integrale geneeskunst

15. ‘Alternatieve’ geneeswijzen / integrale geneeskunst ‘Ik ben pas bij een acupuncturist geweest. De behandeling heeft me geholpen. Nu vertelde iemand mij dat zo’n arts me met deze therapie in contact brengt met ‘het goddelijke’. Wat moet ik daarmee? Acupunctuur kan toch ook gewoon worden toegepast als pijnbestrijding, zonder dat het op een of andere manier is ‘besmet’? Veel christenen zijn huiverig voor ‘alternatieve’ geneeskunst. Vreemd is dat niet, want sommige alternatieve geneeswijzen zijn heel discutabel. Intussen zitten er ook goede kanten aan deze aanvullende – ‘complementaire’ – geneeskunst. Ze kan oog hebben voor zaken die de reguliere arts over het hoofd ziet en verlichting brengen die regulier niet beschikbaar is. In het meest ideale geval combineert een arts het beste uit de reguliere én de aanvullende geneeskunst. Dan spreek je van integrale geneeskunde. De reguliere – of universitaire – geneeskunde kan veel, maar lang niet alles. Voor sommige aandoeningen hebben artsen nog geen goede behandeling. En de medicijnen die bij de ene patiënt werken, helpen bij een andere patiënt niet. Het is niet vreemd dat (langdurig) zieke mensen dan hun toevlucht zoeken tot ‘alternatieve’ geneeswijzen. Een meer respectvolle term is complementaire geneeswijzen. Complementair betekent ‘aanvullend’ of ‘volledig makend’. Deze behandelingen vormen een aanvulling op de ‘gewone’ geneeskunde. Lange tijd werd deze aanvullende geneeskunst maar zweverig gevonden. Tegenwoordig is er steeds meer wetenschappelijk onderzoek naar deze behandelwijzen, zodat we beter begrijpen hoe ze werken en óf ze werken. Toch zijn er binnen de aanvullende geneeskunde ook methodes die niet verder komen dan kwakzalverij. In de middeleeuwen was de kwakzalver iemand die nepmedicijnen aan de man bracht. Hij behandelde mensen met methodes die niet strookten met de medische kennis van die tijd. Een bedrieger dus die zijn klanten om de tuin leidde om er zelf beter van te worden. Op een oude prent van de Rotterdamse kunstschilder Willem Pieterszoon Buytewech (1585-1628) staat zo’n figuur met een dikke buik zijn drankjes te verkopen. Eronder staat: ‘Populus vult dicipi’, ‘Het volk wil bedrogen zijn’. Nog altijd zijn er zulke kwakzalvers: alternatieve artsen die methodes verkopen die nergens op zijn gebaseerd. Van een gediplomeerd arts die zich bezighoudt met complementaire methodes kun je gelukkig verwachten dat hij te goeder trouw is. Hij ‘gelooft’ wel degelijk in zijn methode. Mede daarom geloven zijn cliënten ook dat hij kan helpen. Maar helpt het ook echt? Dat is soms lastig vast te stellen. Er zijn nogal wat complementaire methodes en ze verschillen onderling sterk in effectiviteit. Als ze al effect hebben, is soms moeilijk te begrijpen waaróm ze effect hebben, maar is dat bepalend? Intussen zijn 126

15. ‘ALTERNATIEVE’ GENEESWIJZEN / INTEGRALE GENEESKUNST

er ook methodes waar je als christen beter verre van kunt blijven. Voordat we kijken naar de vraag welke methodes je kunt gebruiken, is het belangrijk om te weten hoe het komt dat er een kloof is tussen reguliere en complementaire of alternatieve geneeswijzen. Is die breuk er altijd al geweest? En is die tweedeling terecht?

