Jaarverantwoording 2015
Opbouw All-Imitate-Act Liam Gillick
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
2
Jaarverantwoording 2015
Inhoud
Raad van toezicht 1. Holland Festival 2015: eerste editie van Ruth Mackenzie 2. Communicatie & Marketing 3. Development 4. Financiën 5. Organisatie 6. Bestuur 7. Jaarrekening 8. Controleverklaring 3
05 07 13 15 19 21 22 23 52
Bijlagen
• Coproductie/samenwerking • Totaalprogramma Holland Festival 2015 • Overzicht medewerkers • Nevenfuncties bestuur, directie, staf • Donateurs • Sponsors, fondsen, instellingen & partners
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
manger Boris Charmatz
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
4
raad van toezicht De raad van toezicht van het Holland Festival bestond in 2015 uit Martijn Sanders (voorzitter), Ben Noteboom (audit), Mavis Carrilho, Joachim Fleury, Marjet van Zuijlen (tot 14 december 2015) en Renze Hasper (tot 14 december 2015). Op 4 januari 2016 is Gert-Jan van den Bergh benoemd tot lid van de raad van toezicht. In 2015 kwam de raad van toezicht van het Holland Festival vier keer bijeen: op 9 februari, 26 maart, 30 september en 2 december. Daarbij werd op 23 december 2015 door de voorzitter en audit, gedelegeerd door de volledige raad van toezicht, de begroting 2016 goedgekeurd. In 2015 werd naast het reguliere toezicht op financiën, bedrijfsvoering en beleid in de vergaderingen door de raad van toezicht aandacht besteed aan: • de voorbereidingen en later de evaluatie van het festival van 2015, het eerste onder artistieke leiding van Ruth Mackenzie • de artistieke plannen voor het Holland Festival van 2016 • de subsidieaanvraag 2017-2020, onder andere tijdens de strategiemiddag waarin de raad met de festivalorganisatie sprak over visie, ambities en plannen • de aanstaande vacatures in de raad, werd het gewenste profiel van de raadsleden besproken en een procedure vastgesteld om de vacatures te vervullen • de code culturele diversiteit • het aantrekken van een nieuwe accountant • de ambities en resultaten op het gebied van sponsor- en fondsenwerving Op 21 maart 2016 heeft de raad van toezicht de jaarstukken 2015 besproken en vastgesteld dat het Holland Festival erin geslaagd is om met een efficiënte organisatie een Holland Festival te organiseren dat aan de gestelde doelen en verwachtingen voldeed binnen de gestelde financiële kaders. Op grond hiervan en op grond van de gepresenteerde informatie en toelichtingen door directie/bestuur heeft de raad van toezicht het jaarverslag 2015 goedgekeurd. De jaarrekening is gecontroleerd en goedgekeurd door accountant Kamphuis & Berghuizen. Op grond hiervan verleent de raad van toezicht decharge aan het bestuur voor het gevoerde beleid. De raad van toezicht ontvangt geen bezoldiging, hanteert de governance code cultuur en heeft vastgesteld dat de salariëring van de directie de WNT-norm niet overschrijdt. De toelichting hierop is opgenomen in de jaarrekening.
Museumplein
De raad van toezicht dankt de directie en de medewerkers van het Holland Festival voor hun betrokkenheid en grote inzet. Amsterdam, 21 maart 2016
M. Sanders voorzitter
M.H. Carrilho
B. Noteboom
G.J. van den Bergh
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
J. Fleury
5
As Big As The Sky Arnoud Noordegraaf, Adrian Hornsby, Ai Weiwei
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
6
1. 2015 EERSTE EDITIE VAN RUTH MACKENZIE De 68e editie van het Holland Festival was de eerste onder leiding van de nieuwe artistiek directeur Ruth Mackenzie en hield de traditie van vernieuwing hoog. Het festival opende verrassend met een concert van de Turkse diva Candan Erçetin met folkband Kardeş Türküler en de in Amsterdam opgegroeide zangeres Karsu. Het was een feestelijke openingsavond voor een enthou siast en divers publiek in Koninklijk Theater Carré.
Boğazı Geçen Şarkılar, Kardeş Türküler, Candan Erçetin & Karsu
INTERNATIONALE KUNST EN TOEGANKELIJKHEID Vertrouwde namen uit de internationale kunstwereld maakten hun opwachting met voor Nederland nieuw werk. Robert Wilson regisseerde en speelde Samuel Becketts Krapp’s Last Tape. De Russische regisseur Lev Dodin kwam met een jonge sterrencast van het Maly Drama Theatre uit Sint-Petersburg. Ze speelden een indringende Kersentuin van Tsjechov. De Franse choreograaf Boris Charmatz was aanwezig met een radicale dansperformance. Beeldend kunstenaar William Kentridge regisseerde de opera Lulu bij De Nationale Opera. In de orkestbak zat het Koninklijk Concertgebouworkest. Een van de uitvoeringen was traditiegetrouw gratis toegankelijk te zien op een groot scherm in Park Frankendael. Internationale topkwaliteit uit Nederland was er uiteraard ook, zoals het choreografenduo Emio Greco en Pieter C. Scholten. Zij kwamen met de wereldpremière van Extremalism, de eerste coproductie van ICKamsterdam en Ballet National de Marseille, hun twee gezelschappen. Bovendien was er de wereldpremière van de absurdistische opera Koeien, van componist en pianist Misha Mengelberg, met daarin een memorabele rol voor Pierre Bokma. Van theatermakers Adelheid Roosen en de Turks-Nederlandse Nazmiye Oral ging Niet Meer Zonder Jou in première.
Todo lo que está a mi lado, Fernando Rubio
Het Holland Festival programmeerde een uiteenlopend pallet aan gratis toegankelijke kunst. Op het Museumplein stond kunstenaar Liam Gillicks grootste installatie ooit, geproduceerd in samenwerking met het Stedelijk Museum. Michel van der Aa componeerde een interactieve, digitale liederencyclus: The Book of Sand. Deze is nog steeds te zien op mobiele telefoon, tablet of computer. Dit jaar was zelfs het openingsfeest voor iedereen mee te beleven. Onder de noemer House in your House kon iedereen in zijn eigen huis tot in de vroege uurtjes meegenieten van live gestreamde dj-sets van onder anderen Joost van Bellen. Daarnaast waren er evenementen waarbij kaartjes tegen zeer lage prijzen werden aangeboden om een breed publiek een kans te geven kunst van wereldklasse te zien. Bijvoorbeeld de een-op-een-performances van de Argentijn Fernando Rubio, die zijn publiek eenzaamheid en troost liet ervaren in bedden door de hele stad: van de Dam en het water van de Oudezijds Voorburgwal tot in het Westerpark. Ook tijdens de 12 Hour PROM waren in een feestelijke sfeer artiesten en kunstenaars van grote klasse te zien. Publiek kon voor slechts tien euro vrij in- en uitlopen tijdens vier aaneengesloten concerten van onder anderen sopraan Eva-Maria Westbroek, Slagwerk Den Haag, de alternatieve rockster Anna Calvi samen JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
7
met het Metropole Orkest en het Radio Filharmonisch Orkest dat een bijzonder programma met muziek van Iannis Xenakis en Pierre Boulez speelde.
12 Hour PROM
Het concert van het Radio Filharmonisch Orkest tijdens de 12 Hour PROM was onderdeel van een speciaal eerbetoon dit festival aan de jubilerende dirigent en componist Pierre Boulez. Jarenlang was hij een graag geziene en gehoorde gast op het Holland Festival. Met zijn visionaire, radicaal vernieuwende oeuvre heeft hij een onuitwisbare stempel gedrukt op de internationale muziek. In nog drie andere voorstellingen was werk van hem te horen. De ensembles Asko|Schönberg en Slagwerk Den Haag speelden hoogtepunten uit zijn oeuvre in Beyond the Score®. En zijn meesterwerk Répons was twee keer achter elkaar te horen in de Gashouder. Deze unieke tweevoudige uitvoering maakte het mogelijk om de grote diepten van dit magnum opus te ervaren. Bovendien stonden de gratis lunchconcerten door studenten van het Koninklijk Conservatorium in het teken van het werk van Boulez. POWER AND THE PEOPLE Een andere rode draad door de programmering was het thema ‘Power and the people’, ofwel: kunst in haar klassieke rol als criticaster van de heersende macht. Meerdere voorstellingen stonden in het teken van machtspolitiek, zowel op het macroniveau van de wereldpolitiek als op een persoonlijk niveau, namelijk de machtsverhoudingen tussen man en vrouw. In Kings of War schetsten Ivo van Hove en zijn Toneelgroep Amsterdam drie aangrijpende portretten van machthebbers en hoe die op verschillende manieren omgaan met politieke crises en oorlog: Shakespeares Henry V, Henry VI en Richard III. La imaginación del futuro van het Chileense gezelschap La Re-sentida reconstrueerde de laatste uren van de socialistische Chileense president Salvador Allende, die in 1973 zelfmoord pleegde en zo de weg vrijmaakte voor dictator Augusto Pinochet.
HF Young borrel met dj’s
Corinne Jaber toonde in Oh My Sweet Land de dramatische gevolgen van de oorlog in Syrië. In dit stuk keek ze vanuit een vrouwelijk perspectief naar de gebeurtenissen. Andere vrouwelijke perspectieven kwamen van Christiane Jatahy in What if they went to Moscow?, de Catalaanse Angélica Liddell in You are my destiny (Lo stupro di Lucrezia) en de virtuele diva Hatsune Miku uit de digitale Japanse popopera The End. TURKIJE EN DE REGIO Een derde focus, die vooral in de muziekprogrammering terugkwam, lag op de connectie tussen Nederland, Turkije en de Turkse regio. Tijdens de opening liet de Turkse diva Candan Erçetin, samen met folkband Kardeş Türküler en de in Amsterdam opgegroeide zangeres Karsu, het publiek in Koninklijk Theater Carré op de balkons dansen. In Paradiso speelde het ensemble Al-Kindî, met de Turkse soefi-dj Mercan Dede en het trio Niyaz tijdens A Night Under Eastern Skies. Deze avond werd de traditionele Ottomaanse soefi-muziek de 21e eeuw in geslingerd. De beroemde Turkse rockband mor ve ötesi en zangeres Şebnem Ferah verzorgden de volgende avond een energiek concert in de poptempel. JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
8
De drie focussen in het hoofdprogramma werden extra uitgelicht in het contextprogramma. Zo werd er in het kader van de Pierre Boulez-concerten een lecture-recital gegeven door de beroemde cellist Jean-Guihen Queyras. Ook werd de documentaire Eclat van Frank Scheffer vertoond in Het Ketelhuis, ingeleid door Frank Scheffer zelf. Tevens besteedde ArtScience (Koninklijk Conservatorium) aandacht aan de invloed van Pierre Boulez en IRCAM op de live elektronische muziek. Ook de gratis toegankelijke lunchconcerten stonden in het teken van Boulez.
Het Innerlijke Landschap Guo Wenjing, Frank Scheffer, Nieuw Ensemble
In Podium Mozaïek in Amsterdam-West, een nieuwe speelplek voor het Holland Festival, vond de muzikale reis Van Byzantion tot Istanbul plaats. Ook werd er muziek gespeeld van de Armeense componisten George Gurdjieff en Komitas Vardapet en kwam de ambivalente band van deze Armeniërs met Istanboel aan bod. Theatermakers Adelheid Roosen en Nazmiye Oral gingen in Niet Meer Zonder Jou op zoek naar de cultuurverschillen rond de beleving van intimiteit en tederheid en naar vormen van verbondenheid die deze verschillen overstijgen. Gelieerd aan de voorstelling was een serie foto’s van Çiğdem Yüksel te zien in bushokjes door de hele stad. CONTEXT Naast het hoofdprogramma organiseerde het Holland Festival zoals elk jaar een reeks verbredende en verdiepende evenementen die grotendeels gratis toegankelijk waren. Deze boden een laagdrempelige introductie van het programma of een speels kijkje in de keuken. Ook werd er nieuw publiek mee aangetrokken. In 2015 kreeg de contextprogrammering van het festival extra aandacht. In maart 2015 werd een speciaal programmaboek voor de context uitgebracht. Voorafgaand aan de meeste voorstellingen en concerten werden inleidingen gegeven door experts. Na afloop was er de mogelijkheid voor het publiek om de festivalartiesten te ontmoeten en vragen te stellen in twaalf ‘Meet the Artists’. Veel grote namen werkten hieraan mee, zoals: regisseur Lev Dodin, componist Keiichiro Shibuya, choreograaf Boris Charmatz en theatermaker Massimo Furlan.
De muzikale focus op Turkije en de Turkse regio in het hoofdprogramma was aanleiding om ook in de contextprogrammering verschillende aspecten van deze cultuur uit te lichten. Turkije komt vaak in opspraak in de media en Nederland heeft een sterke band met het land vanwege een halve eeuw migratie en economische en culturele contacten die nog veel langer teruggaan. Samen met De Balie organiseerde het Holland Festival een tweetal debatten. De Turk bestaat niet was een lezing van Turkije-expert Hugh Pope over de verschillende etniciteiten in het land en The Art of Remembrance handelde over de rol van kunst in het verwerken van de herinneringen aan de Armeense genocide, in 2015 precies 100 jaar geleden. Rondom de concerten in Podium Mozaïek werden een brunch en een diner geserveerd en met de geluidswandeling A Ticket to Istanbul van Soundtrackcity kwamen de parallellen tussen Amsterdam en Istanboel tot leven. De derde focus was gericht op veranderende machtsverhoudingen, specifiek die van leiderschap en de positie van vrouwen. Filosoof Simone van Saarloos en schrijver Niña Weijers presenteerden hun Seksistische Talkshow (open for all), met alleen vrouwelijke festivalartiesten aan tafel en een excuusman aan de zijlijn. Het publiek kon meedoen aan een masterclass spinnen van politiek campagnebureau BKB waarin de kunst van het ‘framen’ uit de doeken werd gedaan. Onder anderen Ko Colijn, directeur van Instituut Clingendael, duidde de psychologie van politiek leiderschap in tijden van oorlog in Wish you were here van Toneelgroep Amsterdam en in Het Ketelhuis was een vertoning te zien van No, een film van Pablo Larraín over de uitgekiende politieke campagne in Argentinië die de val van Pinochet teweeg bracht. HF YOUNG ACADEMY’S Voor de tweede keer werden de HF Young Academy’s georganiseerd, ditmaal in het heropende Felix Meritis. Ter voorbereiding op het festival konden festivalbezoekers jonger dan 40 jaar twee kunstcolleges volgen over respectievelijk het lichaam en nieuwe technologie in de kunst. De presentatie was in handen van theatermaker Lucas De Man en bijdragen waren er onder andere van ICKamsterdam, SonicActs, Michel van der Aa, PUPmag en Red Light Radio. Het festival bood in 2015 veel ruimte aan lezingen, debatten en gesprekken. De nieuw ingeslagen weg van Ruth Mackenzie om digitale kunst te onderzoeken, werd publiekelijk besproken in het debat What is Digital Art? in Pakhuis de Zwijger. Aan tafel zaten Keiichiro Shibuya (componist van de opera The End) Annie Dorsen JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
9
(maker van het algoritmisch muziekstuk Yesterday Tomorrow) en Michel van der Aa (componist van de digitale liedcyclus The Book of Sand). In Misha’s middag in het Bimhuis werd teruggekeken op het leven en werk van de Nederlandse jazzcomponist Misha Mengelberg, met bijdragen van onder anderen componist Louis Andriessen, trombonist George Lewis, journalist Kevin Whitehead en met muzikale intermezzo’s van Benjamin Herman. Deze middag was een samenwerking met de opleiding muziekwetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, het Nederlands Jazz Archief en Mengelbergs Instant Composers Pool.
12 Hour PROM Slagwerk Den Haag
De jaarlijkse Boekmanlezing van de Boekmanstichting vond wederom plaats in het Holland Festival. In de lezing Cultuur en stad stond de rol van kunst en cultuur in stedelijke ontwikkeling centraal en werden statements gemaakt door stadsmaker Eva de Klerk en onderzoeker Jeroen Boomgaard. Aan de hand van actuele projecten duidden zij het belang van participatie door bewoners en de rol van de kunstenaar die de stad weer wakker kust. Op de zaterdagavonden werden in samenwerking met SSBA Salon afterparty’s georganiseerd in de Stadsschouwburg. Op alle avonden was er een DJ en op 13 juni een optreden van de Chileens-Amsterdamse band Tentempiès die tot in de vroege uurtjes speelde. Naast bovenstaande programma’s werden ook door partners in de stad evenementen ontwikkeld die aansloten bij de voorstellingen uit het Holland Festival. Zo waren er talkshows van EYE, Stadsleven, SSBA Salon en Perdu, filmvertoningen bij Het Ketelhuis, Kriterion en Afrovibes, jazzsessies in Sociëteit De Kring en een online magazine van ICKamsterdam. PARTICIPATIE, EDUCATIE EN TALENTONTWIKKELING
House in Your House
In 2015 heeft Holland Festival educatiebureau De Pit ingeschakeld om een educatieproject te ontwikkelen voor het festival. Daarin konden jongeren tussen de 15 en 22 onder begeleiding van een jonge kunstenaar kennismaken met een theatervak naar keuze: schrijven, regisseren, acteren of maken/spelen. Naast een workshop werden zowel voorstellingen uit het Holland Festival als het ITS Festival bezocht. Omdat beide festivals in een ongunstige periode vallen voor de doelgroep werd besloten de educatie te combineren. Helaas mocht dit niet baten. Een aantal factoren speelt in de lastige planning mee: het definitieve programma van het Holland Festival is relatief laat in het seizoen bekend, waardoor de communicatie op praktisch niveau pas in maart kon beginnen. De voorstellingen die werden uitgekozen bij elk educatietraject waren, vanuit de aard van het festival, slechts een- of tweemaal op vastgestelde tijden te zien. Dat maakte de speelruimte voor het inboeken van klassen erg klein. Uit het verslag van De Pit: “In totaal zijn meer dan 225 jongeren, instellingen, docenten en bemiddelaars persoonlijk benaderd, binnen en buiten Amsterdam. Dit zijn alle mogelijke contacten binnen de van te voren JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
10
zitten midden in eindexamens, proefwerkweken of tentamenperiodes. Ze willen voor het einde van het schooljaar nog even extra hun best doen en extra activiteiten komen dan niet goed uit. We vonden het erg jammer dat de samenwerking niet door kon gaan. Het Holland Festival had echt mooie voorstellen gedaan!”
