INHOUDSOPGAVE. Bijlage: Governance principles

JAARVERSLAG 2014

INHOUDSOPGAVE

Raad van commissarissen, bestuur, functionarissen en externe adviseurs

2

Kerncijfers

3

Bericht van de raad van commissarissen

4

Personalia raad van commissarissen

5

Verslag van de directie

7

Governance en maatschappelijk beleid

19

Personalia dagelijkse beleidsbepalers op grond van de Wft

28

Financieel Jaarverslag

Geconsolideerde balans per 31 december

29

Geconsolideerde winsten verliesrekening over het jaar eindigend op 31 december 30

Geconsolideerd overzicht totaal resultaat

31

Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen

32

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

33

Toelichting op de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening

34

Toelichting bij de geconsolideerde balans

55

Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening

72

Enkelvoudige balans per 31 december (na winstbestemming)

80

Enkelvoudige winsten verliesrekening

82

Mutaties in het eigen vermogen

83

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

84

Overige gegevens

Statutaire bepalingen over de winstverdeling

90

Besluit over de winstverdeling

90

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

91

Bijlage: Governance principles

1

RAAD VAN COMMISSARISSEN, BESTUUR, FUNCTIONARISSEN EN EXTERNE ADVISEURS

Raad van Commissarissen J.B. Pollock BcS1 Prof. dr. R.G.C. van den Brink1 (tot 25 september 2014) D.A. Finch1 Drs. H. Kadiks1 Mr. R.L.M. Hillebrand1 (toegetreden)

Management team Drs. A.T. Dolders2 P. Glas AAG (tot 1 april 2014) Drs. P.C. de Bruijne2 AAG MBA (per 1 maart 2014) M.I.F. van Dam MM R. van der Zande Mr. drs. H. van de Bunt (tot 1 juni 2014) Drs. P.D. de Kruijk (per 1 mei 2014) J. Revet M.Sc. F.R. Vanoni

Medisch adviseur Dr. J. Bronsema

Certificerend actuaris Towers Watson

Externe accountants Ernst & Young Accountants LLP

1 2

Zie pagina 5 voor personalia raad van commissarissen. Zie pagina 28 voor personalia dagelijkse beleidsbepalers op grond van de Wft. 2

KERNCIJFERS

(in duizenden Euro’s)

2014

2013 2012*** 2011*** 2010**

Resultaat Resultaat voor belastingen

84.495 28.130 92.984

696 32.127

Belastingen

21.297 7.106 23.412 -563 7.229

Resultaat na belastingen

63.198 21.024 69.572 1.259 24.898

Productie Premieposten

9.632 10.368 16.503 6.162 6.874

Koopsommen

137.804 125.704 101.300 109.210 145.400

Totaal

147.436 136.072 117.803 115.372 152.274

Omzet Verdiende premies

234.295 222.179 198.326 210.068 252.795

Directe opbrengsten uit beleggingen 51.954 58.674 66.311 72.416 80.649 Overige opbrengsten Totaal

1.229 272 175 102

0

287.478 281.125 264.812 282.586 333.444

Bedrijfskosten Provisie aan tussenpersonen Overige bedrijfskosten Mutatie acquisitiekosten Totaal

5.295

9.933

14.755

9.987

13.029

27.240

28.007

20.865

28.209

26.500

4.318

-362

-6.225

6.277

8.233

36.853 37.578 29.395 44.473 47.762

Solvabiliteit Benodigd

83.615 84.672 82.941 77.580 78.284

Aanwezig

236.376 251.759 205.377 166.787 244.827

Balansgegevens Technische voorzieningen e.r. 1.992.748 1.982.851 2.011.618 2.017.614 2.136.701 Beleggingen Eigen vermogen

2.179.019 2.152.875 2.267.529 2.195.466 2.334.560 196.254 185.841 180.836 133.972 184.891

Balanstotaal 2.356.866 2.294.820 2.337.534 2.249.470 2.392.011 Aantal medewerkers* 168 187 194 175 181

* Herrekend op fulltime basis en inclusief tijdelijke inhuurkrachten. ** Vanaf 2010 inclusief de productie direct ingaande lijfrenten uit eigen opbouwproducten. *** Voor betreffende jaren zijn de kerncijfers aangepast aan de effecten van IAS 19R Pensioenverplichtingen.

3

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

Aan de algemene vergadering van aandeelhouders Hierbij bieden wij u de jaarrekening aan over 2014, zoals die werd opgesteld door de directie van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. In het verslag is de goedkeurende controleverklaring van Ernst & Young Accountants LLP opgenomen. De raad van commissarissen is in 2014 vier maal bijeen geweest. In het voorjaar is het financieel jaarverslag 2013 besproken, inclusief de betrokken rapportages van de externe actuaris en externe accountant. Tevens is het voorstel van de audit commissie in het kader van roulatie van accountants inzake een overgang naar een nieuwe accountant overgenomen. Met de directie en de ondernemingsraad is gesproken over de nieuwe “Focus” strategie van Legal & General. Dit is vervolgens uitgewerkt in het strategisch plan 2015-2017. Een definitief besluit daarover is genomen in de decembervergadering waarbij de uitkomsten van de own risk and solvency assessment (ORSA) mede bepalend zijn geweest. Binnen de Risk Committee is in het kader van risico uitgebreid stilgestaan bij de strategische asset allocatie, het IT-risico en de operationele en liquiditeitsissues ten tijde van een mogelijke pandemie in Nederland. Deze besprekingen gaven de Risk Committee voldoende comfort over het gevoerde beleid. Een deel van de beleggingen in staatsobligaties was vorig jaar omgezet naar beleggingen in bedrijfsobligaties. De dalende rente en vernauwende credit spreads hebben tot aanpassingen geleid waardoor het risico binnen de gestelde normen is gebleven. De Raad heeft in september na drie zittingsperioden afscheid genomen van de heer van den Brink. Helaas is hij kort nadien overleden. Wij zijn de heer van den Brink voor de afgelopen twaalf jaar veel dank verschuldigd. Bij afwegingen tussen de verschillende belangen van verzekerden, Engelse aandeelhouders en Nederlandse werknemers speelde hij een belangrijke rol als commissaris. Sinds december is de heer Hillebrand als commissaris toegetreden. Bij de selectie en benoeming van de heer Hillebrand heeft zijn brede ervaring de doorslag gegeven. Hoewel nadrukkelijk is gezocht naar een geschikte vrouwelijke kandidaat is deze niet gevonden. Wij stellen voor uw goedkeuring aan de jaarrekening te verlenen. Deze goedkeuring strekt tot decharge van de directie voor het gevoerde beleid en eveneens tot decharge van de raad van commissarissen voor het in 2014 gehouden toezicht. Wij stellen u bovendien voor om over het boekjaar 2014 een dividend ter beschikking te stellen van 40 miljoen euro. In december 2014 is besloten als voorschot op dit bedrag een interimdividend uit te keren van 17 miljoen euro. Tot slot spreken wij graag onze waardering uit aan alle huidige en ex-medewerkers van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. voor de realisatie van de doelstellingen. 25 maart 2015

J.B. Pollock Voorzitter 4

PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN

J.B. Pollock, BcS (56), voorzitter raad van commissarissen en risk commissie Nationaliteit: Engelse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 31 januari 2017 Huidige functie: Group Executive Director van Legal & General Group plc. en Chief Executive Officer of Legal & General Assurance Society Ltd Vorige functie: Managing Director, Legal & General Asia en Chief Executive Risk Nevenfuncties: Lid van het Practitioner Panel bij de FCA Practitioner Panel en Lid van Life Insurance Committee at Association of British Insurers

D.A. Finch (49) Nationaliteit: Engelse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 29 april 2017 Huidige functie: Executive Managing Director Insurance of Legal & General Assurance Society Ltd Vorige functie: Managing Director Retail Protection van Legal & General Assurance Society Ltd Nevenfuncties: Director Legal & General Distribution Services Ltd., Director Legal & General Distribution Insurance Ltd., Director and Chairman Legal & General Partnership Services Ltd., Director Legal & General Society Ltd.

Drs. H. Kadiks (66) Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 29 april 2017 Vorige functie: Lid van de Raad van Bestuur van KasBank N.V. Nevenfuncties: Voorzitter Secva, Lid Advisory Board Fintrex, Chairman VSI, Chairman Scaping en Chairman Nina Foundation

5

PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN

Prof. dr. R.G.C. van den Brink (†), voorzitter audit commissie Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2002; derde zittingsperiode eindigt op 25 september 2014 Vorige functie: Lid van de Raad van Bestuur van ABN AMRO Bank Nevenfuncties: Raad van Bestuur KBC Bank, Lid Raad van Toezicht De Heus Veevoeders B.V., Voorzitter Raad van Toezicht Amsterdamse Hogeschool Voor De Kunsten, Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Singer Memorial Foundation, Voorzitter Raad van Toezicht Reed Elsevier Finance N.V., Lid Raad van Toezicht Akzonobel, Voorzitter Amsterdam Center For Corporate Finance, Voorzitter Raad van Bestuur Nederlandse Waterschapsbank, Voorzitter Raad van Bestuur Center Parcs Europe B.V.

Mr. R.L.M. Hillebrand (59) Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2014, eerste zittingsperiode tot 2018 Huidige functie: Coach en adviseur Hillebrand Coaching & Advies Vorige functie: Voorzitter Raad van Bestuur Coöperatie VGZ UA Nevenfuncties: Voorzitter Raad van Toezicht Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN), Lid Raad van Advies Platform Zorgobligatie

6

VERSLAG VAN DE DIRECTIE

Keuze voor een focusstrategie Gedurende het verslagjaar 2014 is ingezet op een focusstrategie. Legal & General richt zich volledig op de markten van overlijdensrisicoverzekeringen (ORV), beleggingsverzekeringen en collectief pensioen. Voor vermogensadvies in zowel opbouw- als uitkeringsvarianten betekent dit een focus op unit linked producten. De koerswijziging heeft geresulteerd in structureel lagere kosten, een licht stijgend premievolume, een stijging van marktaandeel en in uitstekende financiële resultaten. Daarbij is er een heldere en bestendige koers uitgezet voor de komende jaren.

Groei productie van levensverzekeringen De nieuwe productie van levensverzekeringen van Legal & General is in het jaar 2014 gegroeid met 8,4% tot een bedrag van 147,4 miljoen euro. De totale omzet aan verdiende premies is met ruim 5% gestegen tot een bedrag van 234,3 miljoen euro. Beleggingsverzekeringen zijn gegroeid door focus op de individuele pensioenoplossingen voor particulieren en directeur grootaandeelhouder (DGA). Zeker voor oud regime lijfrenteverzekeringen heeft Legal & General zeer flexibele producten met een breed palet aan beleggingsfondsen voor het beleggen van het lijfrentekapitaal. Verder is in 2014 de verkoop van collectief pensioen goed op stoom gekomen. Een najaarsoffensief heeft geresulteerd in een sterke stijging van het aantal contracten. Op basis van de ingezette focusstrategie en de resultaten in 2014 heeft Legal & General als intermediaire levensverzekeraar een uitstekende uitgangspositie voor groei op de markt voor collectief pensioen. Daarbij is de ambitie de markt voor individuele beleggingsverzekeringen weer aantrekkelijk te maken.

Wederom fraaie winstcijfers Met een gezonde portefeuille van verzekeringen heeft Legal & General, evenals in voorgaande jaren, een uitstekend financieel resultaat geboekt. De maatschappij is gespecialiseerd in beleggingsverzekeringen. De gezonde portefeuille wordt ook weerspiegeld door een gestegen tevredenheid van klanten. De portefeuille kent dan ook een lager dan in de markt gebruikelijk verval. Met als resultaat ruim 63 miljoen euro resultaat na belasting. Daarbij dient vermeld te worden dat de winstontwikkeling sterk afhankelijk is van renteschommelingen. Geschoond voor deze schommelingen zou de winst 22,5 miljoen euro bedragen na belasting.

Een solvabele maatschappij met een solide verdienmodel De Europese toezichthouder EIOPA heeft onder Europese levensverzekeraars een stresstest gehouden. Voor het eerst is gemeten met de toezichtregels van Solvency-II. Deze regels gaan per 2016 in. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft gemeld dat er ook in Nederland verzekeraars zijn die onder de nieuwe regels een solvabiliteit hebben van minder dan 100%. Tegelijkertijd heeft DNB gewaarschuwd voor een verder krimpende markt voor levensverzekeringen. De kapitaalspositie van verzekeraars en de toekomstbestendigheid van de verdienmodellen zijn daarom belangrijke thema’s. Beide thema’s zijn cruciaal voor het vertrouwen van klanten en markten. Legal & General is altijd al een maatschappij geweest met een sterke balans en een duidelijke positionering als intermediaire verzekeraar. Onder het huidige Solvency I regime bedraagt de solvabiliteit eind 2014 283%. De maatschappij houdt dus ruim twee en een half maal zoveel eigen vermogen aan dan als minimum geldt. Legal & General hanteert zelf een minimumgrens van 160%. Ook deze grens wordt ruim overschreden.

7


Onder het toekomstige Solvency II regime, waarbij zowel beleggingen als verzekeringsverplichtingen nagenoeg volledig op marktwaarde worden berekend laat de onderneming, op basis van de standaard formule, een nog veel sterkere solvabiliteit zien namelijk van 330%. Deze stijging wordt grotendeels verklaard door het gunstige risicoprofiel met relatief veel kortleven risico en weinig tot geen langleven risico. Dit is een tegengesteld beweging ten opzichte van de algemene trend in de markt. De onderneming heeft in 2014 een slotdividend over het boekjaar 2013 aan haar aandeelhouder uitgekeerd ter grootte van 35 miljoen euro. Daarnaast heeft zij eind 2014 besloten tot een interimdividend ter grootte van 17 miljoen euro. Dit interimdividend is begin 2015 betaald. Het prudente beleggingsbeleid zorgt al jaren voor een gezonde solvabiliteit. Van de huidige balans van Legal & General is circa drie kwart gekoppeld aan een beleggingsverzekering. Daarvan betreft ongeveer de helft verzekeringen met externe beleggingsfondsen voor rekening en risico van de polishouder. De andere helft betreft beleggingsverzekeringen met een vorm van interestgarantie. Het overige kwart van de balans wordt gevormd door verzekeringen met een vorm van garantie. Van het geld dat de maatschappij ontvangt is ongeveer de helft belegd in staatsobligaties en de andere helft van het geld in bedrijfsobligaties. Voor zover garanties zijn afgegeven, wordt er gestreefd naar een belegging met een op deze garantie afgestemd rendement. Legal & General is daarom betrekkelijk ongevoelig voor een scenario van een langdurig lage rente. De onderneming mijdt risicovolle beleggingen. De maatschappij heeft geen vastrentende waarden in portefeuille die gerelateerd zijn aan hypotheken en houdt evenmin instrumenten aan als collateralized debt obligations (CDO’s). In het hoofdstuk ‘Governance en maatschappelijk beleid’ wordt verder ingegaan op de belangrijkste risico’s en het risicomanagement van de maatschappij.

Een herstellende economie maar een verder krimpende levenmarkt De Nederlandse economie heeft zich in 2014 licht hersteld en groeit met 0,8%. Daarbij heeft de huizenmarkt zich duidelijk herpakt. Het aantal woningen dat is verkocht is met bijna 40% gestegen met daarbij een prijsstijging van ca. 1%. De mogelijkheid om belastingvrij te schenken voor de aankoop van een woning heeft hier zeker aan bijgedragen. De consumentenbestedingen zijn voor het eerst sinds jaren niet verder gedaald. Een belangrijke factor daarbij is een toename van het aantal banen en daarmee een daling van de werkloosheid tot 6,75% van de beroepsbevolking. Een en ander weerspiegelt zich in een verder gestegen consumentenvertrouwen. Uit cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat in december 2014 72% van de Nederlanders van mening is dat de economische situatie op korte termijn verbetert of gelijk blijft. Eind 2013 was dit cijfer slechts 48%. De export is als motor van de economie gegroeid met 4,25%. De groei komt niet van de overheidsbestedingen. Het kabinetsbeleid is gericht op het terugdringen van het overheidstekort. Dit blijft in 2014 met een tekort van 2,8% onder de EU-norm. Ondanks de aantrekkende economie staat de verzekeringsmarkt onder druk. De markt voor individuele levensverzekeringen is in 2014 wederom gekrompen. Het premievolume van nieuwe individuele levensverzekeringen is met circa 16% afgenomen tot een bedrag van circa 1,9 miljard euro. Bankspaarproducten zijn vaak een alternatief voor vermogensopbouw en pensioensparen. Ook de voortdurende discussie over hersteladvies rond het woekerpolisdossier draagt niet bij aan het vertrouwen in verzekeringsoplossingen. De markt voor koopsommen is eveneens teruggelopen met 16%. Dit wordt onder meer veroorzaakt door de gewijzigde fiscale regelingen met betrekking tot de ontslagvergoeding.

8


Strategische koers en positionering De core business van Legal & General is de verkoop van risicotechnische producten, beleggingsverzekeringen en collectief pensioen voor het midden- en kleinbedrijf. Gedurende het verslagjaar 2014 is focus aangebracht. Door de ontwikkelingen in de markt en de structurele effecten van het provisieverbod heeft Legal & General alle activiteiten op de markt voor bankspaarproducten afgebouwd. Klanten met een bancaire beleggingsrekening hebben het aanbod gekregen over te stappen naar een beleggingsverzekering. Een grote meerderheid heeft gebruik gemaakt van dit aanbod. Deze focus op verzekeren heeft als consequentie gehad dat afscheid is genomen van gewaardeerde collega’s. Het personeelbestand vaste medewerkers is hierdoor in 2014 ingekrompen met 24 fte’s. De focusstrategie sluit aan bij de positionering “Nu voor later”:

Wij helpen onze klanten bij het realiseren van financiële zekerheid en beschermen hen tegen onvoorziene financiële omstandigheden. We bieden mogelijkheden die de financiële toekomst van klanten en hun nabestaanden veiligstellen. “Nu voor later”. Dit is ons uitgangspunt om een betekenisvolle bijdrage te leveren aan klanten, business partners, medewerkers en onze omgeving. Vanuit de positionering op de Nederlandse markt is de keuze gemaakt voor de volgende dienstverlening:

Legal & General verkoopt up market, winstgevende, levensverzekeringen in samenwerking met financiële adviseurs op basis van good value for money en excellente service. Dit betekent kwalitatief hoogwaardige producten op het gebied van levensverzekering en oudedagsvoorziening. De maatschappij hanteert een distributiemodel waarbij de producten uitsluitend via derden worden aangeboden. De onafhankelijke financiële adviseur is het distributiekanaal voor Legal & General. Direct contact met klanten blijft beperkt tot het verstrekken van informatie en service. De website en de portalen van de onderneming worden hiervoor ingezet.

Klantbelang centraal 2014 In het verlengde van de positionering naar klanten ontwikkelt Legal & General continu nieuwe activiteiten die bijdragen aan de verbetering van de klantbeleving. Ook is het thema ‘klantbelang centraal’ verankerd in de strategie en cultuur van de onderneming. Om de bewustwording verder te vergroten hebben alle medewerkers in 2014 een e-learning over dit thema gevolgd. Nagenoeg alle medewerkers (99%) hebben deze succesvol afgesloten met een kennistoets. Ook is ca. 80% van de medewerkers getraind in het toegankelijker maken van onze schriftelijke communicatie. In aanvulling hierop is een klantenpanel ingericht. Dit panel wordt ingezet voor het toetsen van specifieke communicatie. In 2012 is Legal & General gestart met een jaarlijks onderzoek naar de klanttevredenheid. Dit onderzoek richt zich op vijf primaire processen. Ook is de permanente meting van de klanttevredenheid van de administratieve afhandeling van klantvragen per e-mail en het afsluiten van een ORV in 2014 doorgezet. De uitkomsten van beide onderzoeken worden gebruikt om procedures en communicatiemiddelen verder aan te scherpen. Zo worden klanten nu eerder geïnformeerd over de afloop van hun verzekering, de mogelijkheden voor voortzetting en de toegevoegde waarde van een adviseur hierbij. Ook heeft de maatschappij de toegankelijkheid van brieven en e-mails verbeterd. 9


En de informatie op de website is aanzienlijk uitgebreid met informatie over producten en procedures. Uit het klanttevredenheidsonderzoek dat Legal & General in 2014 heeft gehouden blijkt dat deze maatregelen effect hebben gehad. De waardering voor de bereikbaarheid en communicatie is hierin duidelijk toegenomen. De consument waardeert de dienstverlening van Legal & General met een overall rapportcijfer 7,2.

Flankerend beleid beleggingsverzekeringen Legal & General voert beleggingsverzekeringen in de Nederlandse markt. De maatschappij heeft van aanvang af gekozen voor transparantie in kosten en het gebruik van externe fondsen. Hoewel Legal & General zelf niet is betrokken in juridische procedures, heeft het product in algemene zin door negatieve publiciteit en rechtszaken over beleggingsverzekeringen een slechte naam gekregen. De beleggingsverzekering van Legal & General is daarentegen intrinsiek een beter product dan de traditionele kapitaalverzekering of de nu populaire bankspaarproducten. Legal & General onderschrijft het belang van het activeren van bestaande klanten om hen te vragen opnieuw te kijken naar hun doelstellingen en of hun product daar nog aan voldoet. De maatschappij heeft derhalve een eerste groep klanten benaderd en succesvol geactiveerd. Ook het komend jaar zal de maatschappij deze acties voortzetten.

Legal & General Nederland onderdeel van een sterke groep Legal & General Nederland is onderdeel van een van oorsprong Engelse financieel dienstverlener met wereldwijd ruim 10 miljoen klanten. Het bedrijf is actief in Engeland, USA, China, Frankrijk, India, enkele Golfstaten en Egypte. Legal & General is opgericht in 1836 in Londen en bestaat 178 jaar. Een onderneming die zich in weer en wind staande houdt, dat geeft vertrouwen. De maatschappij heeft 909 miljard euro aan beleggingen onder haar beheer. In 2014 bedroeg de omzet wereldwijd, uitgedrukt in annual premium equivalent, 3,7 miljard euro en de exploitatiewinst voor belasting, volgens IFRS, 1,6 miljard euro. Met de groep is onder meer kennisuitwisseling op het gebied van productontwikkeling, distributiebeleid en maatschappelijk verantwoord ondernemen mogelijk.