Geneeskunde uit één stuk De Griekse arts Hippokrates (460-375 v.Chr.) – hij kwam eerder in dit boek ter sprake – wordt wel gezien als de ‘vader’ van de westerse geneeskunde. Toch keek de Griek heel anders naar de medische wereld dan wij nu doen. Hippokrates maakte onderscheid tussen het genezen vanuit tegenmiddelen (een aanpak die lijkt op de huidige reguliere geneeskunde) en het genezen vanuit gelijkende middelen (een aanpak die lijkt op de huidige homeopathie). De arts gebruikte beide middelen in zijn praktijk, afhankelijk van wat nodig was. Er was geen sprake van een scheiding van regulier en complementair: Hippokrates ging integratief te werk. Hij combineerde het beste van beide werelden, in het belang van de patiënt. Tot aan de middeleeuwen was er in de westerse geneeskunde altijd sprake van zo’n integratieve aanpak. Een kenmerk van die geneeskunst was dat arts en patiënt ook rekening hielden met een vierde dimensie: het bestaan van God en Zijn leiding in een mensenleven. Ze gingen ervan uit dat ook engelen en demonen een rol speelden bij ziekte en gezondheid. Geneeskunst had niet alleen te maken met pillen en poeders, maar ook met de relatie tussen God en mensen. In de late middeleeuwen veranderde dat drastisch. De wetenschap liet steeds minder ruimte voor het bestaan van God. Het geloof in een driedimensionale wereld werd de norm, de vierde dimensie had afgedaan. Dat had ook grote consequenties voor de geneeskunde. De medische wetenschap had voortaan alleen nog maar oog voor het waarneembare. In de loop van de tijd werd de universitaire geneeskunde een wereld van onderzoek, feiten en rationele conclusies. De aanvullende geneeswijzen hielden nadrukkelijk wel de optie van een vierde dimensie open. Ze hielden oog voor de menselijke basis – en daarmee de beperktheid – van de geneeskunde. Maar wetenschappers waren van mening dat je ze niet serieus kon nemen. En dat terwijl er intussen heel veel en heel goed wetenschappelijk onderzoek naar complementaire geneeswijzen is uitgevoerd. Deel 5 gaat dieper in op deze discussie. Historisch en filosofisch gezien horen beide kanten van de geneeskunst bij elkaar, maar de afgelopen eeuwen zijn ze uit elkaar getrokken. Inmiddels is er langzamerhand meer oog voor de waarde van aanvullende geneeskunde. De medische database PubMed bevat al ruim 130.000 artikelen met resultaten van wetenschappelijk onderzochte aanvullende behandelingen. Ook ‘reguliere’ medici zien steeds vaker dat aanvullende behandelingen baat kunnen hebben. Gelukkig maar, want ondanks de grote waarde van de reguliere geneeskunde heeft 49 procent van de Nederlanders minstens één chronische aandoening. Zij hebben regelmatig baat bij aanvullende geneeskunst. 127

en

enleving

nisch

DEEL 3 IN GEZONDHEID EN ZIEKTE

De complementair werkende arts In de negentiende eeuw zorgden ontwikkelingen rond de geneeskunst ervoor dat alternatieve geneeswijzen verder in de hoek werden gedrongen. In deze periode stond de medische wereld er slecht voor: er was sprake van veel misstanden. Als reactie hierop ontwikkelde de Duitse arts Christiaan Friedrich Samuel Hahnemann (1755-1843) de homeopathie. In diezelfde tijd kwam de Nederlandse minister Jan Rudolph Thorbecke (1798-1872) met een heel andere reactie. Hij besloot in te grijpen in de geneeskundige chaos: in 1865 bracht hij de artsendiploma’s vanuit twaalf verschillende Meer lezenmedische benaderingen – waaronder de natuurwetenschappelijke – terug tot één artsendiploma met een algemene bevoegdheid. Deze maatregel tegen kwakzalverij was tegelijk een keus vóór de natuurwetenschappelijke geneeskunde: alle genezers zonder dit regulier artsendiploma werden buitengesloten. Artsen zonder natuurwetenschappelijk diploma waren voortaan dus ‘alternatief’, ‘niet-regulier’ of ‘niet voldoende natuurwetenschappelijk georiënteerd’. Je zou bijna vergeten dat de benaming ‘alternatief’ puur Afweging het gevolg was van een wetsbesluit. Het zegt dus niets over de waarde van deze geneeswijzen. De aanduiding alternatief zegt ook niets over het moreel wel of niet aanvaardbaar zijn van deze geneeskundige behandelwijzen. Daarom kun je dus ook beter spreken over complementaire of aanvullende geneeswijzen. Dat heeft – terecht – een neutrale klank.