Répons Pierre Boulez, Ensemble intercontemporain
WORKSHOPS Het Holland Festival bood verschillende workshops aan om zelf aan de slag te gaan in de verschillende kunstdisciplines. Voor dansliefhebbers was er een dansworkshop van ICKamsterdam in Carré waar de deelnemers een stuk uit de voorstelling Extremalism leerden. Het nieuwe ontwerpbureau van het festival, Thonik, gaf een workshop over het gebruik van grafisch ontwerp in activisme waarbij de deelnemers hun eigen spandoek maakten met de ligaturen van het Holland Festival. De koorleiders van iGugu Le Kapa en de Capetown Singers gaven beiden een workshop Zuid-Afrikaans zingen voor amateurs, waar veel animo voor was. In de Holland Festival Eetclub maakte het publiek tijdens een kookworkshop kennis met de culinaire cultuur van verschillende festivallanden. In kooklocatie Keizer Culinair volgden deelnemers workshops van 24Kitchen-chefs over de Syrische, Chinese en Chileense keuken.
afgekaderde doelgroep. Na een (…) mailing is iedereen nagebeld. Deze inspanningen en de inhoudelijk overwegend positieve reacties hebben het totale project 98 deelnemers tussen 14 en 20 jaar oud en 18 activiteiten opgeleverd. Het Holland Festival bereikte daarvan 37 deelnemers in 8 activiteiten. (…) De inspanning echter die het werven van deze deelnemers kostte (ruim over het aantal beschikbare dagen heen), staat in problematische verhouding tot het resultaat. Overigens is de opbrengst van het project gezien de beperkte doelgroep niet slecht te noemen, naar schatting heeft 5% van de mogelijke doelgroep meegedaan.”
SUMMER SCHOOL De Holland Festival Summer School is een terugkerende serie masterclasses bij de kunstvakopleidingen om jonge studenten in contact te brengen met festivalkunstenaars. De Chinese componist Guo Wenjing vertelde over zijn werkwijze aan compositiestudenten van het Conservatorium in Amsterdam. Mark Lorimer, danser bij Boris Charmatz, verzorgde een sessie voor moderne theaterdansstudenten aan de Theaterschool. In Frascati namen Massimo Furlan en Claire de Ribaupierre een week lang jonge kunstenaars onder hun hoede.
Waar het project kwantitatief moeizaam was, is er kwalitatief een mooi, samenhangend en goed programma neergezet. Het bood een verdiepende blik op het werk van een podiumkunstenaar en heeft voor een aantal deelnemers echt bijgedragen aan hun vorming en beroepskeuze.
Ook werd in 2015 weer samengewerkt met het Koninklijk Conservatorium. De in de Passage van het Rijksmuseum uitgevoerde gratis lunchconcerten zijn inmiddels een traditie in het Holland Festival. De concerten, bedacht en uitgevoerd door studenten van het Koninklijk Conservatorium, stonden dit jaar in het teken van componist Pierre Boulez. In het eerste concert werd een nieuwe interpretatie gegeven van Boulez’ pianostuk Notations (1945) door het in een ruimte te plaatsen waar het omringd is door vier grote slagwerkinstallaties. Het tweede concert baseerde zich op het fundamentele verschil van inzicht over het gebruik van toeval in de muziek tussen Pierre Boulez en Amerikaanse componist John Cage.
Samen met IMC Weekendschool bedacht het Holland Festival een educatieproject waarin de alumni van de Weekendschool actief konden meelopen in de festivalorganisatie. Rondom de voorstelling M.U.R.S. zouden jongeren tussen de 16 en 24 jaar vloggen en leren hoe je een social mediacampagne maakt. Hiervoor zouden ze les krijgen van de medewerker social media. Helaas werd dit project door de Weekendschool geannuleerd wegens gebrek aan tijd bij de alumni, de meesten van hen zaten in hun examenperiode. De reactie van de IMC Weekendschool: “Samen met het Holland Festival hebben we een fantastisch plan opgezet voor onze alumni. Masterclasses over bloggen en de organisatie van een festival. Helaas merkten we tijdens de werving van de jongeren dat de periode waarin het festival valt onhandig was in verband met hun school of studie. Veel jongeren
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
11
HF Young Academy
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
2. communicatie & marketinG COMMUNICATIESTRATEGIE De communicatiestrategie rust op drie pijlers: communicatie op corporate-, festival-, en voorstellingsniveau. Op corporate niveau positioneert het festival zich als AAA-merk binnen de culturele sector. Op festivalniveau wordt campagne gevoerd met als doel publiek te informeren en te werven. Op voorstellingniveau worden specifieke doelgroepen benaderd om een hoog zaal bezettingspercentage te halen. ONDERZOEK Het Holland Festival hecht er groot belang aan om zijn marketingbeleid en -acties af te stemmen op basis van publieksonderzoek. Na afloop van het festival in 2015 hield onderzoeksbureau Motivaction weer een groot representatief onderzoek onder de bezoekers. Het publiek werd bevraagd over de volgende onderwerpen: hun bezoekgedrag, het imago van het festival, hun waardering voor het festival, hun eigen bezoekgedrag, de introductie van de nieuwe huisstijl en hun mediagedrag.
The Book of Sand, Michel van der Aa
Het eerste Holland Festival onder artistieke leiding van Ruth Mackenzie bracht voor de communicatie & marketingafdeling de nodige veranderingen. Allereerst werd de nieuwe huisstijl, ontwikkeld door Thonik, geïmplementeerd en moest de nieuwe programmeerkoers van Mackenzie voor het voetlicht worden gebracht. Daarnaast bleven de gebruikelijke doelen staan: een gemiddelde zaalbezetting van 80%, het genereren van zo veel mogelijk vrije publiciteit, het bereiken van nieuwe doelgroepen en het uitbouwen van social media. Het was een hectisch jaar voor de afdeling, dat resulteerde in een mooi resultaat. Het bezoekersaantal bedroeg in 2015 71.000 en de zaalbezetting lag op 80%. De persafdeling had aan aandacht geen gebrek. Alle belangrijke media wilden interviews met Ruth Mackenzie en publiceerden grote artikelen over haar en natuurlijk over de voorstellingen in het festival. Dit resulteerde in een goede aanzuigende werking die veel publiek naar het festival deed komen.
REPUTATIE EN LOYALITEIT Volgens dit onderzoek zijn bezoekers zeer loyaal aan het Holland Festival. ‘Een deel van hen heeft het festival vaker dan tien keer bezocht. Volgens Motivaction lijkt bezoek aan het Holland Festival voor deze mensen daarmee vanzelfsprekend; de verwachting dat het aanbod interessant, bijzonder en gevarieerd is, de prettige sfeer en de hoge kwaliteit maken dat zij (jaarlijks) het Holland Festival bezoeken.’ Ook kwam naar voren dat: ‘Het Holland Festival 2015 goed wordt gewaardeerd. Jongeren geven een hogere waardering voor zowel het aanbod als voor het Holland Festival als geheel dan de oudere bezoekers. Zij typeren het Holland Festival als cultureel, Kunst met een grote K en aantrekkelijk/mooi. Opvallend is dat waarden als vernieuwend, verrassend en spannend juist minder vaak door hen worden genoemd.’ In het onderzoek werd gevraagd naar spontane associaties bij het beeld van Holland Festival. Hieruit kwam naar voren dat vernieuwend, innovatief, grensverleggend, progressief en vooruitstrevend het vaakst worden genoemd, door 27%. Gevolgd door internationaal (22%) en hoge kwaliteit/hoogstaand niveau (22%). Slechts 9% noemt het festival in 2015 nog elitair/highbrow, tegen 13% in 2009. PUBLIEKSVERBREDING EN VERJONGING Om een gezonde publieksamenstelling te houden, richtte de communicatie van het festival zich ook in 2015 op verbreding en verjonging van het publiek. Hiertoe werkte het festival actief samen met CJP en kunstvakopleidingen, voerde het festival een studentenkorting en werd het HF Young-programma voortgezet. Volgens het Motivactiononderzoek leidde deze aanpak ertoe dat de groep jongeren langzaam maar gestaag groeit en dat de gemiddelde leeftijd van de Holland Festivalbezoeker aan het dalen is, tegen de landelijke demografische trend in. HF YOUNG HF Young beleefde in 2015 een goed jaar. Sinds 2010 selecteert een groep van elf jongvolwassenen zeven voorstellingen die toeschouwers tot en met 39 jaar met aanzienlijke korting kunnen bezoeken. Na afloop van deze voorstellingen zijn er borrels waar JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
13
grote hoeveelheid publicaties die samen een mediawaarde vertegenwoordigden van € 5.000.000. NIEUWE HUISSTIJL Om de naamsbekendheid te vergroten en meer merklading te genereren heeft het festival in 2015 een nieuwe huisstijl uitgerold die helder en eenduidig is en past bij de festivalvisie van Ruth Mackenzie. Namelijk: Internationaal, Intelligent, Avontuurlijk, Uniek, Feestelijk en Prikkelend. Alle uitingen kregen een nieuwe vormgeving waarbij gebruiksgemak en toegankelijkheid de kernpunten vormden.
Todo lo que está a mi lado, Fernando Rubio
zij met elkaar kunnen napraten over de voorstelling. Het programma werd aangevoerd door de elf HF Young circle-leden die een ambassadeurs- en aanjagersfunctie vervulden. Ruim 1.050 tickets werden via HF Young verkocht, waarmee het aantal ten opzichte van 2014 met 5% is gestegen. Het aantal leden in de HF Young community op Facebook bedraagt rond de 5.000. SOCIAL MEDIA Social media worden voor het Holland Festival een steeds belangrijker kanaal om specifieke doelgroepen te bereiken voor voorstellingen en kaartverkoop te genereren. Vandaar dat het festival voluit inzet op het vergroten van volgers op Facebook en Twitter. Het aantal Facebookvrienden steeg van 13.500 in 2014 naar 23.500 in 2015. Ook werd er tijdens het festival steeds meer getwitterd. Het aantal volgers op Twitter steeg van 4.300 naar 6.000. MEDIAPARTNERS Het Holland Festival kent de luxe van twee zeer trouwe en gewaardeerde mediapartners. Zowel de NTR als de VPRO continueerde het mediapartnerschap en zette de unieke samenwerking voort om vier Holland Festivaljournaals te maken, gepresenteerd door Daphne Bunskoek, die op zaterdagavond werden uitgezonden. De VPRO maakte net als voorgaande jaren een Holland Festivalbijlage in de VPRO Gids en de NTR zond op radio meerdere concerten uit. Hierdoor volgden meer dan 700.000 mensen het Holland Festival via televisie en radio. VRIJE PUBLICITEIT Ook de schrijvende media gaven weer veel aandacht aan het festival. De Volkskrant, NRC Handelsblad, Het Parool en de Groene Amsterdammer maakten een special over het festival. Daarnaast werden heel veel voorstellingen gerecenseerd. Het leidde tot een
COMMUNICATIEMIDDELEN Holland Festival zet veel communicatiemiddelen in om een zo groot mogelijke buzz te genereren in een zo’n kort mogelijke tijd. Omdat het budget beperkt is, werd er opnieuw flink ingezet op drie elementen die het hart vormen van de middelenmix. Dat zijn vrije publiciteit, social media en CRM. Het programmaboek en de website werden in de nieuwe huisstijl ook goed gewaardeerd (Motivaction) en vormden wederom de belangrijkste informatiebron voor het publiek. Het programmaboek kreeg een handzamer formaat en de website werd compleet gerestyled. Aan de website werd een social wall toegevoegd waar ook de digitale voorstellingen House in Your House en The Book of Sand te zien waren en zijn. De blog op de website werd eveneens opgefrist en in de opmaat naar en tijdens het festival verschenen er meerdere berichten per dag. Maar ook de outdoorcampagnes, citydressing en radiospots deden hun werk en zorgden voor veel aandacht voor het festival. De communicatieafdeling zette tevens zwaar in op online promotie. Hierbij werd Google Ad Grants ten volle benut om meer zichtbaarheid te creëren op Google. Google Display Network werd eveneens ingezet. Holland Festival is bijzonder trots dat zij in 2015 door Google Cultural Institute als eerste Nederlandse podiumkunsteninstelling werd geselecteerd om tentoonstellingen te maken op het nieuwe culturele podiumkunstenplatform van Google. Het festival toont hierop 10 overzichtstentoonstellingen van de festivals 2005 tot en met 2014 en een tentoonstelling van alle affiches die het festival in de afgelopen 68 jaar heeft gemaakt. Voor alle voorstellingen en concerten werden programmaboeken en uitdeelvellen gemaakt met achtergrondinformatie over de voorstelling. Alle uitingen van het Holland Festival zijn tweetalig: Nederlands en Engels. Daarnaast produceerde het festival acht podcasts, speciaal gericht op HF Young. De podcasts waren te beluisteren via de website en op Soundcloud. CODE CULTURELE DIVERSITEIT Het Holland Festival volgt de code culturele diversiteit. Zoals hierboven is uiteengezet wordt voor het brede Holland Festivalprogramma een zo groot en divers mogelijk publiek gezocht. Voor sommige voorstellingen en concerten wordt door een gerichte marketing- en communicatiestrategie een specifieke doelgroep bereikt. Ook het gebruik van locaties als De Vlugt en Podium Mozaïek zorgde voor een verdere verbreding van het festivalpubliek. JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
14
3. development De structurele subsidies van het ministerie van OCW en de gemeente Amsterdam vormen 60% van de totale inkomsten van het Holland Festival. Dit fundament zorgt dat het festival een solide partner is voor andere financiers. Tegelijkertijd betekent dit dat het Holland Festival niet gemaakt kan worden zonder inkomsten uit sponsoring en fondsenwerving. Deze aanvullende inkomsten zijn noodzakelijk om de spraakmakende voorstellingen naar Amsterdam te halen die anders niet of nauwelijks te zien zijn in Nederland en de toonaangevende evenementen te organiseren, waarmee het Holland Festival zich onderscheidt.
Koeien, Misha Mengelberg, Instant Composers Pool
Het festival zet zich actief in om het financiële draagvlak te verbreden en zoekt daarbij naar partners die de betekenis van het Holland Festival voor de (inter)nationale kunst- en cultuurwereld herkennen en met het festival willen bijdragen aan de aantrekkelijkheid en internationale uitstraling van Amsterdam en Nederland. Deze partners, bestaande uit overheids- en private fondsen, sponsors, bedrijfsvrienden en een groot aantal particulieren maken niet alleen het festival mede mogelijk, zij zorgen ook voor een groot en stevig maatschappelijk draagvlak. Het Holland Festival 2015 was de eerste editie onder artistieke leiding van Ruth Mackenzie. Mackenzie heeft veel ervaring met het ontwikkelen van programma’s voor een groot publiek en nieuwe formats die podiumkunsten toegankelijker maken. Twee van haar speerpunten zijn om projecten te presenteren in de openbare ruimte en in het digitale domein. Dit vertaalde zich ook in het realiseren van steun van nieuwe partners voor het Holland Festival, zoals WeTransfer en Google Cultural Institute. FONDSEN De actieve betrokkenheid van hoofdbegunstiger Fonds 21 en de continuëring van deze steun is en blijft van groot belang voor het festival. De door Fonds 21 ondersteunde koers van verbreding en verjonging van het Holland Festivalpubliek voor het hoogwaardige kwalitatieve aanbod werpt aantoonbaar zijn vruchten af.
