysieke en aan het online Burgerkabinet. Voor het online gedeelte werkte het Netwerk antwoorden in groep uit om ze dan via één account op het online platform te plaatsen. In de gevangenissen van Beveren en Gent organiseerden we een zijtraject in samenwerking met De Rode Antraciet. Deze twee sessies brachten 27 gedetineerden samen die samen discussieerden over cultuurparticipatie, binnen en buiten de gevangenismuren. Ik ben erg tevreden met het behaalde deelnemersaantal. Het spreekt natuurlijk voor zich dat ik graag nog meer burgers had aangesproken, maar gelet op de vele ideeën en de grote interesse van

Om onze democratie efficiënt en effectief te houden is het noodzakelijk onze huidige structuur uit te breiden met meer burgerparticipatie. Het is evident dat met de toevoeging van burgerparticipatie het maken van beleid wat meer tijd zal vragen, maar het komt de kwaliteit van de beleidsvorming en het draagvlak zeker ten goede. Deliberatieve democratie moet dienen als verrijking van de politieke besluitvorming, omdat ze kan terugvallen op relevante publieke opinies. Het is dus een tussenvorm tussen de representatieve democratie en de directe democratie. Doorheen de jaren heb ik vastgesteld dat vormen van participatieve en delibererende democratie in binnen- en buitenland tot succes hebben geleid. Hoe men die juist als een succes evalueert, is ook weer een vorm van maatschappelijk debat, maar ze hebben in ieder geval de democratie kunnen verstevigen. Cultuur, jeugd, media en Brussel zijn in sommige opzichten ‘hippe’ beleidsdomeinen, domeinen waar je op papier echt wel concrete dingen mee kan bereiken. Bent u wel eens gefrustreerd wanneer u uw dromen en toekomstplannen moet afzwakken omdat er budgettaire beperkingen blijken, of andere departementen voorrang krijgen? Andere departementen krijgen op zich geen voorrang, maar wanneer er bespaard moet worden, is het belangrijk om keuzes te maken die zo weinig mogelijk impact hebben op de basisbehoeften van de burger. Welzijn, onderwijs en werk zijn beleidsdomeinen die volgens mij primeren op zaken als cultuur, media,

“Cultuur bevat een ingebouwd verdedigingsmechanisme om de economische rationaliteit niet te ver te laten doordringen.”

sport en andere. Daarmee wil ik natuurlijk niet zeggen dat die beleidsdomeinen niet belangrijk zijn. Maar wanneer je in je persoonlijke leven voor budgettaire keuzes staat, stel je ook je prioriteiten en schrap je al sneller in de minder noodzakelijke zaken. Het komt er dus op aan om meer te doen met minder geld door creatief en innovatief te zijn. Als minister van Cultuur zal ik wel bijkomende middelen voor cultuur bepleiten, zoals ik met succes deed met de recente begrotingsopmaak voor 2016. Toch wil ik ook voluit inzetten op aanvullende financiering van de sector. Een voorbeeld hiervan is de tax-shelter, die zijn nut al heeft bewezen in de filmsector (fiscale voordelen voor investeerders in audiovisuele projecten, nvdr.). We onderzoeken of we dit instrument kunnen uitbreiden naar andere sectoren binnen het cultuurwezen. EEN NIEUW EVENWICHT Veel filosofen en studenten filosofie staan nogal sceptisch tegenover de economische rationaliteit die alle sferen van de samenleving stuurt. Men spreekt wel eens van ‘verdinglijking’ of

van het feit dat ruilwaarde symbolische waarde verdringt. Op welke manieren slaagt u er met uw beleid in die economische rationaliteit te doorbreken en de burger als mens centraal te stellen? Het is inderdaad zo dat de economische rationaliteit vandaag zwaarder doorweegt dan vijftig jaar geleden. Ook toen zaten we echter met een economische rationaliteit die eigen is aan de mens, maar die werd land per land in de hand gehouden. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het Rijnlandmodel. Door de mondialisering van de economie staan we voor de uitdaging het mondiale kapitalisme te beantwoorden. Dit model zorgt wel voor investeringen en minder armoede maar werkt ook ongelijkheid in de hand. De schaal waarop we dit antwoord moeten vinden, mondiaal of continentaal, maakt het zeer moeilijk. Ik denk dat het toch enkele jaren tot zelfs decennia zal duren vooraleer men een nieuw evenwicht zal kunnen vinden. In dat opzicht heb je ook in mijn beleid de noodzaak tot meer ondernemerschap en alternatieve financiering. Het is belangrijk om een goede verstandhouding tussen politiek en burger te creëren waarbij er niet eindeloos op de overheid kan gerekend worden voor financiering. Anderzijds is het belangrijk dat een overheid kan ondersteunen waar nodig en een duwtje in de rug kan geven om zo samen aan iets moois te bouwen. Ik maak mij niet al te veel zorgen over het al te ver doordringen van de economische rationaliteit in mijn cultuurbeleid. Cultuur draagt een waarde in zich voor de samenleving die niet economisch is en die meer gaat over ervaring, ontroering, beleving, en vorming. Het bevat dus een ingebouwd verdedigingsmechanisme om de economische rationaliteit niet te ver te laten doordringen. Een democratie valt of staat met haar leden. Het is een idee dat in de praktijk moet worden gebracht. In de politieke sociologie heerst daarover een debat


19

tussen zij die geloven in de teloorgang van het burgerschap, de zogenaamde civic decline, en zij die hoopvoller zijn en burgerschap zien veranderen, moderniseren. Hoe ziet u het burgerschap evolueren? Ik denk dat het burgerschap een beetje in beide richtingen evolueert. Dankzij de steeds meer geconnecteerde wereld waarin wij leven zijn burgers meer en sneller op de hoogte van wat er zich in de wereld afspeelt. Men is minder afhankelijk van traditionele media en kan ook gemakkelijker zelf op zoek naar informatie. Ik denk dan aan Youtube, Twitter, Facebook en dergelijke. Hetzelfde geldt voor het motiveren van opinievorming en het mobiliseren van burgers. De Arabische Lente is een mooi voorbeeld van hoe technologie burgerschap heeft versterkt. Dankzij de verspreiding van gelekte documenten via sociale media en de vele filmpjes die opdoken, is men erin geslaagd een grote massa op de been te brengen en dictaturen omver te werpen. Hoewel de burger dus mondiger is geworden en zich makkelijker laat horen, bestaat er in de realiteit toch een paradox. Overal in Europa is het politieke engagement of lidmaatschap van jongeren enorm gedaald en zijn ook de opkomsten bij verkiezingen in vrije val. Misschien ligt de reden hiervoor bij het politieke bedrijf zelf. Daarom denk ik dat het eveneens aan de politiek is burgerschap te blijven stimuleren en het vertrouwen te herstellen. Ik hoop dat mijn Burgerkabinet hieraan kan bijdragen en dat andere initiatieven niet op zich laten wachten. Recente artikels in de kranten leren ons dat een zeer groot aantal van de Vlaamse jongeren pessimistisch en angstig is met betrekking tot de toekomst. De vluchtelingencrisis, de eurocrisis en andere internationale problemen blijven de angst voeden. Een aantal scheurtjes in het Europese bedrijf hebben een vertrouwenscrisis van formaat veroorzaakt. Bent u er persoonlijk van overtuigd dat het op korte termijn ‘goedkomt met de wereld’?