ARNO DOLDERS Managing director

HUMAN RESOURCES

MICHEL VAN DAM

PETER DE BRUIJNE

Sales director

SALES

MARKETING

INTERNAL AUDIT

ROB VAN DER ZANDE

Finance director

FINANCE & CONTROL

ACTUARIAL DEPARTMENT

CUSTOMER SERVICES

Director operations

ICT

OPERATIONS

BUSINESS ADMINISTRATION

FACILITIES

LEGAL & COMPLIANCE

10


Legal & General is in Nederland actief sinds 1984 en bedient bijna 200.000 verzekeringnemers en verzekerden. De onderneming biedt levensverzekeringen en collectief pensioen. Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. valt onder de Nederlandse weten regelgeving en staat onder toezicht van DNB en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Legal & General Nederland heeft een slagvaardige en een lean organisatie met 153 fte vaste medewerkers.

Legal & General ‘Dé intermediairverzekeraar’ Algemeen De binding met onafhankelijk financieel adviseurs is groot. Legal & General hecht veel waarde aan een goede samenwerking vanuit de overtuiging dat klanten gebaat zijn bij een goede advisering. Daarnaast heeft de onderneming de overtuiging dat veel financiële producten alleen worden afgenomen na advies (brengproducten). Vanuit dit perspectief spant Legal & General zich in om het onafhankelijke intermediair verder te versterken. De keuze van de maatschappij voor het intermediaire kanaal heeft zich voor de 11e keer vertaald in het winnen van de prijs voor de Beste Levensverzekeraar. In 2014 waren er voor het eerst prijzen te winnen in deel-categorieën. De eerste plaats is behaald in de categorie Particulier Leven Lijfrente en de tweede plaats in de categorie Particulier Leven ORV. Legal & General ziet dit als een aanmoediging om te blijven investeren in een excellente dienstverlening en goede samenwerking met de onafhankelijke financieel adviseurs. In 2014 zijn op diverse locaties in het land actualiteitenbijeenkomsten georganiseerd. In het voorjaar is er gesproken over het belang van onafhankelijk advies en in het najaar stond de toekomst van oudedagsvoorziening en pensioenen in Nederland centraal. Dat deze thema’s aanspreken blijkt uit de goede opkomst en waardering. De bijeenkomsten kregen gemiddeld het rapportcijfer 7,9. Samen met enkele andere intermediaire verzekeraars die actief zijn op andere verzekeringsmarkten (zorg, schade en inkomen) is een landelijk congres georganiseerd met als thema ”De adviseur als sterk merk”. Aan de bijeenkomst namen 250 financieel adviseurs deel. Aanleiding voor deze bijeenkomst is de toenemende concurrentie op het gebied van financiële diensten en de visie dat onafhankelijk financieel adviseurs er goed aan doen om extra aandacht aan hun profilering te schenken. Zo kunnen zij binnen deze veranderende markt hun marktpositie verder versterken. In de weblog “Over Waarde”, die wordt gemaakt voor intermediairs en relaties, belicht Legal & General wekelijks actuele thema’s met een visie op de markt en de rol van verzekeraars en de financieel adviseurs. Het blog wordt met ruim 800 trouwe lezers zeer goed gelezen. Legal & General heeft in 2014 een digitaal onderzoek beschikbaar gesteld aan intermediairs om bij hun klanten de behoefte aan advies en de ervaringen met het kantoor uit te vragen. Een belangrijke uitkomst is dat klanten graag zouden zien dat adviseurs op eigen initiatief contact zoeken over de voor klanten relevante ontwikkelingen. Zo geeft meer dan 30% van de klanten van de adviseur aan onvoldoende inzicht te hebben in hun inkomen na pensionering en de voorzieningen voor hun nabestaanden. Om het adviesproces verder te optimaliseren heeft Legal & General in 2014 diverse tools voor consumenten ontwikkeld die intermediairs kunnen inzetten om hun klanten inzicht te geven in hun financiële situatie. Zo is een tool ontwikkeld waarmee klanten kunnen uitrekenen wat de versobering van de pensioenopbouw en de aftopping van het pensioen betekent voor de hoogte van hun partnerpensioen. Deze tool is beschikbaar voor intermediairs. Legal & General investeert hiermee in vernieuwende distributiemodellen waarmee adviseurs hun klanten effectiever en efficiënter kunnen bedienen.

11


Overlijdensrisicoverzekeringen Legal & General ziet ORV’s als core business voor een levensverzekeraar. In 2014 is de productie van ORV’s verder gedaald. Zeker losse ORV’s zijn bij uitstek bedoeld voor risico’s waar de klant zich liever niet mee bezighoudt. Bovendien is er weinig bereidheid om de in verhouding tot de premie hoge advieskosten ineens en vooraf te betalen. De markt voor ORV kenmerkt zich in toenemende mate als prijsvechtersmarkt. Het bedrijf is consequent een top vijf speler in deze markt. Legal & General heeft voor een aantal marktsegmenten de tarieven kunnen verlagen. Mede door de doorgevoerde reorganisatie, de verhoging van de keuringsgrenzen en verdere digitalisering van de processen zijn de kosten verlaagd. In 2014 is de Nabestaanden Polis sterk verbeterd. Dit product voorziet in een periodieke uitkering om een tekort van het gezinsinkomen op te vangen na overlijden van een van de kostwinners. De Nabestaanden Polis kan ook aanvullend op een aan de hypotheek gekoppelde ORV worden afgesloten of als aanvulling op het nabestaandenpensioen. Circa 85% van de ORV-omzet van Legal & General is afkomstig van het onafhankelijke intermediair. De overige 15% van banken. Voor de distributiepartners van de onderneming op het gebied van ORV bestaat een uitgebreid trainings- en informatieprogramma. In 2014 zijn er veel activiteiten ontplooid. In diverse webinars, onder andere in samenwerking met het Nibud, is bij adviseurs aandacht gevraagd voor nut en noodzaak van efficiënte advisering van nabestaandenvoorzieningen. Voor dit doel is ook de risicoscanner ontwikkeld. Met deze online tool kunnen consumenten zelf berekenen wat het tekort is in het huishoudbudget bij overlijden van een kostwinner en hoe dit kan worden opgevangen. Inmiddels hebben ruim 350 intermediairs deze tool op hun website geplaatst.

Vermogensopbouw Legal & General is marktleider in beleggingsverzekeringen. In 2014 is Legal & General opnieuw een onderscheidende aanbieder geweest op het gebied van vermogensadvies. Het bedrijf heeft van oudsher een sterke positie in de markt van uitgestelde en expirerende (oud regime) lijfrentes. Ook in 2014 was het verbeterde Particulier Pensioen Plan voor veel klanten een goed alternatief. Dit product heeft aantrekkelijke pluspunten als het gaat om het fiscaal vriendelijk uitstellen van de lijfrente-uitkering, opnames en schenkingen. Voor klanten is een nieuw verzekeringsproduct ontwikkeld voor lijfrente, kapitaalvoorziening eigen woning (KEW) evenals beleggen in box 3: Legal Beleggen. Legal Beleggen is een unit linked verzekering met dezelfde kenmerken en flexibiliteit als de bancaire beleggingsrekening. Ook de kosten zijn vrijwel gelijk. Door het uitgebreide palet aan fondsen is dit een uitstekend alternatief voor banksparen. Voor de pensioenvoorziening van de DGA heeft Legal & General het Nova Top Pensioen geactualiseerd. Deze flexibele oplossing is aangepast aan gewijzigde weten regelgeving en voorzien van nieuwe risicotarieven. Daarnaast is er een speciale DGA toolkit ontwikkeld voor het intermediair, bestaande uit 8 digitale kaarten. De toolkit is een hulpmiddel voor de adviseur om de DGA te adviseren op het gebied van zijn pensioen. In het afgelopen jaar heeft Legal & General diverse consumentenbijeenkomsten georganiseerd, waarbij aan klanten van adviseurs werd gevraagd hoe zij aankijken tegen betaling voor financieel advies, risico en rendement. En welke verwachtingen klanten hebben van een adviseur. De bijeenkomsten leverden veel waardevolle input op voor zowel de financieel adviseurs als voor Legal & General. Het stelt ons als aanbieder in staat om het begrip klantbelang centraal meer inhoud te geven.

12


Collectief Pensioen Het Prisma Pensioen is in 2014 definitief doorgebroken. Legal & General weet zich als moderne innovatieve collectief pensioenaanbieder met een hoog kwaliteits- en serviceniveau te positioneren in een zeer competitieve markt. Prisma Pensioen komt in productvergelijkingen vaak als beste naar voren. Lage pensioenlasten voor de werkgever worden gecombineerd met een ruim beleggingsaanbod met uitstekende rendementen voor de individuele deelnemers. Zowel specialistische pensioenkantoren als grote bemiddelaars wisten in 2014 Prisma Pensioen te vinden. Dit heeft gezorgd voor een stevige omzetgroei ten opzichte van 2013. Uit de Prestatie Monitor van Adfiz 2014 komt Legal & General naar voren als beste verzekeraar in de categorie Zakelijk Pensioen. Ook in 2014 heeft de maatschappij adviseurs weer gefaciliteerd door het houden van een masterclass, webinars en het organiseren van een PE-traject. In de najaarscampagne voor Prisma Pensioen is daarnaast aandacht besteed aan het vermogensmanagement, een onderdeel waarin Legal & General zich duidelijk onderscheidt. In 2015 zal de onderneming zich manifesteren als een van de beste aanbieders van beschikbare premieregelingen. Legal & General zal zich voortdurend blijven aanpassen aan de sterke veranderingen in de pensioenmarkt. Er wordt een verdere groei verwacht.

Personeel en organisatie Legal & General heeft al vele jaren een uitstekend en gemotiveerd team van deskundige en betrokken medewerkers. Het bedrijf streeft naar een hoge mate van klanttevredenheid en dat kan alleen maar gerealiseerd worden als medewerkers met plezier werken, zich gewaardeerd voelen, mogelijkheden krijgen om zich te ontplooien en zelf verantwoordelijkheid kunnen en durven nemen. In de directie van de onderneming zijn op dit moment geen vrouwen vertegenwoordigd. Bij de pensionering van een directielid dit jaar is actief gezocht naar een vrouwelijke vervanging. Helaas is dat niet gelukt maar heeft Legal & General wel een geschikte, mannelijke kandidaat gevonden. Bij toekomstige wisselingen zal wederom expliciet rekening gehouden worden met de verhouding tussen mannen en vrouwen in het bestuur. Door de reorganisatie is de personele bezetting teruggebracht van 177 fte vaste medewerkers ultimo 2013 naar 153 fte ultimo 2014 exclusief tijdelijke inhuurkrachten.Uiteraard heeft een dergelijke ingreep in een kleine, hechte organisatie als Legal & General een grote impact. De medewerkers verdienen dan ook alle lof dat zij samen de schouders eronder hebben gezet en vaak met extra inzet de werkzaamheden hebben opgepakt. Dat we in 2014 een groot aantal belangrijke doelstellingen hebben gerealiseerd, is in belangrijke mate aan deze medewerkers te danken. Voor hun inzet, flexibiliteit, en loyaliteit heeft de directie veel waardering. De verhouding tussen mannen en vrouwen blijft stabiel en is 58% respectievelijk 42% (2013:58%/42%). Legal & General is een van de grotere werkgevers van Hilversum. Veel medewerkers wonen in Hilversum en omgeving. Legal & General is een organisatie met een open cultuur. Verbindend zijn met klanten is een belangrijk thema binnen de organisatie. Klantbelang centraal is ook als onderdeel opgenomen in de functiebeschrijvingen en dit thema komt terug in de doelstellingen van alle afdelingen.

13


Voor Legal & General begint klantbelang centraal al bij de werving. De onderneming vindt het belangrijk dat medewerkers zich verantwoordelijk voelen voor de tevredenheid van de klanten en zich inzetten om de behoeften van klanten om te zetten in oplossingen. De medewerkers van Legal & General beschikken over de nodige ervaring, zijn getraind in het omgaan met klanten en zijn betrokken bij de organisatie. Ook zijn zij bereid zichzelf te ontwikkelen. In 2014 heeft 79% van de medewerkers een opleiding of training gevolgd. Met betrekking tot de integriteit van medewerkers wordt in het kader van beoordelingscyclus jaarlijks getoetst op de naleving van de Gedragscode Verzekeraars. Ook wordt jaarlijks bij de beoordeling de Verklaring Gedragscode Belangenverstrengeling en Marktmisbruik ondertekend door de medewerkers. Binnen Legal & General is er aandacht voor diversiteit. Het bedrijf streeft naar een diverse personeelssamenstelling en benut de verschillende achtergronden en kwaliteiten van de medewerkers. Door met deze verschillen rekening te houden biedt de onderneming medewerkers kansen zich optimaal te ontplooien en in te zetten. Mede vanuit maatschappelijke betrokkenheid en goed werkgeverschap streeft Legal & General ernaar jaarlijks een aantal scholieren en/of studenten een stageplaats aan te bieden. In 2014 heeft de onderneming 4 stagiaires de mogelijkheid geboden om hun opleidingservaring bij Legal & General in de praktijk te brengen. De maatschappij hecht veel waarde aan het welzijn van de medewerkers en een gezonde balans tussen werk en privé. Thuiswerken is een van de onderwerpen die een positieve bijdrage levert aan deze balans. Een groot aantal van de medewerkers maakt regelmatig gebruik van de thuiswerkfaciliteiten die geboden worden. In 2013 is er een verzuimbeheersingsproject succesvol uitgerold binnen de gehele organisatie. Het uitgangspunt van dit project was aandacht voor inzetbaarheid, focus op preventie en het gezamenlijk komen tot een andere kijk op verzuim. In 2014 heeft Legal & General voor alle leidinggevenden een korte herhalingstraining verzorgd. Mede hierdoor heeft het bedrijf ook in 2014 een laag ziekteverzuimpercentage van 2,1%. Duurzame inzetbaarheid van medewerkers zal ook in 2015 een belangrijk thema binnen de organisatie zijn. Eind 2014 heeft Legal & General voor de vierde keer een Medewerkers Tevredenheid Onderzoek (MTO) gehouden. Het was de tweede keer dat Legal & General Nederland deelnam aan het jaarlijkse MTO van Legal & General Group. Binnen het onderzoek was er aandacht voor onder andere de volgende thema’s: jouw werk, jouw welzijn en leren en ontwikkelen. Het responspercentage van Legal & General Nederland was 88%, 92% van de medewerkers gelooft erin dat hij/zij bij een integer bedrijf werkt en ruim 93% voelt zich betrokken bij de doelstelling van Legal & General om de beste levensverzekeraar van Nederland te zijn. Percentages waar Legal & General trots op is.

In 2015 focus op verzekeren Legal & General heeft in 2014 haar positie in de top 10 van individuele levensverzekeraars versterkt. Door de focus op risico-technische producten, collectief pensioen en vermogensadvies met beleggingsverzekeringen (drie-pijler strategie) wil de onderneming ook in 2015 de markt out performen. Met concurrerende ORV tarieven wordt een lichte groei verwacht van de productie van ORV. Voor individuele pensioenopbouw is de ambitie om een goed alternatief te bieden voor bancaire beleggingsproducten met een onderscheidend beleggingsaanbod. Dit geeft een solide basis voor uitbouw van de positie als beleggingsverzekeraar. Voor collectief pensioen wordt verdere groei verwacht.

14


Naast de productontwikkelingen zullen vernieuwende distributieconcepten worden ontwikkeld. Zo wordt gestart met een online aanvraagmodule voor ORV die intermediairs op hun website kunnen plaatsen. Ook worden ten behoeve van het intermediair tools ontwikkeld om het adviesproces efficiënter te maken. Voor de betrokken en enthousiaste medewerkers van de organisatie betekent dit extra mogelijkheden om zich te ontwikkelen. De financiële kengetallen van de maatschappij en het perspectief voor 2015 en verder zijn onveranderd gezond.

De Nationale Pensioendialoog; vraagtekens bij de verplichtstelling Het Nederlandse pensioenstelsel is de laatste jaren ter discussie gesteld. Tegenvallende beleggingsrendementen, vergrijzing en langere levensverwachting hebben gemaakt dat de droom van een zorgeloos pensioen in de orde van grootte van 70% van het laatst genoten salaris wreed is verstoord. Al meerdere jaren indexeren de meeste pensioenfondsen niet meer en vele fondsen hebben de rechten van de deelnemers zelfs gekort. Politiek is de afgelopen jaren weinig voortgang geboekt en de gekozen oplossing, die per 1 januari van kracht is geworden, is door de staatssecretaris zelf al als een tussenoplossing benoemd. Vandaar een nationale pensioendialoog. Daaraan heeft Legal & General als pensioenverzekeraar een bijdrage geleverd met een pleidooi voor het loslaten van de grote én de kleine verplichtstelling.

De grote verplichtstelling De grote verplichtstelling is een ministerieel besluit, dat bepaalt dat in een bedrijfstak aangesloten ondernemingen het pensioen van hun werknemers in het bedrijfstakpensioenfonds moeten onderbrengen. Belangrijkste argumenten voor deze verplichting zijn solidariteit en collectiviteit. De achterliggende bedoeling was oorspronkelijk echter om concurrentie op deze arbeidsvoorwaarde te voorkomen. Als pensioen een in geld vertaalbare arbeidsvoorwaarde is dan is dit geen sterk argument om concurrentie te verbieden. Het zou immers gelijk staan met het verbieden van salarisonderhandelingen. De solidariteit tussen oud en jong wordt juist door het huidig stelsel met zijn verplichtingen uitgehold. Voor zover er structurele elementen van herverdeling zijn in het pensioenstelsel, zoals de doorsneepremie, moeten ze op korte termijn worden geëlimineerd om het draagvlak van onderlinge solidariteit te behouden. Solidariteit tussen goede en slechte risico’s is niet aan de orde aangezien de Wet op de Medische Keuringen verbiedt om voor pensioen te keuren ofwel te selecteren. Blijft over de solidariteit tussen de laag- en de hoogopgeleiden, waarbij de eersten meebetalen aan het langer leven van de laatsten. Dit is een ongewenste situatie, die binnen de verplichtstelling moeilijk is op te lossen. Solidariteit kan op basis van sterftetafels en daarvoor is geen verplichtstelling nodig. De collectiviteit tenslotte. In dat kader is de in de herfst van 2014 verschenen studie van Centraal Plan Bureau (CPB) en Netspar relevant: Pensioen in discussie. Hierin wordt geconcludeerd, dat er weliswaar nog een klein voordeel is voor de collectiviteit, aangezien tegenvallers over meerdere generaties kunnen worden uitgesmeerd. Maar behalve dat dit een relatief klein voordeel is, mag ook hier de vraag worden gesteld of een dergelijke deling van de lasten goed te verdedigen valt. Bijvoorbeeld omdat meer dan 10% van de werkzame bevolking als zzp’er actief is. En dit aandeel groeit. Voor het overige kan de collectiviteit ook op andere, individuele wijze worden ingevuld bijvoorbeeld door in grote indexfondsen te beleggen tegen lage kosten. Dat het afschaffen van de grote verplichtstelling de kleine ondermijnt is geen serieus argument. Iets behouden, waarvan het nut in twijfel wordt getrokken, omdat iets anders wellicht dan ook in twijfel wordt getrokken. Als dit zo is dan zou die twijfel wel eens terecht kunnen zijn.

15


De kleine verplichtstelling Dus de eerste stap is van pensioenfondsverplichting naar pensioenverplichting. Deze zogenoemde kleine verplichting wordt in de cao afgesproken en houdt in dat de werkgever pensioen aanbiedt als arbeidsvoorwaarde. De aspirant werknemer heeft hier verder geen enkele zeggenschap over. Indien hij in dienst treedt wordt circa 15 tot 20% van zijn bruto salaris gebruikt voor de aangeboden pensioenregeling die wordt ondergebracht bij een pensioenfonds of in een verzekerde regeling. Het is geld van de werknemer, maar het wordt in een grote pot gestopt en hij moet maar afwachten wat daar tegen de tijd dat hij van zijn pensioen gaat genieten nog uitkomt. Dat werkte prima in de tijd dat een levenslange carrière binnen een bedrijf eerder regel dan uitzondering was. En tegenvallers met het premieinstrument konden worden opgevangen. Vergrijzing, langere levensverwachting en tegenvallende rendementen op de financiële markten hebben hieraan een einde gemaakt. Het vertrouwen van de gemiddelde werknemer in pensioenfondsen is de afgelopen jaren dan ook stelselmatig teruggelopen en nu met 57% op een dieptepunt aangekomen. De legitimiteit van een verplichte regeling, waarvan 43% van de deelnemers geen vertrouwen meer in heeft is op zijn minst problematisch. Het CPB heeft berekend, dat het pensioentekort ten gevolge van de huidige onderdekking nog een stuk groter is dan van het stoppen met de doorsneepremie zonder compensatie. Daarom zou een logische, volgende stap zijn om het eigendomsrecht van de werknemer op zijn pensioenopbouw helder te definiëren en hem vervolgens keuzes te bieden in beleggingsbeleid. Automatische deelname, maar geen verplichting Rest de vraag waarom een werknemer gedwongen moet worden deel te nemen aan een regeling. Niet ten onrechte claimen voorstanders van deze dwang, dat anders mensen zeker geen pensioen zullen opbouwen. Of dat schrikbeelden van een verpauperde generatie toekomstige ouderen rechtvaardigt staat nog te bezien. Juist het feit, dat de werknemer geen enkele zeggenschap heeft over zijn pensioen, maakt hem onbewust onbekwaam om dit onderwerp op te pakken en zich eigen te maken. Als de overheid pensioenbewustzijn wil bevorderen dan past het geven van eigen verantwoordelijkheid daarin prima. En natuurlijk zal pensioen niet het favoriete onderwerp worden op feesten en verjaardagspartijtjes, maar dat geldt wel voor meer dingen, waarvoor de gemiddelde burger toch wordt geacht zelf zorg te dragen. Nu is het voorstel ook niet om gelijk pensioen als een vrije keuze van de individuele werkgever en werknemer te laten. Maar wat is er op tegen om iedere werkgever te verplichten een regeling aan te bieden en de werknemer daaraan automatisch te laten deelnemen, tenzij hij dit expliciet niet wil? Dus wel het automatisme van sparen binnen een regeling, maar dan met helder eigendomsrecht en beleggingskeuzes, maar niet de dwang om deel te nemen. Het is dan een eigen verantwoordelijkheid geworden, die zal leiden tot grotere betrokkenheid en bewustere keuzes.