Extremalism, Emio Greco | Pieter C. Scholten, ICKamsterdam, Ballet National de Marseille
Stichting Ammodo maakte in 2015, het derde jaar van de driejarige samenwerking, internationale coproducties en eigen initiatieven van het Holland Festival mede mogelijk. Niet alleen gaf Ammodo daarvoor in 2015 een grotere bijdrage, ook werd de samenwerking met drie jaar verlengd voor de periode 20162018. Naast Fonds 21 en Ammodo hebben Stichting Dioraphte, Turing Foundation, Ernst von Siemens Musik Stiftung, The Brook Foundation, Fonds Podiumkunsten, Goethe-Institut Niederlande, Institut Français, WEJansenfonds, Gravin van Bylandtstichting en Stadsdeel Oost in 2015 opnieuw specifieke festivalproducties of programmalijnen gesteund. De veelal jarenlange samenwerking met deze partners betekent meer dan alleen financiële ondersteuning. De kritische en productieve voorbesprekingen en evaluaties over de inhoud van de samenwerking houden het festival scherp en brengen het Holland Festival ieder jaar verder. Het festival was bovendien zeer verheugd het VSBfonds na een korte afwezigheid opnieuw aan zich te verbinden. Het festival ontving voor het eerst bijdragen van de European Cultural Foundation – met wie het een meerjarige samenwerking is aangegaan – en van JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
15
zetten. Zakenbank Kempen & Co verbond zich voor het tweede jaar aan het festival als voorstellingssponsor. Het festival werkte wederom samen met Automobielbedrijf Volvo van Vloten, dat het festival van auto’s voorziet voor het vervoer van artiesten en crew. Ook de steun van DoubleTree by Hilton Hotel, Westergasfabriek | Meyer Bergman, WeTransfer, Room Mate Aitana Hotel, Lloyd Hotel en Macbike kwam direct ten goede aan het programma. Onder de noemer HF Business zijn Beam Systems, De Nederlandsche Bank, Double Effect, ING Groep, Ten Have Change Management, WPG Uitgevers en G&S Vastgoed aan het Holland Festival verbonden. PARTICULIERE GEVERS Een grote bron van inkomsten wordt gevormd door de bijdragen van particulieren. Steeds meer donateurs versterken de finan ciële basis van het Holland Festival.
urbo kune, Klangforum Wien
het Google Cultural Institute, dat bijdroeg aan de digitale liedcyclus The Book of Sand van Michel van der Aa. Daarnaast droegen de ambassades van Armenië, Duitsland, Spanje, Oostenrijk, Argentinië en de Verenigde Staten van Amerika bij aan voorstellingen en concerten van kunstenaars uit hun land. SPONSORS EN HF BUSINESS De focus op en investering in corporate sponsoring door het festival de afgelopen jaren is lonend geweest. Het Holland Festival heeft bijna al zijn sponsors vastgehouden en nieuwe bedrijven kunnen binnenhalen. Dat is geen geringe prestatie. Sinds de economische crisis is het voor kunstinstellingen nog moeilijker geworden om sponsors aan te trekken. Als festival dat een maand per jaar zichtbaar is en geen eigen gebouw heeft moet het Holland Festival het voor sponsors van andere kwaliteiten hebben. Hierbij staat het sterke imago en het hoge artistieke niveau van het toonaangevende programma voorop. Ook het publiek dat loyaal is aan en waarde hecht aan de keuzes van het Holland Festival, is voor diverse bedrijven interessant. De professionele organisatie en de gedrevenheid om samen met partners een prachtig festival neer te zetten met bijzondere evenementen van de hoogste kwaliteit is een andere kracht van het festival. Met op maat gemaakte partnerschappen is het festival in staat om voor interne en externe relaties goed verzorgde, unieke ervaringen te creëren. Directie, programmeurs, raad van toezicht, Governors, het Holland Festivalteam en artiesten leveren daaraan graag hun bijdrage. Als grootste bedrijfssponsor van het Holland Festival bevordert Rabobank Amsterdam een bloeiend cultureel klimaat in de stad en stimuleert het de komst van internationaal toptalent. Clifford Chance maakte het als partner van HF Young mede mogelijk om dit immer groeiende initiatief voor jonge bezoekers voort te
HOLLAND FESTIVAL BOARD OF GOVERNORS De Board of Governors staat in direct contact met de directie. De genereuze, meerjarige bijdrage van de Governors bestaat niet alleen uit financiële steun. Hun expertise, inhoudelijke betrokkenheid en netwerk zijn voor het festival eveneens van groot belang. In 2015 droegen 20 Governors bij aan het succes van het festival. De Board kwam op 14 april en 18 november 2015 bijeen in de aanwezigheid van de raad van toezicht en de directie van het Holland Festival. De Board of Govenors bestond in 2015 uit: G.J. van den Bergh en C. van den Bergh-Raat, R.F. van den Bergh, J. van den Broek, L.J. en A.H.A.M. van Driel-Corthals, B. en I. Dijkhuizen, J. Fleming, V. Halberstadt, H.J. ten Have en G.C. de Rooij, J. Kat en B. Johnson, T. en M. Meijer-Bergmans, S. Noorda en M. van der Weij, R.J. en M. van Ogtrop-Quintus, F. van Rappard-Wanninkhof, A.N. Stoop en S. Hazelhoff, T. de Swaan, E. Wessels-van Houdt, H. Wolfert en M. Brinkman en een Governor die anoniem wenst te blijven. Twee leden van de raad van toezicht, J. Fleury en M. Sanders, zijn ook Governors, maar maken geen deel uit van besluitvorming door de Board. Op 14 april was de Board te gast in Podium Mozaïek, een partner waar het Holland Festival voor het eerst mee samenwerkte. Op de agenda stond de stand van zaken van het eerste festival van de hand van Ruth Mackenzie en de voorbereiding op de Kunstenplanaanvraag 2017-2020. Na de vergadering sloten de Governors zich aan bij het jaarlijkse Holland Festival Voorjaarsdiner. Governors H.J. ten Have en G.C. de Rooij stelden hun huis open voor de tweede Governorsbijeenkomst op 18 november. De vergadering, waarin de directie met de Board terugkeek op het afgelopen festival en de plannen voor 2016 ontvouwde, werd gevolgd door een diner met artistieke optredens. VRIENDENKRING Het fundament van de particuliere steun wordt gevormd door de Vriendenkring van het Holland Festival. De 668 Liefhebbers, 99 Begunstigers, 31 Jonge Begunstigers, 32 Beschermers en 17 Hartsvrienden die het Holland Festival eind 2015 tot zijn donateurs mocht rekenen, geven niet alleen financiële support. Het is een enorme motivatie om zo direct met de Vrienden en fans van het festival te werken. Het Holland Festival ontwikkelt voor zijn JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
16
er een drukbezochte en levendige receptie in de foyers van Carré. Voorafgaand en tijdens het festival zijn er diverse rondleidingen achter de schermen bij voorstellingen en projecten. De rondleidingen worden verzorgd door verschillende teamleden van het Holland Festival. Een toelichting over de technische en/of productionele totstandkoming van een voorstelling geeft vaak een verrassend beeld en levert soms leuke anekdotes en weetjes op van de makers.
Westergasfabriek Gashouder
Vrienden bijzondere programma’s. Vrienden krijgen voorrang bij het bestellen van de beste plaatsen, zijn als eersten op de hoogte van het programma en maken kans op ontmoetingen met internationale kunstenaars. De doorlopende steun en belangstelling van de Liefhebbers is en blijft voor het festival van grote betekenis. De bijdrage van de Liefhebbers werd in 2015 verhoogd van € 45 naar € 55 per jaar. Voorafgaand deed het Holland Festival onderzoek onder de Liefhebbers om in kaart te brengen wat de consequenties van een verhoging zouden zijn en tot welk bedrag de contributie omhoog zou kunnen. Iets meer dan 50% van de geënquêteerden vulden de vragenlijst in. Het bedrag van € 55 is gebaseerd op de onderzoeksresultaten. Uit de ingevulde vragenlijsten bleek het grote engagement dat Liefhebbers voelen met het Holland Festival. ONTVANGSTEN EN BIJEENKOMSTEN Het Holland Festival hecht grote waarde aan de relatie met zijn subsidiënten, sponsors, HF Business, private fondsen en particulieren en organiseerde voor hen in 2015 een aantal bijeenkomsten. Op 14 april organiseerde het Holland Festival voor zijn belangrijkste partners het jaarlijkse voorjaarsdiner in Podium Mozaïek. In de grote zaal van Podium Mozaïek namen de gasten in een mediterrane sfeer plaats aan lange tafels. Tijdens het diner waren er diverse artistieke presentaties die vooruitblikten op het komende festival. Het Holland Festival opende op 30 mei feestelijk met het concert Boğazi Geçen Şarkilar. Songs Across the Bosporus. De kunstenaars op het podium vertegenwoordigden met hun diverse etnische achtergronden de grotere Bosporus regio. De opening werd bijgewoond door ambassadeurs van Turkije, Armenië, België, Chili, Spanje en de Verenigde Staten van Amerika. Na afloop was
De Jonge Begunstigers verzamelden zich voorafgaand aan het festival in het Stedelijk Museum. Daar vertelden Stedelijk Museumcurator Martijn van Nieuwenhuizen en Holland Festivalprogrammeur Annemieke Keurentjes meer over de samenwerkingsprojecten die tijdens het Holland Festival gepresenteerd zouden worden. In het festival kregen Begunstigers een rondleiding tijdens de opbouw van De Kersentuin in de Grote Zaal van de Stadsschouwburg Amsterdam, waar ze inzicht kregen in de technische en productionele aspecten van deze voorstelling. Beschermers werden uitgenodigd voor een kijkje achter de schermen bij Extremalism, tevens de Holland Festival Vriendenvoorstelling. Begeleid door de artistiek adviseur van ICKamsterdam zaten ze tijdens een repetitie in de koninklijke loge van Carré en werden er tijdens de uitleg over de voorstelling ter plekke regieaanwijzingen gegeven. De grootste gevers werden uitgenodigd om een deel van de generale repetitie van de vocaloid-opera The End in Nationale Opera & Ballet bij te wonen. Met Ruth Mackenzie als gastvrouw kregen de bezoekers een kijkje achter de schermen, leerden van Holland Festival technisch coördinator Peter Romkema meer over de techniek die bij de voorstelling kwam kijken en konden zij componist Keiichiro Shibuya vragen stellen. Op 13 juni vond de Vriendenvoorstelling plaats in Koninklijk Theater Carré. Vrienden, fondsen, sponsoren en relaties van het festival waren dit jaar uitgenodigd voor de wereldpremière van de dansvoorstelling Extremalism van choreografenduo Emio Greco en Pieter C. Scholten, de eerste coproductie van ICKamsterdam en Ballet National de Marseille. Voorafgaand aan de voorstelling gaven Annet Lekkerkerker en Ruth Mackenzie een inleiding, na afloop konden de gasten met de kunstenaars verder praten tijdens een receptie. Tijdens de jaarlijkse najaarsontvangst werden Vrienden en partners bedankt voor het mogelijk maken van het Holland Festival 2015. Dit jaar was de ontvangst in theater Frascati, een van de festivallocaties. Na een warm dankwoord van Annet Lekkerkerker die het verloop van het afgelopen festival beschouwde, vertelden Ruth Mackenzie en Annemieke Keurentjes over een aantal producties uit het programma voor 2016. Theatergezelschap Wunderbaum gaf een spannend voorproefje van de voorstellingen die in de komende editie van het Holland Festival te zien zijn. Het Holland Festival hecht grote waarde aan de actieve betrokkenheid van zijn partners. Mede dankzij hun bijdragen werd het Holland Festival 2015, de eerste editie onder artistieke leiding van Ruth Mackenzie, een succes. JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
17
Holland Festivalbezoeker met Hatsune Miku van The End
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
18
4. financiën In alle vergaderingen met de raad van toezicht zijn de financiën van het festival uitvoerig besproken. Het Holland Festival heeft in de loop van 2015 een nieuwe accountant geselecteerd. De zakelijk directeur en het lid auditcommissie van de raad van toezicht hebben na presentaties van meerdere kandidaten gekozen voor samenwerking met Kamphuis & Berghuizen. De raad van toezicht heeft kennis genomen van de evaluatie van de zakelijk directeur met Kamphuis & Berghuizen.
Lulu, Alban Berg, William Kentridge, De Nationale Opera
Het festival sluit af met een positief resultaat van € 238.969 waar een tekort was begroot van € 157.966. Dit aanzienlijke verschil van € 396.935 is te herleiden tot aan aantal gebeurtenissen. De totale opbrengsten zijn € 273.000 hoger uitgekomen dan begroot, met meevallers in de publieksinkomsten van € 72.000 en in de coproductiebijdragen van € 161.000. Verder waren ook de overige bijdragen uit private middelen € 47.000 hoger dan begroot. Het totaal van subsidies en bijdragen uit publieke middelen was € 7.000 lager. De beheerslasten waren € 58.000 hoger dan begroot, te verdelen over meerkosten van personele aard ten bedrage van € 32.000 – voornamelijk als gevolg van vervanging van tijdelijke arbeidsongeschiktheid – en materiële kosten van € 26.000. Ook de activiteitenlasten personeel waren € 23.000 hoger dan begroot, als gevolg van minder doorbelasting van die kosten aan de voorstellingskosten.
Lunchconcert
Bij het vaststellen van de begroting voor 2015 was een post productie- en voorstellingskosten voorzien van € 4.075.000. Op dat moment was er voor € 3.900.000 aan verplichtingen aangegaan voor het festivalprogramma. Het was de bedoeling dat in de daarop volgende aanloop naar het festival nog voor € 175.000 aan programmaonderdelen zou worden geëngageerd, een “verrassingsvoorstelling” die in april 2015 zou worden aangekondigd. Het Holland Festival stelt strenge kwaliteitseisen aan zijn aanbod en heeft geen bevredigende aanvulling op het festivalprogramma kunnen vinden die ook qua agendering passend zou kunnen zijn voor het festival. Met name door deze meevaller is er € 300.000 minder uitgegeven aan de productieen voorstellingskosten. Andere oorzaken waren: de lagere kosten van de alternatieve productie De Kersentuin (die het geannuleerde Ivanov verving), het in latere instantie voor rekening van de Stadsschouwburg Amsterdam gepresenteerde Passion Humaines, het niet doorgaan van een in het najaar geplande voorstelling en besparingen op budgetten van nagenoeg alle eigen producties. Bij de overige materiële activiteitenlasten waren de specifieke kosten communicatie en marketing € 58.000 hoger. Verder was er nog een kostenstijging van € 35.000 op theaterservicekosten, inkoop horeca en nakomende kosten voor activiteiten van voorgaande jaren. Een gedetailleerde uitleg over de exploitatie van 2015 is te vinden onder 7.6 Toelichting verschillen tussen realisatie en begroting exploitatierekening 2015.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
19
Het positieve resultaat van € 238.969 wordt verdeeld en voor een bedrag van € 122.408 toegekend aan de algemene reserve en voor een deel van € 116.561 toegekend aan het bestemmingsfonds OCW. De wijze waarop deze verdeling tot stand komt is uiteengezet onder 7.3 Toelichting op de balans. TREASURY Voor het beheer van liquide middelen waren de volgende geldmarktinstrumenten toegestaan: rekening-courant bij een bank, kasgeld en een zakelijke spaarrekening.
As Big As The Sky, Arnoud Noordegraaf, Adrian Hornsby, Ai Weiwei
CONTINUÏTEIT Er spelen op dit moment geen zaken die nu of in de toekomst van invloed kunnen zijn op het functioneren van de instelling. De begroting 2016 is door de raad van toezicht op 23 december vastgesteld en sluit met een verwacht tekort van € 73.000. De raad van toezicht deelt de visie van het bestuur dat het risico van dit tekort bij het bestaande eigen vermogen en liquiditeit aanvaardbaar is. De financiële positie van het Holland Festival kan als gezond worden beschouwd. In 2017 vangt een nieuwe vierjarige subsidieperiode aan. Het Holland Festival wordt naar verwachting opgenomen in de basisinfrastructuur voor cultuur (afgekort BIS) en is door de gemeente Amsterdam ingedeeld in de Amsterdamse BIS. De verwachtingen omtrent toekomstige subsidiëring zijn van dien aard dat de vermogenspositie als afdoende kan worden beschouwd voor mogelijk relatief bescheiden neerwaarse bijstellingen. GELIEERDE RECHTSPERSONEN Stichting Vrienden van het Holland Festival is een gelieerde rechtspersoon. Het bestuur van de Stichting Vrienden van het Holland Festival heeft in 2015 besloten een bedrag uit haar middelen van € 175.000 toe te kennen aan het Holland Festival. De financiële administratie van de Stichting Vrienden van het Holland Festival wordt om niet verzorgd door de financiële administratie van het Holland Festival. De financiële positie van Stichting Vrienden van het Holland Festival kan als gezond worden beschouwd.
Niet Meer Zonder Jou, Adelheid Roosen | Female Economy & Zina
DOELSTELLINGEN Met het festival van 2015 voldeed het Holland Festival aan de doelstelling om een verrassend, verrijkend, inspirerend en feestelijk programma te presenteren voor een groot publiek in Amsterdam. De eerste editie onder artistieke leiding van Ruth Mackenzie verkende nieuwe wegen, was veel besproken en werd over het algemeen goed beoordeeld.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
20
5. organisatie Het Holland Festival had op 31 december 2015 tweeëntwintig (17,34 fte) medewerkers in dienst met een dienstverband voor onbepaalde tijd, dan wel een dienstverband voor één jaar. Het team wordt in de aanloop naar het festival uitgebreid met een aantal (regelmatig terugkerende) freelance medewerkers. Gedurende het festival worden ongeveer 85 oproepkrachten ingehuurd, voor het grootste deel jonge mensen die ingezet worden bij publieksbegeleiding, kaartverkoop, transportdiensten en technische ondersteuning. Omdat de inzet van deze medewerkers gegarandeerd en van onberispelijke kwaliteit moet zijn, maakt het festival geen gebruik van vrijwilligers, maar werft het veelal onder studenten en net-afgestudeerden, daar waar het geen professionals betreft. Deze oproepkrachten worden grotendeels via een verloningsbureau uitbetaald. Het Holland Festival heeft geen eigen CAO. De CAO Theater & Dans van de Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten (NAPK) wordt als richtlijn gebruikt. Het festival volgt de functie-indelingen en salaristabellen van deze CAO voor salariëring van het eigen personeel. Het Holland Festival heeft een pensioenregeling afgesloten met het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW).
