opdrachtgever Recreatiecentrum Bergmans Hoeve de Ploeg project BOSSCHERVELD MAASTRICHT ‘De beloofde toekomst’ nummer B datum 14 april 2015
ir. B.J.J. Taken, Landschapsarchitect
Eerdere datum: maart 2012, juni 2013, sept 2013, nov 2013, maart 2015
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
2
ir. B.J.J Taken, Landschapsarchitect
14 april 2015 B
14 april 2015 B
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
Recreatiecentrum Bergmans – Hoeve de Ploeg
Bosscherveld Maastricht
‘De beloofde toekomst’ Het betrokken landbouwbedrijf in het Bosscherveld heeft door het Grensmaasproject haar landbouwgronden verloren en de markante hoeve ligt thans ingeklemd tussen het toekomstig natuurgebied en de dijk van de Bosscherweg. In het verleden zijn door de overheid toezeggingen gedaan mee te werken aan een nieuwe functie, gerelateerd aan het Grensmaasproject. Thans hebben de eigenaren het initiatief genomen voor een integraal plan dat deze doelstelling zal waarmaken. De landschappelijke inpassing van het initiatief zal hiermee worden gewaarborgd.
Inhoudsopgave
Recreatiecentrum Bergmans – Hoeve de Ploeg Bosscherveld Maastricht ‘De beloofde toekomst’ Inhoudsopgave 1. Verleden 2. Heden 3. Effecten (korte toets ruimtelijke aspecten) Bijlage 1. Inrichtingsschets nr 003 d.d. 14 april 2015
Ir. B.J.J. Taken, Landschapsarchitect
3
3 3 3 3 4 7 11 12
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
1. Verleden
Het Bosscherveld is een lichte opduiking in het Maasdal en overstroomde vanouds alleen bij zeer hoge Maasafvoeren. Het lag aan de voet van de Maasdalrand die hier werd gevormd door de 10 m hoge steilrand van het Cabergplateau. Zoals de term ‘Veld’ reeds aangeeft is dit gebied reeds eeuwen in cultuur als bouwland, waarbij de boerderijen gelegen waren aan de oude weg naar Smeermaas, die over het hogere midden van het Veld liep. De Tranchotkaart circa 1810 geeft deze oorspronkelijke situatie nog goed weer; ook de boerderij Bergmans is duidelijk als vestigingsplaats herkenbaar. De eerste kadastrale kaart (circa 1825) geeft aan dat de boerderij eigendom was van Servaas Bergmans. Het tracé van de Smeermaasweg is in de loop van de volgende eeuwen vrijwel geheel verdwenen.
Tranchotkaart
4
ir. B.J.J Taken, Landschapsarchitect
14 april 2015 B
14 april 2015 B
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
De eerste topografische kaart van 1907/1921 laat al een eerste aanslag zien. Het Veld is doormidden geknipt met de aanleg van de Zuid-Willemsvaart die op de oostoever een nieuwe weg naar Smeermaas en op de westoever een spoorlijn naar Hasselt krijgt. Ook komt er aan de rand van de oude vestingwerken een voedingskanaaltje vanuit de Maas, dat een stuk van de oude Smeermaasweg met een paar boerderijen van het Veld afknipt. De noordoostelijke helft van het vroegere Veld is nu praktisch een eiland geworden, maar op de overige delen wordt goed gebruik gemaakt van de nieuwe infrasstructuur door spijker-, steenen staalfabrieken; er vestigt zich zelfs een vermicellifabriek. Bij hoeve Bergmans komt nog wel een nieuwe steenoven en er verschijnen boomgaarden.
Oudste Topografische kaart
Ir. B.J.J. Taken, Landschapsarchitect
5
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
De aanleg van het Julianakanaal in de dertiger jaren brengt een stuw met sluis in de Maas bij Borgharen met zich mee. Dan wordt het resterende schiereiland weer kleiner door een verbindingskanaal naar de Zuid-Willemsvaart met een Maasoverstort naar het noorden. Dit groene kanaal parallel aan de oude Smeermaeseweg scheidt boerderij Bergmans van de rest van het Veld dat nu echt een eiland aan het worden is.