Twee jaar provisieverbod Als we na twee jaar provisieverbod terugkijken dan gebeuren de dingen, die voor die tijd waren voorspeld. Zowel de goede dingen als de slechte. Helaas wegen de slechte voor de consument zwaarder. Bovendien zijn er ontwikkelingen die niet waren voorspeld en die evaluatie en herziening alleen maar meer noodzakelijk maken.

De klant centraal Door het provisieverbod is het de klant volstrekt duidelijk geworden dat hij de adviseur betaalt en navenante eisen mag stellen aan de diensten die worden geleverd. De adviseur is er voor de klant en kan niet meer worden gestuurd door de aanbieder middels beloning, tenminste voor zover de implementatie van de regelgeving waterdicht is. En voor zover dit niet leidt tot gebonden advies ten koste van onafhankelijk advies. Het bewustzijn van de klant, dat hij moet betalen en hoeveel hij moet betalen is sterk toegenomen. De illusie van gratis advies is doorgeprikt en dat is een goede zaak.

16


Onderverzekering Anderzijds leidt dit bewustzijn van hoeveel de klant wel moet betalen in veel gevallen tot het niet afnemen van een financieel product, omdat de klant het niet kan ofwel niet wil betalen. Niet afnemen leidt tot verdere onderverzekering van de gemiddelde Nederlander. De verkoop van niet aan hypotheek gebonden overlijdensrisicoverzekeringen bijvoorbeeld is de afgelopen twee jaar drastisch teruggelopen. Niet verwonderlijk voor een product dat zelden wordt gehaald door de klant, maar bijna altijd wordt gebracht. Dat betekent dat de adviseur niet alleen de noodzakelijkheid van de kosten van een product van gemiddeld 25 euro per maand moet aantonen, wat zeer wel doenbaar is, maar tegelijkertijd zijn eigen nota van gemiddeld 430 euro moet zien te verkopen, wat vrijwel ondoenlijk is. Het alternatief is dat de klant zelf gaat klussen voor zijn hypotheek of aanvullende pensioenvoorziening met alle voorspelbare ongelukken van dien. Met een geconstateerd financieel analfabetisme van 70% van de bevolking leidt dit tot ongelukken en een verplichte test op de financiële kennis en ervaring voor diezelfde gemiddelde Nederlander zal daaraan niet veel veranderen. Sluipwegen gezocht en gevonden Ondertussen is de AFM de loodgieter, die alle lekken mag dichten. Of na veel studie moet vaststellen dat hier sprake is van een uitzonderingssituatie en dat hier een kraan mag worden gemonteerd. Dat kost uiteraard extra geld en dat geld moet de sector betalen. De sector zal dat doorberekenen aan de klant en dus betaalt de klant voor controles op iets waarvoor hij niet heeft gevraagd en waarvan hij desgevraagd graag ook weer zou af willen komen. Bovendien worden er voortdurend sluipwegen gezocht en gevonden zoals marketingovereenkomsten tussen adviseurs en aanbieders voor een plek op hun website of rekening courant saldi met verlengde termijnen of kortingen, die de adviseur namens de aanbieder aan de klant mag aanbieden, zodat de klant daarmee de adviseur kan betalen. Onduidelijk is het verder hoe door de aanbieder gefinancierde adviseurs zouden moeten worden gecontroleerd. Verschraling van het producten het fondsenassortiment Voor de diversiteit van het aanbod in fondsen van derde partijen is het provisieverbod voor beleggingsondernemingen funest. Hiermee hadden de banken een aarzelend begin gemaakt, maar dit aanbod is nu sterk gereduceerd, omdat banken geen fee op fondsen van derden willen of kunnen vragen. Dus heeft de consument weer als vanouds voornamelijk de keuze tussen een huisfonds of een huisfonds. Door de druk op het verdienmodel bij de banken, lees door het wegvallen van provisie, is de drang om producten uit eigen huis te verkopen sterk toegenomen. En behalve dat dit wat betreft compliance wel goed geregeld zal zijn leidt het toch tot de vraag of de klant altijd het beste, meest passende of goedkoopste product krijgt. De weg is ingeslagen naar eenvoudige massaproducten, one size fits all, uit eigen huis, die de klant liefst zelf dan op internet moet afsluiten. Uiteraard biedt dit mogelijkheden voor de onafhankelijke adviseur, maar dat is nergens als een van de doelstellingen van het provisieverbod geformuleerd. Goedkoop is duurkoop Ogenschijnlijk is het advies goedkoper geworden door het provisieverbod. En inderdaad is de klant bij de bank goedkoper uit voor een hypotheekadvies dan voorheen. Tegelijkertijd kan worden gesteld dat diezelfde goedkope adviesprijs de banken helpt om kunstmatig de rente te hoog te houden. En dat dit laatste zo is, is volgens de consumentorganisaties een feit. Diezelfde lage prijs voor een hypotheekadvies dwingt de onafhankelijke adviseur ook tot aanpassing van zijn tarieven. En dat leidt wellicht tot een marktwerking, die ongewenst is. Namelijk tot goedkopere maar ook kwalitatief mindere adviezen. Als alles namelijk toch tegen een eenheidsprijs over de toonbank gaat dan zou het wel eens zou kunnen zijn dat de inventarisatie van zaken rondom de hypotheek zoals de beste risicodekking of een arbeidsongeschiktheidsdekking of een dekking tegen werkeloosheid erbij inschieten. Het moet immers uit de lengte of uit de breedte komen. Kortom vooralsnog geen reden tot juichen. Hoe eerder zorgvuldig wordt geëvalueerd en waar nodig herzien, hoe beter. 17


Positief over 2015 Langzaam begint het sentiment te veranderen. Na zes jaren crisis lijkt de verzekeringssector zich weer op te richten. Niet dat komend jaar alles nu hosanna is en niet dat de pijn die het doet al is vergeten, maar er gloort licht aan de horizon. Gestadig neemt het vertrouwen van de consument in de financiële sector toe. Veranderingen in de cultuur, sectorbreed, beginnen hun vruchten af te werpen. Veel adviseurs hebben hun nieuwe verdienmodel ingericht, verleggen hun aandacht meer en meer van product naar adviesmoment en dat blijkt te werken. Nieuwe initiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond. En al zal dit allemaal niet leiden tot direct meer omzet in 2015 en sectorbreed wellicht zelfs nog tot een daling, voor een flexibele niche speler als Legal & General is het glas half vol en niet half leeg. De personeelsbezetting is afgestemd op de omzet en blijft naar verwachting stabiel. Door scherpe sturing op de kosten zal de kostenratio in 2015 zich nog iets kunnen verbeteren. Het investeringsbudget ligt ook iets lager dan het niveau van 2014 en wordt onder meer aangewend voor het inrichten van de organisatie op Solvency II en noodzakelijke verbeteringen in het pensioenplatform. Ook in 2015 zal de maatschappij haar klanten zekerheid bieden en zal de onderneming hen samen met hun adviseur helpen vermogen op te bouwen voor later. Nu voor later. Dat is waar Legal & General als verzekeraar voor staat. Gestaag doorwerken om zaken mogelijk te maken voor de klant en daarmee voor de Nederlandse samenleving. Het is allemaal niet spectaculair, het oogt zelfs saai voor de buitenstaander en hoge kijkcijfers zullen er nooit mee gehaald worden, maar verzekeringen zijn wel de noodzakelijke bouwstenen, die het fundament vormen onder een moderne samenleving. Dat is ook waar de sector zich op moet richten in een tijd, waarin de markt tegenzit, de politiek en de toezichthouder wedijveren om nog meer regels over de sector uit te strooien en de publieke opinie om het voorzichtig te zeggen de sector niet altijd van de beste zijde belicht. Zo zijn er in het toch nog wat verdorde landschap van 2015 voldoende groene scheuten voor de onafhankelijke adviseur en voor Legal & General, als intermediaire verzekeraar. Samen kunnen er vernieuwende concepten in de markt worden gezet om de klant te ondersteunen in de inventarisatie van zijn financiële boedel en hem helpen dromen voor de toekomst of dromen voor zijn kinderen financieel mogelijk te maken.

Hilversum, 25 maart 2015

Drs. A.T. Dolders Algemeen directeur

18

GOVERNANCE EN MAATSCHAPPELIJK BELEID

Code Verzekeraars Missie, kernwaarden en strategie onderstrepen beginselen Code Verzekeraars Legal & General herkent veel van haar missie, kernwaarden en strategie in de beginselen van de Code Verzekeraars (Code). De maatschappij spant zich voortdurend in om de beginselen te onderhouden en daar waar nodig te herzien. Enkele voorbeelden zijn: • Opleidingsprogramma 2014 voor de leden van Directie en Raad van Commissarissen; • Toepassing van Klant Belang Centraal principe in de hele organisatie; • Beloningsbeleid in lijn gebracht met nieuwe wettelijke eisen. Legal & General draagt hiermee bij aan het verbeteren van het functioneren van de Nederlandse financiële sector en aan het herstel van vertrouwen in de financiële sector.

Toepassing Code in de praktijk Per 1 juli 2013 geldt het principe dat een verzekeraar in haar jaarverslag en op haar website vermeldt op welke wijze zij invulling geeft aan de afzonderlijke bepalingen van de Code. In de bijlage bij dit jaarverslag geeft Legal & General invulling aan dit principe. Dit overzicht is ook beschikbaar op de website www.landg.nl.

Corporate social responsibility Onderdeel van de Code is de invulling van maatschappelijke betrokkenheid door de organisatie en de medewerkers. Al diverse jaren staat corporate social responsibility (CSR) hoog op de agenda. In 2014 zijn op een vijftal aandachtsgebieden doelstellingen geformuleerd en plannen ontwikkeld en uitgevoerd. De intranetsite “Wat ons Beweegt” is verder uitgebouwd. Er is informatie te vinden over het CSR-beleid en de voortgang die er wordt geboekt. Ook worden collega’s uitgenodigd actief deel te nemen aan diverse programma’s en activiteiten. Uitgangspunt bij het formuleren van het CSR-beleid zijn de wensen van klanten en stakeholders op dit gebied en de richtlijnen van Legal & General Group. Daarnaast is aansluiting gezocht bij wat door het Verbond van Verzekeraars is opgenomen in de Code met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. De overtuiging is dat de economische prestatie van de onderneming alleen kan verbeteren als CSR integraal onderdeel uitmaakt van de bedrijfsvoering. Klanten en stakeholders verwachten dit. En daarbij voorzien contacten met klanten en stakeholders de onderneming van een bredere kijk op maatschappelijke ontwikkelingen. Dit helpt Legal & General bij de ontwikkeling van nieuwe business-concepten. CSR omvat een breed terrein met daarbinnen diverse aandachtsgebieden. Legal & General hanteert de volgende vijf aandachtsgebieden: - Klant en markt - Medewerkers en maatschappij - Duurzaam beleggen - Ketenverantwoordelijkheid - Energie en grondstoffen

19


Op elk van deze terreinen heeft Legal & General in 2014 activiteiten ontplooid. De uitvoering van de activiteiten is belegd in een taskforce CSR waar managers als trekker zijn benoemd met ieder een specifiek aandachtsgebied. De totale aansturing is belegd bij de commercieel directeur. Hieronder volgt een samenvatting van de activiteiten in 2014.

Klant en markt Een belangrijk uitgangspunt van de Code is “het centraal stellen van de klant als voorwaarde voor continuïteit van de verzekeraar”. Met betrekking tot deze visie is Legal & General al sinds jaar en dag van mening dat het bestaansrecht van de onderneming bestaat uit het creëren van meerwaarde voor klanten en andere stakeholders. Om het bewustzijn van klanttevredenheid te vergroten worden een aantal klantprocessen continu gemeten op klanttevredenheid. Klanten worden per e-mail gevraagd een rapportcijfer te geven en een review van hun ervaringen. Deze informatie wordt op diverse TV-schermen op kantoor permanent getoond. Klanten die een slechte score doorgeven worden gebeld. Verder wordt elk jaar een groot onderzoek gehouden onder klanten. Ten opzichte van de resultaten van vorig jaar zijn de scores op het gebied van begrijpelijkheid van de communicatie en het klantcontact via telefoon en e-mail verbeterd. Voor specifieke thema’s worden onderzoeken gehouden via een vast klantpanel. Bijvoorbeeld om de begrijpelijkheid van brieven te toetsen. Dit klantpanel is in 2014 voor vier onderwerpen ingezet. Voor onderzoek onder intermediairs worden eveneens panels gebruikt. In 2014 is bij intermediairs onder meer onderzoek gedaan naar de belangstelling voor nieuwe proposities voor ORV en de waardering voor het afsluitproces van een collectief pensioen. Om de financiële bewustwording van klanten te vergroten zijn diverse video’s en tools ontwikkeld. Bijvoorbeeld een video met straatinterviews over nabestaandenvoorzieningen. Ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van Legal & General in Nederland hebben klanten via intermediairs het aanbod gekregen voor een gratis digitaal abonnement op het Financieele Dagblad. De reacties hierop zijn bijzonder positief. Ook dit past in financiële educatie van klanten.

Medewerkers en maatschappij Naast de reguliere zaken ten behoeve van professionele ontwikkeling van personeel is een aantal nieuwe initiatieven ontplooid om medewerkers te ondersteunen in hun persoonlijke ontwikkeling. Er is in 2014 intensief samengewerkt met Sherpa, een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Met hen is een programma opgezet voor het verlenen van vrijwilligerswerk. Elke medewerker kan per jaar een aantal uren besteden aan activiteiten binnen Sherpa. In 2014 zijn er tien activiteiten georganiseerd. Zoals vaartochten en wandelingen. Maar bijvoorbeeld ook een bezoek aan de luchthaven Schiphol. Totaal hebben 70 collega’s een bijdrage geleverd. Ook is er door een tiental medewerkers een bijdrage geleverd aan de landelijke actie NL-Doet. Legal & General Group heeft ook een CSR-Award beschikbaar gesteld voor medewerkers die in hun eigen tijd vrijwilligerswerk verrichten. Een van de medewerkers uit Nederland is genomineerd als finalist in de verkiezing van “The Chairmans Award 2014”. Medewerkers kunnen elk kwartaal een goed doel aandragen waarvoor zij zich inzetten of waarmee zij zich verbonden voelen. Vanuit Legal & General wordt een doel geselecteerd en een financiële bijdrage gegeven. Om gezond gedrag bij medewerkers te stimuleren is Legal & General een sponsorovereenkomst aangegaan met de City Run Hilversum. In 2014 is met Sherpa wederom een team met hardlopers opgesteld. Vanuit Legal & General hebben 25 medewerkers meegelopen.

20


Duurzaam beleggen Legal & General onderkent haar maatschappelijke verantwoordelijkheden als potentiële investeerder in landen en bedrijven. Daarom houdt de maatschappij bij haar beleggingsactiviteiten bewust en actief rekening met de invloed van maatschappelijke criteria, sociale aspecten en milieu afwegingen. De wijze waarop de onderneming hieraan uitvoering geeft, is vastgelegd in haar duurzaam beleggingsbeleid. Voor de beleggingen is het uitgangspunt dat Legal & General niet belegt in landen en bedrijven die betrokken zijn bij onder andere vormen van corruptie, milieuvervuiling, kinderen dwangarbeid en controversiële wapens. De onderneming belegt niet in landen die een veroordeling van de Verenigde Naties achter hun naam hebben staan. Voor investeringen in landen en bedrijven wordt gewerkt met een uitsluitingenlijst. Deze lijsten worden jaarlijks bijgewerkt. Voor een groot gedeelte van de portefeuille maakt de onderneming gebruik van externe asset managers. Er worden afspraken gemaakt met deze partijen om minimaal hetzelfde strikte duurzaam beleggingsbeleid te volgen als Legal & General. De onderneming toetst jaarlijks of de beleggingen vallend onder haar intern beheerd vermogen (in zowel landen als bedrijven) voldoen aan de door de maatschappij gestelde duurzaamheidscriteria. Legal & General monitort op kwartaalbasis of de door haar aangestelde asset managers zich aan de gestelde duurzaamheidscriteria houden. Tevens onderzoekt de onderneming de fondsen uit het door haar aan polishouders aangeboden fondsenpalet periodiek op de activiteiten op het gebied van duurzaamheid conform het duurzaam beleggingsbeleid. Elk jaar doet De Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) een onderzoek over duurzaam beleggen onder verzekeraars: de Benchmark Verantwoord Beleggen door Verzekeraars in Nederland. Onder meer wordt gemeten hoe klanten worden geïnformeerd over het beleggingsbeleid. Vorig jaar was Legal & General de grootste stijger in het onderzoek. Dit jaar is de maatschappij verder gestegen.

Ketenverantwoordelijkheid Het belang dat Legal & General hecht aan maatschappelijk verantwoord ondernemen is in 2014 bij de externe partijen waar de onderneming zaken mee doet verder uitgedragen. Het intermediair, de bestaande relaties en tevens degene die vanaf 2014 nieuw worden aangesteld, hebben een document ontvangen waarin enerzijds een aantal voorbeelden van gebieden worden genoemd waarop Legal & General zich actief inzet voor het maatschappelijk belang. Anderzijds is weergegeven hoe, eventueel op kleinere schaal, het intermediair haar steentje kan bijdragen aan verantwoord ondernemen. Voor leveranciersrelaties is tevens het procurement beleid op dit gebied uitgerold. Veel leveranciers waar zaken mee wordt gedaan, zeker de grotere bedrijven, hebben zelf al beleid op het gebied van verantwoord ondernemen. Legal & General verwacht dan ook van deze relaties dat ze ten minste kinderarbeid tegengaan en inspanningen verrichten om het milieu minder te belasten. Energie en grondstoffen Op het gebied van energiebesparing is 2014 een jaar van oogsten. Veel initiatieven om te komen tot een reductie van ons energieverbruik zijn al gestart in 2013. Met het vervangen van de verlichting was het energieverbruik van het kantoorpand al met ruim 10% teruggebracht. Net voor het nieuwe stookseizoen is ook de oude CV-ketel vervangen waardoor het gasverbruik met 40% gereduceerd is. In 2014 zijn nieuwe maatregelen genomen zoals bijvoorbeeld het aanpassen van de software van de airco’s zodat de airco’s tijdens de warme periode met grote regelmaat automatisch uitgeschakeld worden in ruimtes die op dat moment niet in gebruik zijn. Ook het aanbrengen van aanwezigheidsdetectie in diverse ruimten heeft tot extra besparingen geleid. Het licht is uit als er niemand aanwezig is. Totaal is in 2014 nog eens 15% minder elektriciteit gebruikt.

21


Eigen energie opwekken In 2014 heeft Legal & General met zonnepanelen bijna 5% van het eigen elektra verbruik zelf geproduceerd. Eind 2014 zijn er nog extra panelen geplaatst waardoor in 2015 ongeveer 8% van de elektriciteit zelf wordt geproduceerd.

Wagenpark Bij het vervangen van auto’s is in alle gevallen de CO2-uitstoot sterk gereduceerd. In de parkeergarage zijn 2 laadstations geplaatst voor plug-in hybrids. Door de inzet van hybride techniek en spaardiesels is de gemiddelde uitstoot van het wagenpark met 22% gereduceerd.

22


Governance principes Onderdeel van de Code zijn richtlijnen voor de wijze waarop een onderneming goed, efficiënt en verantwoord moet worden geleid en op welke wijze hierover verantwoording wordt afgelegd. Op de website van Legal & General, www.landg.nl, staat een actueel overzicht van de wijze waarop de onderneming de aanbevelingen van de Code toepast. Dit overzicht is tevens bijlage bij dit jaarverslag. Hieronder wordt meer specifiek ingegaan op de sturing op de kennis van de bestuurders, het risicomanagement, audit en beloningsbeleid.

Kennis directie en raad van commissarissen De directie en raad van commissarissen bespreken de ontwikkelingen in de financiële markten en, indien relevant, de wijzigingen in weten regelgeving. Het strategische plan, opgesteld door de directie, moet aangeven wat Legal & General strategisch wil gaan doen in die wijzigende omgeving. Om dat plan goed te kunnen beoordelen en te bespreken met de directie wordt in het opleidingsprogramma van commissarissen specifiek aandacht geschonken aan de onderwerpen: weten regelgeving & toezicht, compliance, financiële markten en producten van de maatschappij, beloningsbeleid en de processen binnen Legal & General. Risicomanagement Voor het management van Legal & General is het managen van risico’s een belangrijk onderdeel van zijn activiteiten. Daarbij worden niet alleen financiële risico’s beoordeeld maar ook risico’s zoals operationele risico’s, verkooprisico’s, reputatierisico, compliance risico en counterparty risico. Legal & General opereert volgens het model van drie verdedigingslinies. De eerste linie zijn de operationele afdelingen die zelf verantwoordelijk zijn voor het beheren en beheersen van hun risico’s. De tweede linie vormt de gespecialiseerde afdelingen en functionarissen zoals risicomanagement, compliance en actuariaat. Vanuit hun specialisme ondersteunen zij de business bij het identificeren, beoordelen en mitigeren van risico’s. Vanuit iedere overlegstructuur binnen de eerste en tweede linie van de onderneming worden de geïdentificeerde risico’s aan de risk en compliance commissie, gekwalificeerd en gekwantificeerd, voorgelegd. De commissie beoordeelt deze risico’s en bewaakt de genomen maatregelen. Dit hele proces wordt ondersteund met een risicomatrix die alle categorieën risico’s onderling weegt. De raad van commissarissen en de door haar benoemde commissies, de audit commissie en de risk commissie vormen samen met de internal auditor de derde line of defence. Zowel de audit commissie als de risk commissie zijn in het verslagjaar vier maal bijeen geweest. Met de onafhankelijk accountant en de externe actuaris is eenmaal vergaderd en zijn de belangrijkste punten uit de managementletter en het actuariële rapport besproken. In de audit commissie is veelvuldig gesproken over de geboekte resultaten en de situatie op de financiële markt. Ook zijn de audit rapporten van de internal auditor besproken en is de voortgang van de managementacties onderwerp van gesprek geweest.