Meer lezen

Wetenschap -en magie Wetenschappelijk

De hoofdredacteur van het gerenommeerde medische tijdschrift The Lancet, de Engelse arts prof. dr. Richard Horton (geb. 1961), stelt dat in het hart van de moderne geneeskunde een leugen zit. Die leugen is dat de geneeskunde een wetenschap zou zijn. Volgens hem heeft dat dramatische gevolgen. Artsen hebben geen oog meer voor de menselijke kanten aan de geBehandeling Afweging neeskunde. Neem nu reguliere medicijnen. Deze middelen zijn gemaakt op basis van het evidence-based-systeem: door onderzoek is gekeken of de medicijnen echt werken. Toch zijn deze reguliere medicijnen verantwoordelijk voor enkele duizenden doden per jaar. Wat is dan de waarde van die wetenschap? De complementaire geneeskunde doet trouwens niet onder Pastoraal voor de reguliere geneeskunde als het gaat om de wetenschappelijk bewezen waarde. Maar er is minder oog voor het feit dat beide vormen van geneeskunde een dosis magie bevatten – alWetenschappelijk dus de Amsterdamse hoogleraar dr. J.D.M. van der Geest. Beide benaderingen moeten het namelijk in belangrijke mate hebben van het zelfherstellende – en ongrijpbare – vermogen van de patiënt.

enleving els

sch

els

Behandeling

Aanvullende geneeskunst anno nu Uit de geschiedenis blijkt dat het niet juist is om alternatieve geneeskunst op voorhand negatief te benaderen. Tegelijkertijd zijn er veel vragen te stellen bij sommige behandelingen. En sommige methodes zijn ronduit gevaarlijk. Als je een goed onderscheid wilt maken, 128