Keaton Henson
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
21
6. bestuur Het bestuur van het Holland Festival wordt sinds 1 januari 2015 gevormd door de twee nevengeschikte directeuren: Ruth Mackenzie, artistiek directeur en Annet Lekkerkerker, zakelijk directeur. De directie overlegt ten minste tweewekelijks over zowel lopende zaken als langetermijnbeleid en komt daarnaast een aantal maal per jaar formeel bijeen om financiën, jaarcijfers en artistiek beleid vast te stellen en gevoerd beleid te evalueren. Van deze vergaderingen worden verslagen gemaakt die ter informatie aan de raad van toezicht worden verstrekt. De raad van toezicht voerde een evaluatiegesprek met Annet Lekkerkerker en evalueerde informeel met Ruth Mackenzie. Vanaf 2016 wordt met beiden een jaarlijks evaluatiegesprek gevoerd. Het bestuur dankt iedereen die heeft bijgedragen aan het succes van het Holland Festival 2015: het ministerie van OCW en de gemeente Amsterdam voor hun subsidie, de vele private fondsen, de sponsoren en de particuliere donateurs. Zonder deze steun, betrokkenheid en dit vertrouwen is het Holland Festival niet mogelijk. In het bijzonder danken wij alle medewerkers van het festival voor hun enthousiasme, energie en grote inzet. Annet Lekkerkerker
Ruth Mackenzie
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
22
7. jaarrekening 7.1 BALANS PER 31 DECEMBER 2015 In € na resultaatbestemming
ACTIVA
31 dec. 2015
31 dec. 2014
Vaste activa Immateriële vaste activa
1
82.863
39.737
Materiële vaste activa
2
42.892
29.503
125.755
69.240
7.612
2.785
Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden
Vorderingen
3
511.369
448.992
Totaal vlottende activa
1.194.706
979.099
TOTAAL ACTIVA
1.320.461
1.048.339
-
-
Liquide middelen
4 5
675.725
527.322
PASSIVA
Eigen vermogen
Stichtingskapitaal
6
Continuïteitsreserve
8
300.000
300.000
10
112.424
112.424
983.597
744.628
34.559
140.970
268.290
135.414
Algemene reserve
Bestemmingsfonds OCW
Bestemmingsreserve restant subsidie OCW
Coproductiefonds Holland Festival
Totaal eigen vermogen Kortlopende schulden
7
9
11
Crediteuren
12
Overige schulden en overlopende passiva
14
Belastingen/Premies
Totaal kortlopende schulden TOTAAL PASSIVA
23
13
343.554 227.619 -
34.015
221.146 111.058 -
27.327
336.864
303.711
1.320.461
1.048.339
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
7.2 CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
BATEN
Directe opbrengsten
Publieksinkomsten totaal · Publieksinkomsten binnenland totaal - Kaartverkoop
1
- Overig
- Waardering vrijkaarten · Sponsorinkomsten
- Sponsoring in natura
- Overige sponsorinkomsten · Overige inkomsten - Coproducenten
- Overig
Totaal opbrengsten
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
776.634
705.000
929.061
776.634
705.000
929.061
38.619
40.000
677.705 60.310
2
42.275
625.000
830.475
40.000
54.151
40.000
44.435
40.000
3
202.000
205.000
180.000
4
160.651
-
24.331
5
15.053
15.000
29.558
1.196.613
965.000
1.202.950
· Structurele subsidie OCW
6
3.183.553
3.180.000
3.179.191
· Structurele subsidie gemeente Amsterdam
7
706.230
706.230
706.230
8
51.514
61.000
111.182
9
497.500
485.000
531.234
5.324.297
5.282.730
5.508.337
6.520.910
6.247.730
6.711.287
· Overige niet structurele subsidies/bijdragen
- Overige subsidies/bijdragen uit publieke middelen
- Overige bijdragen uit private middelen Particulieren
Private fondsen
Totaal subsidies en bijdragen
TOTAAL BATEN
24
10
885.500
850.500
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
980.500
7.2 CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN € Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
11
733.113
699.597
713.479
13
43.240
10.000
23.100
14
590.690
563.350
513.299
LASTEN
Beheerlasten personeel Vast contract
Tijdelijk contract Inhuur
14 / 10,87
4 / 0,74
2 / 0,29
Beheerlasten materieel
Totaal beheerlasten
Activiteitenlasten personeel
12
5.791
40.255
34.144
1.372.834
1.315.202
1.284.022
Vast contract
5 / 4,53
15
356.804
336.472
326.096
Inhuur
1 / 0,54
17
105.185
99.800
183.400
18
4.428.859
4.635.000
5.100.635
TOTAAL LASTEN
6.287.831
6.413.196
6.902.502
SALDO UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING
233.079
-165.466
-191.215
5.890
7.500
11.296
238.969
-157.966
-179.919
Tijdelijk contract
Activiteitenlasten materieel
Totaal activiteitenlasten
Rentebaten en -lasten EXPLOITATIERESULTAAT Bestemming van het resultaat
Toevoeging aan de algemene reserve
Toevoeging aan bestemmingsfonds OCW
1 / 0,5
16
24.149
4.914.997
26.722
5.097.994
8.349
5.618.480
122.408 116.561
De bestemming van het resultaat wordt verder toegelicht in 7.3 Toelichting op de balans.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
25
7.3 TOELICHTING OP DE BALANS ALGEMEEN Stichting Holland Festival is op 24 juni 1947 opgericht en is gevestigd in Amsterdam. De stichting heeft op grond van artikel 3 van de statuten als doelstelling ‘het coördineren en hoofdzakelijk in Amsterdam organiseren van bijzondere nationale en internationale manifestaties op het gebied van kunsten, waaronder het organiseren van het Holland Festival, het geven van bekendheid aan deze manifestaties en in het algemeen het verrichten van al datgene wat hiertoe in de ruimste zin van het woord bevorderlijk kan zijn, een en ander teneinde in een beperkte periode een zo groot mogelijk publiek kennis te laten nemen van ontwikkelingen op het gebied van kunsten in binnenen buitenland, opdat daardoor stimulansen worden gegeven aan met name het reguliere podiumkunstenaanbod’. Toegepaste standaarden Richtlijn voor de waarderingsgrondslagen zijn het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies Instellingen 2013-2016 en de richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, met name RJ 640 en de wet WNT, Wet Normering Bezoldiging Topfunctionarissen Publieke en Semipublieke Sector. Vergelijkende cijfers Er hebben zich in de rubricering van opbrengsten en kosten geen wijzigingen voorgedaan. Wel is de post “overige personeelskosten” vanwege de uiteenlopende aard van de onderliggende bedragen op die onderliggende onderdelen uitgesplitst. Continuïteit Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteits veronderstelling. In 2017 vangt een nieuwe vierjarige subsidieperiode aan. Het Holland Festival wordt naar verwachting opgenomen in de basisinfrastructuur voor cultuur (afgekort BIS) en is door de gemeente Amsterdam ingedeeld in de Amsterdamse BIS. De verwachtingen omtrent toekomstige subsidiëring zijn van dien aard dat de vermogenspositie als afdoende kan worden beschouwd voor mogelijk relatief bescheiden neerwaarse bijstellingen. GRONDSLAGEN VAN WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA EN DE RESULTAATBEPALING Algemeen De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de organisatie zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de
afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot een actief of verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. GRONDSLAGEN VOOR DE OMREKENING VAN VREEMDE VALUTA’S Transacties in vreemde valuta’s Transacties luidend in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de geldende wisselkoers per de transactiedatum. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten bij het Holland Festival vlottende activa, liquide middelen en kortlopende schulden. Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen actuele waarde. Op vorderingen wordt een noodzakelijke geachte voorziening getroffen voor risico van oninbaarheid. Materiële en immateriële vaste activa De materiële en immateriële vaste activa zijn gewaardeerd tegen kostprijs die bestaat uit de verkrijgings- of vervaardigingsprijs en overige kosten om de activa op hun plaats en in de staat te krijgen noodzakelijk voor het beoogde gebruik, verminderd met lineaire afschrijvingen, gebaseerd op de geschatte economische levensduur. De afschrijvingspercentages voor automatisering zijn JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
26
7.3 TOELICHTING OP DE BALANS 33,3% of 25%, voor inventaris 10%, 16,6% of 20% en voor verhuizing 16,6%. Investeringen in materiële en immateriële vaste activa lager dan € 1.000 worden direct ten laste van het resultaat gebracht. Voorraden De voorraad wordt gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Bij de waardering wordt op de balansdatum rekening gehouden met eventueel optredende waardeverminderingen. Vorderingen en overlopende activa Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde, inclusief transactiekosten (indien materieel). Eventuele voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de inbaarheid van de vorderingen. Eigen vermogen De minister van OCW zal aan het einde van de cultuurnota periode een beslissing nemen over de resterende middelen in het Bestemmingsfonds OCW. Kortlopende schulden Kortlopende schulden en overige financiële verplichtingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Resultaatbepaling De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Winsten worden verantwoord in het jaar waarin ze zijn gerealiseerd, verliezen zodra ze voorzien zijn. Activiteitenlasten worden verantwoord in het jaar waarvoor de verplichtingen zijn aangegaan. Tot de beheerlasten worden gerekend alle personele en materiële lasten die samenhangen met het beheer van de organisatie (overheadlasten). Tot de activiteitenlasten behoren de lasten die direct samenhangen met de activiteiten van de instelling. Pensioenlasten Het Holland Festival kent voor zijn personeel een pensioen regeling op basis van het middelloonstelsel. De pensioenregeling is ondergebracht bij het pensioenfonds Zorg en Welzijn. Het Holland Festival heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in het geval van een tekort bij het pensioenfonds, anders dan het voldoen van hogere toekomstige premies. De pensioenlast in de staat van baten en lasten is gelijk aan de over de periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als op de balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
27
7.3 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2015 IN € VASTE ACTIVA 1: Immateriële vaste activa
Website
Huisstijl
Totaal
172.338
22.571
194.909
-132.601
-22.571
-155.172
39.737
-
39.737
Investeringen
43.045
40.898
83.943
Afgeschreven investeringen
-98.368
-22.571
-120.939
Afschrijvingen
-30.593
-10.224
-40.817
98.368 12.452
22.571
30.674
120.939
117.015
40.898
157.913
-64.826
-10.224
-75.050
52.189
30.674
82.863
Automatisering
Inventaris
Totaal
Aanschafwaarde
148.375
110.867
259.242
Cumulatieve afschrijvingen
-141.619
-88.120
-229.739
6.756
22.747
29.503
-
35.712
35.712
Afgeschreven investeringen
-49.810
-16.906
-66.716
Afschrijvingen
-6.408
-15.915
-22.323
Afboeking Cumulatieven
49.810
16.906
66.716
Netto mutaties boekjaar
-6.408
19.797
13.389
Stand aanvang boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde Mutaties boekjaar
Afboeking Cumulatieven Netto mutaties boekjaar
43.126
Stand einde boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde
2: Materiële vaste activa Stand aanvang boekjaar
Boekwaarde Mutaties boekjaar Investeringen
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
28
7.3 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2015 IN € Automatisering
Inventaris
Totaal
Stand einde boekjaar
98.565
129.673
228.238
Aanschafwaarde
-98.217
-87.129
-185.346
348
42.544
42.892
Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde
Er is geïnvesteerd in de introductie van een nieuwe huisstijl. De ontwerp- en ontwikkelkosten van die huisstijl zijn geactiveerd. De in-
gevoerde huisstijl heeft ook geleid tot investeringen in de website die daarmee de nieuwe huisstijl volgt. Verder is geïnvesteerd in materiaal ten behoeve van de jaarlijks te gebruiken citydressing onder de noemer inventaris. Reeds langdurig afgeschreven en ongebruikte activa is afgeboekt.
VLOTTENDE ACTIVA 3: VOORRADEN
Vervoersbewijzen OV
Drukwerk nieuwe huisstijl
4: VORDERINGEN
Totaal vorderingen De hieronder gespecificeerde vorderingen zijn opeisbaar binnen een jaar na balansdatum. Het treffen van een voorziening voor oninbare debiteuren is niet noodzakelijk gebleken. Vooruitbetaalde kosten
Beheerlasten materieel 2016
Activiteitenlasten materieel 2016 Activiteitenlasten materieel 2019 Investeringen nieuwe huisstijl
31 dec. 2014
1.017
2.785
7.612
2.785
511.369
448.992
128.883
12.723
14.230
-
2.973
-
6.595
Totaal voorraden
Debiteuren
31 dec. 2015
62.947
-
-
53.556
-
151.466
80.150
232.635
Beheerlasten materieel 2015
-
Activiteitenlasten materieel 2015 Totaal vooruitbetaalde kosten
-
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
27.613
29
7.3 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2015 IN € 31 dec. 2015 Vorderingen op subsidiënten en fondsen Fonds 21
87.500
31 dec. 2014
87.500
Stichting Ammodo
55.000
30.000
VSB Fonds
75.000
-
Stichting Dioraphte
7.500
Gemeente Amsterdam DMO
56.498
Cinegrid
32.959
281.498
165.459
3.262
29.074
15.000
-
-
Overige Vorderingen Omzetbelasting
1.486
Depots en waarborgen
Te ontvangen bijdrage Governor 2015
1.090
Voorschotten personeel
Te ontvangen bijdrage HF Business 2014
Te factureren doorbelastingen
7.500
1.486 1.123
-
5.000
-
92
-
Te ontvangen rente
Totaal overige vorderingen
-
-
Réseau Varèse Totaal vorderingen op subsidiënten en fondsen
7.500
1.400
20.838
38.175
3.421
5.236
64.249
55.644
608.055
466.442
675.725
527.322
983.597
744.628
5: LIQUIDE MIDDELEN Kas Rabo rekening-courant Rabo bonusrekening Totaal liquide middelen Stichting Holland Festival kan vrij over haar liquide middelen beschikken. PASSIVA Eigen vermogen Totaal eigen vermogen
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
30
7.3 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2015 IN €
Tijdens de vergadering van het bestuur op 16 september 2014 heeft het bestuur besloten de onderliggende posten van het eigen vermogen in 2014 te herschikken voor zover het de posten betreft zonder OCW-oormerk. Daarbij is besloten het stichtingskapitaal en
het coproductiefonds Holland Festival op te heffen ten gunste van de algemene reserve. Verder is besloten de continuïteitsreserve te vergroten met een bijdrage van € 200.000 ten laste van de algemene reserve. De omvang van € 300.000 wordt gezien als
noodzakelijke dekking voor de voorfinanciering van toekomstige producties en kortlopende vorderingen op fondsen en subsidiënten. Het eigen vermogen is als volgt nader te specificeren. 6: STICHTINGSKAPITAAL Aanvang boekjaar
31 dec. 2015
31 dec. 2014
-
45-
-
-
221.146
354.181
-
45
-
Onttrekking ten gunste van de algemene reserve cf besluit 16 september 2014 Saldo stichtingskapitaal ultimo boekjaar 7: ALGEMENE RESERVE
Algemene reserve aanvang boekjaar
Aandeel in resultaat Holland Festival 2015
Toevoeging ten laste van stichtingskapitaal cf besluit 16 september 2014
122.408 -
Toevoeging ten laste van coproductiefonds Holland Festival cf besluit 16 september 2014
-
66.920
-
200.000-
343.554
221.146
Onttrekking ten laste van continuïteitsreserve cf besluit 16 september 2014 Saldo algemene reserve ultimo boekjaar
45
BESTEMMINGSRESERVES
8: CONTINUÏTEITSRESERVE Aanvang boekjaar
Toevoeging ten laste van de algemene reserve cf besluit 16 september 2014
300.000
100.000
-
200.000
300.000
300.000
111.058
111.058
227.619
111.058
Aanvang boekjaar
112.424
292.343
Saldo bestemmingsreserve restant subsidie OCW ultimo boekjaar
112.424
112.424
Saldo continuïteitsreserve ultimo boekjaar 9: BESTEMMINGSFONDS OCW
Aanvang boekjaar Bestemmingsfonds OCW
Resultaatbestemming 2015
116.561
Saldo Bestemmingsfonds OCW ultimo boekjaar 10: BESTEMMINGSRESERVE RESTANT SUBSIDIE OCW 2009-2012 Onttrekking aan bestemmingsreserve restant subsidie cf besluit van 16 september 2014
-
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
-
179.919-
31
7.3 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2015 IN €
Overeenkomstig de resultaatbestemming in 2014 heeft een onttrekking plaatsgevonden van € 179.919. Holland Festival is voornemens de bestemmingsreserve restant subsidie OCW 2009-2012 in zijn geheel aan te wenden in 2016 ten behoeve van het programma Holland Festival Proms. 31 dec. 2015
31 dec. 2014
-
66.920
11. COPRODUCTIEFONDS HOLLAND FESTIVAL Aanvang boekjaar
Onttrekking ten gunste van de Algemene Reserve cf besluit 16 september 2014
-
66.920-
Saldo Coproductiefonds Holland Festival ultimo boekjaar
-
-
RESULTAATBESTEMMING Het bestuur heeft besloten, overeenkomstig eerder in 2013 gehanteerde methodiek, het exploitatiesaldo van boekjaar 2015 als volgt te verdelen. Het aandeel in % van de totaalopbrengsten van het subsidie OCW bepaalt het aandeel van het resultaat dat wordt bij geschreven aan het bestemmingsfonds OCW. Het resterende deel wordt toegevoegd aan de algemene reserve.