20

“Mocht ik niet denken dat het goedkomt met de wereld zou ik niet op mijn plaats zijn in de politiek.” Mocht ik niet denken dat het goedkomt met de wereld zou ik niet op mijn plaats zijn in de politieke wereld. Je doet aan politiek om iets te veranderen en liefst zelfs te verbeteren. De manier waarop je dat doet stuit soms op tegenwind maar dat is nu eenmaal een onderdeel van het politieke spel en de botsing der ideologieën . Ook ik heb via de pers vernomen dat jongeren hun collectieve toekomst somber inzien. De klimaatverandering, aanhoudende conflicten en de economie zijn slechts enkele van de vele onderwerpen waarvan zij de toekomst pessimistisch inzien. Tegelijk blijkt uit hetzelfde onderzoek dat zij hun persoonlijke toekomst echter positief inschatten. Het spreekt voor zich dat de uitdagingen waar jongeren tegenaan kijken niet te onderschatten zijn. Bovendien verandert de wereld in sneltempo en spelen verschillende factoren mee in de evolutie van problemen als de klimaatverandering en andere. Ook op economisch vlak krijgen jongeren rechtstreeks te kampen met problemen als werkloosheid. Zaken als deze, die jongeren rechtstreeks en individueel raken, hebben natuurlijk een grote invloed op hun beeld op de collectieve toekomst. Het is belangrijk dat we jongeren kansen geven om zich zo veel en zo goed mo-


gelijk te ontplooien. De toekomst ligt bij onze jongeren. Als we er in slagen hen te motiveren om te werken aan een betere toekomst, ben ik ervan overtuigd dat het goedkomt met de wereld. DIEPER GRAVEN Even uit de lucht gegrepen: heeft u een bijzondere affiniteit met een bepaald denker en gebruikt u zijn of haar ideeën in uw dagelijkse bezigheid? Het begrip ‘denker’ mag breed worden opgevat... Ik heb een affiniteit met John Rawls die volgens mij goed weergeeft dat het niet verboden is de economische kant van de mens te zien, omdat dat ook voor een stuk in ons zit. We doen transacties met anderen waarmee we in het beste geval een win-winsituatie creëren. In die zin speelt er altijd wel eigenbelang mee in onze beslissingen. Dat geldt ook voor aandacht voor duurzame relaties. Deze balans bestaat reeds sinds het begin van de mensheid. We zijn begonnen met ruilhandel en hebben dit dan vervangen door de grootste sociale conventie in onze geschiedenis, geld. Rawls gaat op een interessante manier met deze realiteit om door de individuele economische motor van elke mens niet uit de weg te gaan maar toch een collectieve blik te houden omdat hij van mening is dat de som van de individuen kan leiden tot een grotere welvaart en bijgevolg een grotere verdeling van welzijn. Het moet dus niet verbazen dat ik me als links-liberaal helemaal kan vinden in het gedachtegoed van Rawls.

POSTMODERN\\\\

Nietzsche gone wrong De woorden van de dwaas, steevast met aandachtsloze gebaren weggeworpen, zinken in en vertalen zich in bijtend zuur, de hoge torens van onze wereld razendsnel neerhalend tot niets meer dan smeulende assen overblijven, waar blootvoetse jongens in stampen en spelen, het opwerpend, hiermee een ondoordringbare mist van chaos creërend. Enkel de essenties klampen aan, zich trachtend mee te laten voeren door de wind, het laatste initiatief van verhalende creaties, vertrokken naar waar men niet weet, hopend op hun wedergeboorte; tot zelfs zij beseffen dat er geen ontkomen aan de naakte waarheid is, ze hun eigen onbestaandheid treffen, en hem vergezellen in het mee ten gronde gaan van de context waar ze nooit van te onderscheiden hadden kunnen worden. Ingeademde assen vallen weerloze longen aan, zich onverzettelijk manifesterend in het lichaam van het individu dat zich, hoestend en stikkend, ten aarde werpt. Geen context of tijd kan zorgen voor een deken van minieme zekerheid. Onbegrensdheid wordt zijn antithese: onrelativeerbare drukte, onverzetbare gewichten hangend aan de magere polsen van uitgeputte lijven. Volstrekte leegte ontplooit zich, de vloek van de naïviteit toont zijn ware gelaat. Laura Lurfhaspel

Tot slot: heeft u nog een bijzondere boodschap aan de student anno 2015? Leef en ga je gang! Laat je niet verlammen door toekomstperspectieven. Niet iedereen kan worden wat hij wil maar de keuzes zijn nooit zo uitgebreid geweest en met een beetje handigheid kom je al een heel eind. Ikzelf was een onderdeel van de generatie X waarvan men dacht dat het een verloren generatie zou zijn. Dit bleek echter onwaar. Maak je geen zorgen over het volgende jaar of de volgende vijf jaar.


21

///COLUMN

POEZIE\\\

De arbeid van een student De arbeid van een student bestaat uit niet-arbeid. Dat is de essentie van studenten, in mijn ogen: hun capaciteit om honderd-en-één dingen te doen, zonder dat die ook maar de minste connectie hebben met datgene wat ze zouden moeten doen – studeren. En dat terwijl de ouders van studenten, wier geesten door het verstrijken des tijds met een grote dosis naïveteit aangetast zijn, thuis vreedzaam denken dat zoon-(of dochter-) lief zich plichtsgetrouw aan zijn studies houdt, dat hij in een bibliotheek, gehuld in een plechtig stilzwijgen, een mentale worsteling aangaat met een lijvig cursusboek, omringd door tientallen eveneens verbeten zwoegers, of dat hij één of andere paper voorbereidt op zijn computer, met de geduldige traagheid die een goed eindresultaat waarborgt. Dit is echter een fantasma, want het echte studentenleven toont een wrede realiteit: een student doet tijdens het jaar niets – of hij is geen echte student. Overigens een uitstekende en onfeilbare truc om echte van apocriefe studenten te onderscheiden, zij het dat men bij dergelijke steekproeven best burgerlijk ingenieurs en rechtenstudenten uit de beschouwing weglaat. Procrastinatie is voor zo’n lieden immers een leeg en abstract concept, een geneugte waar ze alleen op het middelbaar van hebben kunnen genieten, die ze stilaan aan het vergeten zijn; zeg je tegen een burgerlijk ingenieur ‘nee, ik was te lui deze week, ik heb mijn boeken niet eens aangeraakt’, dan kijkt hij je aan alsof je onzinnige taal uitslaat. Hij moest eens weten. Dit haast nihilistische nietsdoen dat onderhand zo eigen is aan studenten is een uiterst intrigerend fenomeen, omdat het een misdaad is, die niet alleen met voorbedachte rade wordt gepleegd, maar ook een paradoxale gewaarwording met zich meebrengt waar sommigen na verloop van tijd aan ten onder gaan. De paradox schuilt hierin, dat men tijdens het niet-studeren tot aan zijn grondvesten toe beseft dat men eigenlijk wel aan het studeren zou moeten zijn, maar dat men tegelijk haast tot extase toe geniet van het nietsdoen – een discrepantie waar slim mee omgegaan dient te worden, of men breekt zijn hoofd erover en gaat helemaal ten onder aan zijn eigen chaotische wirwar van gedachten die eerst pleiten voor rust en plezier, dan weer met een categorische imperatief gebieden om tenminste met de inleiding van één der zeven lesboeken te beginnen.