Pastoraal


moet je weten of een arts deskundig is en wat een behandeling inhoudt. Een complementaire of integraal werkende (huis)arts heeft een reguliere artsenopleiding gevolgd. Daarna heeft hij een specialisatie gedaan in een aanvullende geneeswijze. Je kunt dan denken aan de hoofdstromen acupunctuur, antroposofische gezondheidszorg, homeopathie, natuurgeneeskunde, neuraal- en regulatietherapie, en (ortho)manuele therapie. De artsen staan vermeld in het BIG-register, waar je hun bevoegdheid kunt controleren. Ze zijn ook lid van een beroepsvereniging met de reguliere regels voor bijscholing, klachtenafhandeling, tuchtrecht en dergelijke. Anderhalf miljoen Nederlanders maken jaarlijks gebruik van aanvullende behandelingen, zoals homeopathie of natuurgeneeskunde. Volgens het CBS kreeg 9 procent van de Nederlanders in 2010 zo’n alternatieve behandeling, al of niet via de huisarts. Een derde van de kinderen die een kinderarts bezoekt, krijgt ook complementaire behandelingen. In de palliatieve zorg, bij mensen met een onbehandelbare ziekte, is dat 50 tot 60 procent en in de geestelijke gezondheidszorg 40 procent. Bijna 50 procent van de Nederlanders heeft minstens één chronische aandoening. Als reguliere geneeskunde geen uitkomst biedt, komt een aanvullende benadering in beeld. In deel 5 werken we deze gegevens verder uit. Om je een oordeel te vormen over een aanvullende behandeling, kun je de volgende invalshoeken gebruiken: 1. Je kunt in algemene zin kijken naar vijf aspecten in het proces van de behandeling: de genezer, de diagnosestelling, de therapie, de medicijnen en de vraag of je jezelf als patiënt moet openstellen voor het intreden van krachten en geesten. 2. O ok kun je letten op de kenmerken van betrouwbare behandelaars: een landelijk erkend vakdiploma, geen afzetten tegen de reguliere geneeskunde, geen gebruik van paranormale diagnostische mogelijkheden en dergelijke. 3. D aartegenover staan de kenmerken van onbetrouwbare behandelaars: onheilspellende uitspraken, een afwerende reactie op verzoeken om nadere informatie, een afwijzing van de reguliere geneeskunde, een therapie die in bijna alle gevallen zou helpen, een verbinding met het paranormale. Overigens is het goed er op te wijzen dat het woord ‘occult’ in de Bijbel niet voorkomt. 4. Je kunt een beoordeling van een behandeling geven vanuit je christelijke levensbeschouwing. De Bijbelse visie op mens en gezondheid staat tegenover seculiere of zelfs paranormale overwegingen. 5. Om je te vrijwaren van boze machten gaf God de Tien Geboden (Exodus 20: 1-17). Jezus heeft ons de samenvatting gegeven met het dubbele liefdegebod: God liefhebben boven alles en onze naaste zoals we onszelf liefhebben (Markus 12: 28-34). Binnen de alternatieve geneeswijzen kom je mensen tegen die zich inlaten met duistere machten, magie, demonie en het paranormale. Dat is in strijd met het eerste en tweede gebod en het liefdegebod. Hoewel ‘occult’ dus geen Bijbels begrip is, is het paranormale beslist een Bijbelse werkelijkheid! Als je de bovengenoemde criteria toepast op aanvullende geneeswijzen, kun je al vrij snel een schifting maken: 129

en

enleving

isch

els

leving

ch


Paranormale geneeswijzen Behandelingen zoals magnetisme, reiki en therapeutische aanraking (therapeutic touch) vallen onder de paranormale geneeskunst. Paranormaal betekent ‘niet begrijpelijk voor de normale geneeskunde’. En meer dan dat: zelfs niet begrijpelijk voor het normale verstand. Deze geneeswijzen worden uitgeoefend door mensen die over persoonlijke ‘gaven’ beschikken. Ze begeven zich op het terrein van paranormale krachten, het krachtenveld van lezen demonen en kosmische energie. Dit is een vorm van Meer behandelen die je als christen zou moeten afwijzen.