2015 BEPALING VERDEELSLEUTEL RESULTAAT 2015
in €
in %
Subsidie Cultuurnota ministerie van OCW
3.183.553
48,8
Overige opbrengsten
2.637.017
40,4
6.526.800
100,0
238.969
in %
Subsidie gemeente Amsterdam
Totaal Exploitatiesaldo 2015
Toevoegen aan algemene reserve
Toevoegen aan bestemmingsfonds OCW
706.230
122.408
10,8
51,2
116.561
48,8
31 dec. 2015
31 dec. 2014
34.559
140.970
Loonbelasting en premies SVW
31.078
27.234
Totaal belastingen en premies
34.015
27.327
KORTLOPENDE SCHULDEN
12: CREDITEUREN 13: BELASTINGEN EN PREMIES Pensioen
2.937
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
93
32
7.3 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2015 IN €
14: OVERIGE SCHULDEN EN OVERLOPENDE PASSIVA
Overlopende passiva en nog te betalen kosten
31 dec. 2015
31 dec. 2014
46.723
48.516
Nog op te nemen vakantiedagen
Nog te betalen vakantiegeld
36.282
33.076
70.000
22.000
-
9.092
37.500
Fonds op naam “Fur Elise”
Vooruitontvangen bijdragen
Rekening-courant Stichting Vrienden
3.412
Beheerlasten personeel aflopend boekjaar Beheerlasten materieel aflopend boekjaar
Activiteitenlasten materieel aflopend boekjaar
-
2.316
8.216
13.095
268.290
135.414
66.157
Totaal overige schulden en overlopende passiva
7.319
NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN
Ministerie van OCW - Subsidie Cultuurnotaperiode 2013-2016
In het schrijven van 18 september 2012 met referentie 437671 heeft het ministerie van OCW het subsidiebesluit voor de cultuurnota periode 2013-2016 kenbaar gemaakt. Het toegekende bedrag over de cultuurnotaperiode bedraagt op basis van dit besluit
€ 12.641.436. Voor 2013 betekent dit een subsidiebedrag van € 3.160.359. Op 4 december 2013 maakte het ministerie van OCW
zijn besluit wijziging subsidie vanwege de overheidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling met referentie 563445 bekend. Het betreft een verhoging van het oorspronkelijke jaarlijkse subsidiebedrag met € 8.628 wat resulteert in een jaarbedrag voor 2013
en opvolgende jaren van € 3.168.987. Op 29 augustus 2014 maakte het ministerie OCW zijn besluit wijziging subsidie vanwege de
overheidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling met referentie 654444 bekend. Het betreft een verhoging van het oorspronkelijke jaarlijkse subsidiebedrag met € 10.204 wat resulteert in een jaarbedrag voor 2014 en opvolgende jaren van € 3.179.191.
Op 6 augustus 2015 heeft het ministerie van OCW middels schrijven met kenmerk 783705 een wijziging subsidie 2013-2016 kenbaar
gemaakt waarbij het subsidiebedrag voor 2015 is vastgesteld op € 3.183.553.
Gemeente Amsterdam - Subsidie Kunstenplanperiode 2013-2016
In het schrijven van 14 maart 2013 van de gemeente Amsterdam, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling met kenmerk 13/1616,
maakt de gemeente Amsterdam haar beschikking subsidieverlening Kunstenplan 2013-2016 bekend. Het bedrag is vastgesteld op jaarlijks € 706.230, ieder jaar eventueel aan te passen aan nominale prijswijzigingen. Tot dusver hebben geen prijsaanpassingen plaatsgevonden.
Huurverplichting huisvesting
Het gebruik van de kantoorruimte Piet Heinkade 5 is vastgelegd in een huurovereenkomst tussen Stichting Beheer Accommodatie Muziekgebouw en Bimhuis en Stichting Holland Festival. De huurperiode van 5 jaar eindigend op 28 februari 2010 is na verstrijken
voortgezet in een overeenkomst voor onbepaalde tijd. Voor opzegging dient een termijn van één jaar in acht te worden genomen. De huurprijs is bij aanvang vastgesteld op € 170,84 per vierkante meter en de huurprijs wordt jaarlijks geïndexeerd. Het gehuurde omvat 299 vierkante meter. Er is geen bankgarantie afgegeven.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
33
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
776.634
705.000
929.061
677.705
625.000
830.475
23.873
20.000
26.869
38.619
40.000
44.435
60.310
40.000
54.151
42.275
40.000
40.000
10.000
10.000
10.000
BATEN
Directe opbrengsten
1: Publieksinkomsten binnenland totaal Kaartverkoop
- Netto recette Overig
- Omzet horeca
- Omzet programma’s en merchandise
Totaal overig
Waardering vrijkaarten
14.746
20.000
17.566
Sponsorinkomsten
2: Sponsoring in natura
Westergasfabriek Meyer-Bergman
3: Overige sponsorinkomsten
Westergasfabriek Meyer-Bergman
Clifford Chance LLP
20.000
30.000
30.000
HF Business
35.000
40.000
40.000
37.000
-
-
Rabobank Amsterdam Kempen & Co
Google Cultural Institute Overige prospects
Totaal overige sponsorinkomsten
85.000 15.000
85.000 15.000
-
25.000
202.000
205.000
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
85.000 15.000
-
180.000
34
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
20.000
-
20.000
4.332
-
3.481
25.000
-
-
450
-
-
Overige inkomsten
4: Coproducenten NTR
Stedelijk Museum
Bijdragen royalties in coproducties Grame de Lyon
Sydney Festival
Universiteit van Amsterdam
Conservatorium Amsterdam Mortuos Plango
Totaal coproducenten 5: Overig
Advertenties
Totaal overige inkomsten
105.119
-
5.000
-
750
-
-
-
-
-
850
160.651
-
24.331
15.053
15.000
29.558
15.053
15.000
29.558
3.183.553
3.180.000
3.179.191
Subsidies en bijdragen
Structurele subsidie OCW 6: Cultuurnota 2013-2016
De structurele subsidie OCW is opgenomen overeenkomstig het subsidiebesluit met referentienummer 437671 van 18 september 2012. Het jaarlijks subsidiebedrag is € 3.160.359. Op 29 augustus 2014 maakte het ministerie van OCW het besluit wijziging subsidie met re-
ferentie 654444 bekend. Dit betreft een verhoging van het subsidiebedrag vanwege de overheidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling ten bedrage van € 10.204 waardoor het subsidiebedrag voor 2014 uitkomt op een bedrag van € 3.179.191. Op 6 augustus 2015
is het subsidiebedrag voor 2015 vastgesteld op € 3.183.553 middels het besluit wijziging subsidie 2013-2016 met briefnummer 783705. Structurele subsidie Amsterdam
7: Amsterdam Kunstenplan 2013-2016
706.230
706.230
706.230
De structurele subsidie gemeente Amsterdam is opgenomen overeenkomstig de beschikking subsidieverlening kunstenplan 20132016 met kenmerk 13/1616 van 14 maart 2013. Het jaarlijkse subsidiebedrag is € 706.230.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
35
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
32.000
20.000
28.000
4.000
4.000
4.500
-
5.000
1.200
-
Overige niet-structurele subsidies/bijdragen
8: Overige subsidies/bijdragen uit publieke middelen Fonds Podiumkunsten
Stadsdeel Oost
Goethe-Institut
Institut Français/Maison Descartes
Buitenlandse vertegenwoordigingen
Ambassade Verenigde Staten van Amerika Ambassade Oostenrijk Ambassade Spanje
Ambassade Duitsland
Ambassade Argentinië Cultures France Prospects
EU Programma Cultuur
Bijdrage Cinegrid
5.000
4.000 2.673
5.000 3.000
2.000
-
3.660
-
-
1.000
1.000 641 -
-
-
1.000
4.000
-
-
-
20.000
-
-
-
5.000
-
-
34.838 21.357
Kurdistan Regional Government
-
-
5.000
Pro Helvetia
-
-
827
Ambassade Pakistan
Totaal overige subsidies en bijdragen
-
-
5.000
51.514
61.000
111.182
297.500
285.000
345.000
25.000
25.000
26.234
Overige bijdragen uit private middelen 9: Particulieren
Holland Festival Board of Governors
Stichting Vrienden van het Holland Festival Schenkingen
Totaal particulieren
175.000
497.500
175.000
485.000
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
160.000
531.234
36
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
350.000
350.000
350.000
250.000
250.000
150.000
75.000
75.000
75.000
Vervolg overige bijdragen uit private middelen 10: Private fondsen
Hoofdbegunstiger Fonds 21
Overige private fondsen Stichting Ammodo VSBfonds
Stichting Dioraphte Turing Foundation
75.000
50.000
Ernst von Siemens Music Foundation
40.000
Wilhelmina E. Jansen Fonds
10.000
European Cultural Foundation Stichting BSVA
Gravin van Bylandt Stichting Prins Bernhard Cultuurfonds
25.000 7.500
50.000
-
50.000
50.000
40.000
40.000
25.000
-
-
-
7.500
7.500
3.000
3.000
-
-
250.000
-
VandenEnde Foundation
-
3.000
35.000
Dr. Hofstee Stichting
-
-
15.000
Totaal private fondsen
885.500
850.500
980.500
-
Johannes Vermeerprijs
5.000
Fonds 21 heeft in 2013 in zijn brief met referentie 201304433 het besluit kenbaar gemaakt om hernieuwd voor een periode van 3 jaar
hoofdbegunstiger te worden van het Holland Festival. Voor de jaren 2014, 2015 en 2016 zijn daarin bedragen aan het Holland Festival toegezegd van € 350.000. De totaal toegezegde bijdrage bedraagt € 1.050.000.
Op 13 augustus 2012 heeft het Holland Festival met Stichting Ammodo een overeenkomst afgesloten voor de duur van 3 jaar in het kader van het ‘Projectplan Holland Festival juni 2013-2014-2015, internationale coproducties en eigen initiatieven’. De maximale
bijdrage voor dit project bedraagt € 450.000, te verdelen in drie jaarlijkse bijdragen van € 150.000. Op 11 december 2014 hebben Stichting Ammodo en Holland Festival een wijzigingsovereenkomst afgesloten op de oorspronkelijke overeenkomst waarbij de bijdrage voor 2015 is vastgesteld op maximaal € 250.000. Het totaalbedrag van de overeenkomst is daarmee uitgekomen op € 550.000.
De overige fondsbijdragen betreffen bijdragen die zijn verstrekt ten behoeve van specifieke producties/voorstellingen. Met deze fondsen bestaan geen meerjarige afspraken.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
37
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
LASTEN
Per 31 december 2015 is de personele bezetting van het Holland Festival als in onderstaand schema. Het Holland Festival hanteert
een eigen personeelsregeling en volgt op het gebied van functie-inschaling en salaris de CAO Theater en Dans. Het Holland Festival heeft de pensioenen ondergebracht bij Pensioenfonds Zorg & Welzijn. Bezetting per 31 december 2015 Directie
Beheer
Financiële administratie
Beheer
Bureaumanagement/secretariaat Development
Beheer
2
1,80
2
Programmering en artistieke directie
6
Activiteit
Sociale lasten Pensioen
1,64
4,90
3
2,40
22
17,34
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
577.875
507.096
550.055
85.134
78.871
83.642
4
Totalen bezetting 31 december 2015
Vakantiegeld
1,00
2,50
Activiteit
Salarissen
1
4
Beheer
Beheerlasten personeel
FTE
Beheer
Communicatie & Marketing Productie
Aantallen
42.849
40.246
3,10
41.009
64.222
64.295
- Vaste onkostenvergoeding
1.800
PM
1.800
- Scholings- en congreskosten
6.070
PM
5.896
Overige personeelskosten - Reiskosten WW
- Collectieve personeelsverzekeringen
- Overige personeelskosten - Ontvangen uitkering ZW
Totaal beheerlasten personeel
6.748
59.344 PM
64.593
8.127
20.114
PM
22.333
24.902-
PM
10.033-
749.852
770.723
2.234
782.144
PM
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
3.301
38
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
De kosten uitgesplitst per afdeling - Directie
- Bureaumanagement/secretariaat - Financiële administratie - Development
- Communicatie & Marketing
Totaal 11: Waarvan met vast contract - Directie
Aantal
1
FTE
Totaal
1,00
122.408
1,74
130.000
9
5,01
305.945
20
11,90
782.144
Aantal
FTE
Totaal
4 3 3
2,04
2,11
93.658
130.133
1
1,00
122.408
- Financiële administratie
2
1,67
124.675
- Communicatie & Marketing
6
4,41
266.223
14
10,87
733.113
Aantal
FTE
Totaal
0,29
1.796
- Bureaumanagement/secretariaat - Development
Totaal 12: Waarvan met tijdelijk contract
3
2
1,97
1,82
91.470
128.337
1
0,07
- Communicatie & Marketing
2
0,38
1.807
Totaal
4
0,74
5.791
Aantal
FTE
Totaal
- Bureaumanagement/secretariaat
- Development
13: Waarvan inhuur
1
2.188
- Communicatie & Marketing
1
1
0,07 0,22
37.915
Totaal
1
0,29
43.240
- Financiële administratie
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
5.325
39
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
Huur
65.988
68.200
65.665
Totaal huisvesting
73.582
75.200
73.968
14.616
6.000
5.810
14: Beheerlasten materieel Huisvesting
Overige huisvestingskosten
Bureaukosten
Kantoorbenodigheden
Contributies & abonnementen
Drukwerk
Porti- en koerierkosten
Kopieerkosten
Telefoonkosten
Onderhoud kantoormachines Bankkosten
Salarisadministratie Accountant Adviseurs
Verzekeringen en schadegevallen
Wervingskosten personeel
Systeembeheer en onderhoud IT
Afschrijvingskosten
- Inventaris
- Automatisering
- Website en database
- Huisstijl drukwerk en promotiemateriaal Koffie/thee
Bestuurskosten
Kosten/baten beheer voorgaand boekjaar
Diverse bureaukosten Totaal bureaukosten
7.594
7.000
8.303
25.039
30.000
30.764
9.447
6.500
10.644
13.859
20.000
17.454
1.238
2.000
1.674
13.000
17.500
16.900
7.897
10.000
11.298
14.465 7.448
870
3.848
7.105
2.071
10.000 10.000
2.500 3.750
6.000 2.500
3.835
9.096 4.561
3.443
8.111
294
53.111
32.500
37.295
6.986
5.000
7.672
6.408
30.593
15.000
12.575
29.500
18.453
9.787
10.500
11.033
4.208-
-
7.427-
234.250
205.363
10.225
2.267
12.500
2.500
129
236.201
-
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
-
1.864 14
40
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
Dienstreizen en representatie
90.131
82.500
76.566
Totaal verwervingskosten
90.131
82.500
76.566
6.786
7.500
3.566
Verwervingskosten
Kosten Development
Kosten HF Vrienden en Board of Governors Recettederving vrijkaarten
Kosten verantwoording aanvragen Materiaalkosten
63.929 1.500
666
42.400
6.000
5.000
57.400 10.894
-
Kosten relatieontvangsten
18.626
35.000
28.039
Kosten opening
16.979
15.000
12.886
Totaal kosten development
117.899
123.400
123.707
Kosten corporate communicatie
72.877
50.000
33.695
Totaal kosten Communicatie & Marketing
72.877
50.000
33.695
590.690
565.350
513.299
Kosten vriendenavond
Kosten Communicatie & Marketing
TOTAAL BEHEERLASTEN MATERIEEL
9.413
12.500
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
10.922
41
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
Activiteitenlasten personeel Salarissen
Vakantiegeld
Sociale lasten Pensioen
Overige personele kosten - Reiskosten WW
- Scholings- en congreskosten
- Collectieve personeelsverzekeringen - Overige personeelskosten
- Ontvangen uitkering ZW
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
402.524
398.752
455.251
56.697
47.038
52.174
23.255
34.434
3.799
21.477
21.205
33.392
32.122
PM
1.902
50.000
4.410
PM
2.628
3.387
PM
2.481
14.304 -
PM PM
11.767 -
Kosten doorbelast aan producties
56.672-
87.665-
61.685-
Totaal activiteitenlasten personeel
486.138
462.994
517.845
De kosten uitgesplitst per afdeling
Aantal
FTE
Totaal
- Productie
- Artistieke directie en programmering - waarvan doorbelast aan producties
Totaal 15: Waarvan met vast contract - Productie
10
3,84
4
251.969
-7
2,99
-1,26
290.841
7
5,57
486.138
Aantal
FTE
Totaal
56.672-
- Artistieke directie en programmering
2
3
2,58
1,95
164.097
Totaal met vast contract
5
4,53
356.804
Aantal
FTE
Totaal
16: Waarvan met tijdelijk contract - Productie
- Artistieke directie en programmering - waarvan doorbelast aan producties
Totaal met tijdelijk contract
7
192.707
1,26
59.262
1
0,50
-1,26
56.672-
1
0,50
24.149
-7
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
21.559
42
7.4 TOELICHTING OP DE CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2015 IN €
17: Waarvan inhuur
- Artistieke directie en programmering
Aantal
FTE
Totaal
1
0,54
105.185
1
0,54
105.185
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
4.428.859
4.635.000
5.100.635
Honoraria/uitkoopsommen
1.541.281
PM
2.093.969
Technisch - en algemeen personeel
345.109
PM
423.236
Totaal inhuur
18: Activiteitenlasten materieel
Totaal activiteitenlasten materieel De activiteitenlasten zijn als volgt te specificeren: Productie- en voorstellingskosten Reis-, verblijf- en hotelkosten
593.676
PM
Zaalkosten
720.938
PM
Overige productiekosten
228.740
PM
280.770
3.775.041
4.075.000
4.439.623
Exploitatie 2015
Begroting 2015
Exploitatie 2014
558.204
500.000
546.512
57.854
40.000
-
8.438
-
-
33.170
653.818
560.000
661.012
Materiaal, decors en technische apparatuur
Totaal productie- en voorstellingskosten
Overige materiële activiteitenlasten
Specifieke kosten Communicatie & Marketing Inkoop horeca/cd’s etc.
