Aangeboren hartafwijkingen en erfelijkheid

Aangeboren hartafwijkingen en erfelijkheid

13 november 2010

Klaartje van Engelen Klinische genetica

Academisch Medisch Centrum, Amsterdam

Wat kunnen we met alle kennis over DNA en genen in de medische praktijk van aangeboren hartafwijkingen?

Hoe erfelijk is mijn hartafwijking?

Hoe erfelijk is mijn hartafwijking?

Dat hangt af van de oorzaak van je hartafwijking!

Oorzaken aangeboren hartafwijkingen Hartontwikkeling: eerste trimester van de zwangerschap

Oorzaken aangeboren hartafwijkingen Hartontwikkeling: eerste trimester van de zwangerschap

Niet-genetische factoren - Ziekten moeder Suikerziekte Phenylketonurie - Teratogenen Medicijnen Alcohol Vitamine A

Genetische factoren

Indeling aangeboren hartafwijkingen

Aangeboren hartafwijking

Geïsoleerd

Syndromaal



Geïsoleerd Op zichzelf staande hartafwijking

Syndromaal



Geïsoleerd Op zichzelf staande hartafwijking

Syndromaal Hartafwijking in combinatie met andere “afwijkingen”, door één oorzaak: - Lichamelijke afwijkingen - Verstandelijke handicap - Typische gelaatskenmerken



Geïsoleerd

Sporadisch

Familiair monogeen

Syndromaal

Chromosomaal

Monogeen

Onbekend

Chromosomen en DNA

Chromosomen

Chromosomen

Chromosomen

Verschillen?

Chromosomen

♂

♀

Chromosoomafwijkingen Down syndroom - 40-50% aangeboren hartafwijking (meestal atrio-ventriculair septum defect (AVSD)) - Verstandelijke beperking - Typische gelaatskenmerken - Afwijkingen maag/darmkanaal -…

Afbeelding: Oxford Medical Database

Chromosoomafwijkingen 22q11.2-deletiesyndroom (Velocardiofaciaal syndroom – DiGeorge syndroom) - 75% hartafwijking

FISH

(meestal tetralogie van Fallot, onderbroken aortaboog type B, truncus arteriosus) - Open verhemelte / neusspraak - milde retardatie - typische gelaatskenmerken - afweerstoornissen 22q11.2 22q11

- psychiatrische problemen - 50 % herhalingsrisico voor kinderen

Genen en mutaties

Genen en mutaties 20.000 – 25.000 genen Veel genen belangrijk voor hartontwikkeling

Genen en mutaties

Mutatie: Verandering in een gen, waardoor de code niet of minder goed kan worden afgelezen

Genen en mutaties Familiaire geïsoleerde hartafwijking

I

Atrium septum defect Tetralogie van Fallot

II III Mutatie in NKX2.5 gen 50% kans om door te geven aan elk kind Alleen gericht zoeken mogelijk!

Genen en mutaties Geïsoleerde hartafwijkingen Vele genen bekend, die een rol spelen bij de ontwikkeling van het hart. Een aantal daarvan kunnen worden onderzocht. – – – – –

NKX2.5 gen GATA4 gen NOTCH1 gen ZIC3 ……

- Zeldzaam! - Alleen gericht zoeken mogelijk. - Mutatie in 1 gen kan leiden tot verschillende typen hartafwijkingen - 1 type hartafwijking kan worden veroorzaakt door mutaties in verschillende genen

Genen en mutaties Syndromen Noonan syndroom - 50 - 80% hartafwijking (meestal valvulaire pulmonalisstenose, hypertrofische cardiomyopathie, septum defecten) - kleine gestalte - typische gelaatskenmerken (vaak subtiel!) - 1/3 heeft leerproblemen / milde verstandelijke beperking - meerdere genen: PTPN11, SOS1, RAF1 … - 50 % herhalingsrisico voor kinderen



Geïsoleerd

Familiair monogeen

Sporadisch

Syndromaal

Chromosomaal

Monogeen

Onbekend

I II III

Herhalingskans vaak 50%

Herhalingskans afhankelijk van specifieke oorzaak, zeer klein tot 50% Afbeelding: Oxford Medical Database



Geïsoleerd

Syndromaal

Familiair monogeen

Chromosomaal

Monogeen

Onbekend

I

Sporadisch II

III

Herhalingskans vaak 50%

Herhalingskans afhankelijk van specifieke oorzaak, zeer klein tot 50%

Afbeelding: Oxford Medical Database

Geïsoleerde aangeboren hartafwijkingen - Geïsoleerde aangeboren hartafwijkingen zijn meestal geen monogene aandoeningen, maar complexe ziekten: - Meerdere (onbekende) genetische factoren - Gen-omgeving interacties “Multifactorieel” - Geen gericht genetisch onderzoek mogelijk

Geïsoleerde aangeboren hartafwijkingen Genetische advisering op basis van empirie: • Type hartafwijking • Familiegegevens • Kinderen > broertjes / zusjes Kinderen van vrouwen > kinderen van mannen

Herhalingsrisico’s

Uit: Harper

Herhalingsrisico’s

Uit: Harper

Klinische genetica Wie gaan naar een polikliniek Klinische Genetica? • Familiaire aangeboren hartafwijkingen • Kinderwens • Vermoeden op een (specifiek) syndroom

8 klinisch genetische centra (Academisch Ziekenhuizen) Gesprek, stamboom, lichamelijk onderzoek, eventueel chromosomenonderzoek en/of DNA-onderzoek Informatie en advies op maat Vergoed door verzekering

Samengevat • Aangeboren hartafwijkingen kunnen geïsoleerd voorkomen, of in het kader van een syndroom. • De meeste geïsoleerde aangeboren hartafwijkingen zijn complexe aandoeningen: familieleden hebben licht verhoogde kans op hartafwijking. • Als een chromosoomafwijking of mutatie in een specifiek gen de oorzaak is, is de herhalingskans afhankelijk van de oorzaak, zeer klein tot 50%. • Moleculair genetische diagnostiek heeft vooralsnog zelden een grote rol bij geïsoleerde CHD.

Nieuwe genen? Wetenschappelijk onderzoek AMC Doel: meer genen ontdekken die een rol spelen bij ontwikkeling van het hart en hartafwijkingen Waarom: – – – –

Meer te weten komen over hoe het hart zich ontwikkelt Betere informatie aan patiënten Betere behandeling Voorkómen van hartafwijkingen

Nieuwe genen? Hoe: Wetenschappelijk onderzoek in families waar 3 of meer mensen een aangeboren hartafwijking hebben - Gesprek - Lichamelijk onderzoek - ECG en echo van het hart - Bloedafname voor DNA-isolatie

Nieuwe genen? Zijn in uw familie 3 of meer mensen met een aangeboren hartafwijking? Wilt u deelnemen aan dit onderzoek of wilt u meer informatie? Neem dan contact op: Klaartje van Engelen Telefoon: 020-5665281 Email: [email protected]

Aangeboren hartafwijkingen en erfelijkheid

Recommend Documents