KANKER
H.H. TAN, arts 2015
1B
1C
1D
1E
KANKER
2
- > 100 verschillende soorten kanker
- Belangrijkste doodsoorzaak - 2008: > 16 miljoen † 2015: 9 miljoen † - In Nederland: * 100.000 nieuwe gevallen / jr * 44.000 † (2011) - Kosten RIVM: 3 miljard / jr (2007)
KANKER
3
KLASSIFICATIE
Carcinoma = krab = kwaadaardig tumor metastaseert + V.b.: Primair: * Borstca. Secundair: * Botca. * Longca. * Leverca. * Ovariumca.
KANKER
4
Andere termen: TUMOR = zwelling - benigne = goedaardig - maligne = kwaadaardig NEOPLASMA = nieuwvorming
KANKER
5
TNM KLASSIFICATIE
T (umor) N (lymfeklieren) M (metastase) V.b.: T1 N1 M1 bij borstca. D.w.z. borstca. (kleinste) dat de oksellymfeklieren heeft aangetast en naar het ovarium is gemetastaseerd
KANKER
6
NAAMGEVING - goedaardig: * Lipoom (meestal ingekapseld) metastaseert niet - kwaadaardig: * Adeno-carcinoom * Plaveiselcel-carcinoom metastaseert wel
KANKER
7
DE BIOLOGIE VAN KANKER
De celgroei wordt door 4 factoren gereguleerd: - Apoptose (geprogrammeerde celdood) - Cyclines (eiwitten die de celcyclus reguleren) - Groeifactoren - Groeiremmers
KANKER
8
CARCINOGENESE = het ontstaan van kanker
MUTATIE = verandering in de basenvolgorde van een gen
ONCOGENEN - genen die t.g.v. mutatie tot kankercellen leiden
- activering van het oncogen leidt tot kanker t.g.v.: * uitblijven van apoptose * ongecontroleerde celdeling * verstoorde celgroei V.b.: RAS
KANKER
9
TUMOR SUPPRESSOR GENEN
- het inactiveren van een tumorsuppressorgen leidt tot kankercel V.b.: * P53 * APC
DNA REPARATIE GEN - hersteld
KANKER
10
normaal darmweefsel verlies van APC gen colonca. (kwaadaardig)
kleine poliep (goedaardig)
mutatie of verlies van P53-functie
oncogen (RAS gen)
grote poliep (goedaardig) - duur: 7 jaar
KANKER
11
ETIOLOGIE - endogene oorzaken - genetische factoren: * BRCA1 en BRCA2-gen autosomaal dominant autosomaal recessief - externe oorzaken: * roken niet alleen bij longca., hoofd/halsca. ook bij alvleesklierca., oesophagusca., blaasca., nierca. en botca.
KANKER
12
ANTIROOKCAMPAGNE
- bij jeugd/tieners * PFC (prefrontale cortex) is nog onrijp verslaving verhoogde gevoeligheid voor verslaving - Overheidsbeleid ? - Tabaksindustrie ?
KANKER
13
ALCOHOL - verhoogde kans op mondca., keelca., leverca., strottenhoofdca., borstca., oesophagusca., rectumca.
ZON / STRALING - UVstraling verhoogt kans op huidca. (melanoom, basaalcelca.) - ioniserende straling (medische en industriële bronnen) verhoogt kans op schildklierca., borstca.