23


De risk commissie heeft alle gerapporteerde risico’s en voorgenomen beheersmaatregelen vanuit de eerste en tweede linie besproken. De kwartaal rapportages van de risk appetite zijn onderwerp van gesprek geweest. Geen enkele rapportage heeft geleid tot het nemen van extra management maatregelen. In het verslagjaar zijn diverse policies geactualiseerd en besproken. Regelmatig bespreekt de risk commissie met het management een strategisch risico. Dit jaar is uitvoerig stilgestaan bij de ontwikkelingen op individuele levensverzekeringsmarkt en de rentemarkt. De uitkomsten van de own risk and solvency assessment (ORSA) op het strategisch plan 2015-2017 zijn besproken en opgenomen in de ORSA rapportage die naar DNB is toegezonden. Uit deze ORSA is gebleken dat Legal & General ook onder stress-scenario’s voldoet aan de Solvency II criteria. Bij het formuleren van de scenario’s is rekening gehouden met risico’s als gevolg van marktontwikkelingen (waaronder concurrentieverhoudingen en distributie) en wijzigingen in financiële markten die van invloed zijn op de onderneming. De financiële risico’s die Legal & General onderkent zijn het verzekeringsrisico, het renterisico, het kredietrisico, en het liquiditeitsrisico. De maatschappij beperkt het verzekeringsrisico primair door spreiding in de portefeuille en producten evenals herverzekering. Renterisico wordt door middel van een zogenaamd ‘asset and liability management’ (ALM) model bewaakt. De onderneming probeert de rentegevoeligheid van bezittingen zo optimaal mogelijk af te stemmen op de rentegevoeligheid van de verplichtingen. Dit renterisico is grotendeels afgedekt. Legal & General heeft daardoor op marktwaarde ook geen negatief effect gevoeld van de dalende rente, met op International Financial Reporting Standards (IFRS) basis zelfs een positief effect. Door de verlaging van de spreads is het aandeel van credits gestegen naar de bovenkant van de norm. De gemiddelde rating van de gehele portefeuille is hierdoor gedaald van A+ naar A. Het liquiditeitsrisico beschouwt Legal & General als een laag risico omdat voldoende liquide beleggingen beschikbaar zijn om deze, indien noodzakelijk (denk aan pandemie scenario’s), snel om te zetten in liquide middelen. Omdat de onderneming voldoende cash capaciteit heeft, is geen behoefte aan externe financiering. Legal & General maakt voor de uitoefening van haar bedrijfsactiviteiten als verzekeringsmaatschappij gebruik van financiële instrumenten. Naast een portefeuille derivaten beschreven in note 5 van de toelichting op de balans, bestaat deze uit reguliere monetaire elementen als beleggingen en verplichtingen.

Internal audit Legal & General Nederland heeft een fulltime internal audit functie ingericht. Deze internal auditor is in dienst van Legal & General en houdt zich bezig met het onafhankelijk toetsen van de processen binnen Legal & General Nederland. De internal audit functie is hiërarchisch gepositioneerd onder de algemeen directeur en functioneel onder de audit commissie (bestaande uit twee commissarissen en een extern lid). De internal auditor stelt jaarlijks een auditplan op met een horizon van drie jaar en stemt de resultaten af met het management en de audit commissie. Alle activiteiten van alle entiteiten binnen Legal & General zijn hierbij in scope. Het auditplan wordt jaarlijks vastgesteld door het management en de audit commissie. De rapportages met de bevindingen evenals de te nemen managementacties van de uitgevoerde audits, worden met het management en de audit commissie besproken. In 2014 zijn er geen nieuwe internal audits uitgevoerd vanwege een vacature op deze positie. Vanaf 1 januari 2015 is de functie weer bezet en zullen de werkzaamheden zoals beschreven weer gaan plaatsvinden.

24


Beloningsbeleid Het beloningsbeleid is een belangrijk onderdeel van de Governance Principes. Legal & General heeft in 2011 een beloningsbeleid opgesteld dat is goedgekeurd door de remuneratiecommissie van Legal & General en door DNB. De remuneratiecommissie van de onderneming bestaat uit de drie leden van de raad van commissarissen van Legal & General. Naast het goedkeuren van het beloningsbeleid is de remuneratiecommissie verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging ervan en zorgt zij voor een periodieke toetsing. Tevens is de commissie verantwoordelijk voor het voorbereiden van beslissingen over belonen en houdt ze rechtstreeks toezicht op de beloning van de medewerkers in functies van identified staff. Het beloningsbeleid van Legal & General is zo opgesteld dat het een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid is dat in lijn is met de strategie en risicobereidheid, doelstellingen en waarden van Legal & General. Het beloningsbeleid wordt jaarlijks gereviewd door Human Resources, Compliance en Risk Management. Internal audit heeft in 2014 een interne beoordeling gedaan op de naleving van het beloningsbeleid door Legal & General.

Identified staff Voor een aantal functies binnen Legal & General geldt dat de werkzaamheden die de medewerkers in die functies uitvoeren zodanig zijn dat ze het risicoprofiel van Legal & General materieel kunnen beïnvloeden. Deze functies zijn aangemerkt als identified staff. Ook de controlefuncties worden aangemerkt als identified staff. Legal & General heeft vastgesteld welke functionarissen dit betreft. Vaste beloning identified staff Voor het vaste onderdeel van het beloningsgedeelte gelden drie beoordelingscriteria: klantgerichtheid (inclusief zorgplicht), expertise en resultaatgerichtheid. Binnen deze beoordelingscriteria worden medewerkers gestimuleerd om: - - -

zelf de kwaliteit van de dienstverlening te toetsen; klantgericht te handelen vanuit de zorgplichtgedachte; bij het realiseren van resultaten en het stellen van doelen alleen geoorloofde risico’s te nemen, integer te blijven en dit uit te dragen, ook bij interne druk op de resultaten.

De beoordeling voor het vaste deel van de beloning gebeurt door de leidinggevende in afstemming met zijn leidinggevende. Voor de algemeen directeur gebeurt dit door de remuneratiecommissie. De beoordelingen gaan van onvoldoende tot uitmuntend. De verhogingen behorend bij de beoordeling zijn identiek voor alle medewerkers van de organisatie en lopen van 0% tot 5% totdat het maximum van de schaal wordt bereikt.

25


Variabele beloning identified staff De prestatiecriteria van het variabele onderdeel van het beloningsbeleid zijn gekoppeld aan de strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General. Dit onderdeel kent vier financiële doelstellingen en vijf persoonlijke doelstellingen, die overwegend kwalitatief van aard zijn. De parameters van de vier financiële doelstellingen zijn het operationele IFRS resultaat, nieuwe productie, embedded value (EEV) en rendement op eigen vermogen (ROE). Het opstellen en beoordelen van de doelstellingen voor medewerkers geschiedt door de direct leidinggevende en zijn leidinggevende. Voor het opstellen en beoordelen van de doelstellingen van de directie is de remuneratiecommissie verantwoordelijk. Voor het variabele onderdeel van het beloningsbeleid van Legal & General gelden de volgende uitgangspunten: - - - - -

per functie bestaat een passende verhouding tussen vast salaris en variabele beloning; de opbouw van de hoogte van de variabele beloning kent een lineaire of trapsgewijze vorm; in de variabele beloning wordt gewerkt met meerdere doelstellingen en meerdere prestatieniveaus per doelstelling; er wordt niet alleen gewerkt met individuele, maar ook met groeps- of bedrijfsdoelstellingen; voor de medewerkers in controlefuncties geldt dat hun beloning gebaseerd is op de verwezenlijking van de doelstellingen waar hun functie op is gericht, onafhankelijk van de resultaten van de bedrijfsonderdelen waar ze toezicht op houden; - er wordt rekening gehouden met het effect van de prestaties op lange termijn en in de variabele beloning kan worden ingegrepen.

Toekenningsbeleid variabele beloning identified staff De variabele beloning wordt voor 50% in geld en voor 50% in aandelen Legal & General uitgekeerd. Van de variabele beloning wordt in beginsel 60% onvoorwaardelijk uitgekeerd en 40% voorwaardelijk voor een periode van drie jaar. Na deze periode vindt een herbeoordeling plaatst om te bepalen of de variabele beloning onvoorwaardelijk wordt toegekend dan wel naar beneden moet worden bijgesteld. Voor de directieleden geldt dat wanneer het variabele deel van de beloning meer of gelijk is aan 75% van het vaste salaris, 40% onvoorwaardelijk wordt uitgekeerd en 60% voorwaardelijk voor een periode van drie jaar. Voor het variabele deel dat in aandelen wordt toegekend, geldt een retentieperiode van een jaar waarin de aandelen niet verzilverd mogen worden. Jaarlijks wordt de variabele beloning van de medewerkers vastgesteld door de remuneratiecommissie. Dit toekenningsbeleid heeft in 2014 tot de volgende beloning geleid*: Beloning 2014 uitgesplitst naar vast en variabel Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal

Vast 864.687 895.648 1.760.335

Variabel 502.724 227.980 730.704

Totaal 1.367.411 1.123.628 2.491.039

Variabele beloning uitgesplitst naar cash en aandelen Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal

Cash 251.362 113.990 365.352

Aandelen 251.362 113.990 365.352

Totaal 502.724 227.980 730.704

Voorwaardelijk toegekende beloning uitgesplitst naar verworven en niet verworven Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal

Verworven

Niet verworven 260.460 91.192 351.652

Totaal

121.132 68.394 189.526

381.592 159.586 541.178

* Betreft beloning ultimo boekjaar in dienst zijnde identified staff medewerkers 26


Risicoanalyse beloningsbeleid Legal & General heeft door een externe partij een risicoanalyse laten uitvoeren op haar beloningsbeleid. In de conclusie van dit assessment wordt gesteld dat Legal & General medewerkers aanstuurt op klantgerichtheid en op een goede en begrijpelijke communicatie over de producten en dat medewerkers actief gericht zijn op risicobeheersing. Bovendien is er een strikt beleid voor de aanstelling van assurantiekantoren en worden deze kantoren, indien aangesteld, getraind op het toepassen van de producten van de maatschappij. Verder wordt in de risicoanalyse geconcludeerd dat het beloningsbeleid van Legal & General zes elementen bevat die volgens de principes van het beheerst beloningsbeleid als risicofactor kunnen worden gekwalificeerd. De opgevoerde risicofactoren zijn gemitigeerd of geaccepteerd. Het beloningsbeleid is per 1 januari 2015 aangepast aan de wettelijke vereisten van de Wet beloningsbeleid financiële ondernemingen (Wbfo). Dit is vooruitlopend op de definitieve inwerkingtreding van deze wet per 7 februari 2015.

25 maart 2015

Drs A.T. Dolders Algemeen directeur

27

PERSONALIA DAGELIJKSE BELEIDSBEPALERS OP GROND VAN WFT

Drs. A.T. Dolders (60), algemeen directeur Nationaliteit: Nederlandse In functie: Sinds 2001 Opleiding: Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Utrecht, Bedrijfseconomie, ISW Utrecht, Informatica, EXIN Utrecht

Aandachtsgebieden: Eindverantwoordelijk voor de realisatie van de strategische en tactische doelstellingen, HRM, Compliance

Nevenfuncties: Lid Sectorbestuur Arbeidsvoorwaarden Verbond van Verzekeraars

Drs. P.C. de Bruijne, AAG MBA (53), financieel directeur Nationaliteit: Nederlandse In functie: Sinds maart 2014 Opleiding: Actuariële Wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam, Master of Business Administration, IAE Aix-Marseille

Aandachtsgebieden: Finance & Control, Actuariaat, ICT, Riskmanagement Nevenfuncties: Voorzitter Pensioenfonds Legal & General

28

FINANCIEEL JAARVERSLAG GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER (voor winstbestemming) (in duizenden Euro’s)

Toelichting 2014 2013 Materiële vaste activa Vastgoedbeleggingen Geactiveerde acquisitiekosten

1 5.034 4.789 2 841 1.200 3 23.167 27.485

Financiële activa 4 Aandelen - Voor verkoop beschikbaar 0 0 - Tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 765.760 690.662 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 24.315 23.256 - Tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 1.414.996 1.440.852 Leningen en vorderingen 30.708 39.360 Derivaten 5 18.034 31.048 Vorderingen op herverzekeraars 6 2.620 2.925 Liquide middelen 7 71.391 33.243 Totaal activa

2.356.866

2.294.820

Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal 8 19.059 19.059 Herwaarderingsreserves 9 483 538 Overige reserves 176.712 166.244 Totaal Eigen Vermogen

196.254

185.841

Verplichtingen Verzekeringscontracten 10 1.992.748 1.982.543 Beleggingscontracten 223 308 Netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten 11 92 0 Latente belastingen 12 31.516 24.027 Derivaten 5 44.927 34.143 Vennootschapsbelasting 13 11.281 13.193 Handels- en overige crediteuren 14 79.825 54.765 Totaal verplichtingen

2.160.612

2.108.979

Totaal eigen vermogen en verplichtingen 2.356.866 2.294.820

De toelichtingen op pagina 34 t/m 79 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

29

FINANCIEEL JAARVERSLAG

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER HET JAAR EINDIGEND OP 31 DECEMBER (in duizenden Euro’s)

Toelichting 2014 2013

Verdiende premies eigen rekening en andere omzet Bruto premies 16 248.610 Uitgaande herverzekeringspremies 16 -14.315 Overige opbrengsten 17 1.229 235.524

235.956 -13.777 272 222.451

Opbrengsten uit beleggingen Directe opbrengsten uit beleggingen 18 51.954 58.674 Gerealiseerde resultaten van vastrentende waarden tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 35.571 22.769 Herwaarderingen op vastrentende waarden tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 54.071 -56.818 (On)gerealiseerde resultaten derivaten tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening -4.804 18.932 Gerealiseerde resultaten op aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winst-en verliesrekening -1.901 481 Herwaarderingen op aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 56.970 48.404 Netto-inkomsten 427.385

314.893

Uitkeringen en voorzieningen Bruto uitkeringen 19 Aandeel herverzekeraars 19 Bruto mutatie voorziening voor levensverzekering Aandeel herverzekeraars Totale uitkeringen en voorzieningen

280.226 -5.264 -28.765 34 246.231

297.333 -4.781 10.120 305 302.977

Kosten Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten 20 16.715 18.733 Operationele kosten 21 20.138 18.845 Beleggingslasten 3.060 2.954 Totale kosten 39.913 40.532 Resultaat vóór belastingen Belasting op het resultaat 22 Resultaat na belastingen

84.495 21.297 63.198

28.130 7.106 21.024

De toelichtingen op pagina 34 t/m 79 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

30


GECONSOLIDEERD OVERZICHT TOTAAL RESULTAAT (in duizenden Euro’s)

Toelichting

Resultaat boekjaar Bedragen die mogelijk alsnog in w&v worden verwerkt - Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 4

2014

2013

63.198

21.024

0

0

Bedragen die niet in w&v worden verwerkt - Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting 1 - Herwaardering pensioenverplichtingen, na belasting 11 Overig

55 -720 -10

Overig totaal resultaat

-785

-19

Totaal resultaat

62.413

21.005

-

-111

94 -2

Het resultaat boekjaar en het totaal resultaat komen volledig toe aan de aandeelhouders van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Geen van de door Legal & General Nederland, als onderdeel van het totaal resultaat gepresenteerde posten, die zijn verwerkt via het eigen vermogen komen in latere jaren in aanmerking voor verwerking via de winsten verliesrekening.

De toelichtingen op pagina’s 34 t/m 79 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

31


GECONSOLIDEERD OVERZICHT MUTATIES IN HET EIGEN VERMOGEN (in duizenden Euro’s)

Toelichting Gestort en Herwaar- opgevraagd derings- kapitaal reserves 2014 Balanswaarde 1 januari 19.059 Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting 0 1 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 0 4 Herwaardering pensioenverplichtingen, na belasting 0 11 Overig Overig totaal resultaat Resultaat boekjaar Totaal resultaat Dividend Balanswaarde 31 december

0 0 0 0

Dividend Balanswaarde 31 december

Totaal

166.244 185.841

-55

0

-55

0

0

0

0

-720

-720

0 -10 -10 -55 -730 -785 0 63.198 63.198 -55 62.468 62.413

0 19.059

2013 Balanswaarde 1 januari 19.059 Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting 0 1 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 0 4 Herwaardering pensioenverplichtingen, na belasting 0 11 Overig Overig totaal resultaat Resultaat boekjaar Totaal resultaat

538

Overige reserves

0 483

-52.000 -52.000 173.674 193.216

649

161.128 180.836

-111

0

-111

0

0

0

0

94

94

0 0 -2 -2 0 -111 92 -19 0 0 21.024 21.024 0 -111 21.116 21.005 0 19.059

0 538

-16.000 -16.000 166.244 185.841

Geen van de door Legal & General Nederland als onderdeel van het totaal resultaat gepresenteerde posten die zijn verwerkt via het eigen vermogen komen in latere jaren in aanmerking voor verwerking via de winsten verliesrekening.


32


GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT (in duizenden Euro’s)


Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstromen uit hoofde van resultaat boekjaar Premieontvangsten Betaalde herverzekeringspremies Betaalde uitkeringen en claims Betaalde operationele kosten Betaalde commissie Ontvangen rente inkomsten Ontvangen dividenden Betaalde belastingen

254.113 -17.105 -289.860 -24.823 -5.797 35.551 16.472 -13.432

Netto toename/(afname) in beleggingen Aankopen financiële activa 4 Verkopen en lossingen financiële activa

-1.532.326 1.650.259

233.811 -12.714 -272.020 -27.188 -10.764 47.633 11.730 3.362

-1.820.186 1.872.475

Overige 961 1.444 Totaal kasstroom uit operationele activiteiten

74.013

27.583

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Netto toename/afname in vaste activa Investering vaste activa 1 -937 Verkopen vaste activa 72

-200 0

Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten

-865

-200

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Betaalde dividenden

-35.000

-16.000

Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten

-35.000

-16.000

Netto toename/(afname) liquide middelen 38.148 11.383 Liquide middelen aanvang boekjaar 7 33.243 21.860 Liquide middelen einde boekjaar

7 71.391

33.243

Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen, met uitzondering van deposito’s met een looptijd langer dan drie maanden. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De geldmiddelen die in de verworven groepsmaatschappij aanwezig zijn, zijn op de aankoopprijs in mindering gebracht. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen.


33


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING

Algemeen Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V., statutair en feitelijk gevestigd Laapersveld 68, 1213 VB te Hilversum (hierna te noemen Legal & General of Legal & General Nederland), is opgericht op 1 maart 1984 en is een 100%-dochter van Legal & General Overseas Holdings Ltd. te Londen, een onderdeel van Legal & General Group Plc. Legal & General Nederland houdt zich bezig met pensioenverzekering, levensverzekeringalsmede bancaire producten voor de Nederlandse markt. Met betrekking tot de vennootschappelijke jaarrekening is artikel 402 van Titel 9 BW2 toegepast.

Waarderingsgrondslagen De waarderingsgrondslagen worden hierna behandeld. Deze grondslagen zijn, tenzij anders vermeld, gedurende de gehele verslagperiode van toepassing geweest. De jaarrekening is opgesteld en goedgekeurd door de directie en Raad van Commissarissen voor publicatie op 25 maart 2015.

Grondbeginselen Deze jaarrekening is overeenkomstig BW 2 Titel 9, artikel 362 opgesteld op grond van de IFRS zoals goedgekeurd door de Europese Unie en zoals deze standaarden van toepassing zijn op boekjaren beginnend op 1 januari 2014. De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld uitgaande van Titel 9 Boek 2 BW, gebruik makend van de mogelijkheid om in de enkelvoudige jaarrekening dezelfde grondslagen toe te passen als in de geconsolideerde jaarrekening. Legal & General heeft de volgende nieuwe (wijzigingen op) IFRS standaarden en IFRIC interpretaties in het onderhavige boekjaar toegepast: - IFRS 10, IFRS 12 en IAS 27 - Beleggingsinstellingen - IAS 32 Financiële instrumenten: Presentatie: Salderen van financiële activa en financiële verplichtingen - IAS 36: Bijzondere waardevermindering van activa - IAS 39 Financiële instrumenten: Opname en waardering - Vernieuwing van derivaten en voortzetting van hedge accounting - IFRIC 21 Heffingen van overheidswege Toepassing van deze standaarden met ingang van 1 januari 2014 heeft geen effect gehad op de financiële uitkomsten en de toelichtingen daarop. Legal & General Nederland heeft geen standaarden vervroegd toegepast. Het betreft hier de volgende standaarden, welke in komende boekjaren van kracht zullen worden: - IFRS 9 Financiële instrumenten , van kracht per 1 januari 2018 - IFRS 14 Overlopende posten uit hoofde van tariefregulering1, van kracht per 1 januari 2016 - IAS 19 Personeelsbeloningen – Toegezegdpensioenregelingen: Werknemersbijdragen, van kracht per 1 juli 2014 - Jaarlijkse verbeteringen van IFRSs, cyclus 2010-2012 (gepubliceerd december 2013), van kracht per 1 juli 2014 - Jaarlijkse verbeteringen van IFRSs, cyclus 2011-2013 (gepubliceerd december 2013), van kracht per 1 juli 2014

34

FINANCIEEL JAARVERSLAG De wijzigingen met een mogelijk belangrijke impact op de financiële positie of de resultaten worden hieronder toegelicht. De introductie van IFRS 9 ‘Financiële instrumenten: opname en waardering’ introduceert gewijzigde (striktere) voorwaarden waaronder financiële activa op geamortiseerde kostprijs en financiële verplichtingen op reële waarde kunnen worden verantwoord. Aangezien Legal & General nagenoeg al haar financiële activa reeds op reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen in de winsten verliesrekening heeft staan en geen financiële verplichtingen op reële waarde verantwoord, heeft IFRS 9 naar verwachting beperkte impact. IFRS 9 is onderverdeeld in 3 fasen waarbij het vorenstaande fase 1 betreft. Fase 2 ziet op wijzigingen in impairment regelgeving terwijl fase 3 nieuwe regels aan hedge accounting gaat stellen. Beide elementen hebben een beperkte dan wel geen invloed op de financiële huishouding van Legal & General. De jaarrekening is gebaseerd op historische kostprijs. Uitzonderingen hierop vormen de op marktwaarde gebaseerde herwaardering van gebouwen en terreinen, onroerend goed ten behoeve van verhuur (vastgoedbeleggingen), voor verkoop beschikbare financiële activa, financiële activa tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winsten verliesrekening, derivaten, beleggingscontracten alsmede een gedeelte van de verzekeringsverplichtingen. De jaarrekening luidt in Euro waarbij bedragen in de tabellen zijn getoond in EUR 1.000. De Euro is zowel de functionele als de presentatievaluta.