Acupunctuur, antroposofische geneeskunde, homeopathie en andere geneeswijzen Over veel aanvullende geneeswijzen wordt verschillend gedacht in christelijke kring. Neem acupunctuur: deze behandeling heeft wetenschappelijk aantoonbaar effect. Maar kun je haar gebruiken los van de levensvisie Afweging die er van oorsprong aan ten grondslag ligt? Acupunctuur komt van oorsprong uit China. Daar was het ingebed in het taoïstische denken over een kosmisch evenwicht tussen yin en yang. Of antroposofische geneeskunst. Ook deze methode heeft een heilzaam effect. Tegelijk spelen reïncarnatie en kosmische krachten een rol binnen de antroposofie. In tegenstelling tot deze twee methodes heeft homeopathie in zichzelf geen levensbeschouwelijke achtergrond. Toch kan homeopathie worden toegepast door mensen die bijvoorbeeld paranormaal zijn belast – dat geldt ook voor andere behandelvormen. Mensen kunnen natuurlijk allerWetenschappelijk lei principes toevoegen die helemaal niet thuishoren bij de methode zelf. In hoeverre was de oprichter van de homeopathie, Samuel Hahnemann (1755-1843), zelf daarvan vrij? Je mag stellen dat deze vormen van geneeskunst alleen aanvaardbaar zijn als de artsen uitsluitend werken op basis van proefondervindelijke kennis – dus zónder de patiënt te belasten met paranormale ideeën. Dat geldt Behandeling ook voor bijvoorbeeld chelatietherapie, Houtsmullerdieet, kruidentherapie, Moermandieet, natuurgeneeskunde, neuraaltherapie en orthomanuele geneeskunde. Op zichzelf zijn dit geoorloofde geneeswijzen. Maar als ze in verkeerde handen komen, moet je op je hoede zijn (hoofdstuk 31). ‘Ik heb allerlei klachten waar de artsen maar geen oorzaak voor Meer lezen Pastoraal - Nu kreeg ik van een vriend de tip om een natuurkunnen vinden. arts te bezoeken. Hij kan met een apparaat je lichaam doormeten om te kijken wat er mis is. Volgens mijn vriend hebben heel veel mensen daar baat bij gehad. Ik vraag me af of ik als christen gebruik kan maken van zo’n alternatieve genezer.’ Bij sommige alternatieve behandelwijzen is al snel duidelijk dat Afweging je als christen beter afstand kunt houden. Intussen zijn er ook heel wat aanvullende therapieën waarbij dat niet zo helder is. En om het nog lastiger te maken: ook het stempel ‘reguliere’ geneeskunde is geen garantie dat je ‘veilig’ zit. Denk maar aan medische mogelijkheden zoals abortus en euthanasie en de vele honderden medicijndoden per jaar. Soms komen we ook in de reguliere zorg dubieuze therapeutische benaderingen tegen. 130

Wetenschappelijk


Hoe kun je dan bepalen wat goed is om te doen? Dat vraagt om de onderscheidingsgave die de Heilige Geest ons geeft (1 Korintiërs 2: 14-15). Maar wat houdt die ‘onderscheidingsgave’ in? Daarbij gaat het allereerst om de boodschap van Gods wijsheid in de gekruisigde Christus. Als gelovige aanvaard je de wijsheid van dit evangelie. Door het evangelie mag je weten dat in Christus het woord van de profeet Jesaja is vervuld: ‘Hij heeft onze zwakheden (Grieks: a-stheneias = ziek, zwak, zonder kracht) op Zich genomen, en onze ziektes (Grieks: nosous = ziekte) gedragen’ (Mattheüs 8: 17, dat verwijst naar Jesaja 53: 4). Na een kritische toetsing in gebed en met hulp van de Geest en van de Bijbelse profetieën, kun je het goede van het kwade onderscheiden (1 Thessalonicenzen 5: 21). Op grond van Gods openbaring in de Bijbel kun je vaststellen of een bepaald soort onderwijs goed is of niet. Volgens Johannes is dat ook ieders taak (1 Johannes 4: 1). Dáár begint je zoektocht naar genezing van zwakte en ziekte. Veel behandelmethodes gaan uit van een schadelijke geestelijke grondslag. Je moet dus op je qui-vive zijn: nuchter en waakzaam (1 Petrus 5: 8). Of zoals Jezus in Mattheüs 10: 16 zegt: ‘Wees bedachtzaam als de slangen en oprechtLezen als de duiven.’ Dat geldt zoals gezegd niet voor alternatieve Meer lezen geneeskunst alleen. Je moet álle geneeswijzen, álle behandelaars, álle diagnoses, álle therapieën en álle medicijnen op die manier beoordelen. Voor christenen draait het steeds om die ultieme vraag: wat zou Jezus doen? In elk geval is duidelijk dat er meer is dan alleen de natuurwetenschappelijk georiënteerde geneeskunde. De ‘hele’ mens kan niet leven bij enkel wetenschap en techniek. Onze ervaringswerkelijkheid is niet te vangen in Samenleving Afweging de drie dimensies van lengte, breedte en diepte, in materie alleen. Daarmee doet de ‘universitaire’ geneeskunde ons tekort. En daarom zijn er ook zo veel chronisch zieken voor wie er geen goede reguliere behandeling is. In onze ervaringswerkelijkheid is er ook die ‘vierde dimensie’: van de geest, van God en Zijn engelen, van de duivel en zijn demonen. Complementair gespecialiseerde artsen hebben oog voor die ‘complete mens’: met lichaam, ziel en geest. Ze kunnen daarom wel degelijk – ook in chronische situaties – bijdragen aan de kwaliteit van leven. Je kunt met Medisch een gerust geweten het beste van reguliere en complementaire geneesWetenschappelijk kunst toepassen. Op die manier kom je in feite uit bij de integrale en ‘complete’ geneeskunst die tot ver in de middeleeuwen gewoon was. Het is een vorm van behandelen die recht doet aan de ervaringswerkelijkheid van de patiënt en aan het zelfherstellend vermogen in de mens. Dat behandelen gebeurt vanuit het geheel van onze gevalideerde kennis van de geneeskunst.