22


Dat laatste is trouwens een grappige situatie: want af en toe vindt een student op de één of andere manier de geesteskracht om van zijn luie stoel op te staan en daadwerkelijk een blik op het gevaarte van op zijn bureau gestapelde lesboeken te werpen, sommigen bestoft omdat ze daar al weken zo liggen, zonder eenmaal aangeraakt te zijn. Besluit een student immers om één keer een bepaalde les te brossen, om de in de volksmond in gebruik zijnde uitdrukking te gebruiken, dan mist hij automatisch alle daarop volgende lessen – dat lijkt me wel duidelijk en ergens is dat logisch. Men blijft bij zijn principes. Nu, daar waar de helft van de dapperen alweer afgehaakt is na die korte blik en ondertussen aan zijn derde biertje toe is in zijn fakbar, gaat de andere helft der ware ijverigen nog een stap verder en slaat zelfs het boek open. Hierin zit ‘m echter de fout: nu word je geconfronteerd met je eigen dom- en luiheid op genadeloze wijze, namelijk door te beseffen dat je zelfs de inleiding van een vijfhonderd pagina’s tellend boek nog nooit nader bekeken hebt. Wijze studenten kennen deze beginnersfout en zorgen ervoor dat ze hun boek, met getrainde kennershand, direct ergens in de helft openslaan. Nu dient voor zichzelf geveinsd dat men daar ergens zat; en zo kan men beginnen leren, alles wat je immers nodig hebt is een aanvangspunt dat niet begint bij de inleiding. Dit alles, deze totale hedonistische levensstijl en platonische relatie met onze lesboeken, getuigt nog maar eens van die schizofrene strijd binnen onze geest: studeren of niet studeren, naar de les gaan of lekker niksen, – het toeval wil dat de luie kant vaker wint dan we achteraf willen toegeven; we sluiten ons van onze boze, terechtwijzende en activistische gedachten af met een bewonderenswaardige discipline, en knagende schuldgevoelens worden zo goed als mogelijk niet als dusdanig erkend en vergeten. Nu kan dit gedrag uiteraard bekritiseerd worden, het meest door de ouders die veel geld betalen aan koten en lesboeken, maar zij hebben een eenzijdige kijk op de zaak. Er zit ook iets nobels in deze procrastinatie: het maakt het leven een stuk spannender; het is een risico dat meestal door een soort van suïcidale dapperheid ingegeven wordt, en dat niet zozeer te wijten is aan een bepaalde roekeloosheid of onverschilligheid. Dit risico volgt immers uit een

weldoordacht plan, een bepaalde levensingesteldheid die ik zeer billijk acht: Je verdeelt het schooljaar zo immers in twee duidelijk van elkaar gescheiden stukken, in plaats van er een grote, eentonige knoeiboel van te maken. Steekt men immers geen poot uit van september tot half december, en begint men zich van dan tot eind januari de pleuris te werken, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat ploeterend door zijn ooit zo met schrik en utopische hoop bekeken cursussen, dan kan makkelijk worden gesproken van eerst een langgerekte periode van wapenstilstand tussen de student en zijn boeken, die al zo nu en dan met blikkende tanden grijnzen naar de student wanneer hij ze achteloos voorbijloopt ergens in oktober, zeggende ‘onze tijd komt nog’, en vervolgens een periode van woeste strijd en bloedige veldslagen, David tegen Goliath, een eenzame student als een leeuw vechtend tegen een muitende meute boeken die zich verenigd hebben en geen genade kennen voor de door noodzaak gedreven bekeerling op dit late uur. Hierin zit hem precies het plan en de dapperheid. Men geeft zichzelf in feite een lange periode van pure schoonheid, een luilekker leventje zonder weerga dat een student daarvoor nooit heeft gehad en dat hem daarna al zeker nooit meer te beurt zal vallen, in ruil voor een anderhalve maand durende hel. Het is een bewuste keuze en het getuigt van een optimistische baldadigheid die op andere momenten in het leven niet zomaar door de beugel kan, vandaar dat het zeker gerechtvaardigd is. Men kan slechts een avontuur beleven wanneer er iets fout loopt – maar de opgang na de val is nou net wat ons kleine leventje een zekere doelmatigheid verleent. Geef toe, anders zou het maar een eentonig boeltje zijn dat, net zoals sommige wiskundeleerkrachten, geboetseerd lijkt te zijn uit saaiheid. Moge dit dus een oproep zijn om het adagium ‘er kan morgen altijd nog gestudeerd worden’ van zijn kwalijke reputatie te ontdoen: er schuilt feitelijk veel moois in.

Notenbalken en espresso De zomer waarop het zonlicht wit is, zal je schrijven en schreeuwen en koffie drinken wandelen over het toetsenbord als over Vlaamse kinderkopjes de tanden terug in je mond duwen nachtpluis uit je navel prutsen ijsberen, smelten hoek naar hoek in cirkels ijsberen. ypsilons verwaarlozen q’s verwarren De bolle I’en en X’en in de ogen van je vader vissen maar twee pupillen plukken Je zal een naam, datum en punt zetten. En je zal wachten, uitstellen, wachten. Il m’énerve

Liefde Als ik in de spiegel kijk Zie ik mijn reflectie. Grappig Want overal anders Zie ik de jouwe. Xander Nuyts

Haar handen verstrengeld en haren verward haar woorden beleefd –“ja, meneer” – en vluchtige blikken. Hoe spaarzaam ze was met haar karakter, hoe voorzichtig, want op slot is veilig – dat zeggen ze toch. En in haar fort doolt ze rond de koude muren rood en haar handen als klauwen, vinden kan ze niet nu ook de zon op slot is.

P. Kubala

LL


23

///INTERVIEW mogen we onze eigen standaarden opleg-

basisbeginselen.

gen?