Gebruik van schattingen Het opstellen van de jaarrekening brengt met zich mee dat Legal & General aannames, schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de gerapporteerde posten in de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening, en op de voorwaardelijke vorderingen en verplichtingen per de datum van de jaarrekening. Het betreft met name aannames, schattingen en veronderstellingen in het kader van vaststellen van voorzieningen uit hoofde van verzekeringscontracten (inclusief langleven risico en marktrente), het bepalen van de reële waarde van activa en verplichtingen, het vaststellen van bijzondere waardeverminderingen (onder andere debiteuren), personeelsbeloningen en geactiveerde acquisitiekosten. De schattingen en veronderstellingen met betrekking tot actuele feiten, gebeurtenissen en, tot op zekere hoogte, toekomstige gebeurtenissen en handelingen zijn naar het beste weten van het management gemaakt. Wanneer belangrijke aannames zijn toegepast door het management dan is dit opgenomen in de betreffende paragraaf in de toelichting. De feitelijke uitkomsten kunnen uiteindelijk, en mogelijk in belangrijke mate, afwijken van die schattingen.

Consolidatie In de consolidatie worden de financiële gegevens opgenomen van Legal & General Nederland alsmede haar groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarover zij onder andere door haar hoedanigheid van financier door feitelijke omstandigheden macht en derhalve ‘control’ heeft. Deelnemingen zijn alle maatschappijen waarover Legal & General ‘control’ heeft. Legal & General heeft ‘control’ als zij blootgesteld is aan dan wel rechten heeft op variabele rendementen vanuit haar betrokkenheid bij de onderneming en zij vanuit haar positie de mogelijkheid heeft deze rendementen te beïnvloeden. Deelnemingen worden in de consolidatie betrokken vanaf het moment waarop Legal & General ‘control’ verkrijgt en worden gedeconsolideerd vanaf het moment dat niet langer ‘control’ aanwezig is. Hieronder vallen groepsmaatschappijen waarover zij hetzij overheersende zeggenschap kan uitoefenen, hetzij de centrale leiding heeft, hetzij de organisatorische verbondenheid van dien aard is dat sprake is van feitelijke zeggenschap. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen waarin Legal & General Nederland direct of indirect overheersende zeggenschap kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid van de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechten die direct kunnen worden uitgeoefend op balansdatum. Onder IFRS 10 hoeven beleggingsentiteiten de beleggingen waarover zij ‘control’ hebben niet mee te consolideren. Dit raakt Legal & General niet aangezien zij zelf geen beleggingsentiteit is. 35

FINANCIEEL JAARVERSLAG Groepsmaatschappijen worden voor 100% in de consolidatie betrokken. Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. De volgende groepsmaatschappijen zijn in de consolidatie betrokken aangezien sprake is van overheersende zeggenschap (eerste 2 groepsmaatschappijen) of organisatorische verbondenheid (laatste 4 groepsmaatschappijen): • Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. (100%) • Legal & General Nederland Beleggingen B.V. (100%) • Legal & General Nederland Beheerder B.V. (100%) • Stichting Beleggersgiro Legal & General Nederland • Stichting Bewaarder Legal & General Nederland • Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland De reden van consolidatie van de 3 stichtingen in termen van IFRS 10 betreft zoals reeds bovenstaand in de grondslag vermeld het hebben van overwegende beslissingsbevoegdheid door “feitelijke omstandigheden” en het recht hebben op een variabel rendement “in de hoedanigheid van financier”. De consolidatie van Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. brengt het risico tot uitdrukking dat tegenvallende marktontwikkelingen en/of (exploitatie) resultaten ten aanzien van het door Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij gehouden pand negatieve financiële effecten op vermogen en resultaat van Legal & General Nederland kunnen hebben. Hetzelfde geldt ten aanzien van de consolidatie van Legal & General Nederland Beleggingen B.V. en Legal & General Beheerder B.V. Specifiek voor deze entiteit speelt het feit dat deze aan de bij de WfT gestelde minimum kapitaalseis van een beleggingsonderneming moet blijven voldoen. Stichting Beleggersgiro Legal & General Nederland en Stichting Bewaarder Legal & General Nederland zijn beide rechtstreekse deelnemingen van Legal & General Beleggingen BV en worden derhalve door deze laatste meegeconsolideerd. In de enkelvoudige jaarrekening worden als rechtstreekse deelnemingen van Legal & General Nederland in de balans onder deelnemingen verantwoord: • Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. (100%) • Legal & General Nederland Beleggingen B.V. (100%) • Legal & General Nederland Beheerder B.V. (100%) • Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland Alle rechtspersonen hebben statutaire zetel te Hilversum. Legal & General belegt voor de unit-linked verzekeringen waarbij de polishouders het beleggingsrisico dragen in externe beleggingsfondsen. De belangen van Legal & General zijn van dusdanige omvang dat de maatschappij geen overwegende zeggenschap of invloed van betekenis heef ten aanzien van deze fondsen. De belangen die Legal & General in deze extern beheerde beleggingsfondsen zijn sterk verspreid. De Stichtingen Beleggersgiro en Bewaarder zijn opgericht in verband met het aanbieden van de in het directieverslag genoemde (bancaire) vermogensopbouwproducten. Legal & General Nederland Beleggingen B.V. en beide stichtingen is op een aantal elementen dusdanig financieel en organisatorisch met elkaar verbonden dat sprake is van feitelijke overwegende zeggenschap. Om deze reden zijn beide stichtingen met ingang van boekjaar 2011 in de consolidatie van de groep betrokken. Consolidatie heeft geen effect op resultaat en vermogen.

36

FINANCIEEL JAARVERSLAG Per 17 juni 2014 is door Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. bekend gemaakt de bancaire activiteiten te beëindigen. Als onderdeel hiervan is het Legal & General Paraplufonds per eind november geliquideerd. Voor de overige entiteiten die gelieerd zijn aan de bancaire activiteiten (Legal & General Nederland Beleggingen B.V., Legal & General Beheerder B.V., Stichting Legal & General Beleggersgiro alsmede Stichting Legal & General Bewaarder) is het liquiditatieproces per jaareinde onderhanden. Dit zal naar verwachting gedurende het eerste half jaar van 2015 afgewikkeld worden. De Stichting Personeelsaandelenplan is ultimo 2012 opgericht teneinde het beheer van de aan personeel toegekende bonusaandelen in Legal & General Group Plc. in een onafhankelijke stichting onder te brengen. Ook voor deze stichting geldt echter dat op een aantal elementen dusdanige organisatorische verbondenheid aanwezig is dat sprake is van een groepsmaatschappij. Om deze reden is de Stichting Personeelsaandelenplan in de consolidatie betrokken.

Vreemde valuta De functionele valuta is de Euro. Transacties en de daaruit voortvloeiende baten en lasten in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum. Monetaire activa en verplichtingen luidend in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Valutakoersverschillen ontstaan bij de omrekening van monetaire activa en verplichtingen worden in de winsten verliesrekening verantwoord. Er zijn geen niet monetaire activa en verplichtingen die in vreemde valuta luiden.

Materiële vaste activa De gebouwen en terreinen voor eigen gebruik worden gewaardeerd op reële waarde zoals jaarlijks door externe onafhankelijke taxateurs bepaald. Deze waardering wordt minimaal jaarlijks einde boekjaar gedaan. Winsten en verliezen ten gevolge van herwaardering worden toegevoegd respectievelijk onttrokken aan de via het eigen vermogen gevormde herwaarderingsreserve. Indien de actuele waarde onder de oorspronkelijke boekwaarde op basis van historische kostprijs uitkomt, wordt het meerdere ten laste van de winsten verliesrekening afgewaardeerd. De opstallen worden lineair afgeschreven over de gebruiksduur welke is gesteld op 30 jaar. Deze gebruiksduur wordt jaarlijks getoetst. Op de eigen grond wordt niet afgeschreven. De overige materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingprijs verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de geschatte gebruiksduur en de eventuele restwaarde van de desbetreffende activa. De geschatte gebruiksduur van de materiële vaste activa bedraagt voor: • kantoorinventaris 5 jaar • informatieverwerkende apparatuur 5 jaar • vervoermiddelen 5 jaar • overige 5 jaar Winsten en verliezen als gevolg van verkoop van materiële vaste activa worden verwerkt in de winsten verliesrekening.

Vastgoedbeleggingen Vastgoedbeleggingen zijn niet in gebruik bij de groep en worden aangehouden om lange termijn huurrendement te realiseren. Voltooide vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd op door marktgegevens ondersteunde reële waarde zoals bepaald door gekwalificeerde externe taxateurs. Deze waardering wordt minimaal jaarlijks einde boekjaar gedaan. Reële waardeveranderingen worden opgenomen in de winsten verliesrekening en verantwoord onder opbrengst uit beleggingen.

Geactiveerde acquisitiekosten Kosten die direct zijn toe te rekenen aan de productie van nieuwe verzekeringscontracten worden geactiveerd, mits de kosten kunnen worden gedekt uit toekomstige marges uit deze contracten. De geactiveerde acquisitiekosten voor levensverzekeringscontracten worden afgeschreven over een periode van 5 jaar. Bij onnatuurlijk verval van polissen kan de betaalde afsluitprovisie worden teruggevorderd. Het terug te vorderen bedrag bestaat in de hoofdregel uit het niet afgeschreven gedeelte van de afsluitprovisie voor deze polissen. 37


Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De vennootschap beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde.

Financiële activa Legal & General Nederland classificeert haar aandelen en vastrentende waarden óf als financiële activa, gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via de winsten verliesrekening, óf als voor verkoop beschikbare financiële activa óf als beleggingen tot einde looptijd aangehouden. De classificatie is afhankelijk van het doel waarvoor de beleggingen werden verkregen en wordt door Legal & General Nederland bepaald bij de eerste opname in de balans. De categorie ‘financiële activa tegen reële waarde met waardeveranderingen in de winsten verliesrekening’ kent twee subcategorieën: beleggingen die voldoen aan de definitie van beleggingen aangehouden voor handelsdoeleinden en beleggingen die Legal & General Nederland bij eerste opname verkiest aan te duiden als gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen in de winsten verliesrekening (hierna ‘niet aangehouden voor handelsdoeleinden’ genoemd). Beleggingen gerubriceerd als ‘aangehouden voor handelsdoeleinden’, ‘niet aangehouden voor handelsdoeleinden’ en ‘beschikbaar voor verkoop’ worden gewaardeerd op hun reële waarde. Wijzigingen in de reële waarde van beleggingen aangehouden voor handelsdoeleinden en beleggingen die niet worden aangehouden voor handelsdoeleinden worden in de winsten verliesrekening opgenomen in de periode waarin deze optreden. Behoudens bijzondere waardeverminderingen worden wijzigingen in de reële waarde van beleggingen die worden gerubriceerd als beschikbaar voor verkoop via het overig resultaat verwerkt in een specifieke herwaarderingsreserve beleggingen. Onder beleggingen tot einde looptijd aangehouden vallen beleggingen met vaste of bepaalbare betalingen en een vaste looptijd waarvan de maatschappij stellig voornemens en in staat is deze aan te houden tot het einde van de looptijd. De portefeuille bestaat uitsluitend uit langjarige deposito’s. Eerste waardering vindt plaats tegen reële waarde. Vervolgwaardering vindt onder aftrek van amortisatie plaats. Aan- en verkopen van beleggingen worden op het moment van de transactie, dat wil zeggen de datum waarop Legal & General Nederland zich verplicht tot aankoop of verkoop van de activa (“trade date”), verwerkt tegen reële waarde. De transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de eerste verwerving van beleggingen worden afhankelijk van de gekozen waardering na de eerste verwerking als volgt opgenomen: • voor beleggingen geclassificeerd als reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen via de winsten verliesrekening in de winsten verliesrekening; • voor beleggingen geclassificeerd als voor verkoop beschikbaar worden de transactiekosten verwerkt in de eerste waardering. Bij verkoop worden de transactiekosten in de winsten verliesrekening verwerkt; • voor beleggingen geclassificeerd als tot einde looptijd aangehouden of als leningen en vorderingen worden de transactiekosten verwerkt in de eerste waardering. Door toepassing van de effectieve rentemethode worden de transactiekosten als onderdeel van de amortisatie in de winsten verliesrekening verwerkt. Bij obligaties en andere vastrentende beleggingen tegen reële waarde inclusief transactiekosten wordt de rentetoerekening jaarlijks in de winsten verliesrekening op basis van de geamortiseerde kostprijs bepaald. Hierbij wordt het verschil tussen de aanvangswaarde en de toekomstige aflossing met behulp van de effectieve rentemethode in de vorm van amortisatie ten laste of ten gunste van de winsten verliesrekening gebracht. De geamortiseerde kostprijs wordt bij aanvang gelijk gesteld aan de reële waarde inclusief de transactiekosten.

38

FINANCIEEL JAARVERSLAG Beleggingen gewaardeerd tegen reële waarde worden gemeten met behulp van de reële waarde hiërarchie zoals verderop in deze grondslagen beschreven. De reële waarde van beleggingen wordt gebaseerd op genoteerde biedkoersen of ontleend aan kasstroommodellen. De reële waarde van niet-genoteerde aandelen wordt geschat met behulp van toepasselijke price/earnings- of price/cashflow ratio’s, die zijn aangepast voor de specifieke omstandigheden van de uitgevende instelling. Wanneer beleggingen gerubriceerd als beschikbaar voor verkoop worden verkocht of een bijzondere waardevermindering hebben ondergaan, worden de cumulatieve wijzigingen in de reële waarde overgeboekt van de herwaarderingsreserve beleggingen naar de winsten verliesrekening.

Leningen en vorderingen Leningen en vorderingen (financiële activa) met vaste looptijd worden verwerkt op het moment dat de lening ter beschikking van de kredietnemer wordt gesteld. Waardering van deze leningen en vorderingen, met uitzondering van leningen welke bij initiële opname zijn aangewezen als ‘tegen reële waarde met verantwoording van waardeveranderingen in de winsten verliesrekening’, vindt plaats tegen geamortiseerde kostprijs met gebruikmaking van de effectieve rentemethode, waar nodig rekening houdend met bijzondere waardeverminderingen. De transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de eerste verwerving van leningen en vorderingen worden verwerkt in de eerste waardering. Door toepassing van de effectieve rentemethode worden de transactiekosten als onderdeel van de amortisatie in de winsten verliesrekening verwerkt. Oninbare leningen en vorderingen worden afgeboekt als bijzondere waardevermindering. Eventuele ontvangen bedragen na afboeking worden ten gunste van de winsten verliesrekening gebracht. Voor de verwerking van eventuele bijzondere waardeverminderingen op leningen en vorderingen wordt verwezen naar paragraaf a van de grondslag over “Bijzondere waardevermindering”.

Derivaten Onder afgeleide financiële instrumenten (derivaten) vallen renteswaps, een constant maturity swap (verkocht juli 2014 met een netto opbrengst van EUR 14.7 miljoen) en een floor. Naast de meer gangbare renteswaps en floor is de Constant Maturity Swap (CMS) een variant op de Interest Rate Swaps. Bij de CMS worden kasstromen, gebaseerd op een korte rente (zoals Euribor) uitgewisseld tegen kasstromen gebaseerd op een langer rentetarief (bijvoorbeeld de 15 jaar Swaprente). Deze langere rente wordt periodiek aangepast aan het dan geldende tarief. De eerste verwerking van derivaten op de balans geschiedt tegen de reële waarde, die doorgaans gelijk is aan de verkrijgingsprijs. Transactiekosten vormen geen onderdeel van de verkrijgingsprijs. Daarop volgende waardeveranderingen worden in de winsten verliesrekening verantwoord. Reële waarden worden ontleend aan genoteerde marktprijzen of, indien deze niet beschikbaar zijn, met behulp van waarderingstechnieken zoals contante waardemethoden of optiewaarderingmodellen. Derivaten worden opgenomen als activa in geval van een positieve reële waarde en als verplichtingen in geval van een negatieve reële waarde. De voor derivaten betaalde premies (= verkrijgingsprijs) worden als een actief op de balans opgenomen vanaf de datum van aankoop en weerspiegelen de reële waarde op die datum. Derivatencontracten kunnen zowel ter beurze als niet ter beurze (over-the-counter of OTC) worden verhandeld. Ter beurze verhandelde derivaten zijn gestandaardiseerd en omvatten bepaalde optiecontracten, de reële waarde is gebaseerd op hun officiële notering. OTC derivaten komen op individuele basis tot stand door onderhandelingen tussen de contractpartijen en omvatten swaps. Derivaten zijn onderhevig aan verschillende risico’s, waaronder markt-, liquiditeits- en kredietrisico. Deze risico’s zijn vergelijkbaar met die van de onderliggende financiële instrumenten. De reële waarde van OTC derivaten is bepaald op basis van waarderingsmethoden, rekening houdend met onder meer verwachte toekomstige kasstromen en waarneembare marktvariabelen zoals rente en volatiliteit. De nominale gecontracteerde bedragen van derivaten worden niet als activa of verplichtingen op de balans opgenomen, omdat zij niet de potentiële winsten of verliezen van dergelijke transacties weergeven. De gecontracteerde bedragen zijn vermeld in paragraaf 5 van de toelichting.

39


Reële waardebepaling Financiële activa die in een actieve markt worden verhandeld zijn op basis van hun officiële notering gewaardeerd (“niveau 1” van de “Reële waarde hiërarchie”). De reële waarde van beleggingen is gebaseerd op hun biedkoersen. De niet genoteerde financiële activa zijn gewaardeerd op basis van een waarderingstechniek, waarbij marktconforme veronderstellingen worden gehanteerd (“niveau 2”). Legal & General classificeert voornamelijk enkele niet beursgenoteerde fondsen (onder aandelen) alsmede onderhandse leningen (onder vastrentende waarden) als “niveau 2” beleggingen. Zie de tabel zoals opgenomen onder paragraaf 4. Legal & General heeft geen financiële activa verantwoord op basis van een waarderingsmethode zonder gebruik van (significante) waarneembare marktvariabelen (“niveau 3”).

Gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten Ongerealiseerde resultaten als gevolg van reële waardeveranderingen worden bij financiële activa en derivaten tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winsten verliesrekening, verwerkt in de winsten verliesrekening in de periode waarin deze plaatsvinden. Gerealiseerde resultaten worden hierbij bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde en de oorspronkelijke kostprijs. Ongerealiseerde resultaten als gevolg van reële waardeveranderingen van voor verkoop beschikbare financiële activa worden verwerkt in de herwaarderingsreserves onder het eigen vermogen, tenzij sprake is van een bijzondere waardevermindering. Indien sprake is van een bijzondere waardevermindering, worden de reële waardeveranderingen verwerkt in de winsten verliesrekening. Gerealiseerde herwaarderingen (bijvoorbeeld als gevolg van verkoop) worden vanuit het eigen vermogen verwerkt in de winsten verliesrekening.

Bijzondere waardevermindering Legal & General Nederland beoordeelt periodiek de boekwaarde van de beleggingen. Indien de boekwaarde van de belegging de reële waarde significant en/of gedurende een langere periode overtreft, wordt de boekwaarde verlaagd ten laste van de winsten verliesrekening in de periode waarin de waardevermindering is opgetreden. Voor de bepaling van de omvang van bijzondere waardeverminderingen worden de onderstaande grondslagen toegepast:

(a) Financiële activa opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs Een financieel actief of een groep van financiële activa opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs wordt geacht een bijzondere waardevermindering te hebben ondergaan, als er objectieve aanwijzingen zijn dat de waarde is verminderd als gevolg van gebeurtenissen die zich na de eerste verwerking in de balans hebben voorgedaan (een ‘tot verlies leidende gebeurtenis’) en als deze gebeurtenis invloed heeft op de geschatte toekomstige kasstromen. Onder objectieve aanwijzingen dat een financieel actief of een groep van financiële activa een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan, worden mede verstaan waarneembare feiten die onder de aandacht van Legal & General Nederland komen met betrekking tot de volgende tot verlies leidende gebeurtenissen: • aanzienlijke financiële problemen van de uitgevende instelling of de schuldenaar; • contractbreuk, zoals wanbetaling of het herhaaldelijk niet nakomen van rente- of aflossingsverplichtingen; • faillissement van de kredietgever of een financiële reorganisatie; • het wegvallen van een actieve markt voor dat specifieke actief vanwege financiële problemen; • waarneembare gegevens die erop wijzen dat er sprake is van een meetbare afname van de geschatte toekomstige kasstroom uit een groep van financiële activa sinds de eerste verwerking van deze activa in de balans, hoewel de afname nog niet is waar te nemen bij de afzonderlijke financiële activa van Legal & General Nederland, waaronder: - nadelige veranderingen in de betalingsstatus van kredietnemers van Legal & General Nederland; - nationale of economische omstandigheden die samenhangen met wanbetaling op activa van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland beoordeelt eerst of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardevermindering van financiële activa die ieder afzonderlijk significant zijn. 40

FINANCIEEL JAARVERSLAG Als Legal & General Nederland vaststelt dat er geen objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardevermindering van een individueel beoordeeld financieel actief, ongeacht of dit actief al dan niet significant is, wordt dit actief toegevoegd aan een groep financiële activa met vergelijkbare kenmerken qua kredietrisico, waarna deze groep collectief wordt beoordeeld op bijzondere waardevermindering. Activa die afzonderlijk op bijzondere waardevermindering worden beoordeeld en waarvoor een bijzondere waardevermindering wordt opgenomen, worden niet betrokken bij een collectieve beoordeling op bijzondere waardevermindering. Indien er objectieve aanwijzingen zijn dat zich een bijzondere waardevermindering heeft voorgedaan met betrekking tot kredieten en vorderingen die tegen geamortiseerde kostprijs zijn opgenomen, wordt het bedrag van de waardevermindering bepaald op het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de contante waarde van de toekomstige geschatte kasstromen, verdisconteerd tegen de oorspronkelijk effectieve rentevoet van het financieel actief. Toekomstige kredietverliezen worden niet in aanmerking genomen. De waardevermindering wordt ten laste van de winsten verliesrekening gebracht. Voor een financieel actief met variabele rente wordt de actuele, in het contract vastgestelde effectieve rentevoet gebruikt als disconteringsvoet voor het bepalen van de bijzondere waardevermindering. Indien in een latere periode het bedrag van de bijzondere waardevermindering afneemt en de afname in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die zich na opname van de bijzondere waardevermindering in de balans heeft voorgedaan, wordt de voorheen opgenomen bijzondere waardevermindering teruggenomen ten gunste van de winsten verliesrekening.