Behandeling

Ziek of zwak? Bijbels

Het gebruikelijke Griekse woord voor een lichamelijke ziekte is nosous. Maar in de Bijbel kom je regelmatig een ander woord tegen, zoals in Johannes 5: 14: astheneõ. Dit Griekse woord wordt vaak vertaald als ‘ziek’, bijvoorbeeld in Markus 6: 56 en Lukas 10: Pastoraal 9. In het Grieks staat er dan iets bij: tes sarkos. Samen betekent het zoveel als ‘zwakheid van het vléés’. In Mattheüs 8: 17 citeert de evangelist de profeet Jesaja: ‘Hij heeft onze zwakheden – a131


stheneias – op Zich genomen en onze ziektes – nosous – heeft Hij gedragen.’ Op basis van het Nieuwe Testament kun je zeggen dat a-sthenes meer betekent dan ‘ziekte’ alleen. Het gaat hier ook over zwakte, het missen van (geest)kracht, futloosheid in je geloof. Het is een bijzonderheid als er sprake is van ‘ziekte’ in engere zin.

Tot slot: in de verleiding Sommige alternatieve genezers beloven – en brengen – wel erg snel genezing. Dat kan aantrekkelijk zijn. Maar regelmatig gaat het hier om geneeswijzen die worden toegepast door paranormale behandelaars en therapeuten. Veel van deze mensen hebben paranormale gaven. Ze wijzen beproefde medische toepassingen af, zoals Jomanda bijvoorbeeld deed. Ze gaan uit van een oosterse spiritualiteit – wat je goed moet onderscheiden van een oosterse behandelwijze binnen een normale westerse context. Met handoplegging en massage dragen ze ‘genezende energie’ over of roepen geesten en krachten uit het hiernamaals op. Je doet er vanuit een christelijke levensvisie goed aan om deze behandelaars en therapeuten te mijden. Net zo goed als je op je hoede moet zijn voor reguliere artsen die abortus, euthanasie en hulp bij zelfdoding praktiseren. Als je je inlaat met waarzeggerij, astrologie, tovenarij, hekserij en magie, word je de paranormale werkelijkheid binnen gezogen. Je krijgt te maken met bovennatuurlijke krachten die je van God afbrengen (Deuteronomium 13: 1-5 | Markus 13: 22). Het praktiseren van het paranormale lijkt op het binnengaan van een fuik in een eendenkooi: je zit er zo in, maar hoe kom je er weer uit? Hiertegen is alleen de macht van Jezus Christus bestand (Mattheüs 28: 18 | 1 Korintiërs 15: 27). De Bijbel kent de verleidingskracht van genezing door middel van kwade geesten en ongeoorloofde genezers. We mogen ons er niet mee inlaten (Efeziërs 6: 12 | 1 Petrus 5: 8). Een medische behandeling die is gebaseerd op overdraagbare kennis is iets anders dan genezing die afhangt van de gaven van een persoon. Paranormale ‘gaven’ en krachten zijn verwoestend voor lichaam en ziel (zie ook hoofdstuk 31).

132

integrale geneeskunst

Recommend Documents