Daartegenover staat het liberaal nationa-

Wat federalisme betreft kan ik vrij kort

lisme. Dat is als het ware het nationalisme

zijn. Ondanks een paar cruciale werken

door een liberale filter gehaald. Zij staan dus

(zoals The Federalist Papers door Madi-

absoluut niet voor xenofobie of dergelijke

son, Hamilton and Jay) staan we nog niet

zaken. Alles moet consistent zijn met de

ver in de politieke filosofie. Vandaag leeft

mensenrechten en de liberale grondbegin-

ongeveer 40 % van de wereldbevolking in

selen. Belangrijke vertegenwoordigers zijn

een federale staat – en dan reken ik tran-

Yael Tamir, David Miller en Will Kymlicka. De

snationale proto-federale contexten zoals

idee is dat er goede redenen bestaan waar-

de EU niet mee – maar de politieke filosofie

om we tot nog toe de democratie georgani-

blijft gedomineerd door het vaak impliciete

seerd hebben binnen een natiestaat en hier

uitgangspunt van een unitaire staat.

wordt burgerschap en nationale identiteit dus gekoppeld. Een staat is in een natie

Helder De Schutter Identiteit en solidariteit

Z

vaardigheid. Daarbij stel ik de vraag naar

wilde doen. Ik wilde weten wat er moreel

meer dan één taalgroep rechten claimt?

hij het betonnen bouwsel van

de morele grondslagen voor taalpolitiek.

wenselijk is op politiek vlak.

Wereldwijd zijn er 7000 talen en slechts

Letteren verlaten voor de

Wat kan de politieke filosofie zeggen over

neogotische schoonheid en de

rechtvaardigheid op taalvlak? Daarnaast hou

Die twee thema’s doen ons sterk denken

talen, maar talige diversiteit is een moeilijk

disciplinaire fijngevoeligheid van het HIW.

ik me bezig met onderzoek naar federalisme:

aan de communautaire problematiek in

probleem dat overal voorkomt. Bovendien

Hij geeft vakken als ‘ontwikkeling van het

waarin verschilt een federale staat van een

België. Vormt dat een belangrijke casus in

worden we geconfronteerd met migratie,

liberalisme’ en ‘ethics of globalization’.

niet-federale staat, en wat betekent het

uw onderzoek?

een zeer actueel thema.

Wij ondervroegen professor Helder De

om lid te zijn van verschillende volkeren of

Schutter, hoofddocent aan het Centrum

naties tegelijk?

Het communautaire debat in België is

heid: vele talen hebben regionale, klassege-

voor Ethiek en Politieke Filosofie, over

Ik heb oorspronkelijk Germaanse filologie

belangrijk, maar het is zeker niet de enige

bonden of raciale versies die als sattelieten

zijn beeld op burger en maatschappij. Als

gestudeerd. Daar heb ik een thesis geschre-

casus. Mijn onderzoek heeft meer te maken

rond de standaardtaal cirkelen, ook al ver-

trots lid van RIPPLE (Research in Political

ven binnen de socio-linguïstiek over het

met een aantal grotere vragen uit de heden-

schllen ze er vaak danig van. Vinden we dat

Philosophy Leuven) leidt hij ons rond door

Brussels Nederlandstalig onderwijs. Ik heb

daagse politieke filosofie. Ik vraag me ook af

hier dezelfde rechtvaardigheidsbeginselen

een aantal recente thema’s uit de politieke

in die periode ook een les van de eenen-

in hoeverre we rechtvaardigheid nog wel op

moeten gelden als bij meertalige landen?

wijsbegeerte.

twintigste eeuw gevolgd, bij prof. André van

natievlak moeten denken: misschien moeten

Tenslotte is er ook de kwestie van het

Vincent Cuypers & Ward Van Hassel

de Putte, die later de promotor van mijn

we rechtvaardigheid bekijken op globaal

Engels. Het Engels overspoelt de wereld als

doctoraat zou worden. Wat hij toen vertelde

niveau.

tweede taal van de mensheid. Engels is als

Om te beginnen: waar houdt u zich als filo-

was ongelooflijk interessant. Tijdens die

Wat talige rechtvaardigheid betreft zijn er

het ware een nieuwe, globale lingua franca.

soof zoal mee bezig en hoe bent u daarbij

les vielen er voor mijn thesis verschillende

drie grote dimensies. Ten eerste is er inter-

We kunnen ons afvragen of dat goed is. En

gekomen?

stukjes van de puzzel op hun plaats. Op dat

talige rechtvaardigheid: wat schrijft talige

welk soort Engels moeten we dan praten?

Ik doe enerzijds onderzoek naar talige recht-

moment wist ik zeker dat ik politieke filosofie

rechtvaardigheid voor in contexten waar

Moeten we de native speakers imiteren of


ingebed. Die staat is zeker niet cultureel

‘burgerschap’. Wij wilden graag weten in

neutraal: er is juist een nationale cultuur en

welke mate we zouden moeten kiezen voor

dat is zeker niet negatief. Een natie heeft

een neutrale, pluralistische, dan wel voor

een aantal fantastische eigenschappen.

een eerder conservatieve, traditiegerichte

Ik denk even met de liberaal-nationalisten

opvatting van burgerschap. Misschien kun-

mee. De natie heeft ons erin doen slagen

nen we het talige daaraan ophangen?

solidariteit en sociale rechtvaardigheid uit te breiden van een familie- of dorpscontext

oals vele anderen heeft ook

24

Het uitgangspunt van deze deWijzer is

200 staten. Niet elke regio heeft evenveel

Een kijk op burgerschap heeft uiteraard

naar de welvaartstaat. Meer dan 99% van

ook met taal en identiteit te maken. Er zijn

je medeburgers ken je niet persoonlijk.

in feite in de politieke filosofie twee grote

Die mensen zijn misschien totaal anders,

stromingen over burgerschap en de relatie

hebben volstrekt andere ideeën. Toch ben

tussen politiek en cultuur.

je solidair. De natiestaat heeft een brede

Enerzijds is er de filosofie van het zoge-

solidariteitscirkel gecreëerd. De briljante

naamde constitutioneel-patriottisme. Ik

contributie van de natiestaat daarin is dat

denk dan aan Habermas bijvoorbeeld. Zij

de natie gezorgd heeft voor een soort col-

denken dat het onmogelijk is om aan een

lectieve lotsbestemming. Dat blijft vandaag

land met meer dan één taal en cultuur een

een rol spelen.

gehele ideale nationale cultuur op te leggen.

Er zijn natuurlijk verschillende complicaties die zich aan deze theorie opwerpen. Wat betekent die nationale cultuur in een multi-

Ten tweede is er intratalige rechtvaardig-

nationaal land als België? Wat doen we met Europa? En hoe passen we migratie in dit

“België is geen verstandshuwelijk.”

theoretisch kader in? Ik denk echter wel al deze dingen compatibel zijn met de theorie. Laten we ze één voor één overlopen. Eerst sprak u over België, als multinationale staat. Hoe moeten we dat concept denken?

Zij willen een patriottisme uitbouwen rond een aantal abstracte politieke principes. Van

Als je kijkt naar het identiteitsgevoel bij

burgers wordt aanhorigheid verwacht aan

Vlamingen, dan blijkt dat ze vaak een duaal

de grondwet van de staat en de politieke

gevoel hebben. Ze noemen zich Belg en


25

///INTERVIEW

“Wie voor solidariteit is, kan niet anders dan voor Europa zijn.”

politieke filosofie en de politieke praktijk?