Theaterbespreekkosten
Kosten afscheid Pierre Audi
Kosten boek HF 2005-2014
Kosten/baten activiteiten voorgaand boekjaar Totaal overige materiële activiteitenlasten
345.297
29.322
-
PM
20.000 -
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
655.266 573.362
413.020
30.850
36.920 19.125
5.565-
43
7.5 SPECIFICATIE PRODUCTIE- EN VOORSTELLINGSKOSTEN IN € M.U.R.S.
You are my destiny
Niet Meer Zonder Jou
189.815
137.490 32.178
Todo lo que está a mi lado
60.163
Krapp’s Last Tape
113.484
La imaginación del futuro
Der Untergang der Nibelungen Kings of war
59.139
85.319
35.279
What if they went to Moscow?
64.468
Oh my sweet land
26.425
De Kersentuin
175.262
Passions humaines Un jour
manger
Extremalism
Cool Britannia
Cullberg Ballet Lulu
The End Koeien
143
48.279
152.428 117.199
-
56.836 -
201.631 81.584
As Big as the Sky
134.174
Boğazi Geçen Şarkilar
112.351
The Book of Sand
House in your House Beyond the Score® All’infinito
Yesterday Tomorrow urbo kune
Van Byzantion tot Istanbul
131.161
41.223
92.981 -
64.836
166.073 11.316
The Gurdjieff Ensemble
24.367
Keaton Henson
79.318
Resonating Universes
A Night Under Eastern skies
mor ve ötesi & Şebnem Ferah
9.331
45.791
36.033
Répons
182.688
Cape Traditional Singers & iGugu Le Kapa
128.460
Het innerlijke landschap Baroque Revisited
Now I Lay Me Down
88.999 38.412
75.322
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
44
7.5 SPECIFICATIE PRODUCTIE- EN VOORSTELLINGSKOSTEN IN € The Loom of Mind 12 Hour PROM
All-Imitate-Act This Variation
Lunchconcerten Late Nights
17.342
253.835
170.032
10.000 9.097 9.124
Holland Festival in het Park: Lulu
28.730
Citydressing
84.338
Contextprogrammering
Overige/vervallen producties Totaal
53.287 39.298
3.775.041
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
45
7.6 TOELICHTING VERSCHILLEN TUSSEN REALISATIE EN BEGROTING EXPLOITATIEREKENING 2015
De begroting wordt ieder jaar op een tijdstip vastgesteld waarop een aanzienlijk aandeel van de gegevens over de programmering en de daarbij horende verwachting omtrent de kosten en opbrengsten nog niet volledig vaststaat. Daardoor kunnen er binnen de productiebegrotingen grote verschuivingen ontstaan. Datzelfde kan worden gezegd over de fondsenwerving. De opbrengsten van sponsoren en bijdragen van fondsen zijn op het moment van vaststelling van de begroting niet altijd exact en naar realiteit in te schatten. Voor het jaar 2015 was, omdat de vermogenspositie dat toeliet, een tekort voorzien. Omdat het totaal van opbrengsten inclusief rente € 272.000 hoger uitviel en het totaal van kosten € 125.000 lager uit is gevallen, kan het jaar 2015 worden afgesloten met een aanzienlijk positief resultaat van € 238.969. BATEN Publieksinkomsten De publieksinkomsten zijn beduidend hoger uitgevallen dan begroot. Vooraf is net als in voorgaand jaar voorzichtigheid betracht omtrent de verkoopverwachtingen. Uiteindelijk was de kaartverkoop € 53.000 hoger dan verwacht. Van nagenoeg alle voorstellingen is de kaartverkoop hoger uitgevallen dan verwacht. De waardering van de verstrekte vrijkaarten is, mede door het toenemend aantal particuliere donateurs van het Holland Festival, € 20.000 hoger uitgevallen. Sponsorinkomsten De sponsorinkomsten zijn naar verwachting gerealiseerd. Overige inkomsten De inbreng van coproducenten heeft tot aanzienlijke en vooraf niet begrote extra baten geleid. Het project All Imitate Act van de kunstenaar Liam Gillick in samenwerking met het Stedelijk Museum heeft geresulteerd in extra inkomsten van € 105.000 wat onder meer is te danken aan het feit dat Stedelijk Museum de helft van de kosten voor zijn rekening nam en de op het Museumplein getoonde kunstobjecten na vertoning zijn verkocht. Verder heeft de productie The Book of Sand tot niet begrote bijdragen geleid van € 30.000. Verder is de niet begrote bijdrage NTR van € 20.000 opgenomen in de cijfers. Daar staat een gelijk bedrag aan tegenprestaties van het Holland Festival tegenover. Subsidies Als gevolg van een prijscorrectie was de structurele subsidie OCW € 3.500 hoger dan voorzien. Overige subsidies/bijdragen uit publieke middelen De bijdrage Fonds Podiumkunsten was € 12.000 hoger dan verwacht dankzij twee commissies. De bijdragen van buitenlandse culturele organisaties en diplomatieke vertegenwoordigingen waren slechts € 1.500 lager dan ingeschat. De prospects van € 20.000 zijn niet gerealiseerd. Particulieren De verwachting omtrent de omvang van het ledenbestand van de Board of Governors is meer dan haalbaar gebleken en dat resulteerde in een hogere opbrengst van € 12.500.
Fondsen De fondsbijdragen waren iets hoger dan begroot. Holland Festival was te voorzichtig in de inschatting van de bijdrage van het VSBfonds en kon € 25.000 meer bijschrijven. Verder een niet verwachte bijdrage van € 10.000 van het Wilhelmina E. Jansen Fonds. LASTEN Beheerlasten personeel De beheerlasten personeel zijn € 32.000 hoger dan begroot uitgekomen. De kosten voor inhuur als gevolg van tijdelijk arbeidsongeschiktheid waren niet voorzien en beliepen € 38.000. Van met name datzelfde ziektegeval waren de uitgekeerde verzekeringsgelden ten bedrage van € 19.000 eveneens niet voorzien naast de ontvangen ziekte uitkeringen van andere leden van de staf ten bedrage van € 6.000. Een uitbreiding van de vaste staf is onder beheer opgenomen terwijl die uitbreiding als activiteitenlast was begroot, waardoor de kosten nog eens € 9.000 hoger uitkwamen. Tijdelijke uitbreiding van contracten heeft eveneens tot hogere beheerlasten geleid.
Beheerlasten materieel De beheerslasten materieel zijn € 25.000 hoger uitgekomen dan begroot. Binnen deze kostencategorie waren de huisvestingskosten iets lager. Hoewel de bureaukosten nagenoeg op begroot niveau eindigen zijn er verschillen te melden. Er is eenmalige uitgave gedaan ten behoeve van kantoorapparatuur voor personeel van € 9.000. De kosten van automatisering waren beduidend hoger dan begroot met een overschrijding van € 20.000 ten behoeve van licenties nieuwe CRM Software en Teambox, niet geactiveerde aanschaffingen van apparatuur en kosten automatisering op locatie. De introductie van de nieuwe huisstijl heeft geleid tot hogere kosten drukwerk. Meevallers waren er op het gebied van telefonie, contributies en abonnementen, accountantskosten en externe adviseurs. De post dienstreizen en representatie was door extra reisactiviteiten van de directie en programmeurs van Holland Festival hoger dan begroot. Ook de kosten development waren lager dan begroot. De post recettederving vrijkaarten is te relateren aan de post ‘waardering vrijkaarten’ bij publieksinkomsten. De kosten corporate communicatie is door de invoering van de nieuwe huisstijl hoger uitgekomen dan begroot. Dit is het gevolg van het feit dat meer kosten van de invoering van deze huisstijl direct zijn genomen in plaats van geactiveerd. Ook waren de kosten gerelateerd aan de kaartverkoop hoger door de lagere dekking van die kosten uit de tickettoeslag per verkocht kaartje.
Activiteitenlasten personeel De activiteitenlasten personeel waren € 23.000 hoger dan begroot. Ten dele door € 31.000 minder doorbelasting van de activiteitenkosten personeel aan producties, deels door € 16.000 hogere salariskosten. De overige personele lasten waren € 24.000 lager dan begroot.
Activiteitenlasten materieel De productie en voorstellingskosten voor dit jaar waren € 300.000 lager dan begroot. Bij vaststelling van de begroting JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
46
voor 2016 was een bedrag voorzien van € 4.075.000 terwijl op dat moment pas voor € 3.900.000 aan programmaonderdelen bekend was. De voorziene € 175.000 was bedoeld voor een ‘verrassingsvoorstelling’ die in april 2015 zou worden aangekondigd. Deze ‘verrassingsvoorstelling’ is komen te vervallen. Verder waren er lagere kosten als gevolg van het wegvallen van de productie Ivanov, de lagere kosten voor de vervangende productie De Kersentuin, het voor rekening van de Stadsschouwburg uitgevoerde Passions humaines en kostenreducties op alle gepresenteerde producties. De kosten Communicatie en Marketing zijn € 58.000 hoger uitgevallen als gevolg van extra uitgaven voor de tweede editie van het programmaboek. Verder zijn er niet geactiveerde uitgaven in het kader van invoering van de nieuwe huisstijl gedaan. Verder zijn in het kader van met name M.U.R.S. en de 12 Hour Prom meer campagnekosten gemaakt.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
47
7.7 PRESTATIEVERANTWOORDING INTERNATIONALE FESTIVALS 2015 Aantal Totaal aantal voorstellingen/vertoningen Totaal aantal schoolvoorstellingen/ schoolvertoningen PO
Totaal aantal schoolvoorstellingen/ schoolvertoningen VO Activiteiten voor vakgenoten
- waarvan lezingen, seminars en workshops
- waarvan netwerkbijeenkomsten - waarvan showcases
- waarvan studiedagen Totaal aantal bezoeken (excl. activiteiten voor vakgenoten) - Waarvan aantal betalende bezoekers
Activiteitenplan
Bezoekers Aantal
2014
Bezoekers Aantal
Bezoekers
214
70.971
-
64.100
266
121.049
-
-
-
-
-
-
3
37
-
111
1.012
-
4
19
-
100
13
1.058
19
1.012
-
-
11
-
-
-
-
-
-
-
195
-
-
69.959 61.612
-
-
-
-
-
64.100
764
2
294
-
-
253
-
119.991
104.151
De gepresenteerde bezoekcijfers 2015 zijn voor het grootste deel (61.612) gebaseerd op geregistreerde verkoop van plaatsbewijzen. Daarnaast is er een groot aantal voorstellingen/activiteiten met gratis toegang. Hierbij is de schatting van de bezoekaantallen (9.350) gebaseerd op een geformaliseerde procedure voor visuele waarnemingen ter plaatse.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
48
7.8 PRESTATIEOVERZICHT PER PRODUCTIE Naam productie
Uitvoeringslocatie
M.U.R.S.
Niet Meer Zonder Jou
You are my destiny
Todo lo que está a mi lado La imaginación del futuro Krapp’s Last Tape
Der Untergang der Nibelungen Kings of War
What if they went to Moscow Passions Humaines Oh my sweet land Un Jour
De Kersentuin
Vrst
Bezoekers
Westergasfabriek Gashouder
2
1.839
Theater
De Vlugt
3
173
Theater
Stadsschouwburg Amsterdam Diverse locaties
Stadsschouwburg Amsterdam
Stadsschouwburg Amsterdam
Koeien
As Big as the Sky
The Book of Sand
Van Byzantion tot Istanbul
Theater
Theater
Theater
Theater
Theater
Theater
Dans
7
8.646
Dans
Nationale Opera & Ballet
8
11.732
Stadsschouwburg Amsterdam
2
Koninklijk Theater Carré
2
Theater Bellevue
3
Nationale Opera & Ballet Muziekgebouw aan ’t IJ
Muziekgebouw aan ’t IJ
urbo kune
382
Theater
649
Beyond the Score®
Yesterday Tomorrow
2
294
Theater
3
Koninklijk Theater Carré
All’infinito
763
274
Theater
2.037
Boğazi Geçen Şarkilar House in your House
2
978
Theater
3
Nationale Opera & Ballet
The End
2.476
2
Stadsschouwburg Amsterdam
643
5
Theater Bellevue Frascati
729
2.003
2
Stadsschouwburg Amsterdam
470
3
Frascati
Stadsschouwburg Amsterdam
Cool Britannia Lulu
2
2
manger
Cullberg Ballet
20
Stadsschouwburg Amsterdam
Westergasfabriek Zuiveringshal West
Extremalism
2
Genre
Diverse locaties
Het Concertgebouw
Muziekgebouw aan ’t IJ
Muziekgebouw aan ’t IJ Podium Mozaïek
2
2.785
646
3.163
1.020
3
2.070
1
1.645
1
670
1
1
-
-
1
1.173
1
403
1
1
162
378
Theater
Dans
Dans
Opera/Muziektheater
Opera/Muziektheater Opera/Muziektheater
Opera/Muziektheater Digitaal
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten
The Gurdjieff Ensemble
Muziekgebouw aan ’t IJ/Podium Mozaïek
2
1.056
Muziek/concerten
Keaton Henson
Het Concertgebouw
1
1.765
Muziek/concerten
Resonating Universes
A Night under Eastern Skies
mor ve ötesi & Şebnem Ferah Répons
Het innerlijke landschap
Bimhuis
Paradiso
1
1
Paradiso
Westergasfabriek Gashouder Muziekgebouw aan ’t IJ
1
1
1
131
762
645
1.183
569
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
49
7.8 PRESTATIEOVERZICHT PER PRODUCTIE Naam productie
Uitvoeringslocatie
Cape Traditional Singers & iGugu Le kapa Now I Lay Me Down
Baroque Revisited The Loom of Mind 12 Hour PROM
All-Imitate-Act This Variation
Launch The Book of Sand Inleidingen
Meet the Artist No
Metropolis Eclat
Boekmanlezing
Lecture recital Jean-Guihen Queyras HF Young Academy The Man & the Machine Misha’s Middag
De Turk bestaat niet
The art of remembrance
Vrst
Bezoekers
Koninklijk Theater Carré
1
1.131
Muziek/concerten
Muziekgebouw aan ‘t IJ
4
245
Muziek/concerten
Het Concertgebouw
4
4.546
1
-
Muziekgebouw aan ‘t IJ Bimhuis
Museumplein
1
1
1
Stedelijk Museum Bimhuis
1
Diverse locaties
Diverse locaties
Bioscoop Het Ketelhuis
Bioscoop Het Ketelhuis
Bioscoop Het Ketelhuis Bimhuis
Stadsschouwburg Amsterdam
356
177
-
78
59
5.917
1
18
12
1
1
1
810
63
59
99
Genre
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Muziek/concerten Beeldend
Beeldend Digitaal
Inleidingen Context
Context
Context
Context
Context
1
135
Felix Meritis
2
206
Context
De Balie
1
78
Context
Bimhuis
1
De Balie
88
1
64
Context
Context
Context
De Seksistische Talkshow
Felix Meritis
1
55
Context
Holland Festival Eetclub
Keizer Culinair
3
33
Context
Pakhuis de Zwijger
1
De Taal aan de Macht Jazzsessies
What is digital art?