VOEDING - vet (overgewicht) - zout, gerookt/bewerkt vlees, vis - te warm
KANKER
14
CHRONISCHE INFECTIES - Papillomavirus (type 16, 18) - veroorzaakt cervixca. - HIV veroorzaakt Kaposisarcoom - Helicobacter kan maagca. veroorzaken
KANKER
15
BORSTCA. (MAMMACA.) - Wereld: 1 miljoen / jr - Ned.: 14.000 nieuwe gevallen / jr - Risicofactoren: roken, alcohol, zon>>, pil(?), HRT, erfelijk (BRCA1 en BRCA2) - Symptomen: knobbeltje op de borst + andere symptomen - Bevolkingsonderzoek: mammografie, echo - Therapie: MSO (mammasparende operatie), mastectomie, chemotherapie, radiotherapie
KANKER
16
OVARIUMCA. - Risicofactoren: HRT (oestrogeentherapie) bij menopauze vrouwen, erfelijk - Symptomen: vaginaal bloedverlies - Diagnose: echo, laparoscopie - Therapie: --CERVIXCA. - Risicofactoren: Papillomavirus (type 16, 18), - Diagnose: uitstrijkje (PAP-test), coloscopie - Therapie: conisatie, chemotherapie, radiotherapie
KANKER
17
ENDOMETRIUMCA. - Ned.: 1900 / jr - Risicofactoren: oestrogeen, eliminatie van het ovarium, obesitas + DM / hypertensie - Symptomen: hevig bloedverlies (menorragie), onregelmatig bloedverlies (metroragie), pijn bij plassen - Diagnose: vaginale echo, hysteroscopie - Therapie: uterus extirpatie (hysterectomie), adnexa, radiotherapie
KANKER
18
PROSTAATCA. - Ned.: 11.000 / jr (2011), 2500 † - Risicofactoren: testosteron ? - Symptomen: bloed in urine, moeite met plassen - Diagnose: bloed PSA, transrectale echografie + biopt, CT-scan, MRI-scan - Therapie: chirurgisch ?, radiotherapie, hormoontherapie
KANKER
19
NIERCA. - Risicofactoren: roken, obesitas, asbest - Symptomen: bloed in urine (hematurie), koorts, anemie
- Diagnose: bloed ery , ca t.g.v. renine >, IVP, echo, CT-scan - Therapie: chirurgisch, immunotherapie (bij metastase)
KANKER
20
TESTISCA. - Ned.: 700 / jr BLAASCA. - Wereld: 383.000 / jr, 130.000 † - Ned.: 3.000 / jr, 1200 † - Risicofactoren: roken, chemische stoffen - Symptomen: bloed in urine (hematurie), - Therapie: chirurgisch, chemotherapie, radiotherapie - Prognose: 5 jaars-overleving: 80-90% (geen meta) 10-20% (wel meta)
KANKER
21
LONGCA. - Ned.: 11.000 / jr - Risicofactoren: roken, asbest - Symptoom: bloederig sputum - Diagnose: X-foto, CT- / PET-scan (metastasering), bronchoscopie + biopt - DD: adenoca. (niet rokers), kleincellig ca. (rokers), plaveiselcelca. (bronchiën), grootcellig ca. - Therapie: chirurgisch, chemotherapie, radiotherapie * Antirookcampagne: vnl. jeugd (overheid ?, tabaksindustrie ?)
KANKER
22
LEVERCA. - Risicofactoren: meestal metastasering (secundair), hepatocellulairca. t.g.v. hepatitis B/C (primair) - Symptomen: geelzucht, vocht in de buik (ascites), geen eetlust (anorexie) - Diagnose: echo, CT- / MRI-scan, biopsie - Therapie: chirurgisch, levertransplantatie, chemotherapie, radiotherapie
KANKER
23
MAAGCA. - Risicofactoren: zout >>, gerookt vlees, gerookte vis, Helicobacter Pylori - Symptomen: vol gevoel in de maag, vermoeidheid - Diagnose: CT-scan, MRI-scan, gastroscopie (+ bioptie) - Therapie: chirurgisch, chemotherapie
KANKER
24
SLOKDARMCA. - Ned.: 23♀ van 100.000, 8♂ van 100.000 (2011) - Risicofactoren: roken, alcohol, te weinig groente, chron. zuurbranden - Symptomen: slikklachten, pijn achter sternum, bloed braken (hematemesis), gewichtsverlies - Diagnose: X-foto, endoscopie + bioptie, CT-scan - Therapie: chirurgisch, stent, chemotherapie, radiotherapie - Prognose: 5 jaar: 10-20%
KANKER
25
PANCREASCA. - Wereld: 279.000 / jr - Ned.: 2000 / jr - Risicofactoren: roken (30%), vet > - Symptomen: BB-pijn, gewichtsverlies (eetlust <), misselijkheid, diarree, geelzucht - Diagnose: bloed + echo / CT-scan (kop/staart) - Therapie: chirurgisch, palliatief (verstopping, geelzucht), chemotherapie - Prognose: slecht, < 1 jaar †
