ERFELIJKHEID EN ZIEKTE. H.H. TAN, arts 2015

ERFELIJKHEID EN ZIEKTE

H.H. TAN, arts 2015

1B


2

DNA (Desoxyribo Nucleïnezuur (acid)) - Bestaat uit 2 nucleotide ketens, dubbele streng - Bevat 4 basen: A = adenine T = thymine C = cytosine G = guanine - Is opgerold tot chromosomen, die tijdens de celdeling worden gekopieerd. - Totaal 46 chromosomen: 44 autosomen ♂ XY ♀ XX


3

ALLELEN - Verschillende varianten van een gen bepalen onze eigenschappen. - Ieder heeft 2 allelen. - HOMOZYGOOT: Als de 2 allelen gelijk zijn. V.b.: hh, HH - HETEROZYGOOT: Als de 2 allelen niet gelijk zijn. V.b.: hH - DOMINANT ALLEL: Komt zowel bij homozygoot als bij heterozygoot tot uiting. - RECESSIEF ALLEL: Komt alleen bij homozygoot tot uiting. Kinderen van heterozygoot zijn gezond.


4

OVERDRACHT van erfelijke ziekten vindt plaats t.g.v.: - ontbreken van een gen - defect van een stukje gen

Kan op 3 manieren gebeuren: 1. AUTOSOMAAL DOMINANT 50% kans D.w.z.: De dominante allel geeft zowel bij homozygoot (hh of HH) als bij heterozygoot (hH) 50% door aan de kinderen.


5

V.b.: - Chorea van Huntington * Symptoom: bewegingsklachten - Familiaire Hypercholesterolemie (1 : 400) * LDL cholesterol HVZ > (myocard infarct !!) - Syndroom van Warvan (1 : 10.000) * Symptomen: hartklachten: aorta aneurysma (verwijding bloedvat), hartklepstoornis, oogklachten: ablatio (netvlies laat los - Achondropathie blindheid) * Symptomen: dwerggroei, kraakbeengroeistoornis - Polydactylie * Symptoom: meer vingers / tenen


6

2. AUTOSOMAAL RECESSIEF D.w.z.: Het recessieve allel (dd) zal bij homozygoot (dd) ziekte veroorzaken bij kinderen, terwijl bij heterozygoot de kinderen gezond zijn. V.b.: - Cystic Fibrosis * Symptoom: longontsteking (taai slijm) - Sikkelcel-anemie * Symptoom: ernstige duizeligheid - Phenylketonurie (PKU) (1 : 1600) * Symptoom: mentale retardatie


7

- Galactosemie

* Symptomen: leverklachten (levercirrhose), darmklachten, cataract - Ziekte van Tay-Sachs * Symptomen: verlamming, geestelijke stoornis † - Albinisme


8

3. GESLACHT X-GEBONDEN (defect x-chromosoom) verdeelt men in: - X-GEBONDEN DOMINANT Vooral de zieke moeder zal 50% doorgeven aan de kinderen. Soms kan de zieke vader doorgeven.

(50%)


9

- X-GEBONDEN RECESSIEF Vooral de zieke vader zal 50% doorgeven aan de kinderen, die drager (ʘ) worden, nog niet ziek zijn, maar dit wel kunnen worden. Soms kan de zieke moeder doorgeven. ʘ ʘ •

V.b.: - kleurenblindheid (geen onderscheid rood / groen t.g.v. defecte kegeltjes) - fragiele X-syndroom - hemofilie * Symptoom: stollingsklachten

ERFELIJKHEID EN ZIEKTE 80-90%

ZS

normaal

10 10-20% spontane abortus

gezond kind

< 12 weken (90%)

> 12 weken (10%)

vruchtwaterpunctie chromosoomafwijking 30-60% chrom. afw. Syndroom van Turner (20%)

Polyploïde (25%)

45 xo

† levend geboren

levend geboren

Hoe vroeger abortus plaatsvindt, des te vaker men in de foetus een chromosoomafwijking vindt.


11

AUTOSOMALE AFWIJKING o.a. Trisomie 21, 13 en 18 - Mongolisme (Syndroom van Down) * Risicofactor: leeftijd (> 45 jr (♀), > 55 jr (♂), < 16 jr (♀)), bestraling, virus-infectie, geslachtsgemeenschap op jonge leeftijd - DOWN (1886) beschreef Mongolisme. Later (1959) werd de chromosoomafwijking ontdekt (Trisomie 21).


12

* Symptomen: ooghoek (extra plooi), tong (steekt vaak uit), neus (kort, plat), handen (dwarse plooi, korte pink), hartafwijkingen, psychomotorische retardatie (ernstig gestoord) bij echte Trisomie


GESLACHT GEBONDEN AFWIJKING (- normaal: ♂ 46 xy ♀ 46 xx) - x te weinig / te veel

- Syndroom van Turner (1 : 2500) * Er ontbreekt één chromosoom ♀ 46 xx 45 xo

13


14

* Symptomen: moeilijk te herkennen in babystadium (pas op latere leeftijd), dwerggroei, uitblijven van secundaire geslachtskenmerken, primaire amenorrhoe, onvruchtbaar, kleine borsten, okselbeharing, hartafwijking

Opm.: ovarium: oestrogeen <<


- Syndroom van Klinefelter (1 : 500-1000) * Één chromosoom te veel ♂ 46 xy 47 xxy * Symptomen: onvruchtbaar, kleine testes, spermatozoa ontbreken,

Opm.: androgeen << - PSYCHISCHE STOORNIS bij 48 xxxy, 49 xxxyy, 50 xxxxxy

15


16

INTERSEXUALITEIT - HERMAFRODIET * ovaria + testes - PSEUDO HERMAFRODIET * mannelijk: testes + vrouwelijke geslachtskenmerken * vrouwelijk: ovaria + mannelijke gesl.kenm.


GENTHERAPIE - Voorwaarde: strikt - D.m.v.: 1. Vervangen van ontbrekend eiwit. 2. Bepaald eiwit namaken (recombinant DNA). 3. Therapeutisch gen inbouwen op het defecte gen. - Vector: D.m.v.: verzwakt virus, chips

17


18

AANGEBOREN AFWIJKING - De eerste 8 weken (embryonale fase) van de zwangerschap is de belangrijkste periode. - NIET ERFELIJK t.g.v.: 1. O2 te kort door: knoop in de navelstreng, loslaten placenta, grote hoogte * Symptomen: mentale retardatie, spasticiteit


19

2. Virale infecties * Symptomen: waterhoofd (hydrocephalus), mentale retardatie, spasticiteit 3. Rubella virus * Symptomen: ernstige verstandelijke handicap, doofheid, blindheid


20

4. Bacteriële infecties (syphilis) * Symptomen: spontane abortus, intra-uterine vruchtdood, 5. Medicatie * Symptomen: open rug, aangeboren hartafwijking, geen armen / benen


21

SCHISIS (gespleten lip / verhemelte ; 1 : 1000) * Symptomen: anus atresie, pylorus stenose, galgang atresie

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

ERFELIJKHEID EN ZIEKTE. H.H. TAN, arts 2015

Recommend Documents