We moeten volgens mij het debat herte-

wezigheid niet verdwijnen. Wie echt voor

kenen. Mensen op rechts vinden dat het

sociale cohesie is, moet iedereen onmiddel-

moeilijker gemaakt moet worden om burger-

lijk willen betrekken.

Ik vind normatieve theorie belangrijk. De

rechten te verkrijgen voor grote groepen mi-

Dit probleem speelt zeker ook intern in de

politieke filosofie moet voorstellen lanceren

granten. Zij koppelen daar allerlei voorwaar-

EU. De grootste groepen buitenlanders in

voor de samenleving zelf. Het is natuurlijk

den aan zoals taalbeheersing, inburgering en

België zijn Italianen, Fransen en Nederlan-

aan de democratie om te beslissen en

dergelijke meer. Mensen op links vinden dan

ders. Er leven ongeveer 10% niet-burgers

daar mogen we niet aan raken. Plato heeft

weer dat het heel eenvoudig moet zijn om

in Europese landen. Zij wonen dus in een

ongelijk: de filosoof mag niet de dictator

Vlaming tegelijk. Er is een minderheid die

Deze kwestie vormt echter een grote

die van Rawls. Dat komt ondermeer door de

burgerrechten te verkrijgen, dat immigran-

land dat niet het land is van hun staats-

worden – al moet mij van het hart dat er

zich alleen maar Vlaming beschouwt, en

intellectuele uitdaging voor de politieke

democratie-opvatting die de EU hanteert.

ten die willen de optie moeten krijgen om

burgerschap. We zien ook dat rechten

daar vandaag geen enkel gevaar voor be-

nog kleiner minderheid zegt dat ze enkel

filosofie. Vroeger deed men enkel aan

De structuur van beslissen is zeer lastig.

burger te worden. Beiden hebben volgens

op Europees niveau sterk loskomen van

staat. Maar de filosoof moet het echter wel

Belg zijn. Zowel een unitair België als een

politieke filosofie binnen de context van de

Het democratische deficit van Europa komt

mij ongelijk: we moeten burgerschap zien

burgerschap, en dat heeft toch een aantal

als zijn plicht zien om het publieke forum te

onafhankelijk Vlaanderen zouden dus een

natie. Ik denk dan aan klassiekers als Locke,

volgens mij voort uit de intergouvernemen-

als een plicht. Het feit dat er veel migranten

problemen.

voeden. De filosoof is eigenlijk een gewone

bepaalde groep onrecht aandoen, als je uit-

Rousseau en Rawls. Vaak zei men dat niet

tele logica die er nog steeds is. Ik pleit (net

zijn die geen burger zijn, dat is een pro-

gaat van het politieke belang van identiteit.

expliciet, maar het was wel zo. Dat was

als verschillende collega’s binnen Ripple)

bleem. De burgers zijn immers het geheel

Biedt uw theorie ook een oplossing voor

Het is goed dat een samenleving een cate-

In dat opzicht is een federale staat volgens

gewoon een evidentie.

voor een werkelijke Europese demos: een

van mensen die collectief een staat gaan

het probleem van sociale dumping? Denk

gorie mensen heeft die die luxe hebben.

mij de meest faire oplossing. We participe-

Vandaag komt dit voor het eerst op losse

Europese demos-cratie i.p.v. het momenteel

organiseren. Een dergelijke staatsorganisatie

dan aan het cliché van de Poolse bouw-

ren dan immers aan twee nationale volkeren

schroeven te staan: democratie en recht-

populaire demoi-cratie.

vraagt vaak inspanningen. Denk bijvoorbeeld

vakker die naar hier gedetacheerd wordt,

Er zijn indicaties dat jongeren vrij pes-

tegelijkertijd. Dat is zeer interessant. Dit

vaardigheid worden losgekoppeld van een

De manier waarop verdragswijzigingen

aan opkomstplicht bij verkiezingen, actief

maar onder Poolse sociale voorwaarden

simistisch gestemd zijn. Kunnen we de

verandert het klassieke denken over België

inbedding in de natie. We zitten daarin

gebeuren, met unanimiteit, zorgt er voor dat

burgerschap, verplichte legerdienst of mili-

valt en dus veel goedkoper is.

toekomst voorspellen, en desgevallend,

als huwelijk tussen twee partners. Dat is

op een scharniermoment. Het is nog niet

we een minimaal Europa blijven hebben.

taire dienst in tijden van oorlog. Of gewoon

niet zo. Er zijn ook Duitstaligen, en er is ook

duidelijk wie er zal winnen. Er zijn de oude

Landen die geen verregaande integratie

samen nadenken over wat best is voor een

Op zich is er een positief aspect aan sociale

nog een categorie Brusselaars. Maar vooral

nationalisten, en de anderen die sommige

willen, zoals het Verenigd Koninkrijk, gaan

land kan ingewikkeld zijn. Of kritiek op je

dumping. Mensen uit armere landen hebben

Ik zie het als mijn taak na te gaan wat er zou

klopt die metafoor van het huwelijk niet

zaken willen organiseren op bovenliggend

gewoon op de rem staan. En voor verdrags-

land durven accepteren – voor Amerikanen

immers de kans zich te verrijken of op te

moeten gebeuren, normatief, en niet wat er

aangezien Vlamingen intern verschillen over

niveau.

wijzigingen is steeds een consensus nodig.

in het buitenland (of Duitsers tot voor kort

werken. Maar dat is uiteraard niet hoe we

zal gebeuren. Misschien zou een soort fu-

de mate van hun aanhorigheid aan België en

De Europese Unie zorgt voor een uitbrei-

In dat opzicht zou een Brexit, puur prag-

in Griekenland) is soms niet evident. Soms is

het willen. We willen immers dat de stan-

turologie, een wetenschap van de toekomst,

Vlaanderen. En de huwelijksmetafoor denkt

ding van die solidariteitscirkel. De unie geeft

matisch, de Europese integratie ten goede

burgerschap een last om te dragen. Wie hier

daard van het armere land omhoog gaat,

zoals we er ook een van het verleden heb-

die Vlaamse heterogeniteit weg.

de mogelijkheid democratie en rechtvaar-

komen. Daarbij komt het argument dat de

woont maar geen burger wil worden gaat

en dat onze standaarden niet verlagen. Dat

ben (geschiedenis), wel degelijk handig zijn.

digheid boven de natiestaten te organise-

meeste voorstanders van de EU begrijpen

voor de lusten maar niet voor de lasten. En

gaan we sneller bereiken door de gedet-

Zoals ik zei, is rechtvaardigheid voor mij een

Een tweede case waar identiteit van be-

ren. Het is denkbaar dat wij, rijke Belgen,

dat veel Europese natiestaten hun macht

het absurde is dat vandaag ze heel vaak ook

acheerde arbeiders onder onze regels te

globaal gegeven. We zouden sociale recht-

lang is, is Europa. Verschillende crisissen

solidair zijn met Roemenen, of dat we

kwijt zijn, en dat de EU een manier is om

geen burgers mogen worden. We moeten

doen vallen.