(b) Financiële activa opgenomen tegen reële waarde Legal & General Nederland beoordeelt elk rapportagemoment of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardevermindering van een voor verkoop beschikbaar financieel actief. In het geval van eigen vermogeninstrumenten die gerubriceerd zijn als ‘voor verkoop beschikbaar’, is daarvan sprake als de reële waarde significant of duurzaam is gedaald tot onder de kostprijs. Als de bijzondere waardevermindering structureel van aard blijkt te zijn, dan kan Legal & General Nederland beslissen tot bijzondere waardevermindering over te gaan. Bijzondere waardeverminderingen op eigen vermogeninstrumenten worden later niet meer teruggenomen via de winsten verliesrekening. Tegen reële waarde opgenomen financiële activa waarvoor wijzigingen in de reële waarde zijn verwerkt in de winsten verliesrekening, worden niet onderworpen aan een toets op bijzondere waardevermindering. In de reële waarde van deze activa komen mogelijke bijzondere waardeverminderingen reeds tot uitdrukking.

Saldering van financiële instrumenten Financiële activa en verplichtingen worden uitsluitend gesaldeerd in de balans opgenomen, indien er een wettelijk afdwingbare mogelijkheid bestaat om deze activa en verplichtingen gesaldeerd af te wikkelen en de maatschappij ook voornemens is om op een netto basis af te rekenen.

Herverzekering Legal & General Nederland heeft in het kader van de reguliere bedrijfsuitoefening zowel inkomende als uitgaande herverzekering, waarbij het eigen behoud varieert per soort verzekering. De inkomende herverzekering wordt op dezelfde wijze verantwoord als directe activiteiten, waarbij rekening wordt gehouden met de productclassificatie van de herverzekerde activiteit. De kosten van de herverzekering met betrekking tot verzekeringscontracten worden verantwoord gedurende de looptijd van de onderliggende herverzekerde polissen. Hierbij worden veronderstellingen gebruikt die consistent zijn met de veronderstellingen die zijn gebruikt bij de verantwoording van de oorspronkelijke polissen.

41

FINANCIEEL JAARVERSLAG Activa uit hoofde van herverzekering bestaan voornamelijk uit vorderingen op herverzekeringsmaatschappijen inzake uitgaande herverzekering. Op herverzekeraars te verhalen bedragen worden geschat op een wijze die in overeenstemming is met de gehanteerde methode voor voorzieningen verzekeringsverplichtingen of afgewikkelde claims in verband met de oorspronkelijke polissen en met het desbetreffende herverzekeringscontract. Als een actief uit hoofde van herverzekering een bijzondere waardevermindering ondergaat, wordt de boekwaarde door Legal & General Nederland eveneens verlaagd, waarbij de waardevermindering ten laste van de winsten verliesrekening wordt gebracht. Van een bijzondere waardevermindering is sprake indien er objectieve aanwijzingen zijn dat Legal & General Nederland, als gevolg van een gebeurtenis na de eerste verwerking van dit actief, mogelijk niet alle volgens het contract aan haar verschuldigde bedragen zal ontvangen en de waardevermindering op betrouwbare wijze te bepalen is. Legal & General Nederland herverzekert haar contracten alleen bij herverzekeringsmaatschappijen met een investment grade rating. Premies afgedragen aan herverzekeraars en opbrengsten uit hoofde van herverzekeringspremies worden separaat binnen de winsten verliesrekening verantwoord.

Liquide middelen Onder liquide middelen zijn begrepen rekening-courantsaldi alsmede korte termijn deposito’s aangehouden bij diverse bankinstellingen.

Eigen vermogen Herwaarderingsreserve Hierin zijn begrepen de ongerealiseerde resultaten ten gevolge van herwaardering op voor verkoop beschikbare financiële activa alsmede op terreinen en gebouwen voor eigen gebruik, rekening houdend met latente vennootschapsbelasting. De activa zijn bestemd om duurzaam voor de bedrijfsuitoefening te worden ingezet.

Verzekeringscontracten Verzekeringscontracten worden gedefinieerd als contracten die een significant verzekeringsrisico overdragen. Hiervan is uitsluitend sprake als een verzekeraar, bij het aangaan van het contract, als gevolg van een verzekerde gebeurtenis, uitgezonderd scenario’s zonder bedrijfseconomische betekenis, in een mogelijk scenario substantiële aanvullende uitkeringen zou moeten doen. Het verzekeringsrisico wordt significant geacht indien de betaling zich bij het zich voordoen van een verzekerde gebeurtenis ten minste 10% verschilt van de betaling die zou hebben plaatsgevonden als de gebeurtenis zich niet had voorgedaan. Dergelijke contracten blijven verzekeringscontracten gedurende de gehele verdere looptijd, onafhankelijk van het moment waarop de gebeurtenis zich voor kan doen. In overeenstemming met IFRS 4, Verzekeringscontracten, worden verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten met voorwaardelijke winstdeling verantwoord op basis van de grondslagen zoals gehanteerd vóór de invoering van IFRS. De voorzieningen voor levensverzekeringscontracten worden derhalve gebaseerd op het continueren van de bestaande verslaggevingsstandaard die gold voor de invoering van IFRS en algemene actuariële principes, uitgaande van in de bedrijfstak aanvaarde grondslagen. De bepaling van de technische voorzieningen voor levensverzekering en van die voor periodiek te betalen uitkeringen geschiedt door de maatschappij. Legal & General Nederland hanteert de tariefrente voor het waarderen van de verzekeringsverplichtingen voor een groot deel van haar producten. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen, voor zover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, is dus gebaseerd op de actuariële en economische grondslagen die van toepassing waren op het moment van afsluiten van de polis. Hierdoor heeft een verandering in marktrente in principe geen invloed op de hoogte van deze voorzieningen, tenzij de uitkomsten van de toereikendheidstoets een wijziging van de grondslagen noodzakelijk zou maken. Als uitzondering daarop geldt dat de voorziening voor levensverzekeringscontracten inzake Directe Ingaande Lijfrenten (DIL) wordt berekend op basis van de marktrente, de swapcurve rekening houdend de Ultimate Forward Rate (UFR) (in plaats van vaste rente). Dit is de eerste aanpassing naar waardering van verzekeringsverplichtingen tegen reële waarde conform de verwachte aanpassing in fase 2 van IFRS 4. Bij de bepaling van de voorziening worden aannames gemaakt, waarbij in het algemeen een voorzichtigheidsmarge wordt verondersteld. De veronderstellingen alsmede de inschatting van de voorzichtigheidsmarge (indien aanwezig) die bij de berekeningen worden gehanteerd, zijn afhankelijk van de specifieke situaties. De belangrijkste gehanteerde veronderstellingen worden vermeld in paragraaf 11 van de toelichting. De mutaties in de technische voorzieningen worden verantwoord in de winsten verliesrekening. 42


Verzekeringen met gegarandeerde uitkeringen De voorziening met betrekking tot gegarandeerde uitkeringen voor verzekeringscontracten met winstdeling wordt, conform alle andere technische voorzieningen, berekend in overeenstemming met geldende actuariële principes. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een deterministische aanpak en prudente veronderstellingen. Voor de verzekeringen waarbij de investeringspremie wordt opgerent met een variabele rentevoet is de voorziening gelijk aan de afkoopwaarde. De voorziening voor overlijdensverzekeringen is berekend volgens de netto prospectieve methode op basis van een rekenrente van 4% of 3%, afhankelijk van de ingangsdatum van de verzekering. Voor de overige verzekeringen is de voorziening berekend volgens de netto prospectieve methode op basis van de grondslagen vermeld onder aannames. Bij de bepaling van de baten en de lasten is hierbij rekening gehouden met eventuele winstgarantie. De voorziening is berekend op een rekenrentevoet die gelijk is aan de tariefsrente. Met een uitkering onmiddellijk na overlijden is voor alle daarvoor in aanmerking komende verzekeringen rekening gehouden. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen eigen risico, met andere woorden voor zover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, wordt bepaald volgens de netto methode op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. Ingeval van mogelijke winstdeling is de voorziening gelijk aan het maximum van depotwaarde of de netto voorziening op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. De maatschappij kent geen discretionaire winstdeling systematieken.

Verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt De Unit-linked contracten zonder winstdeling, welke direct beleggen in extern beheerde beleggingsfondsen, zijn volledig voor rekening en risico polishouders. Voor de verzekeringen waarbij door de verzekeraar geen beleggingsrisico wordt gelopen is de voorziening gelijk aan de opgebouwde waarde. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen waarbij polishouders het risico dragen is bij inleg in de externe beleggingsfondsen gelijk aan de marktwaarde van de beleggingsfondsen waarin de polishouder belegt. Naast de externe beleggingsfondsen biedt de maatschappij enkele intern beheerde depots aan, waarbij het rendement voor de polishouder gebaseerd is op een externe index. Tegenover deze depots belegt L&G voor eigen rekening en risico in vastrentende waarden met overeenkomende rendementskarakteristieken. Indien deze verzekeringen een dalende overlijdensuitkering kennen bovenop de opgebouwde waarde welke gefinancierd wordt met een gelijkblijvende risicopremie, wordt tevens een voorziening voor het overlijdensrisico gevormd op basis van de contante waarde van de nog te verwachten verschillen tussen beschikbare en benodigde risicopremie, over de periode van polis-verjaardag tot het laatste negatieve verschil.

Toereikendheidstoets De maatschappij voert jaarlijks een toereikendheidstoets uit om te bepalen of de technische voorzieningen toereikend zijn. De maatschappij heeft voor wat betreft de IFRS toereikendheidstoets, de zogenaamde ‘Liability Adequacy Test’ (LAT), aansluiting gezocht bij de Wft toereikendheidstoets. Deze wordt vanaf boekjaar 2007 uitgevoerd. De uitkomst van de toereikendheidstoets wordt zoals gezegd ook gehanteerd als uitkomst voor de onder IFRS verplichte LAT. Aangezien voor de LAT de afkoopwaardevloer buiten beschouwing mag worden gelaten en deze in de Wft toereikendheidstoets is meegenomen, is de LAT prudent te noemen. Zo er sprake is van deficiëntie, Wft toereikendheidstoets laat een hogere (markt)waarde verzekeringsverplichtingen zien dan op basis van IFRS is berekend, worden de IFRS verplichtingen met hetzelfde verschil verhoogd.

Beleggingscontracten De beleggingscontracten, verplichtingen aan polishouders jegens op beleggingsrekeningen namens hen aangehouden beleggingen, worden zowel voor de initiële als vervolgwaardering verwerkt tegen reële waarde op balansdatum.

Belasting op het resultaat Over het boekjaar verschuldigde of terug te vorderen belastingen zijn gebaseerd op het belastbare resultaat over het boekjaar, na eventuele correcties voor aanpassingen uit voorgaande jaren. Belasting wordt afzonderlijk berekend over het resultaat voor belastingen en over bedragen die ten laste of ten gunste van de reserves zijn gebracht.

43


Latente belastingverplichtingen Latente belastingverplichtingen en -vorderingen zijn opgenomen ten aanzien van tijdelijke verschillen tussen de fiscale waarde van activa en verplichtingen en de boekwaarde daarvan in de geconsolideerde jaarrekening. De belangrijkste tijdelijke verschillen vloeien voort uit de herwaardering van financiële activa en verplichtingen waaronder verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten. Bij het berekenen van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen wordt gebruik gemaakt van de belastingtarieven die zijn vastgesteld op balansdatum dan wel waartoe in principe reeds op balansdatum is besloten. Latente belastingvorderingen worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn waartegen de tijdelijke verschillen kunnen worden afgezet. Latente belastingen met betrekking tot de herwaardering naar reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële activa en overige bedragen die direct in het eigen vermogen worden verantwoord, worden in de balans opgenomen als een latente belastingvordering of -verplichting.

Verantwoording inkomsten en uitgaven Verdiende premies eigen rekening en andere omzet Premies voor levensverzekeringscontracten worden als inkomsten opgenomen zodra ze opeisbaar zijn, behoudens premies met betrekking tot contracten gekoppeld aan beleggingseenheden. Deze worden verantwoord als de desbetreffende verplichtingen worden opgenomen. Voor koopsompolissen is dit de laatste van de ingangsdatum danwel de datum van premie ontvangst van de polis. Voor polissen met periodieke premiebetaling worden de premies opgenomen per de datum waarop deze verschuldigd zijn. Premies worden gepresenteerd vóór aftrek van provisies en/of heffingen. Indien polissen vervallen omdat betaling van premies achterwege blijft, worden alle verschuldigde premies vanaf de datum waarop de polissen verondersteld worden te zijn vervallen ten laste gebracht van de verdiende premies eigen rekening.

Uitkeringen en voorzieningen Claims uit hoofde van levensverzekeringscontracten betreffen de kosten van alle gedurende het jaar ontstane uitkeringsverplichtingen, inclusief behandelingskosten, alsmede opgebouwde, nog niet vastgestelde winstaandelen. Schadebehandelingskosten omvatten gemaakte interne en externe kosten in verband met de onderhandeling over en afwikkeling van schadeclaims. Onder de interne kosten vallen alle directe kosten van de schadeafdeling en het deel van de algemene beheerskosten dat direct aan dit onderdeel kan worden toegerekend.

Overig Herverzekering- en andere provisies worden als lasten verantwoord op de transactiedatum. Overige provisielasten en betaalde vergoedingen betreffen niet uitgestelde provisielasten betaald aan agenten, adviseurs, makelaars en handelaren (bijvoorbeeld prolongatieprovisie). Opbrengsten uit beleggingen Opbrengsten uit beleggingen bestaan uit aan het boekjaar toe te rekenen dividend, rente en huren, verkoopresultaten alsmede ongerealiseerde herwaarderingen van beleggingen. Dividend op aandelen wordt als baten verantwoord op de ex dividenddatum. Rentebaten worden opgenomen in de periode waarop deze betrekking hebben, waarbij rekening wordt gehouden met het effectieve rendement op de belegging. Huurinkomsten worden toegerekend op basis van de verstreken huurperiode. 44

FINANCIEEL JAARVERSLAG Het gerealiseerde boekresultaat op de verkoop van een belegging is het verschil tussen de ontvangen opbrengsten, na aftrek van transactiekosten, en de oorspronkelijke (geamortiseerde) kostprijs. Herwaarderingen op beleggingen tegen reële waarde met verantwoording van waardeveranderingen in de winsten verliesrekening betreft het verschil tussen de boekwaarde aan het einde van het jaar minus de boekwaarde aan het einde van het voorgaande jaar dan wel de verkrijgingprijs gedurende het jaar, verminderd met de terugneming van voorheen opgenomen indirecte resultaten met betrekking tot verkopen gedurende het jaar.

Personeelsbeloningen De aanspraken van medewerkers op jaarlijks verlof worden opgenomen in de periode waarin deze rechten ontstaan. Een voorziening wordt getroffen voor de geschatte verplichtingen ten aanzien van jaarlijks verlof uit hoofde van door medewerkers tot de balansdatum verleende diensten. Er zijn geen materiële verplichtingen ten aanzien van jubileumgratificaties. Pensioenverplichtingen De maatschappij heeft een toegezegde pensioenregeling. De pensioenregeling is een geïndexeerde middelloonregeling met een pensioenopbouw van 1,75% per dienstjaar. Hierbij wordt rekening gehouden met de AOW franchise en overige specifieke voorwaarden. De indexering is vanaf 1 januari 2013 voorwaardelijk. De pensioenverplichtingen en uitvoering van de pensioenen zijn ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds Legal & General Nederland. De maatschappij is met de uitvoerder een bijdrage overeengekomen die gelijk is aan de kostendekkende premie voor het onvoorwaardelijke deel van de pensioenopbouw. Afgezien van de verplichtingen die kunnen voortkomen uit de voor de maatschappij geldende CAO-bepalingen, is de maatschappij niet verplicht tot aanvullende bijdragen voor de bij het pensioenfonds ondergebrachte aanspraken. De maatschappij heeft geen recht op restituties of kortingen. Een deel van de pensioenregeling bestaat uit een toegezegde premieregeling. De maatschappij betaalt een bijdrage aan de Stichting Pensioenfonds Legal & General en heeft vervolgens geen financiële verplichtingen meer met betrekking tot dit deel van de pensioenregeling. Deze bijdrage wordt verantwoord als kosten op het moment dat zij betaalbaar zijn. De lasten van de toegezegde pensioenregeling worden berekend volgens de ‘projected unit credit’ methode. Dit houdt in dat de kosten van pensioenvoorzieningen ten laste van de winsten verliesrekening worden gebracht gedurende de actieve dienstjaren van medewerkers, overeenkomstig actuariële berekeningen. De verplichtingen worden berekend als het verschil tussen de contante waarde van de pensioenverplichtingen onder aftrek van de reële waarde van de aanwezige pensioenactiva. De contante waarde van de pensioenverplichtingen is bepaald door discontering van de verwachte toekomstige pensioen uitkeringen tegen de rendementsvoet van hoogwaardige bedrijfsobligaties in Euro’s die een vergelijkbare resterende duur tot afloop kennen als de pensioenuitkeringen. Het bepaalde tekort wordt opgenomen als een verplichting in de geconsolideerde balans, een surplus als een vordering. Een vordering wordt echter alleen dan in aanmerking genomen wanneer de onderneming het gemoeide voordeel rechtens kan afdwingen in de vorm van terugstortingen dan wel lagere toekomstige premies. Actuariële winsten en verliezen, die voortvloeien uit afwijkingen ten opzichte van de verwachte ontwikkelingen en wijzigingen in de verwachte ontwikkelingen worden als herwaarderingen volgens IFRS via het totaal resultaat (other comprehensive income) direct in het eigen vermogen verwerkt. In het kader van bovenstaande berekeningen wordt gebruik gemaakt van (actuariële) schattingen. Deze zijn nader toegelicht in paragraaf 12.

45


Beloning in aandelen De beloningscommissie van Legal & General Group kent onder het Share Bonus Plan (SBP) aan de daarvoor geselecteerde werknemers van Legal & General Nederland (on)voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group toe. Tot over boekjaar 2010 toegekende rechten waren volledig voorwaardelijk. Zij werden onvoorwaardelijk en volledig afgewikkeld in aandelen indien de medewerker vanaf het moment van toekenning 3 jaar onafgebroken in dienst blijft van Legal & General Nederland. Met ingang van over boekjaar 2011 toegekende rechten geldt dat deze 60% onvoorwaardelijk en 40% voorwaardelijk zijn. Het 40% voorwaardelijke deel wordt over een periode van 3 jaar in evenredige gedeelten toegekend. Na afloop van deze 3 jaar wordt beoordeeld of het voorwaardelijke gedeelte van de aandelenbeloning onvoorwaardelijk wordt dan wel neerwaarts moet worden herzien. Op de toegekende (on) voorwaardelijke aandelen zit bovendien een retentie van 1 jaar. Legal & General Group belast gedurende de voorwaardelijke periode van de rechten de kosten voor de beloning van werknemers van Legal & General Nederland tijdsevenredig door. De overige niet onder het SBP vallende medewerkers kunnen onder het Personeel Aandelen Plan (PAP) eveneens aandelen van Legal & General Group toegekend krijgen. Deze worden op het moment van toekenning door het management ingekocht. PAP aandelen blijven overeenkomstig het SBP gedurende 3 jaren na toekenning voorwaardelijk voor in dienst zijn van de medewerker. De kosten van zowel SBP als PAP aandelen zijn bepaald op basis van de reële waarde van de rechten op de toekenningsdatum zoals van toepassing onder IFRS 2.

Leasing Leaseovereenkomsten waarbij de risico’s en voordelen met betrekking tot het eigendomsrecht voor een aanzienlijk deel door de lessor worden behouden, worden gerubriceerd als operationele lease. Leasebetalingen die in de hoedanigheid van lessee worden verricht inzake operationele leases worden ten laste van het resultaat gebracht gedurende de leaseperiode, onder aftrek van eventueel van de lessor ontvangen premies. De maatschappij is noch als lessor noch als lessee significante financiële leaseovereenkomsten aangegaan.

Risico- en kapitaalmanagement Algemeen De maatschappij verkoopt producten waarbij het verzekerings- en/of financieel risico wordt overgenomen. De maatschappij streeft naar een gezonde balans tussen rendement en risico. Verzekeringsrisico Verzekeringsrisico betreft het risico dat de daadwerkelijke uitkeringen op een hoger niveau liggen dan aangenomen toen het tarief werd vastgesteld. De portefeuille van de maatschappij bestaat voor een groot deel uit verzekeringen met positief overlijdensrisico. Voor een positief overlijdensrisico is de toename van de levensverwachting gunstig, omdat het verwachte uitkeringsmoment later in de tijd komt te liggen en het aantal overlijdensgevallen bij verzekeringen bij overlijden lager is dan verwacht. Trends in bevolking- en verzekerdensterfte worden gevolgd en de waargenomen sterfte in de portefeuille wordt bewaakt. Op basis van deze gegevens wordt de verwachte sterfte up-to-date gehouden, zodat de prijsstelling voor nieuwe risicoverzekeringen op de meest recente inzichten gebaseerd kan worden. Voor bestaande risicoverzekeringen zijn de grondslagen gegarandeerd. Lijfrenten kennen een negatief overlijdensrisico. Lijfrenten die gevoerd worden zonder winstdeling en tegen koopsom zouden bij toename van de gemiddelde levensverwachting een risico kunnen vormen. Dergelijke lijfrenten vormen een relatief beperkt deel van de portefeuille en hebben over het algemeen een korte looptijd.