KANKER
26
COLONCA. - Ned.: 13.000 nieuwe gevallen (2011) - Risicofactoren: vet >>, dierlijk eiwit > , roken, beweging < , Polyposis Coli - Symptomen: bloed in ontlasting - Diagnose: rectoscopie, coloscopie + biopt - Therapie: eliminatie poliepen, stoma (permanent bij rectaalca. ; tijdelijk bij colonca.), chemotherapie, radiotherapie
KANKER
27
HOOFD/HALSCA. - Wereld: 263.000 nieuwe gevallen / jr (mondca.), 84.000 ,, / ,, (keelca.), 151.000 ,, / ,, (str.hoofdca.) - Risicofactoren: roken, alcohol - Symptomen: pijnloos (vroeg stadium), rode plekjes/ zweertjes in de mond ingroei in bot: hoofdpijn, nekpijn - Diagnose: tandarts, endoscopie + biopt - Therapie: chirurgisch, radiotherapie
KANKER
28
NON-HODGKIN LYMFOOM (NHL) - Wereld: 356.000 nieuwe gevallen / jr - Risicofactoren: weerstand , HIV-patiënten met immuno suppressiva - Symptomen: BB-klachten, pijnloze zwelling van lymfeklieren - Diagnose: CT-scan (thorax, abdomen), beenmerg biopsie - Therapie: Afhankelijk van stadium: stadium I, II: radiotherapie, stadium III, IV: chemotherapie, immunotherapie, bij recidief: stamceltherapie
KANKER
29
HODGKIN LYMFOOM - Ned.: 400 / jr - Risicofactor: Epstein-Barrvirus - Symptomen: pijnloze zwelling van lymfeklieren (hals, oksel, liezen), vermoeidheid, koorts e.c.i., nachtzweten - Diagnose: beenmergpunctie: Reed-Sternbergcel + - Therapie: chemotherapie, radiotherapie
KANKER
30
LEUKEMIE = sterke proliferatie van leukocyten - Wereld: 350.000 / jr - Onderverdeeld in: * LYMFATISCHE LEUKEMIE B-cellen / T-cellen in het lymfatische weefsel * MYELOÏDE LEUKEMIE B-cellen / T-cellen in het beenmerg * ACUTE LEUKEMIE beenmerg dat in korte tijd een groot aantal onrijpe cellen produceert * CHRONISCHE LEUKEMIE beenmerg dat in korte tijd een groot aantal rijpe cellen produceert
KANKER
31
- Symptomen: vermoeidheid, gewichtsverlies, koorts + infectie, spontane bloedingen, blauwe plekken, neusbloeding - Diagnose: bloedonderzoek, beenmergbiopsie - Therapie: chemotherapie, antibiotica, bloedtransfusie - Prognose: 5 jaars-overleving: * acute myeloïde leukemie: 20% * chronische lymfatische leukemie: 70%
KANKER
32
MELANOOM - Wereld: 200.000 / jr - Risicofactoren: UV-straling, zonlicht - Symptomen: asymmetrische laesie Ø > 6 mm - Diagnose: biopsie - Therapie: chirurgisch
KANKER
33
SCHILDKLIERCA. - Risicofactor: ioniserende straling - Symptoom: heesheid ? - Diagnose: noduli (knobbels) - Therapie: chirurgisch
KANKER
34
GLIOMEN = tumoren uit gliacellen - Risicofactor: straling - Symptomen: krachtsverlies, spraakstoornis, epileptisch insult, bewustzijn , hoofdpijn (druk op hersenvliezen) - Diagnose: CT- / MRI-scan, EEG - Therapie: chirurgisch, bestraling
KANKER
35
KANKER bij - kinderen: leukemie - volwassenen: prostaatca. , borstca. , pancreasca. , colonca. , longca. , maagca. BEVOLKINGSONDERZOEK - borstca.: 50 - 75 jr - cervixca.: 30 - 60 jr - darmca.
KANKER
36
SAMENVATTING - Ned.: 100.000 / jr, 44.000 † (2011) - ROKEN geeft kans op: longca. , borstca. , hoofd/halsca. , pancreasca. , oesophagusca. , blaasca.
KANKER
37
- ANTIROOKCAMPAGNE bij de jeugd is gewenst, i.v.m. onrijpe prefrontale cortex (PFC), die nog gevoelig is voor verslaving (dopamine vrijmaken door beloningscentra) * Overheid ? * Tabaksindustrie ?
KANKER
38
- OVERMATIGE ALCOHOL CONSUMPTIE geeft kans op: hoofd/halsca. , oesophagusca. , leverca. , borstca. , rectumca. - LIFESTYLE: * voeding * vermijden van obesitas * beweging is aan te bevelen
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