vaardigheid naar de wereld moeten kunnen

zetten de Unie onder druk. Er is veel

landen als Griekenland helpen om vluchte-

collectief grip te krijgen op geglobaliseerde

burgerschap in een ander perspectief

wantrouwen en sceptische strekkingen

lingen op te vangen via een spreidingsplan.

beleidsdimensies zoals vluchtelingenproble-

beginnen zien: van een voordelige keuze die

Los van de politieke theorie nu: is het

voorbode van. Dat is gemakkelijker binnen

doen het electoraal zeer goed. Is er een

Wie voor solidariteit is, kan niet anders dan

men of klimaatkwesties. Met Europa kunnen

de bestaande burgers mits moeilijk te halen

wenselijk om meer bruggen te slaan tussen

de EU omdat we binnen de Unie nog niet zo

probleem met de Europese identiteit?

voor Europa zijn.

we dus meespelen op globaal vlak, maar dat

voorwaarden kunnen honoreren naar een

gigantisch verschillen. Maar als we zouden

Natuurlijk betekent dat niet dat je onvoor-

argument pakt niet bij de Britten. Zij denken

vaak lastige plicht die samenhangt met per-

stoppen wanneer we Europese sociale

We moeten ons de vraag stellen waarom we

waardelijk elke Europese beslissing moet

dat ze nog een wereldstaat zijn.

manent verblijf: we zouden het permanent

rechtvaardigheid hebben bereikt, dan heb-

juist een Europese Unie willen. Ik ben een

toejuichen. Maar ik vind wel dat je niet

verblijfsrecht zonder burgerschap moeten

ben we enkel een clubje rijken gemaakt.

grote voorstander van de EU, inclusies van

tegen Europa kunt zijn omdat het gevoerde

U haalde reeds migratie aan als een be-

afschaffen. Mensen die in een land wonen

verbreding en verdieping van de EU, omdat

Europese beleid je niet zint; dat is een to-

langrijke complicatie voor een nationale

maar er geen burger van zijn, zijn dan in

we opnieuw aan een transformatie bezig

taal andere kwestie. Velen vinden Europa te

gemeenschap. Ook vandaag worden we

zeker opzicht vrijbuiters: ze zijn permanente

zijn naar een grotere solidariteitscontext,

rechts, sommigen te links. Maar dat ligt niet

geconfronteerd met een grote toestroom

gasten.

dit keer niet van de familie of het dorp naar

aan ‘meer of minder’ Europa. De EU verwer-

aan nieuwkomers. Hoe moeten we die in

Politiek rechts gebruikt als tegenargument

de natie, maar van de natie naar Europa. En

pen omdat je het gevoerde beleid afwijst,

ons kader inpassen?

dat immigranten de sociale cohesie of

het is niet omdat er scepsis is, die overigens

is als zeggen: “mijn land heeft een rechtse

terecht democratisch gehonoreerd wordt,

premier, dus ik ben tegen mijn land.”

Ik verdedig verplicht staatsburgerschap

lijken, maar door hen niet op te nemen in

dat anderen er van weerhouden moeten

We zitten echter wel met een minimaal,

voor immigranten. Ik heb daar een artikel

de gemeenschap van burgers is er een veel

worden om plannen voor een verder inte-

libertair Europa: op dit moment belichaamt

over geschreven, Mandatory citizenship for

groter probleem voor sociale cohesie, want

gratie voor te leggen.

Europa eerder de theorie van Nozick dan

immigrants (co-auteur Lea Ypi).

hen niet tot burgers maken, doet hun aan-

26


nationale identiteit onder burgers bemoei-

burger die meer tijd heeft om na te denken.

hoe ziet u een aantal lijnen evolueren?

uitbreiden. De Europese Unie is hier een

“De filosoof is een gewone burger die meer tijd heeft om na te denken.”

Zal het liberaal geconcipieerde individu daartoe in staat zijn? Het liberalisme als politiek-filosofische stroming (niet te verwarren met het partijpolitieke liberalisme) stelt dat ultiem alleen individuen morele waarde hebben. Ik ben daarvan overtuigd.

Hartelijk dank!


27

///WOORD

ONDERWIJS\\\

SPECIAL AIRWAYS

ALSO SPRACH... “Wie heeft zich ooit ten volle animal rationale gevoeld… en was nuchter?” — E. Meganck

Woensdagochtend 21 oktober, half vier. Voor sommigen valt dit nog onder het begrip nacht, maar dat is een andere zaak. Enkele NFK’ers tekenen present aan het Sportkot en worden hartelijk ontvangen door een illuster clubje stewardessen en piloten. Bij nader inzien blijkt dit ons eigenste triumviraat, vergezeld van de kringcoördinator van de Pedagogische Kring, Benjamin Ponet. Zij begeleiden de bezoekers op hun wonderbaarlijke vlucht met Special Airways. Aan boord o.a. een luxe-ontbijtpakket, karaoke, veel sfeer en uiteraard ook de mogelijkheid om de beentjes te strekken. Zonder het lopen van rondjes is er immers geen 24 urenloop en bij afwezigheid van onze spitsbroeders – de faculteit Letteren, waar Veto’s over volgeschreven zijn– zetten wij onze schouders onder een sociaal initiatief: Run for Specials. En dat liep goed! Vele NFK’ers kwamen één of meer rondjes lopen voor het goede doel en hier slaagden zij glansrijk in: nu eens deden zij een psycholoog in het stof bijten, dan weer dubbelden zij een student van Lerkeveld of een WINA-lid. Een zeldzame keer werd zelfs een econoom of een VTK’er geklopt… Opvallend was ook de aanwezigheid van een bende enthousiaste eerstejaars die niet alleen sportief hun bijdrage leverden, maar ook het ‘vliegtuig’ op zijn kop zetten met hun sublieme dansmoves en dito zangtalent. Besluiten doen we met een klassieker: de afwezigheden hadden ongelijk en hebben de kans om op een onvergetelijke manier van grond te gaan gemist. Aaron Soens (team sport)

“Er bestaat zoiets als de ponendo Buekens: schrijft een boek: pakt een citaat en bewijst de rest van het boek dat ge er geen bal van begrepen hebt.” — E. Meganck “Heidegger is wat moeilijk, maar dat is nog geen reden om de boeken dicht te doen en wat p en q te beginnen brabbelen.” — E. Meganck “Eenduidige definities, das de natte droom van de analytici” — E. Meganck “De wetenschap verandert niets. Die rekenen maar wat.” — E. Meganck “U vraagt een definitie? Ik weiger.” — E. Meganck “In zekere zin is dat ontgoochelend. Enfin Frege is nooit ontgoochelend, ik vind dat interessant.” — T. Heysse “You can read the recent book of Sallisburry. Well, in the light of eternity it is a recent book.” — G. Claessens “Als je dan ziet hoe die zin in elkaar zit, is dat toch een vorm van intellectueel geluk?” — K. De Boer “Die heeft een boek geschreven: Bowling Alone. Bowling betekent hier… euh bowlen.” — H. De Schutter ”Zizek, dat is geen filosofie, dat is slechte opera.” — S. Cuypers “Sociale en politieke filosofie is cafépraat op hoog niveau, behalve van mijn collega S. Rummens. Dat is echt goe. Dat is het beste wat er de laatste tien jaar in de Standaard is verschenen.” — S. Cuypers “Dat is zo arbitrair allemaal. Wat heb ik nu met schapen? Schapenkaas, ja, af en toe.” — S. Cuypers (naar aanleiding van onverdoofd slachten)