46

Binnen de portefeuille van de maatschappij is de omvang van het arbeidsongeschiktheidsrisico zeer beperkt. Om het sterfterisico van de overlijdensrisicoverzekeringen en het arbeidsongeschiktheidsrisico te beheersen is de maatschappij herverzekeringscontracten aangegaan. Belangrijk punt bij de selectie van herverzekeraars is de rating. De hoogte van de retentie wordt periodiek geëvalueerd. Indien de portefeuille het toelaat, wordt de retentie aangepast voor nieuwe productie. Binnen de portefeuille van de maatschappij is het verval ten opzichte van het marktgemiddelde relatief gering. Ook hier wordt jaarlijks onderzoek naar gedaan en de ontwikkelingen binnen de eigen portefeuille afgezet tegen de ontwikkelingen in de markt. Wettelijke wijzigingen, concurrentie en wijzigingen in het vertrouwen van consumenten in verzekeraars kunnen het verval beïnvloeden. Afkoop van een verzekering draagt in het jaar van afkoop over het algemeen licht positief bij aan het resultaat van de maatschappij, aangezien de afkoopwaarde niet groter is dan de aangehouden voorziening. De maatschappij loopt het risico dat de huidige voorzieningen niet voldoende zijn om toekomstige kosten te kunnen dekken. Hogere kosten of meer kosteninflatie dan verwacht zouden ertoe kunnen leiden dat een hogere voorziening noodzakelijk is. De maatschappij verkoopt haar verzekeringen uitsluitend in Nederland. Voor het overige loopt zij met haar verzekeringsportefeuille geen andere significante concentratierisico’s dan degene zoals hierboven behandeld, zijnde verkoop van levensverzekeringen met een overwegend positief overlijdensrisico alsmede verkoop uitsluitend in Nederland. Herverzekering wordt gebruikt om het (resterende) verzekeringsrisico te beperken. Dit ontlast de maatschappij echter niet van haar verplichtingen als primaire verzekeraar. Indien een herverzekeraar een claim niet honoreert, blijft de maatschappij verantwoordelijk voor de betaling aan de polishouder. De kredietwaardigheid van de herverzekeraars wordt gebaseerd op de rating informatie.

47

FINANCIEEL JAARVERSLAG De verwachte kasstromen van de verzekeringscontracten (niet gedisconteerd) luidt als volgt: 31 december 2014

0-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

16-20 jaar

>20 jaar

Euro verzekeringen 322.704 Unit-Linked verzekeringen 777.563 Totaal 1.100.267

222.974 457.438

148.650 268.947

85.039 149.629

55.814 91.560

680.412

417.597

234.668

147.374

0-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

16-20 jaar

>20 jaar

Euro verzekeringen 324.584 Unit-Linked verzekeringen 786.891 Totaal 1.111.475

224.335 485.168

161.222 292.426

88.531 168.665

63.077 107.718

31 december 2013

709.503

453.648

257.196

170.795

Voor al deze contracten geldt dat deze binnen gestelde voorwaarden kunnen worden afgekocht. De afkoopwaarde is in principe lager dan de boekwaarde vanwege in rekening te brengen kosten.

Financieel risico De maatschappij loopt met name een financieel risico over het saldo van aangehouden financiële activa inclusief derivaten en de verplichtingen uit verzekeringscontracten onder aftrek van herverzekering. Derivaten zijn hierbij onderhevig aan verschillende marktrisico’s, waaronder liquiditeits-, kredieten valutarisico. Deze risico’s zijn vergelijkbaar met die van de onderliggende financiële instrumenten. Het belangrijkste financiële risico dat door de maatschappij wordt gelopen is dat de opbrengsten van de financiële activa onvoldoende zijn om aan de verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten te kunnen voldoen. De belangrijkste componenten van dit financiële risico zijn: marktrisico (renterisico), kredietrisico, liquiditeitsrisico en valutarisico. Deze risico’s ontstaan door het innemen van posities in zowel vastrentende als zakelijke waarden. De waarden van deze posities zijn onderhevig aan algemene en specifieke marktschommelingen. Marktrisico (renterisico) Marktrisico voor Legal & General Nederland betreft alleen renterisico. Legal & General Nederland loopt alleen renterisico omdat de aandelen allemaal voor rekening en risico van de polishouders zijn. De maatschappij dekt haar posities voornamelijk af door middel van toepassing van een ‘Asset en Liability’ model (ALM) dat ontwikkeld is om de marge tussen de te behalen rendementen uit bovengenoemde posities tegenover de verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten positief te laten zijn. Legal & General is ultimo 2010 een hedge constructie aangegaan bestaande uit een mix van rentederivaten en een floor teneinde een deel van het renterisico af te dekken. Zie paragraaf 5 voor nadere toelichting op deze derivaten. De basistechniek die Legal & General hanteert bij het managen van haar markt- c.q. renterisico is het koppelen van beleggingen en verplichtingen in termen van in rentegevoeligheid uitgedrukte looptijd (‘duration’). Van specifieke groepen verplichtingen uit hoofd van verzekeringen, niet zijnde lijfrenten, wordt de duur bepaald (‘duration buckets’). De totale vastrentende beleggingsportefeuille wordt vervolgens op basis van vaste verdeelsleutels verdeeld naar deze ‘buckets’. De aldus tegenover elkaar gezette beleggingen en verplichtingen worden vergeleken. Ten slotte wordt de gemiddelde duration van de totale verplichtingen inclusief eigen vermogen vergeleken met die van de totale vastrentende beleggingsportefeuille. Voor de lijfrenten specifiek geldt dat deze op basis van kasstromen worden afgedekt. Het marktrisico op unit linked beleggingen is vrijwel nihil. De tabel op de volgende pagina toont de aansluiting van de balans met de categorieën uit het ALM raamwerk. 48


TOELICHTING BIJ DE GECONSOLIDEERDE BALANS (in duizenden Euro’s)

31 december 2014

Activa en Activa en Activa en Overige verplichtingen verplichtingen verplichtingen activa en rekening en rekening en rekening en verplichtingen** risico risico risico maatschappij polishouder aandeelhouder*

Aandelen Voor verkoop beschikbaar Beursgenoteerd 0 Reële waarde in de winsten verliesrekening Beursgenoteerd 734.241 Niet beursgenoteerd 31.519 Vastrentende waarden Tot einde looptijd aangehouden Niet beursgenoteerd

24.315

Reële waarde in de winsten verliesrekening Beursgenoteerd 402.121 738.146 271.249 Niet beursgenoteerd 3.480 Leningen en vorderingen 2.001 2.919 7.769 Te ontvangen rente 6.314 10.155 1.550 Derivaten 0 18.034 Herverzekeringscontracten 1.930 690 Liquide middelen 47.904 3.429 20.058 Overige activa**

29.042

Totaal activa

300.626

29.042

Eigen vermogen 196.254 Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden 494.744 Verzekeringsverplichtingen voor rekening en risico polishouder 1.498.004 Beleggingscontracten 223 Derivaten 44.927 Overige verplichtingen**

122.714

Totaal verplichtingen

488.065

1.539.133

494.744 1.543.154 196.254 122.714

* Betreft rekening en risico maatschappij, niet ter dekking van verplichtingen uit verzekeringscontracten. ** Overige activa en verplichtingen zijn niet in het ALM raamwerk specifiek toegewezen vorderingen en schulden. 49


Kredietrisico De maatschappij loopt kredietrisico, zijnde het risico dat een tegenpartij niet in staat is om aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. De maatschappij loopt dit risico ten aanzien van: - het herverzekeringsgedeelte van de verzekeringsverplichtingen - de te ontvangen bedragen van herverzekeraars inzake reeds betaalde claims - de te ontvangen bedragen van het intermediair - de te ontvangen bedragen uit hoofde van beleggingen (coupons en dergelijke) De maatschappij stuurt het kredietrisico door het stellen van limieten aan posities met individuele tegenpartijen, groepen van tegenpartijen, geografische verdeling en industriële sectoren. Onderstaande tabel toont uitgaande van classificatie naar rating het maximale kredietrisico.

31 december 2014

AAA

AA

A

BBB

BB

491.231 178.747 267.169 487.239 5.247 2.300 2.919 7.872 0 0 0 0 0 2.620 0 0 0 22.855 37.748 10.719 496.478 206.522 307.836 505.830

8.870 164 0 0 0 9.034

Geen rating

Totaal

Vastrentende waarden Leningen en vorderingen Intermediairs Herverzekeringscontracten Liquide middelen

31 december 2013

AAA

AA

A

BBB

BB

545.732 167.816 260.512 469.848 7.718 2.639 3.830 7.920 0 0 0 0 0 4.515 0 0 0 19.971 6.361 6.835 553.450 194.941 270.703 484.603

14.070 362 0 0 0 14.432

6.055 1.439.311 11.854 30.356 352 352 0 2.620 69 71.391 18.330 1.544.030

Geen rating

Totaal

Vastrentende waarden Leningen en vorderingen Intermediairs Herverzekeringscontracten Liquide middelen

6.130 1.464.108 15.048 37.517 253 253 0 4.515 76 33.243 21.507 1.539.636

* In deze tabel zijn de derivatenposities ultimo 2014 en 2013 buiten beschouwing gelaten. Deze posities worden volledig door collateral gedekt zodat per saldo geen kredietrisico resteert. Zie paragraaf 5 voor nadere toelichting.

50


Liquiditeitsrisico De maatschappij loopt liquiditeitsrisico voornamelijk als gevolg van onzekerheid over de hoogte en het tijdstip van de uit te betalen bedragen als gevolg van claims en afkopen. Liquiditeitsrisico is verder het risico dat liquide middelen voor Legal & General niet tijdig beschikbaar zijn tegen een redelijke prijs om te kunnen voldoen aan haar verzekeringsverplichtingen. De maatschappij beheerst dit risico door allereerst een gedeelte van haar verplichtingen te herverzekeren. Zie de toelichting zoals gegeven onder verzekeringsrisico hierboven. Daarnaast heeft de maatschappij afdoende liquide beleggingen beschikbaar om deze ingeval betalingsverplichtingen op korte termijn tegen marktcondities om te kunnen zetten in liquide middelen. Valutarisico De bedrijfsactiviteiten vinden uitsluitend plaats in Nederland, waardoor het merendeel van de verzekeringsverplichtingen en de daar tegenoverstaande beleggingen in euro’s luiden. Echter, er zijn een beperkt aantal verzekeringsverplichtingen die niet in euro’s luiden. Hier tegenover houdt (zie onderstaande tabel) de maatschappij beleggingen in gelijke omvang van gelijke valuta aan. 31 december 2014

GBP

USD

Totaal

Aandelen - voor verkoop beschikbaar - tegen reële waarde met verwerking in de W&V Totaal activa

- - 46.060 10.778 56.838 46.060 10.778 56.838

Verzekeringscontracten Totaal verplichtingen

45.829 45.829

31 december 2013

GBP

10.778 10.778

56.607 56.607

USD

Totaal

Aandelen - voor verkoop beschikbaar - tegen reële waarde met verwerking in de W&V Totaal activa

- - 44.088 12.803 56.891 44.088 12.803 56.891

Verzekeringscontracten Totaal verplichtingen

44.081 44.081

12.795 12.795

56.876 56.876

Gevoeligheidsanalyse

De tabel in deze paragraaf laat zien hoe gevoelig het resultaat en het eigen vermogen zijn voor wijzigingen in elementen van het verzekerings- en financieel risico. Voor het effect van elke gevoeligheidsfactor worden alle overige aannames gelijk verondersteld. In de praktijk zal dit waarschijnlijk niet het geval zijn. De verschillende gevoeligheden zijn:

Aandelen Een neerwaartse fluctuatie van 15% van de FTSE World Europe index. Vastgoed Het effect van een verlaging van de prijzen van onroerend goed met 15%. Valuta Een verandering van 10% in de EUR/GBP en EUR/USD koers. Rentepercentage Het effect van een parallelle verlaging of verhoging in het (risicovrije) rentepercentage met 1%, bijvoorbeeld herziening naar 3,4% dan wel 5,4% indien het percentage 4,4% is. Sterfte/ziektecijfers Het effect van een verhoging van de verwachte sterfte- en ziektekansen met 5%. 51


Kosten Het effect van een stijging van de doorlopende kosten met 10%. Deze kosten hebben betrekking op de kosten voor het beheer van de in het verleden afgesloten verzekeringscontracten. De effecten van bovenstaande gevoeligheidsfactoren op de financiële uitkomsten van de onderneming zijn in de volgende tabel weergegeven. Bij de berekeningen is ervan uitgegaan dat genoemde effecten zich per ultimo boekjaar hebben voorgedaan. De bedragen zijn dan ook gebaseerd op de stand van de beleggings- en verzekeringsportefeuille aan het einde van het betreffende jaar. Allereerst is het effect op het eigen vermogen ultimo boekjaar opgenomen. Dit betreft de eenmalige impact op het eigen vermogen als de wijziging in de gevoeligheidsfactor zich voordoet. Dit wordt ook wel het ‘waarde’ effect of de ‘value-at-risk’ genoemd. Daarnaast is het effect op toekomstige perioderesultaten opgenomen. Dit toont de impact op het perioderesultaat van de onderneming nadat de wijziging in de gevoeligheidsfactor en het ‘waarde’ effect zich heeft voorgedaan. Deze indicatie wordt ook wel aangeduid als ‘earnings-at-risk’. 31 december 2014

Gevoeligheidsfactor (in miljoenen euro’s) Aandelen Vastgoed Valuta Rentepercentage Rentepercentage Credit spreads Sterfte/ziektecijfers Kosten

31 december 2013

Wijziging

Effect op eigen vermogen ultimo boekjaar

Effect op periode resultaat

Effect op eigen vermogen ultimo boekjaar

Effect op periode resultaat

-15% -15% 10% -1% 1% 1% 5% 10%

0,0 -0,5 0,0 22,0 -31,6 -26,5 0,0 0,0

0,0 0,0 0,0 -7,8 7,3 5,0 -0,3 -0,7

0,0 -0,6 0,0 24,4 -29,4 -22,9 0,0 0,0

0,0 0,0 0,0 -9,4 8,3 5,0 -0,3 -0,9

Aandelen De maatschappij houdt geen aandelenpositie voor eigen rekening en risico aan. De in de balans verantwoorde aandelen staan tegenover verzekeringsverplichtingen voor rekening en risico polishouders. Vastgoed Het effect betreft uitsluitend de waardedaling ten aanzien van de vastgoedbelegging. De als perioderesultaat verantwoorde huuropbrengsten en -kosten van de belegging wijzigen niet. Valuta Zoals hierboven onder “Valutarisico” toegelicht voert de maatschappij een beperkt aantal aandelen (fondsen) in GBP en USD. Deze fondsen komen echter volledig voor rekening en risico van polishouders. Rentepercentage Een daling van de rente heeft per saldo een positief effect op het eigen vermogen als gevolg van de grotere rentegevoeligheid van de beleggingen dan de verzekeringsverplichtingen welke in de jaarrekening hoofdzakelijk op tariefsgrondslagen worden gewaardeerd. Ingeval een rentedaling zal het resultaat van toekomstige perioden onder druk komen te staan, met name als gevolg van lagere verdiensten op de beleggingsportefeuille. Een stijging van de rente heeft in ons geval een negatief effect op het eigen vermogen. In deze situatie dalen de beleggingen sterker in waarde dan de verzekeringsverplichtingen. Doordat de waarde van de verzekeringsverplichtingen bij een rentestijging echter veel minder bewegen dan dat zij ingeval een rentedaling doen resteert per saldo een groter effect op het eigen vermogen van de maatschappij. Bovenstaande impliceert dat de rentegevoeligheden van beleggingen en verzekeringsverplichtingen niet in alle richtingen hetzelfde is. Dit speelt met name voor de verzekeringsverplichtingen en wordt veroorzaakt door de hierin opgenomen garanties en opties. Een rentestijging resulteert onverminderd in een opwaarts effect op toekomstig perioderesultaat door hogere beleggingsopbrengsten. 52


Sterfte/ziektecijfers Een verslechtering van sterfte/ziektecijfers heeft geen direct gevolg voor het eigen vermogen aangezien de aannames waarop de verzekeringsverplichtingen worden gebaseerd niet zullen wijzigen. Wel heeft een verslechtering van sterfte/ziektecijfers een geringe impact op het resultaat als gevolg van toegenomen claims. Kosten Indien doorlopende kosten hoger uitvallen dan verwacht, zal dit evenmin effect hebben op de verzekeringsverplichtingen zoals verantwoord. Er is derhalve geen sprake van een eenmalig effect op het eigen vermogen. Wel hebben hogere doorlopende kosten een negatief effect op toekomstige perioderesultaten. Beperkingen van de gevoeligheidsanalyse Bovenstaande tabel laat het effect zien van een wijziging in één van de hoofdaannames bij overigens ongewijzigde aannames. In werkelijkheid is het vanwege de correlatie tussen factoren zeer onwaarschijnlijk dat dit zich zal voordoen. Een voorbeeld van correlatie voor traditionele verzekeringen vormt het verband tussen afkooppercentage en sterftekans. Verzekerden met een slechte gezondheid zullen hun dekking vermoedelijk niet zo snel opzeggen. Verder dient men zich te realiseren dat deze gevoeligheden niet-lineair zijn. Grotere en kleinere effecten kunnen niet gemakkelijk aan deze uitkomsten worden afgelezen. Bij de gevoeligheid met betrekking tot het rentepercentage is aangenomen dat alle rentepercentages zich over de gehele linie in dezelfde richting bewegen. In werkelijkheid zal het rentepercentage zich voor verschillende looptijden anders bewegen. Bovenstaande gevoeligheidsanalyse houdt verder geen rekening met het feit dat activa en passiva actief beheerd worden en kunnen variëren op het moment dat een bepaalde marktontwikkeling zoals een rentestijging of -daling zich voordoet. Bij de gevoeligheidsanalyse is ervan uitgegaan dat onder de beschreven gevoeligheden geen aanpassing noodzakelijk is van de grondslagen van de voorzieningen. Voor risicomanagement doeleinden worden de effecten op de verzekeringsverplichtingen uitgaande van hun marktwaarde in plaats van hun boekwaarde beoordeeld. De gevoeligheden zijn ook alleen bepaald voor dat gedeelte van de voorzieningen waarbij de maatschappij risico loopt. Er is derhalve geen rekening gehouden met effecten op beleggingen en verplichtingen welke voor rekening en risico van de polishouder worden aangehouden.

Solvabiliteit Een belangrijke graadmeter in het kapitaalmanagement van Legal & General betreft haar solvabiliteit overeenkomstig de Wet financieel toezicht (Wft). Deze is ultimo boekjaar als volgt samengesteld:

31 december 31 december 2014 2013 Benodigde solvabiliteit 83.615 Aanwezige solvabiliteit (1) 236.376 283% (1) De aanwezige solvabiliteit bestaat uit: • Eigen vermogen 196.254 • Af: boekwaarde deelneming Legal & General Nederland Beleggingen B.V. -2.397 • Af: boekwaarde deelneming Legal & General Nederland Beheer B.V. • Overwaarde uit toereikendheidstoets na aftrek van (aanvullend) 29.359 prudentieel filter 13.160 • Obligo Legal & General Group Plc 236.376

84.672 251.759 297%

185.841 -822 53.580 13.160 251.759

53

FINANCIEEL JAARVERSLAG Legal & General streeft ernaar om de minimale solvabiliteit te houden op ten minste 160% van de benodigde solvabiliteit volgens de EU norm. Legal & General voldoet zowel ultimo 2014 als 2013 aan de gestelde kapitaalsvereisten. De onderneming heeft ervoor gekozen de overwaarde uit de toereikendheidstoets onder verplichte toepassing van het zogenaamde (aanvullende) prudentieel filter voor haar solvabiliteit bij te tellen. Zie paragraaf 11.2 voor een nadere toelichting op de toereikendheidstoets. In 2013 heeft Legal & General een nieuw kapitaalmanagementbeleid ingevoerd. Dit beleid is goedgekeurd door zowel RvC als aandeelhouder. Het beleid beschrijft de wijze waarop LGN is gefinancierd, gekapitaliseerd, hoe het dividendbeleid luidt en solvabiliteit wordt gemanaged. LGN streeft uit haar aard als commerciële onderneming naar een voldoende niveau van ‘return on capital’ met behoud van de belangen van al haar stakeholders waaronder het klantbelang. Het eigen vermogen is immers buffer dan wel weerstandsvermogen in het belang van de polishouders. Een prudente solvabiliteit staat daarbij hoog in het vaandel. De ontwikkeling van de solvabiliteit wordt maandelijks in diverse management meetings gemonitord en er is een vooraf gedefinieerd plan van aanpak voor het geval de solvabiliteitsmarge onder haar interne drempel komt. In dat geval zijn vooraf gedefinieerde managementacties gedefinieerd die vervolgens in werking treden.

54


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS (in duizenden Euro’s)

1. Materiële vaste activa

2014

Gebouwen Informatieen terreinen verwerkende apparatuur

Vervoermiddelen

Overige

Totaal

5.514 -1.564

1.931 -1.598

668 -326

1.847 -1.683

9.960 -5.171

3.950

333

342

164

4.789

Investeringen Desinvesteringen Herwaarderingen Afschrijvingen Terugneming van afschrijvingen

0 0 -73 -152 0

671 -3 0 -217 2

266 0 -233 0 0 -134 -44 161 1

937 -236 -73 -547 164

Aanschafwaarde of waardering Cumulatieve afschrijving

5.441 -1.716

2.599 -1.813

Aanschaf-/actuele waarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 1 januari

Boekwaarde 31 december

2013

3.725

701 -299

1.847 -1.726

10.588 -5.554

786 402 121 5.034

Gebouwen Informatieen terreinen verwerkende apparatuur

Vervoermiddelen

Overige

Totaal

5.772 -1.522

3.059 -2.518

806 -369

1.856 -1.749

11.493 -6.158

4.250

541

437

107

5.335

Investeringen Desinvesteringen Herwaarderingen Afschrijvingen Terugneming van afschrijvingen

0 -110 -148 -152 110

11 -1.139 0 -211 1.131

84 -222 0 -134 177

105 -114 0 -47 113

200 -1.585 -148 -544 1.531

Aanschafwaarde of waardering Cumulatieve afschrijving

5.514 -1.564

1.931 -1.598

668 -326

1.847 -1.683

9.960 -5.171

Aanschaf-/actuele waarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 1 januari


3.950

333 342 164 4.789

55

FINANCIEEL JAARVERSLAG Het saldo ‘Materiële vaste activa’ in de enkelvoudige jaarrekening betreft het saldo van informatie verwerkende apparatuur, vervoermiddelen en overige bij elkaar opgeteld.