Topografische kaart circa 1950
6
ir. B.J.J Taken, Landschapsarchitect
14 april 2015 B
14 april 2015 B
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
2. Heden
Ook in de eenentwintigste eeuw zal de Maas van invloed zijn met als belangrijkste achtergrond de overstromingen van 1993 en 1995. De plannen voor de Grensmaas waarin hoogwaterbescherming, natuurontwikkeling en grindwinning zullen samengaan betekenen opnieuw dat het resterende Bosscherveld van gedaante zal veranderen. Alle landbouwgrond zal na ontgrinding worden omgezet in een groot natuurontwikkelingsgebied. Een en ander betekent dat Hoeve Bergmans vrijwel alle grond verliest en landbouwkundig geen bestaansmogelijkheden overhoudt. De betreffende gronden worden ‘in der minne’ door het consortium Grensmaas verworven waarbij van overheidszijde toezeggingen worden gedaan om inspelend op het beleid met betrekking tot de Grensmaas in de toekomst een nieuwe functie te kunnen vervullen. Concreet is daarbij gedacht aan toeritisch recreatieve bedrijvigheid en natuurbeheer, beide vanuit het bestaande erf en met gebruik van de bestaande, zo nodig uit te breiden, gebouwen. Deze visie is indertijd door zowel rijksdiensten als provincie en gemeente met de familie Bergmans gedeeld.
Grensmaasplan Bosscherveld
Ir. B.J.J. Taken, Landschapsarchitect
7
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
Toekomst De initiatiefnemers, familie Broux-Bergmans, wensen thans in de hoeve een bedrijf te stichten dat stoelt op drie componenten: verblijfsrecreatie, dagrecreatie en natuurbeheer (zie inrichtingsschets nr 00324-03). Recreatie Hierbij wordt allereerst uitgegaan van verblijfsrecreatie in de vorm van door de gemeente toegezegde 15 kampeerplaatsen; hiertoe worden in en aansluitend aan de bestaande schuur voorzieningen gebouwd en wordt erfbeplanting aangebracht. Dit is zeker ook toeristisch van belang nu in Maastricht geen kampeerterrein meer aanwezig is. De camping wordt ondergebracht in de nog jonge hoogstamboomgaard, die met beukenhagen wordt gecompartimenteerd. Ontsluiting door bezande graswegen. Parkeren op het erf aan de zijde van de Kanaaldijk/Bosscherweg. Verharding voor terrassen (binnen het bestande agrarisch bouwblok) op de binnenplaats en aan de zijde van het natuurgebied. Verder zullen in de bestaande gebouwen zes vakantieappartementen worden gerealiseerd. Wat betreft dagrecreatie zal de hoeve als natuurpoort voor het Bosscherveld functioneren door parkeerruimte beschikbaar te stellen voor wandelaars en fietsers, informatiepunt te zijn en terrasruimte met speelgelegenheid aan te bieden. Dit laatste is ook van belang als internationaal knoooppunt in het recreatieve fietsverkeer tussen Nederland en België en als doelwit vanuit de nabijgelegen Maastrichtse woonwijken. Tenslotte zal ook de verhuur van fietsen in een behoefte voorzien en passen in het Grensmaasplan. De hoeve zal worden verbouwd tot vacantiewoningen. Hierbij wordt in eerste instantie gedacht aan gezinnen met kinderen. Maar ook anders georganiseerde gezelschappen met toeristische, recreatieve of natuurdoeleinden zijn een doelgroep. De boerderij biedt mogelijkheden voor diverse gezamenlijke activiteiten als koken en bakken maar ook het verzorgen van dieren, knutselen en werken in de siertuin. Natuurbeheer Vanuit de voormalige boerderij kan worden gezorgd voor begrazing van het natuurgebied met daartoe geschikte veerassen en de professionele verzorging hiervan. Ook zal plaatselijk of tijdelijk machinaal beheer nodig zijn dat vanuit de hoeve deskundig kan worden gerealiseerd, onder supervisie van SBB, de verantwoordelijke eindbeheerder. Anderzijds is het eveneens denkbaar dat vanuit de verblijfsrecreatie recreatief in handkracht wordt meegewerkt aan een doelmatig natuurbeheer. Een goed terreinbeheer met toezicht zal ook stroperij tegengaan. Ook maaibeheer van kades voor het Waterschap Roer en Overmaas is een optie.