Workshop Dans ICKamsterdam Workshop Design
Workshop Songs from Cape Town Masterclass Guo Wenjing
Masterclass Mark Lorimer
Masterclass Massimo Furlan Lunchconcerten Late Nights
Holland Festival in het Park: Lulu De PIT Totaal
Stadsschouwburg Amsterdam De Kring
1
3
Koninklijk Theater Carré MK24
Stadsschouwburg Amsterdam Frascati
Frascati
1
1
1
-
84
50
12
55
1
30
1
9
1
Frascati
17
30
Passage Rijksmuseum
2
Park Frankendael
1
1.500
2
37
214
70.971
Stadsschouwburg Amsterdam Theater Bellevue, Stadsschouwburg Amsterdam
3
285
390
Context
Context
Context
Context
Context
Context
Context
Context
Context
Muziek/concerten
Muziek/concerten
Opera/Muziektheater Context
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
50
7.9 PRESTATIEOVERZICHT PER PROGRAMMAONDERDEEL 2015 prod Opera/muziektheater
vrst
13
50
13.061
10
-
7
4
Digitaal
Context
Inleidingen Totaal
vrst
19.485
Dans
Beeldend
prod
16
21
Multidisciplinair
bezoekers
5
Muziek/concerten Theater
2014
31
17.672
15
12.726
2
2
-
32
26
37
59
2.032
105
212
-
2
-
2
78
9
bezoekers 29
24.969
63
49.696
14
7.990
16
20
6
20
-
-
-
-
10.719
17.058
-
-
5.917
38
29
45
3.202
70.971
115
266
121.049
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
75
7.415
51
8. controleverklaring van de onafhankelijke accountant Afgegeven ten behoeve van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Aan: het bestuur van Stichting Holland Festival Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport op pagina 21 tot en met pagina 49 opgenomen jaarrekening 2015 van Stichting Holland Festival te Amsterdam gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2015 en de exploitatierekening over 2015 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van Stichting Holland Festival is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het bestuursverslag, beide in overeenstemming met het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies Instellingen en de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor de financiële rechtmatigheid van de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties. Dit houdt in dat deze bedragen in overeenstemming dienen te zijn met de in de relevante wet - en regelgeving opgenomen bepalingen. Het bestuur is tenslotte verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de naleving van de relevante wet - en regelgeving mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden, het Controleprotocol Cultuursubsidies Instellingen en het Controleprotocol WNT. Dit vereist dat wij voldoen aan voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking
die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan alsmede voor de naleving van de relevante wet - en regelgeving, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van Stichting Holland Festival. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en de gebruikte financiële rechtmatigheidcriteria en van de redelijkheid van de door het bestuur van Stichting Holland Festival gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Holland Festival per 31 december 2015 en van het resultaat over 2015 in overeenstemming met het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies Instellingen en de bepalingen van en krachtens de WNT. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties over 2015 voldoen aan de eisen van financiële rechtmatigheid. Dit houdt in dat deze bedragen in overeenstemming zijn met de in de relevante wet - en regelgeving opgenomen bepalingen, zoals die in de subsidiebeschikking en het Controleprotocol Cultuursubsidies Instellingen zijn vermeld. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het bestuursverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW en het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies Instellingen is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het bestuursverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Hilversum, 21 maart 2016 Ref: BvH 2016.0230.164000 KAMPHUIS & BERGHUIZEN Paraaf voor waarmerkingsdoeleinden: Accountants/Belastingadviseurs Drs. B.G.W. van Heusden RA RV MB JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
52
coproductie / samenwerking De volgende werken zijn tot stand gekomen via een opdracht of met een coproductiebijdrage van het Holland Festival. COPRODUCTIE House in Your House This Variation All-Imitate-Act Van Byzantion tot Istanbul Koeien mor ve ötesi & Şebnem Ferah A Night Under Eastern Skies 12 Hour PROM Red de fagot Kings of war The Book of Sand OPDRACHT 8 korte composities voor Red de fagot: - Rose, Kate Moore - Red de fagot, Arnoud Noordegraaf - Bassoon Jingle, Willem Jeths - Red de fagot, Calliope Tsoupaki - Weerlicht, Micha Hamel - Happy Birthday 234!, Vanessa Lann - Pas op, ik kom er aan, Louis Andriessen - Ren de fagot, Michel van der Aa Atlantis ampersand, Rozalie Hirs (urbo kune) The Book of Sand, Michel van der Aa
BIJLAGE
creative agency, EYE, Stadsleven, Kriterion, Boekmanstichting, Bimhuis, Nederlands Jazz Archief, De Kring, Pakhuis de Zwijger, de fusie, Felix & Sofie, ICKamsterdam, Ballet National Marseille, thonik, Afrovibes, Tolhuistuin, Beeld voor Beeld, ITS Festival, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, Frascati PARTNERS RED DE FAGOT Muziekgebouw aan ’t IJ, Fagotnetwerk, VPRO Vrije Geluiden, Componist des Vaderlands, De Doelen, De Vrijdag van Vredenburg, NTR, NPO Radio 4, Radio Filharmonisch Orkest, Groot Omroepkoor, November Music, Gaudeamus Muziekweek, Grachtenfestival, Leerorkest, Stadsschouwburg Nijmegen, Conservatorium van Amsterdam, Het Concertgebouw, Koninklijk Conservatorium, Nederlands Jeugdkoor, NTR ZaterdagMatinee, Omroep Muziek, TivoliVredenburg, Nederlands Blazers Ensemble, Nederlands Philharmonisch Orkest, VPRO
COPRODUCTIE- EN SAMENWERKINGSPARTNERS Stedelijk Museum, NPO 3FM, VPRO 3voor12, Metropolitan Opera, English National Opera, Zina, Female Economy, Yamaguchi Center for Arts and Media [YCAM] 2012, Vocaloid®, Yamaha Corporation, © Crypton Future Media, INC, NTR ZaterdagMatinee, NPO Radio4 Omroep Muziek, Het Concertgebouw, Paradiso, Podium Mozaïek, Sydney Festival, The Space, Barooni, Asko|Schönberg, reART Collective, Podium Mozaïek, Black Box Teater, Performance Space 122, La Villette – Résidences d’Artistes 2015, L’Hippodrome, scène nationale de Douai, Théâtre de Gennevilliers met Festival d’automne à Paris, Le Maillon-Wacken - Scene européenne – Strasbourg, théâtre Garonne - Scène européenne – Toulouse, Odéon-Théâtre de l’Europe, Festival d’Automne à Paris, deSingel Internationale Kunstcampus, Le-Parvis Scène Nationale Tarbes Pyrénées, Comédie de Valence - Centre dramatique national Drôme-Ardèche, Montpellier Danse, Maison de la Culture d’Amiens, Napoli Teatro Festival, BL!NDMAN, Muziektheater Transparant, Ruhrtriennale, Théâtre National de Bretagne-Rennes, Théâtre de la Ville en Festival d’Automne à Paris, steirischer herbst Graz, Kunstenfestivaldesarts Brussels, Künstlerhaus Mousonturm Frankfurt am Main PARTNERS EXTRA-PROGRAMMA SSBA-Salon, Soundtrackcity, Felix Meritis, BKB, Bioscoop Het Ketelhuis, Universiteit van Amsterdam, Conservatorium van Amsterdam, Koninklijk Conservatorium, Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Stichting Pierre Boulez, Sonic Acts, PUP 53
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
totaalprogramma 2015 MUZIEK Boğazı Geçen Şarkılar (Songs across the Bosporus) Kardeş Türküler, Candan Erçetin, Karsu Openingsconcert van het Holland Festival. House in Your House Joost van Bellen, De Sluwe Vos, Falco Benz, Riptide, Mike Mago Een knallend openingsfeest bij jou thuis. Beyond the Score® Pierre Boulez, Asko|Schönberg, Slagwerk Den Haag Avontuurlijke kennismaking met Boulez’ universum, vormgegeven door Frank Gehry. Yesterday Tomorrow Annie Dorsen ‘Yesterday’ evolueert naar ‘Tomorrow’ in computergestuurde voorstelling. All’infinito Wolfgang Rihm, Diderik Wagenaar Rijke harmonieën en felle contrasten van Rihm en Wagenaar. ein tag und eine stunde in urbo kune Klangforum Wien, Netzzeit, Forum Experimentelle Architektur Muziekgebouw aan ’t IJ veranderde voor 25 uur in utopische stad. Van Byzantion tot Istanbul Selim Doğru Muzikale reis door de geschiedenis van een magische stad. The Music of Gurdjieff and Komitas The Gurdjieff Folk Instruments Ensemble Kennismaking met twee componisten die een brug sloegen tussen oost en west. Armenia: Orient and Occident The Gurdjieff Folk Instruments Ensemble Composities van Gurdjieff, Komitas, de middeleeuwse Armeense monnik Grigor Narekatsi en de bard Ashough Jivani. Resonating Universes Erdem Helvacıoğlu, Şirin Pancaroğlu, Bora Uymaz Traditie en moderniteit in oneindige resonans. Keaton Henson Keaton Henson, Amsterdam Sinfonietta Zeldzaam optreden van singer-songwriter met diepgevoelige songs.
BIJLAGE
mor ve ötesi & Şebnem Ferah Twee acts uit de Turkse popscene op het podium van Paradiso. Répons Pierre Boulez, Ensemble intercontemporain Meesterwerk van het muzikale experiment ontvouwt zich in de Gashouder. Het Innerlijke Landschap Guo Wenjing, Frank Scheffer, Nieuw Ensemble o.l.v. Ed Spanjaard Film met opera wordt opera met film in project van Chinese componist en Nederlandse filmmaker. Cape Traditional Singers & iGugu Le Kapa Alle kleuren van de rainbow nation in hartverwarmende harmonieën. Baroque Revisited Sarah Nemtsov, Solistenensemble Kaleidoskop Een theatrale uitvoering die de mogelijkheden van de concert zaal maximaal benutte. Now I lay me down Sabrina Hölzer, Solistenensemble Kaleidoskop Eigentijds en klassiek werk in het pikkedonker. The Loom of Mind Mugison, Pétur Ben, Baroque Orchestration X Rauwe IJslandse songs gegoten in Vlaamse Indie-Barok. 12 Hour PROM Eva-Maria Westbroek & Amsterdam Sinfonietta, Anna Calvi & Metropole Orkest, Slagwerk Den Haag, Multiple Voices, Radio Filharmonisch Orkest, Groot Omroepkoor Eendaags minifestival geïnspireerd op de befaamde Proms. Een opwindend programma van ’s middags tot diep in de nacht. Red de fagot Michel van der Aa, Willem Jeths, Louis Andriessen, Vanessa Lann, Calliope Tsoupaki, Micha Hamel, Arnoud Noordegraaf, Kate Moore Nieuw initiatief om bedreigde muziekinstrumenten te redden. OPERA & MUZIEKTHEATER Lulu De Nationale Opera William Kentridge waagt zich aan Alban Bergs iconische femme fatale.
A Night Under Eastern Skies Al-Kindî, Mercan Dede, Niyaz Een bijzondere mix van klassiek soefi-repertoire en hypnotiserende popmuziek.
The End Keiichiro Shibuya & Hatsune Miku Eerste popopera met wereldfenomeen Hatsune Miku.
54
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
BIJLAGE
Koeien Misha Mengelberg Oer-Hollands, absurdistisch muziektheaterwerk van en over Misha Mengelberg. As Big As The Sky Arnoud Noordegraaf Megalomanie in het moderne China. Opera in het park: Lulu De Nationale Opera Neem je picknickmand mee en geniet buiten van Lulu. The Book of Sand Michel van der Aa Een nieuw genre: de digitale, interactieve liedcyclus. THEATER M.U.R.S. La Fura dels Baus Wat de smart city voor ons in petto heeft. You are my destiny (Lo stupro di Lucrezia) Angélica Liddell ‘Verkrachting als ultieme liefdesblijk’, De Morgen Niet Meer Zonder Jou Adelheid Roosen/Female Economy & Zina ‘Roosen stelt indringende, poëtische vragen’, de Volkskrant Todo lo que está a mi lado Fernando Rubio Gewenste intimiteit en plein public. Krapp’s Last Tape Robert Wilson De kille wereld van een eenzame man. La imaginación del futuro La Re-sentida ‘De politiek incorrecte show van het jaar’, La Tercera, Chili Der Untergang der Nibelungen GORKI Radicale kritiek op het moderne Duitsland. Kings of war Toneelgroep Amsterdam De achterkant van de macht volgens William Shakespeare. What if they went to Moscow? Christiane Jatahy De Drie Zusters uit Brazilië.
Oh My Sweet Land Corine Jaber, Amir Nizar Zuabi Intense voorstelling over het drama dat zich voltrekt in Syrië. Un jour Massimo Furlan ‘De horror van de dood wordt briljant vertolkt’, L’atelier critique De Kersentuin Lev Dodin, Maly Drama Theatre Tsjechovs klassieker door een van Europa’s meest eigenzinnige regisseurs. DANS manger Boris Charmatz ‘Een zeldzame, aangrijpende voorstelling die niemand onberoerd laat’, Die Presse Extremalism - Het lichaam in opstand Emio Greco|Pieter C. Scholten, Ballet National de Marseille, ICKamsterdam 30 dansers in nieuw werk van Emio Greco en Pieter C. Scholten. Cool Britannia Het Nationale Ballet Drie talenten in één programma: David Dawson, Wayne McGregor en Christopher Wheeldon. Cullberg Ballet: HIGHLIGHTS Trajal Harrell, Eszter Salamon, Cullberg Ballet Seksualiteit, identiteit en het spannende spel tussen performer en publiek. BEELDENDE KUNST All-Imitate-Act Liam Gillick Nieuw werk van Liam Gillick op het Museumplein. This Variation Tino Sehgal Het werk, dat eerder te zien was op Documenta 13, speelt zich af in het pikkedonker. EXTRA PROGRAMMA FOCUS: TURKIJE EN DE REGIO Ticket to Istanbul Soundtrackcity Geluidswandeling in Amsterdam Noord die cultuur, literatuur, muziek en theater bundelt en zorgt voor een onvergetelijke ervaring.
Passions humaines Toneelhuis, Guy Cassiers, Erwin Mortier Docudrama rond omstreden beeldhouwwerk.
De Turk bestaat niet In deze lezing gaat Turkije-kenner Hugh Pope uitgebreid in op de geschiedenis en achtergronden van het moderne Turkije en de diversiteit van de cultuur, het land en de bewoners.
55
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
Brunch en Diner Culturel Voorafgaand aan de concerten serveert Podium Mozaïek een Turkse brunch en diner met een inleiding op het programma. The Art of Remembrance De Balie en Holland Festival blikken terug op de Armeense genocide die 100 jaar geleden plaatsvond met een gesprek over de betekenis en impact hiervan. FOCUS: POWER AND THE PEOPLE De seksistische talkshow (open for all) Weijers & Van Saarloos Schrijfster Niña Weijers en filosofe Simone van Saarloos voeren een gesprek met vrouwen uit cultuur, wetenschap en journalistiek over hun werk en ambities. De Taal aan de macht, masterclass spinnen Spindoctors Kay van de Linde en Erik van Bruggen maken de deelnemers wegwijs in de tien gouden regels van hun vak. FOCUS: PIERRE BOULEZ Lunchconcerten (passage Rijksmuseum) Vier gratis toegankelijke lunchconcerten door studenten van het Koninklijk Conservatorium met als thema: muziek van Pierre Boulez. Lecture recital Jean-Guihen Queyras Meestercellist Jean-Guihen Queyras geeft met zijn studenten van de Musikhochschule uit Freiburg een lecture-recital rond Boulez’ Messagesquisse voor cello solo en zes cellisten. Eclat Documentaire van Frank Scheffer over de gelijknamige compo sitie van Pierre Boulez. 25 jaar ArtScience Jubileumprogramma van de ArtScience Interfaculteit met voorstellingen, installaties en lezingen in Paradiso. Met onder andere Dick Raaijmakers’ visie op Pierre Boulez’ live elektronische muziek. RONDOM KOEIEN Jazzsessies in De Kring Vier jazzsessies onder leiding van saxofonist Benjamin Herman. Misha’s Middag Onder leiding van Koen Schouten wordt ingegaan op de beteke nis van Mengelberg als avant-gardist, denker en instant composer. HF YOUNG HF Young Academy #1- The man & the machine HF Young Academy #2 – The man & the machine Twee avonden waarin leden van HF Young zich laten inwijden in het Holland Festival Youngprogramma. RONDOM M.U.R.S. Radicaal Huishouden Kunstenaars, filosofen en activisten verkennen in Perdu samen nieuwe samenlevingsvormen.
Metropolis Fritz Lang Vertoning van de moeder van alle toekomstfilms in Bioscoop Het Ketelhuis. Boekmanlezing: Cultuur en Stad Jeroen Boomgaard (lector Art and Public Space) en Eva de Klerk (stadmaker) belichten het belang van kunst en cultuur in de stad. RONDOM LULU If we ever get to heaven Grote tentoonstelling in EYE met werk van beeldend kunstenaar, filmmaker en regisseur William Kentridge. Artist talk: William Kentridge Aan de hand van Weimarfilms praat William Kentridge over de tijd en culturele omgeving waarin Alban Berg zijn opera Lulu schreef. Lulu Marathon Twee grote Lulu-films uit het tijdperk van de stomme film. RONDOM KRAPP’S LAST TAPE Beckett & Filosofie Filosofisch café Felix en Sofie wijden een avond aan het rijke oeuvre van Samuel Beckett. RONDOM CAPE TRADITIONAL SINGERS & IGUGU LE KAPA Workshop Songs from Cape Town Zangworkshops door de twee dirigenten van de optredende koren uit Kaapstad. Mama Goema: The Cape Town Beat in Five Movements Afrovibes, Tolhuistuin en Beeld voor Beeld vertonen een documentaire over Goema, de beat van het ritme van Kaapstad. RONDOM EXTREMALISM Workshop dans ICKamsterdam Jesús de Vega Gómez, dansdocent van ICKamsterdam geeft een workshop voor iedereen. Online Magazine BODY IN REVOLT Presentatie van online magazine van ICKamsterdam. RONDOM KINGS OF WAR Wish you were here - Kings of war Toneelgroep Amsterdam Speciaal programma rondom Kings of war. RONDOM LA IMAGINACIÓN DEL FUTURO No Pablo Larraín In Bioscoop Het Ketelhuis een vertoning van de film No van Pablo Larraín op de voorstellingsdag van La imaginación del Futuro. RONDOM DER UNTERGANG DER NIBELUNGEN De Idee #9: Motief De Idee is een filosofische talkshow voor de trage denker.