28


D

e kwaliteit van het onderwijs aan de kuleuven werd tot voor kort beoordeeld door opleidingsvisitaties. De verschillende opleidingen werden beoordeeld door een commissie extern aan de universiteit. Wegens allerlei kritiek waaronder inefficiëntie en arbitrariteit ijverde de universiteit voor een overstap naar een interne kwaliteitscontrole, en die is er nu gekomen. Het nieuwe interne kwaliteitszorgsysteem draagt de naam COBRA. COBRA staat voor Coöperatie, Reflectie en Actie – Checks & Balances. Aangezien CoRACB enigszins esthetisch aanstootgevend klinkt, werd er wijselijk voor COBRA gekozen. COBRA gaat een jaarlijkse operatie zijn die de controle van de kwaliteit van ons onderwijs moet garanderen via input van alle niveaus van het universitaire systeem. Het betreft een cyclus bestaande uit drie fasen. De eerste fase bestaat uit gesprekken op het laagste niveau, met studenten, docenten en personeelsleden. Deze gesprekken worden gebaseerd op een vragenlijst. Voor de studenten worden er uit de bacheloropleiding twee groepen genomen, een groep bestaande uit eerste fase studenten en een tweede bestaande uit studenten uit de tweede en derde fase. Voor alle andere opleidingen wordt er één groep genomen. Deze groepen worden samengesteld uit willekeurig geselecteerde studenten die in gesprek gaan over de knelpunten van hun opleiding. Deze gesprekken worden geleid door een studentenvertegenwoordiger uit dezelfde opleiding of opleidingsfase. De gesprekken met de docenten en het overige personeel worden tweejaarlijks gehouden. Deze groepen worden ook samengesteld door willekeurige selectie. De resultaten van deze gesprekken met de verschillende groepen worden dan besproken op de POC (permanente onderwijscommissie) waarin ook studentenvertegenwoordigers van iedere opleiding van de richting zitten. Van deze bespreking wordt een verslag gemaakt dat op het kwaliteitszorgportaal publiek wordt gemaakt om transparantie te garanderen. In de tweede fase van COBRA worden de verslagen van de verschillende POC’s naast elkaar gelegd op het niveau van het faculteitsbestuur. In het faculteitsbestuur van het HIW zit één studentenvertegenwoordiger. Hier wordt gekeken welke knelpunten universeel zijn binnen de verschillende richtingen. De tweede fase van COBRA zal voor het HIW veel lijken op de eerste fase aangezien we maar één richting (filosofie) en maar twee POC’s hebben, een Engelstalige en een Nederlandstalige, die ook nog eens vaak samen worden gehouden. Voor een faculteit als letteren is deze fase echter heel relevant, aangezien zij verschillende richtingen zoals geschiedenis, taal en letterkunde, en kunstwetenschappen onder een faculteit herbergen. Hier wordt een overzicht van randvoorwaarden opgesteld voor het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs,

waarvan ook een verslag publiek wordt gemaakt op het kwaliteitszorgportaal. In fase drie worden alle verslagen van de faculteiten samengenomen op het universiteitswijde niveau. In de onderwijsraad wordt er gekeken welke problemen universiteitswijd voorkomen en wordt er gekeken welke randvoorwaarden het best universiteitswijd kunnen worden toegepast. In de onderwijsraad zitten vijf studentenafgevaardigden afkomstig van Stura (studentenraad kuleuven). Hiervan komt weer een verslag dat publiek gemaakt zal worden op het kwaliteitszorgportaal. Ten minste eens in de drie jaar zullen deskundigen naar alle gegevens kijken en een advies geven aan het universiteitsbestuur. De beslissingen gemaakt op basis van deze adviezen zullen ook weer op dezelfde wijze publiek gemaakt worden.

Wat betekent dit voor de student? Hopelijk is het uiteindelijke resultaat betere kwaliteit onderwijs, maar ieder nieuw systeem moet zich uiteraard eerst bewijzen. Een groot verschil met het vorige systeem is dat studenten veel nauwer betrokken zijn bij het evaluatieproces. Niet alleen zijn er studentenvertegenwoordigers aanwezig bij bijna iedere stap van het waarderingsproces maar ook aan de basis ligt nu de studentenfeedback in de gespreksessies. Dit betekent dat er een mogelijkheid is dat je als student wordt uitgenodigd voor een COBRA-gesprekssessie. Deze zullen zo gepland worden dat er geen conflicten met de lesroosters zijn. Het zal een klein beetje van je tijd opeisen waarvoor in de plaats je de mogelijkheid krijgt om de knelpunten van je opleiding aan te wijzen en daarmee bij te dragen aan de verbetering van het onderwijs voor al je studiegenoten. Meer en uitgebreidere informatie is te vinden op de volgende websites: https://www.kuleuven.be/onderwijs/cobra http://www.sturakuleuven.be/cobra Sophie Tielemans (team onderwijs)


29

///Q

///CARTOON

De muren in de toiletten van de Café Belge

Ik vond het zo kut dat de muren in de toiletten van de café Belge geschilderd werden, dat ik mijn geloof in Leuven verloor. De wirwar van heidense en anarchistische henna boerden een eerlijke zucht en frisheid in de toiletten. Ik kuier nu al (of nog maar?) tweeëneenhalf jaar door de stad, terwijl Leuven me knuffelt, en ik heb geleerd dat een student zijn eigen parcours aan brokken mag dromen. De muur in de Café Belge was het bewijs daarvan, ik ervoer het plassen in den Belge altijd als een troostende naïviteit. Nu ligt het studentenmonument achter een laag goedkope verf en toen ik dat ontdekt had, kreeg ik geen druppel uit mijn blaas. Ik wandelde een boekenwinkel voorbij waar het boek van Thuis, Ongewenst, nog steeds de top tien doorklieft. Ik dacht: “ik ga ongewenst lezen”, en ik grinnikte om mijn eigen grap. Een man keek me aan en daardoor betrapte ik mezelf op een idiote, ja echt heel idiote, glimlach. Toen dacht ik; misschien was Anna Karenina even ongewenst toen het voor het eerst verscheen. Fronsen, ik ben er een van, die dat Thuisboek in reuzenoplage door het land verspreid zien, herinneren zich Anna Karenina. Hoe dat nog literatuur is (!), maar het misschien nooit is geweest. Misschien zijn de banaalste zinnen over liefde, pijn en oorlog doorheen de tijd opgeblazen tot mythische kanjers van zinnen, zogezegd ontsproten uit de modderworsteling van de meester. Misschien is het boek goed omdat Tolstoj een rus uit de realistische periode was. Misschien is de naam belangrijker dan zijn woord.