8
ir. B.J.J Taken, Landschapsarchitect
14 april 2015 B
14 april 2015 B
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
Synergie Tenslotte kan niet onvermeld blijven dat deze drie componenten camping, vacantiewoningen en natuurbeheer elkaar zullen versterken en een unieke combinatie vormen op de grens met een buurland, aan de rand van een grote stad en bovenop een natuurgebied van formaat dat door fiets- en voetpaden en door kanotracés met de omgeving wordt verbonden. Duurzaamheid Een apart aspect bij alle drie de componenten betreft duurzaamheid door het verantwoord omgaan met milieu en materialen. Dit zal ook tot uitdrukking komen door het gebruik van zonnecellen als dakbedekking op de zuidkant van de grote schuur en door regenwater op te slaan en te hergebruiken . Landschappelijke inpassing en compensatie EHS Het geheel wordt met camping en parkeergelegenheid landschappelijk ingepast door een streekeigen erfbeplanting met voornamelijk hagen en vruchtbomen, maar ook een moestuin en greppels voor de infiltratie van hemelwater van terrassen en parkeren. Ter compensatie van het onttrekken aan de EHS (Ecologische Hoofdstructuur) van een deel buiten de bestaande bouwkavel zal de initiatiefnemer een deel van het talud van de Bosserweg, als op het inrichtingsplan aangegeven, beheren als natuurterrein (maaien/begrazen). Overstromingsfrequentie en publiekrechtelijke status De boerderij met een vloerpeil van 46+ ligt vanouds met het erf en de toegang tot de Bosscherweg op circa 45,50 +NAP. De omliggende terreinen zijn in de loop van de eeuwen afgeticheld voor de baksteenindustrie en liggen thans op circa 43+ en 44+NAP. Door het Waterschap Roer en Overmaas is tussen het groene kanaal en de Oude Smeermaeseweg een kade aangelegd op 46+ (overschrijdingsfrequentie 1 x 50 jaren) die de grens vormde van het stroomvoerend winterbed. Bij de vaststelling van de (nieuwe) Waterwet is ook de ruimte tussen bovengenoemde kade en de kanaaldijk van de Zuid-Willemsvaart (Bosscherweg), waarin het erf Bergmans is gelegen, bij het stroomvoerend winterbed getrokken. Binnen dit gebied gelden in het kader van de Waterwet grote beperkingen wat betreft bouw- en aanlegvergunningen. Gezien voorgeschiedenis, toezeggingen en eerdere aanvragen valt het voorliggende plan voor het erf Bergmans onder het Overgangsrecht ingevolge de wijziging d.d. 06-11-2009 (artikel 9). Zodoende is de oude begrenzing van toepassing waardoor
Ir. B.J.J. Taken, Landschapsarchitect
9
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
de genoemde beperkingen vervallen.
10
ir. B.J.J Taken, Landschapsarchitect
14 april 2015 B
14 april 2015 B
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
3. Effecten (korte toets ruimtelijke aspecten)
Cultuurhistorisch betekent het voornemen geen ingreep van betekenis. De bestaande situatie is reeds sterk versneden door infrastructuur; boomgaard en erfbeplanting bieden hier een goed tegenwicht. Ecologisch gezien is het terrein ook een restant. De uitgevoerde natuurtoets in het kader van de ruimtelijke onderbouwing geeft aan dat er voldoende ruimte is om eventueel ingevolge de wet noodzakelijke matregelen voor beschermde soorten te realiseren. Het Maasdal buitendijks wordt één groot natuurgebied. De camping wordt hiervan gescheiden door de kade en een moestuin. De erfbeplanting en de boomgaard bieden compensatie voor het verlies aan grasland. Bij verbouwingen kunnen voorzieningen voor uilen, zwaluwen en vleermuizen worden meegenomen. Hagen bieden een mussenbiotoop. Wel behoort het terrein buiten het agrarische bouwblok tot de EHS (Ecologische Hoofdstructuur) en moet hieraan worden onttrokken. Ter compensatie wordt naast de erfbeplanting specifiek het duiktalud aan de westzijde natuurtechnisch beheerd. Visueel-landschappelijk is de invloed beperkt. Met name door de ligging tussen de dijklichamen. Maar ook boomgaard en erfbeplanting beperken de uitstraling aanzienlijk en vormen anderzijds een bijdrage aan het landschap als geheel. Bovendien wordt de situatie ter plaatse, zowel bouwkundig als wat betreft terreininrichting, aanmerkelijk verbeterd. Stedenbouwkundig In dit opzicht vinden slechts marginale wijzigingen plaats. Er wordt vrijwel geheel gebouwd binnen de contoeren van de bestaande bebouwing, waarbij de binnenplaats (cour) wellicht wordt verkleind. Een en ander zal aan regels van welstand onderhevig zijn.
Ir. B.J.J. Taken, Landschapsarchitect
11
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
Bijlage 1. Inrichtingsschets nr 003 d.d. 14 april 2015
12
ir. B.J.J Taken, Landschapsarchitect
14 april 2015 B
14 april 2015 B
recreatiecentrum bergmans ‘de beloofde toekomst’
Ir. B.J.J. Taken, Landschapsarchitect
13