Stadsleven Talkshow van journaliste Tracy Metz in De Balie.
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
56
BIJLAGE
MEET THE ARTIST Met: Adelheid Roosen en Nazmiye Oral, Gumersindo Puche, Julian Isenia, Keiichiro Shibuya, Boris Charmatz, Marco Layera, Guus Janssen, Cherry Duyns, Arnoud Noordegraaf, Lev Dodin, Amir Nizar Zuabi, Massimo Furlan. OVERIG AFTERPARTY’S Drie afterparty’s in samenwerking met SSBA-Salon. What is digital art? Gesprek over de visie van festivalartiesten (onder andere Michel van der Aa en Keiichiro Shibuya) op de ontwikkeling van digitale kunst. Holland Festival Eetclub De culinaire culturen van Syrië, Chili of China in kookworkshops. Workshop design Aan de hand van het festivalthema ‘Power and the People’ werden banieren ontworpen waarbij de nieuwe Holland Festivalhuisstijl werd gebruikt. Summerschool Masterclasses van festivalartiesten bij kunstvakopleidingen: - Massimo Furlan (theatermaker) - Trajal Harrell (choreograaf) - Guo Wenjing (componist) - Mark Lorimer (danser) De PIT presents HF || ITS Jongeren tussen de 15 en 22 krijgen de kans om onder begelei ding van een jonge kunstenaar kennis te maken met een theatervak. Zij bezochten tevens een Holland Festivalvoorstelling.
57
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
overzicht medewerkers holland festival 2015 VASTE MEDEWERKERS Artistiek directeur Ruth Mackenzie Zakelijk directeur Annet Lekkerkerker Programmering Annemieke Keurentjes, dans en theater Jochem Valkenburg, muziek en muziektheater Jonne ter Braak, context Development Leonie Kruizenga, hoofd Esther van der Veldt Communicatie & marketing Norbert Bode, hoofd Lisa Grijzenhout Gertjan Pruim Laura Reijnders Erna Theys Vincent Kouters, teksten
BIJLAGE
Productie Charlie de Bakker, Annemarie Bembom, Bianca van Beugen, Hidde Bisschop, Jack de Boer, Erik Borgman, Stefan van Breukelen, Michiel Brongers, Nienke Elsinga, Janneke den Engelsen, Roel Evenhuis, Gen Huizinga, Floortje Halters, Joop Hoffman, Fritz Janszen, Djoere de Jong, Daniël Kuijpers, Henk Langeveld, Roan Lo-a-Njoe, Pieter Loman, Tom van de Loo, Kees van Mameren, Maria Noel Dourron, Hans Oosterhaven, Jan Panis, Richard Pauel, Peter Peereboom, Sarah Faye van der Ploeg, Maurice Potemans, Pieter Ratten, Romy Rigter, Tim Senden, Joost Smit, Niek Snel, Stephan van Steenveldt, Gerco van Veenen, Dennis Verhaeg, Kirsten Visser, Remko van Wely, Robert Wit, Job Woudstra, Miki Zeehandelaar STAGIAIRES COMMUNICATIE & MARKETING / PRODUCTIE / DEVELOPMENT David de Jong (Universiteit Utrecht, Kunstbeleid en -management), Reana Oppier (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten/OPP), Gerard Paulissen (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten/OPP), Juliette Poulisse (Rijksuniversiteit Groningen, Kunst, Cultuur & Media), Laurien Versmissen (Universiteit van Gent, Theaterwetenschappen) VRIJWILLIGE MEDEWERKERS HF Young Circle Quirijn Bongaerts, Jaring Dürst Britt, Mels Evers, Jasmin Farag, Jill Pisters, Anne Ruygt (voorzitter), Henri Sandront, Eerke Steller, Frank Verschoor, Ymke Wieringa
Productie Sigi Giesler, hoofd Ad van der Koog Han van Poucke Financiën Servaas Hensen, hoofd Ingrid Baltus Bureaumanagement Harmina Snoodijk, directiesecretaresse Nicole Mooij Lara ter Braak (vanaf november) Henny Knap-Go, archief TIJDELIJKE MEDEWERKERS / FREELANCE FESTIVALMEDEWERKERS Vaste adviseur Peter Romkema (technisch coördinator productie) Communicatie & Marketing Moniek de Zeeuw, hoofd a.i. (23 maart tot en met 26 juni), Anne-Fleur Huiskamp, Charlotte Schultz, Maartje Strijbis, Chiel Zwinkels Financiën Ellen Bijsterbosch
58
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
nevenfuncties 2015
BIJLAGE
RAAD VAN TOEZICHT
DIRECTIE / STAF
Martijn Sanders was tot 2006 directeur van het Concertgebouw Amsterdam en is sindsdien als adviseur en/of toezichthouder betrokken bij diverse bedrijven en instellingen. Op 11 maart 2009 is Martijn Sanders benoemd tot voorzitter van het bestuur, nu raad van toezicht, van Stichting Holland Festival. De voorzitter van de raad van toezicht is tevens voorzitter van de Board of Governors die op 3 juni 2010 is opgericht. Naast dit voorzitterschap bekleedt Sanders ook de volgende functies: bestuursvoorzitter van de Vereniging Rembrandt, het Internationaal Franz Liszt Pianoconcours, voorzitter Stichting Erasmusprijs en Intermusica, lid bestuur Armando Stichting en Gergiev Festival Rotterdam en member of the Artistic Committee of the Borletti-Buitoni Trust Foundation. Sinds medio 2014 is hij tevens als senior consultant verbonden aan het bureau Wonderbird.
Ruth Mackenzie is sinds 2014 artistiek directeur van het Holland Festival. Daarnaast was zij tot mei 2015 interim CEO en Creative Director van The Space in London, adviseur voor 14-18 NOW, Hamburg City Council Culture Department, Irish Arts Council, Irish Ministry of Culture en Freelands Foundation. In Groot-Brittannië bekleedt zij de volgende nevenfuncties: voorzitter Improbable, bestuurslid Cass Foundation, National Campaign for the Arts en lid van de Tate Modern Advisory Council.
Renze Hasper was tot 2007 partner bij KPMG waar hij diverse managementfuncties heeft bekleed en is 14 december 2007 toegetreden tot bestuur/raad van toezicht Stichting Holland Festival. Renze Hasper is sinds 2015 voorzitter van Stichting Amateurkoor. Conform het rooster van aftreden trad Renze Hasper op 14 december 2015 terug als lid raad van toezicht.
Annet Lekkerkerker is sinds 1 oktober 2009 zakelijk directeur van Stichting Holland Festival. Zij is lid van de raad van toezicht van de Stichting Muziek- en Danscentrum Den Haag, bestuurslid van de Sikkens Foundation en de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam. Zij heeft zitting in de NTR Adviesraad en de commissie van Advies van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Zij is, samen met Paul Spies (directeur Amsterdam Museum), voorzitter van het ACI (Amsterdams overleg Culturele Instellingen). Enkele vaste medewerkers van het Holland Festival zetten naast hun werkzaamheden voor het festival, hun expertise in bij andere instellingen, organisaties of evenementen.
Marjet van Zuijlen is actief als management consultant, dagvoorzitter en toezichthouder. Sinds 14 december 2007 maakt Marjet van Zuijlen deel uit van bestuur/raad van toezicht Stichting Holland Festival. Daarnaast is zij bestuursvoorzitter van het Nationaal Toneel en lid van de Raad van Advies van de RAI. Marjet van Zuijlen is verder lid van de raad van commissarissen van Verbrugge Terminals, Wessanen en Holland Casino. Conform het rooster van aftreden trad Marjet van Zuijlen op 14 december 2015 terug als lid raad van toezicht.
Annemieke Keurentjes (programmeur theater en dans) is voorzitter van Stichting IM, secretaris bij Stichting Tilt, bestuurslid bij Stichting Brokken en sinds september 2015 adviseur Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur, commissie podia, theater en dans.
Joachim Fleury is advocaat en Partner bij Clifford Chance LLP. Hij is op 9 mei 2008 toegetreden tot bestuur/raad van toezicht Stichting Holland Festival. Fleury woont afwisselend in Amsterdam en Londen. In Londen bekleedt hij een nevenfunctie in de DASH Arts. In Nederland is Joachim Fleury tevens voorzitter van het bestuur van de NAPK en bestuurslid van Kunsten ‘92, Stichting De Versterking, Stichting Cinergy, Stichting Lizzy Timmers en Stichting Qurit Alliance.
Norbert Bode (hoofd communicatie & marketing) is voorzitter bij de Overvoorde Gordon Stichting/Pauwhof Fonds, en is adviseur bij het Fonds Podiumkunsten in de Commissie Festivals.
Mavis Carrilho is zelfstandig adviseur en executive coach. Zij heeft ruim twintig jaar ervaring als organisatieadviseur en interim-manager in de profit- en non-profitsector. Op 10 september 2010 is Mavis Carrilho toegetreden tot bestuur/raad van toezicht Stichting Holland Festival. Daarnaast maakt zij deel uit van de raad van toezicht van het Fonds Podiumkunsten, is zij voorzitter van de Week van de Amateurkunst en penningmeester van Stichting Julius Leeft. Verder is zij commissaris bij woningcorporatie Ymere en sinds 2015 lid van het bestuur van de Chocolonely Foundation.
Jochem Valkenburg (programmeur muziek en muziektheater) was jurylid voor de Johan Wagenaar Prijs 2016, panellid voor NTR Diskotabel (Radio 4) en lid programmacommissie De Buiksloterkerk, Amsterdam Noord.
Leonie Kruizenga (hoofd development) is secretaris van het bestuur van Stichting Open Mind. Sigi Giesler (hoofd productie) coacht vierdejaarsstudenten (afstudeertraject) aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, afdeling Opleiding Productie Podiumkunsten en geeft daar incidenteel les. Verder is zij voorzitter van de Raad van Toezicht van Stichting Nieuw Nederlands Opera Front, penningmeester bij Stichting De Gemeenschap en Stichting De Nachtdieren. Han van Poucke (producent) coacht vierdejaarsstudenten (afstudeertraject) aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, afdeling Opleiding Productie Podiumkunsten.
Ben Noteboom is op 11 januari 2012 benoemd tot lid van bestuur/ raad van toezicht Stichting Holland Festival. Hij is tevens bestuurslid bij de Stichting VUmc CCA, lid van de Raad van Commissarissen van Ahold, Wolters Kluwer en Aegon, lid van de raad van advies NCOI en van de raad van advies van Right to Play. Daarnaast is hij voorzitter van Stichting Prioriteit Ordina. 59
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
holland festival is mede mogelijk gemaakt door BOARD OF GOVERNORS G.J. van den Bergh en C. van den Bergh-Raat, R.F. van den Bergh, J. van den Broek, Bernard en Ineke Dijkhuizen, Angela en Leendert van Driel, Jeroen Fleming, J. Fleury, V. Halberstadt, H.J. ten Have en G.C. de Rooij, J. Kat en B. Johnson, Irina en Marcel van Poecke, Ton en Maya Meijer-Bergmans, Sijbolt Noorda en Mieke van der Weij, Robert Jan en Mélanie van OgtropQuintus, Françoise van Rappard-Wanninkhof, M. Sanders, A.N. Stoop en S. Hazelhoff, Tom de Swaan, Elise Wessels-van Houdt, H. Wolfert, M. Brinkman, en een Governor die anoniem wenst te blijven. VRIENDEN VAN HET HOLLAND FESTIVAL Hartsvrienden Kommer en Josien Damen, Sabine van Delft-Vroom, Huub A. Doek, Tex Gunning, Wendy van Ierschot, Giovanna Kampouri Monnas, Luuk H. Karsten, Frans en Willeke Koffrie, Kristine Kohlstrand, Joost en Marcelle Kuiper, Monique Laenen en Titus Darley, Cees Lafeber, Ben Noteboom, Marsha Plotnitsky, Pim en Antoinette Polak, Anthony en Melanie Ruys, Patty Voorsmit
BIJLAGE
M. Willekens, M. van Wulfften Palthe, M. Yazdanbakhsh, P. van der Zant, P. van Zwieten en N. Aarnink Jonge Begunstigers Kai Ament, Helene Bakker, Aram Balian, Ilonka van den Bercken, Maarten Biermans, Jasper Bode, Maarten van Boven, Rolf Coppens, Tessa Cramer, Matthijs Geneste, Susan Gloudemans, Jolanda de Groot, Marte Guldemond, Pieter Guldemond, Nynke de Haan, Hagar Heijmans, Anna van Houwelingen, Jort van Jaarsveld, Daan de Jong, Judith Lekkerkerker, Pieter van der Meché, Frans Muller, Boris van Overbeeke, Gijs Schunselaar, Farid Tabarki, David van Traa, Frank Uffen, Helena Verhagen, Merijn van der Vlies, Danny de Vries, Marian van Zijll Langhout Anonieme schenkers Ook dankt het Holland Festival anonieme schenkers. Liefhebbers Het Holland Festival dankt 668 Liefhebbers voor hun steun en bijdrage.
Beschermers Lodewijk Baljon en Ineke Hellingman, A. van de Beek en S. van Basten Batenburg, Irma Boom en Julius Vermeulen, S. Brada, Frans en Dorry Cladder-van Haersolte, J. Docter en E. van Luijk, L. Dommering-van Rongen, E. Granpré Moliere, M. Grotenhuis, E. Horlings, J. Houwert, R. Katwijk, R. Kupers en H. van Eeghen, J. Lauret, A. van der Linden-Taverne, H. en I. Lindenbergh-Sluis, F. Mulder, Adriaan en Glenda Nühn-Morris, G. van Oenen, H. Pinkster, H. Sauerwein, R. van Schaik en W. Rutten, K. Tschenett, Wolbert en Barbara Vroom, P. Wakkie, A. van Wassenaer, O.L.O. en Tineke de Witt Wijnen-Jansen Schoonhoven Begunstigers M. Beekman, E. Blankenburg, Co Bleeker, A. Boelee, K. de Bok, Jan Bouws, E. Bracht, W.L.J. Bröcker, G. Bromberger, D. de Bruijn, Rachel van der Brug, M. Daamen, J. Dekker, M.H. Dijkgraaf, M. Doorman, Chr. van Eeghen, J. van der Ende, Ch. Engeler, E. Eshuis, E. Goossens-Post, E. de Graaff-Van Meeteren, F. Grimmelikhuizen, D. Grobbe, J. Hennephof, G. van Heteren, L. van Heteren, B. van Heugten, S. Hodes, Herma Hofmeijer, J. Hopman, E. Hummelen, Yolanda Jansen, P. Jochems, Jan de Kater, J. Keukens, P. Krom, A. Ladan, M. Le Poole, M. Leenaers, K. Leering, T. Liefaard, A. Ligeon, T. Lodder, A. Man, D. van der Meer, E. van der Meer-Blok, A. Mees-Lubberman, A. de Meijere, J. Melkert, E. Merkx, Jaap Mulders, H. Nagtegaal, La Nube, Kay Bing Oen, E. Overkamp en A. Verhoog, C. van de Poppe, P. Price, F. Racké, H. Ramaker, S. van de Ree, Wessel Reinink, L. Remarque-Van Toorn, Thecla Renders, M. Roozen, G. Scheepvaart, A. Schneider, H. Schnitzler, G. Scholten, C. Schoorl, E. Schreve-Brinkman, Steven Schuit, P. Smit, G. Smits, I. Snelleman, A. Sonnen, K. Spanjer, C. Teulings, H. Tjeenk Willink, A. Tjoa, Y. Tomberg, H. van der Veen, M.T.F. Vencken, R. Verhoeff, R. Vogelenzang, F. Vollemans, A. Vreugdenhil, A. Wertheim,
60
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
holland festival is mede mogelijk gemaakt door
BIJLAGE
HOOFDBEGUNSTIGER
SUBSIDIËNTEN
FONDSEN, SPONSORS EN INSTELLINGEN
PAYS-BAS ▪ MAISON DESCARTES
Embassy of the Republic of Armenia to the Kingdom of the Netherlands
MEDIAPARTNERS
HF BUSINESS
PARTNERS
61
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
JAARVERANTWOORDING HOLLAND FESTIVAL 2015
A Night Under Eastern Skies Al-Kindî, Mercan Dede, Niyaz
15 Jaarverantwoording 2015
Holland Festival 2015 31 mei - 23 juni Amsterdam Stichting Holland Festival Piet Heinkade 5, 1019 BR Amsterdam t +31 (0)20 – 788 21 00
[email protected]