Dan stelt zich de vraag hoe aan die ongeloofwaardigheid te beantwoorden. Waar is de boot voor al die gezonken ankers op de bodem? Waar is de bittere ijzel op het tipje van een tong als je een boek furieus dichtklapt? Waar is het stürmoffensief van de jeugd, ondertussen plannen bekokstovend op het laatste, duimbrede laagje bier in je glas? Waar zijn de poëzierekken in boekenwinkels? Ik luister naar De notenkraker van Tsjaikovski omdat mijn oren zich dan omdraaien. Ik lees De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Kundera om naar troost te vissen in papier dat mensen kan dragen. Wij denken na om onze geest om de wereld te buigen, zonder die wereld te verstikken. Wij schrijven op, omdat we hopen dat iets permanent - of zelfs profetisch - mag zijn. Mijn knieën zijn op slot, mijn adem piept, mijn hand trilt, op zoek naar een goeie waarheid op de muur van de toiletten in de Café Belge. Je hebt nu eenmaal mensen die schrijven en mensen die nadenken over wat er staat. De kunstenaar doet het eerste. De criticus het tweede. Het moeten niet noodzakelijk twee verschillende mensen zijn. Misschien is dat de twijfel waar iedereen door wordt geplaagd; de kunstenaar in hem en aan de andere kant de criticus. Beide inherent aanwezig, onder water, maar nooit tegelijk aan het oppervlak. - Q Ik ben veel punten waard in Scrabble.

KORTVERHAAL\\\ Vrijheid Dat lege gevoel na het oordeel. Dagenlang aarzelend zwervend door jezelf om dan aan te komen in een plotse vingerknip. Gedaan. Een besef dat sterker, huiveringwekkender te werk gaat dan ieder verlangen. Onzichtbare ketenen om een afzichtelijke, lege huid. Zo gaat dat met vrijheid. Zij is een gastvrouw die al zovelen voor mij misverstaan hebben. Wie met haar vlag zwaait, is verloren. Ik wil haar niet. Houd ermee op de wind te bejagen, niets dan ellende en spijt onder haar ijle vleugels. Geef je liever over, dat spaart een hoop. Ik kan van haar niet houden. En zeker niet van iemand. Dat zou een contradictie zijn. Ongegeneerde hebberigheid. Vrijheid is een voortdurend afwezige. Zij laat zich niet in met slaven van de dauw. Zij houdt haar afstand, om haar leegte te verbergen. Ontnuchterende wanhoop. Hopeloos bedrog. Toekomstmuziek die al gisteren passé was. Ik droom niet. Vroeger wel, nu niet meer. Wanneer dat ophield weet ik niet. Nu moet ik blootsvoets verder. Geen beschutting, geen metafysica huist mijn huiverende onmacht. Alleen de leegte lonkt nog naar mij. Vrijheid. Een kind van mijn tijd. Verdoken radeloosheid die enkel prille rijmpjes kan onthouden. Eeuwenlang verdwijnt om dan weer te verschijnen in het paradijs van hoop en vermoeidheid. De eeuwige terugkeer van venijn, waar men op een dag van zal gaan houden of mee breekt. Vins

30



31

wegW ijzer Deze ietwat speciale wegwijzer werpt een blik op de verre en iets minder verre toekomst van de NFK-agenda. We maken je nu al warm voor enkele niet te missen activiteiten. NOVEMBER Op donderdag 19 november is het tijd voor de eerste NFK cantus van het jaar. Kom om 20:30 naar het zaaltje boven Den Delper (Parijsstraat 40) voor de Africantus! Haal je onesies en gekke kleren maar boven, want je mag verkleed komen in eender wat de naam Africantus bij je oproept. DECEMBER Het kerstfeest van NFK is een jarenlange traditie aan het HIW en mag dus ook dit jaar niet ontbreken. We verwachten jullie 9 december in de Sint-Antoniuszaal (Leonschreursvest 33) voor een avond vol cultureel en gastronomisch vermaak. Om 18:30 zal er een viering zijn, gevolgd door een receptie om 19:00. Het feest zelf start om 20:00, en hier heb je een kaart voor nodig. Kaarten zullen verkrijgbaar zijn aan de balie van de bib en dit voor de prijs van €12. We hopen jullie allemaal te mogen verwelkomen. FEBRUARI Het cultureel hoogstandje van het tweede semester is zonder twijfel de Open Expo! Van 22 tot 25 februari bent u allen welkom om de artistieke talenten van de filosofen te komen bewonderen in de KADOC-kapel in de Vlamingenstraat. Ook dit jaar werken we hiervoor samen met Mecenas, dus van hen mogen we ook heel wat kunstigs verwachten. MAART Tussen 3 en 6 maart bevindt NFK zich in het prachtige Warschau voor de cultuurreis! Schrijf je in op de site van NFK als ook jij mee wilt naar deze fantastische oude stad. Dit alles is slechts een tipje van de sluier, uiteraard kijken we ook uit naar een nieuwe cantus, feestjes, de lezingen, het Feest van de Filosofie, de paasbroodmaaltijd… // NFKALENDAR In this special NFKalendar, we take a look at the activities of NFK in the distant and not so distant future. We’ve already recommended you some activities you certainly don’t want to miss. NOVEMBER On thursday november 19th the first NFK cantus takes place: join us at 8.30pm in the room above Den Delper (Parijsstraat 40) for our Africantus. Bring along your onesies and your weirdest rags, cause we’re dressing up like whatever Africa makes you think of. DECEMBER The Christmas dinner party has been a tradition of the HIW for years and we will not skip it this year either. On the 9th of December, we gather in the Sint-Antoniuszaal (Leonschreursvest 33), in order to share an evening full of cultural and gastronomical pleasure. At 18:30 there will be a celebration in the chapel, followed by an aperitif at 19:00. The dinner itself, for which you need a ticket, starts at 20:00. Tickets are available at the front desk of the library and cost €12. We look forward to welcome you all there. FEBRUARY The cultural masterpiece of the second semester is without doubt the Open Expo! From the 22th until the 25th of February, everyone is welcome to admire the artistic talents of our own philosophy students in the KADOC-chapel in the Vlamingenstraat. This year we’re accompanied by Mecenas, so we expect a lot of great work from them too. MARCH From March 3rd to 6th, NFK will visit the beautiful town of Warschau during our annual culture trip. Please apply on the NFK website if you like to join us on this wonderful journey in central Europe! All this is just a glimpse of what is to come in the second semester. Of course, we also look forward to the next cantus, more parties, the lectures, the Easter bread meal...

Le MONDE nous appartient

Recommend Documents