Gebouwen en terreinen De gebouwen en terreinen zijn ultimo 2014 en 2013 gewaardeerd door een onafhankelijke taxateur c.q. beëdigd makelaar. De waardering is gebaseerd op de reële waarde afgeleid van in de markt vergelijkbare variabelen en prijzen (level 2). Hierin is geen wijziging ten opzichte van voorgaande jaren. Door de taxateur gehanteerde variabelen in haar waardering betreffen onder andere vergelijkbare m2 prijzen van andere commerciële kantoorpanden in de nabije omgeving, de verhuurde stand inclusief looptijd van het betreffende huurcontract, de verkoopbaarheid van het pand. De waardeverandering ten gevolge van herwaardering van gebouwen en terreinen voor eigen gebruik is onder aftrek van de latent verschuldigde vennootschapsbelasting opgenomen in het totaalresultaat en is verantwoord onder de herwaarderingsreserve als onderdeel van het eigen vermogen. De afschrijving is verwerkt in de winsten verliesrekening. De op basis van historische kostprijzen herrekende boekwaarde luidt ultimo boekjaar als volgt: Gebouwen en terreinen Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 31 december

2014

2013

4.796 -1.563

4.796 -1.563

3.233

3.233

2. Vastgoedbeleggingen De vastgoedbeleggingen zijn ultimo 2014 en 2013 gewaardeerd door een onafhankelijke taxateur c.q. beëdigd makelaar, gebruik makend van in de markt waarneembare variabelen (derhalve classificatie als “niveau 2” reële waarde). De waardering is derhalve gebaseerd op de reële waarde. De waardeverandering ten gevolge van herwaardering van vastgoedbeleggingen is direct in de winsten verliesrekening verantwoord. De vastgoedbelegging bevindt zich in Nederland. Vastgoedbeleggingen

2014

2013

Boekwaarde 1 januari Bruto herwaardering

1.200 -359

1.275 -75

841

1.200


De huuropbrengsten uit de vastgoedbelegging bedragen EUR 138.769 (2013: EUR 136.547) en zijn verantwoord onder opbrengsten uit beleggingen. Aan de vastgoedbelegging direct toe te rekenen operationele lasten (onroerende zaak belasting) bedragen EUR 2.147 (2013: EUR 2.289).

56


3. Geactiveerde acquisitiekosten 2014

2013

Geactiveerde acquisitiekosten Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 1 januari

52.477 -24.992 27.485

50.158 -23.038 27.120

Toevoegingen Afschrijvingen

8.529 -12.847 -4.318

14.464 -14.099 365

23.167

27.485


Jaarlijks wordt als onderdeel van de toereikendheidstoets (zie paragraaf 11.2) beoordeeld of de geactiveerde eerste kosten kunnen worden terugverdiend uit de aanwezige tariefopslagen in de portefeuille. De boekwaarde van geactiveerde acquisitiekosten per 31 december wordt ten behoeve van de toereikendheidstoets dan ook in mindering gebracht op de netto verzekeringsverplichtingen. Deze systematiek is overeenkomstig voorgaande jaren. Indien blijkt dat deze terugverdiencapaciteit onvoldoende is, dan wordt het tekort direct ten laste van de winsten verliesrekening verwerkt.

57


4. Financiële activa De financiële activa van de maatschappij gerangschikt naar waarderingscategorie zijn als volgt: 2014

2013

0

0

Tegen reële waarde met verwerking in de w&v - Aandelen, genoteerd - Aandelen, niet genoteerd - Vastrentende waarden, genoteerd - Vastrentende waarden, niet genoteerd

734.241 31.519 1.411.516 3.480

651.054 39.607 1.437.477 3.376

Totaal tegen reële waarde met verwerking in de w&v

2.180.756

2.131.514

Tot einde looptijd gehouden - Vastrentende waarden, niet genoteerd

24.315

23.256

Leningen en vorderingen, inclusief herverzekering - Te ontvangen rente - Vorderingen op verzekeringnemers - Vorderingen op intermediairs - Voorziening voor oninbaarheid vorderingen op intermediairs - Te ontvangen uit verkoop van beleggingen - Overig

18.560 2.919 352 -104 2.915 6.066

25.466 3.085 253 -103 4.120 6.539

30.708

39.360

2.235.779

2.194.130

Voor verkoop beschikbaar - Aandelen

Totaal financiële activa

Tussen de verschillende niveaus hebben zich geen transfers voorgedaan. Onder de tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening geclassificeerde genoteerde aandelen is, in hele euro’s, voor EUR 74.847 aan aandelen Legal & General Group Plc verantwoord (2013: EUR 62.642). Deze aandelen dienen volledig ter dekking van de aan werknemers (on)voorwaardelijk verschuldigde rechten aan bonusaandelen personeel. Het betreft hier rechten voortvloeiend uit het Personeel Aandelen Plan (PAP) zoals nader toegelicht onder “Personeelskosten” (paragraaf 21). Ultimo 2012 is de onafhankelijke Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland opgericht. Deze stichting beheert vanaf deze datum de ten behoeve van werknemers aangeschafte bonusaandelen. Voorheen werden deze aandelen door Legal & General Nederland gehouden.

58


In de volgende tabel zijn de financiële activa naar categorie in de reële waarde hiërarchie ingedeeld:

2014

Waarderingsmethode op basis van gepubliceerde prijzen

Waarderingsmethode met waarneembare marktvariabelen

Waarderingsmethode zonder waarneembare marktvariabelen

Totaal 2014

Aandelen 0 - Voor verkoop beschikbaar - Tegen reële waarde met verwerking in w&v 734.241 31.519 765.760 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 33.007 33.007 - Tegen reële waarde met verwerking in w&v 1.411.516 1.411.516 Leningen en vorderingen 30.708 30.708 Totale financiële activa

2013

2.145.757

Waarderingsmethode op basis van gepubliceerde prijzen

95.234

Waarderingsmethode met waarneembare marktvariabelen

0 2.240.991

Waarderingsmethode zonder waarneembare marktvariabelen

Totaal 2013

Aandelen 0 0 0 0 - Voor verkoop beschikbaar - Tegen reële waarde met verwerking in w&v 651.055 39.607 0 690.662 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Tegen reële waarde met verwerking in w&v Leningen en vorderingen Totale financiële activa

0 27.836 1.437.476

3.376

0 39.360 2.088.531

110.179

0 27.836 0 1.440.852 0 39.360 0 2.198.710

In 2014 en 2013 hebben zich geen wijzigingen tussen de aangegeven reële waarde categorieën voorgedaan.

59

FINANCIEEL JAARVERSLAG Voor de financiële activa tegen (geamortiseerde) kostprijs zijn er ten aanzien van de tot einde looptijd gehouden beleggingen ultimo 2014 en 2013 geen bijzondere waardeverminderingen en/of voorzieningen noodzakelijk geacht. Er zijn geen couponontvangsten verschuldigd gebleven. De reële waarde van de tot einde looptijd gehouden beleggingen is bepaald door de verwachte cashflow tegen de marktrentevoet van vergelijkbare genoteerde stukken te disconteren. Voor de leningen en vorderingen zijn er, met uitzondering van de vorderingen op intermediairs, evenmin bijzondere waardeverminderingen en/of voorzieningen van toepassing. Het verloopoverzicht van de voorziening voor oninbaarheid op vorderingen van intermediairs:

2014

2013

103

118

104 -103

103 -118

104

103

Boekwaarde begin boekjaar Dotatie Afboekingen Boekwaarde eind boekjaar De reële waarde van de leningen en vorderingen ligt in lijn met de boekwaarde. Het verloop van de financiële beleggingen gedurende het boekjaar is als volgt:

Voor verkoop beschikbaar

Tegen reële waarde met verwerking in de W&V

Tot einde looptijd gehouden beleggingen

Totaal

Saldo 1 januari 2013

0

2.168.000

22.275

2.190.275

Aankopen Verkopen/lossingen Renteaangroei Herwaarderingen Bijzondere waardevermindering Saldo 31 december 2013

0 1.820.177 0 -1.848.436 0 0 0 -8.227 0 0 0 2.131.514

8 1.820.185 -311 -1.848.747 1.284 1.284 0 -8.227 0 0 23.256 2.154.770

Aankopen Verkopen/lossingen Renteaangroei Herwaarderingen Bijzondere waardevermindering Saldo 31 december 2014

0 1.532.323 0 -1.594.212 0 0 0 111.131 0 0 0 2.180.756

3 1.532.326 -308 -1.594.520 1.364 1.364 0 111.131 0 0 24.315 2.205.071

60


5. Derivaten De maatschappij maakt gebruik van verschillende rentederivaten om een deel van het risico op waardemutaties in haar verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten af te dekken. Het betreft hier met name verplichtingen gebaseerd op variabele indices en met rendementsgaranties. De positieve reële waarde van de derivaten is EUR 18.034.000, de negatieve reële waarde van de renteswaps is EUR 44.927.000. De derivaten kunnen verder als volgt worden gespecificeerd: 2013

2014 Reële waarde passief

Gem. looptijd (in jr.)

Renteswaps 344.000 10.293 -44.927 CMS 0 0 0 Floor 265.000 7.741 0

1,90 0 1,50

Nominale bedrag

Totaal

Reële waarde actief

609.000 18.034 -44.927

Reële waarde passief

Gem. looptijd (in jr.)

Renteswaps 821.000 5.275 -34.143 CMS 506.270 15.459 0 Floor 372.000 10.314 0

3,00 17,50 2,50

Nominale bedrag

Totaal

Reële waarde actief

1.699.270 31.048 -34.143

De waardering van bovengenoemde derivaten wordt gemodelleerd met behulp van in de markt waarneembare variabelen. Zij behoren tot “niveau 2” in de “reële waarde hiërarchie”. De CMS is op 24 juli 2014 tegen een marktwaarde ad EUR 14,7 mln. verkocht. Zowel herwaarderings- als verkoopresultaat zijn opgenomen onder (on)gerealiseerde resultaten op derivaten in de verlies & winstrekening. De kostprijs van de floor bedroeg EUR 4.100.000. De renteswaps en CMS hebben geen kostprijs. Derivatencontracten kunnen zowel een positieve (long positie) als negatieve waarde (short positie) hebben. Hierdoor ontstaat kredietrisico ten aanzien van de tegenpartij. Contractueel overeengekomen is dat de partij die een short positie heeft, verplicht onderpand verschaft aan de tegenpartij die deze als zekerheid aanhoudt ter dekking van het eventueel ontstane krediet risico. Onderpand mag verschaft worden in de vorm van liquiditeiten of Europese staatsobligaties van hoge kwaliteit kredietwaardigheid. Het ultimo boekjaar aanwezige onderpand betreft Duitse en Franse staatsobligaties. Onderpand blijft in bezit van de verstrekker en wordt niet in de balans van de ontvanger verwerkt. Op de derivatenpositie, interest rente swaps en de floor, heeft Legal & General (afgerond in duizenden euro’s) ultimo 2014 EUR 28.782.000 collateral in depot gestort. Het collateral wordt voldaan of aangehouden in de vorm van Duitse en Franse staatsobligaties. Ten aanzien van de constant maturity swaps had de tegenpartij ultimo 2013 (wederom in duidenden euro’s) EUR 19.466.000 collateral gestort. Het collateral wordt voldaan of aangehouden in de vorm van Duitse of Franse staatsobligaties. Er wordt en haircut toegepast van 94% - 98% afhankelijk van uitgevend land van de bond en looptijd.

6. Vorderingen op herverzekeraars De vorderingen op herverzekeraars kunnen ultimo boekjaar als volgt worden gespecificeerd: 2014

2013

Herverzekeringsdeel arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling Herverzekeringsdeel vaste en gegarandeerde voorwaarden Herverzekeringsdeel technische voorziening Vooruitbetaalde herverzekeringspremie

2.335 285 2.620 1.750

2.563 362 2.925 1.590

Totaal te vorderen op herverzekeraars

4.370

4.515

Bedragen vorderbaar van herverzekeraars uit hoofde van reeds door de maatschappij uitbetaalde claims zijn opgenomen onder leningen en vorderingen. Deze vorderingen zijn direct opeisbaar. De reële waarde van de herverzekeringscontracten is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde. 61


7. Liquide middelen 2014

2013

Rekening-courantsaldi banken

71.391

33.243

Totaal

71.391

33.243

De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Legal & General Nederland.

8. Gestort en opgevraagd kapitaal Het maatschappelijk en geplaatst kapitaal bedraagt EUR 45 miljoen, verdeeld in 100.000 gewone aandelen van EUR 454 nominaal waarvan opgevraagd en gestort EUR 19 miljoen.

9. Herwaarderingsreserves 2014

2013

Gebouwen en terreinen voor eigen gebruik Saldo 1 januari Herwaardering lopend boekjaar Belasting op herwaardering Overig

538 -73 18 0

649 -148 37 0

Saldo 31 december

483

538

Saldo 1 januari Herwaardering lopend boekjaar Belasting op herwaardering

0 0 0

0 0 0

Saldo 31 december

0

0

483

538

Voor verkoop beschikbare financiële activa

Totaal herwaarderingsreserves

Het gedeelte van de herwaarderingsreserve dat gerelateerd is aan gebouwen en terreinen voor eigen gebruik betreft een actief van de 100% deelneming Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. In de enkelvoudige balans van Legal & General Nederland zoals opgenomen op pagina 80/81 staat deze post niet als herwaarderingsreserve maar als reserve deelnemingen. Beide onderdelen van de geconsolideerde herwaarderingsreserve zijn wettelijke reserves in de zin van artikel 2: 373 lid 4 BW en derhalve niet vrij uitkeerbaar.

62


10. Verzekeringscontracten

2014 2013

Bruto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling - nog te betalen claims - vaste en gegarandeerde voorwaarden - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt

3.939 178 493.927 1.494.704

4.196 83 493.194 1.485.070

Totaal bruto verzekeringsverplichtingen

1.992.748

1.982.543

Vorderingen op herverzekeraars Herverzekeringsdeel arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling Herverzekeringsdeel vaste en gegarandeerde voorwaarden

2.335 285

2.563 362

Totaal vorderingen op herverzekeraars

2.620

2.925

Netto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 1.605 - nog te betalen claims 178 - vaste en gegarandeerde voorwaarden 493.642 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.494.704

1.633 83 492.832 1.485.070

Totaal netto verzekeringsverplichtingen

1.990.129

1.979.618

Opeisbaar < 1 jaar Opeisbaar > 1 jaar

164.701 1.825.428

167.154 1.812.464


1.990.129

1.979.618

De post ‘Vooruitbetaalde premies’ is een direct opeisbare vordering op de herverzekeraars en uit dien hoofde anders van aard dan het overige gespecificeerde saldo uit herverzekeringscontracten.

10.1 Aannames in verzekeringsverplichtingen Het maken van financiële verklaringen noodzaakt verzekeraars als Legal & General gebruik te maken van aannames en inschattingen welke invloed kunnen hebben op gerapporteerde zaken in de balans. Dit is voornamelijk van toepassing op de voorziening verzekeringsverplichtingen. De IFRS voorziening verzekeringsverplichtingen voor traditionele levensverzekeringen wordt bepaald volgens het principe van contante waarde lasten minus baten op basis van de tariefgrondslagen ten tijde van het aan gaan van het contract inclusief een vaste rekenrente volgens goed koopmansgebruik. Uitzondering op dit laatste principe betreft de groep van lijfrentes (tijdelijk/levenslang) waarbij de gebruikte intrestaannames gelijk zijn aan de intrestaannames bij de bepaling van de toereikendheidstoets. Voor de Unit Linked verzekeringen is de IFRS voorziening verzekeringsverplichtingen gebaseerd op de depotwaarde. Modellen en assumpties zijn in detail besproken met de certificerend actuaris.

63


10.2 Toereikendheidstoets De maatschappij voert jaarlijks, vanaf boekjaar 2007, de toereikendheidstoets uit. Deze moet uit hoofde van de Wet financieel toezicht (Wft) worden uitgevoerd om te bepalen of de IFRS voorziening verzekeringsverplichtingen toereikend is. De maatschappij heeft voor wat betreft de IFRS toereikendheidstoets, de zogenaamde “Liability Adequacy Test” (LAT), aansluiting gezocht bij de Wft-toereikendheidstoets. De Wft toereikendheidstoets laat ultimo 2014 een overwaarde zien. Deze is, aangezien naar de situatie ultimo 2014 een (aanvullend) prudentieel filter niet van toepassing is, in zijn geheel meegenomen bij de bepaling van de solvabiliteit. De uitkomst van de toereikendheidstoets wordt ook gehanteerd als uitkomst voor de onder IFRS verplichte LAT. Aangezien voor de LAT de afkoopwaardevloer buiten beschouwing mag worden gelaten en deze in de Wft toereikendheidstoets is meegenomen, is de LAT prudent te noemen. De voor de toereikendheidstoets gebruikte intrestaannames zijn afgeleid van de nominale rentetermijnstructuur (zero-coupon) van DNB ultimo december 2014 inclusief de Ultimate Forward Rate (UFR). Uitzondering vormt de kleine groep rentegarantpolissen, waarvoor het gematchte rendement op de beleggingsportefeuille wordt gehanteerd voor de bepaling van de voorziening. De kosten worden toegerekend op basis van een normkosten allocatiemethodiek. De verwachte sterfte varieert per product en is gebaseerd op de AG Prognosetafel 2012-2062 met een aanpassing voor ervaringssterfte. De verwachte arbeidsongeschiktheid is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij. Het verwachte onnatuurlijke verval is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij. Jaarlijks wordt geëvalueerd of de gehanteerde aannames aanpassing behoeven. De risicomarge Wft is conform “Good Practices Toereikendheidstoets” opgesteld waarbij rekening is gehouden met zowel de onzekerheidsmarge (voor niet in de markt af te dekken risico’s) als de onder de Wft van toepassing zijnde afkoopwaarderestrictie. De toetsvoorziening is minstens gelijk aan de afkoopwaarde na verrekening van de terugboeking provisie (‘claw back’). Bij de bepaling van de toetswaarde is aanvullend rekening gehouden met de impact van de tijdswaarde van Financial Options en Garanties.

64

FINANCIEEL JAARVERSLAG 10.3 Invaliditeitsreserve en nog te betalen claims Bruto

Herverzekerd

Netto

4.195 83

-2.563 0

1.632 83

4.278 -619 458

-2.563 -415 186

1.175 -204 272

Saldo 31 december

4.117

-2.792

1.783

Eindstand in de invaliditeitsreserve Eindstand in de nog te betalen claims

3.939 178

-2.335 0

1.605 178

Saldo 31 december

4.117

-2.335

1.783

Bruto

Herverzekerd

Netto

4.156 185

-2.518 0

1.638 185

4.341 -610 547

-2.518 427 -472

1.823 -183 75

Saldo 31 december

4.278

-2.563

1.715

Eindstand in de invaliditeitsreserve Eindstand in de nog te betalen claims

4.195 83

-2.563 0

1.632 83

Saldo 31 december

4.278

-2.563

1.715

2014 Beginstand invaliditeitsreserve Beginstand nog te betalen claims Saldo 1 januari Afgehandelde claims lopend boekjaar Toename van de reserve

2013 Beginstand invaliditeitsreserve Beginstand nog te betalen claims Saldo 1 januari Afgehandelde claims lopend boekjaar Toename van de reserve

65

FINANCIEEL JAARVERSLAG 10.4 Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden

2014

2013

Saldo 1 januari Ontvangen premies minus kosten Onttrokken risicopremie Vrijval voorziening inzake uitkeringen aan polishouders Rentetoevoegingen Overige mutaties

493.194 83.363 -35.776 -70.668 26.077 -2.263

498.604 101.695 -34.817 -79.589 6.054 1.247

Saldo 31 december

493.927

493.194

Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden zien op zogenaamde traditionele verzekeringen waarbij een vaste hoofdsom in euro’s is overeengekomen eventueel met een gegarandeerd (minimum) rendement. De post “Overige mutaties” ziet op het totaal van mutaties uit hoofde van overige assumpties als sterfte, arbeidsongeschiktheid, kosten, herverzekering en verval.

10.5 Verzekeringsverplichtingen voor verzekeringen waarbij de polishouder het risico draagt

2014 2013

Saldo 1 januari Ontvangen premies minus kosten Onttrokken risicopremie en beheerkosten Vrijval voorziening inzake uitkeringen aan polishouders Waarderingsmutaties Overige mutaties

1.485.070 142.283 -12.625 -217.426 102.009 -4.607

1.508.320 113.886 -10.878 -195.012 68.096 658

Saldo 31 december

1.494.704

1.485.070

11. Netto verplichting uit hoofde van toegezegde pensioenrechten Contante waarde toegezegde pensioenrechten Reële waarde fondsbeleggingen Overschot Effect ‘asset ceiling test’

Netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten

2014 2013 43.713 28.784 -43.621 -32.135 92 -3.351 0 3.351 92 0

66

FINANCIEEL JAARVERSLAG De mutatie in de netto verplichting uit hoofde van toegezegde pensioenrechten is per saldo als volgt samengesteld:

2014

2013

Geboekt ten laste van het resultaat 388 1.208 Geboekt via het eigen vermogen (overig totaal resultaat) 960 -123 Werkgeversbijdrage -1.256 1.085 Mutatie voorziening pensioenverplichtingen 92 0 Mutatie netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten 92 0

In 2014 is geen sprake meer van een overschot in het Pensioenfonds en derhalve is de ‘Asset Ceiling’ niet langer van toepassing. In 2013 was sprake van een positief verschil tussen de reële waarde van de fonds-beleggingen en de contante waarde van de toegezegde pensioenrechten ad EUR 3.351.000 is niet als actiefpost in de jaarrekening verantwoord. Dit overschot is als onderdeel van de herwaardering pensioenverplichtingen (voorheen: actuariële winsten en verliezen) ten laste van het eigen vermogen afgewaardeerd. De onderneming beschikt namelijk niet over formele juridische mogelijkheden tot realisatie van deze vordering in de vorm van restituties of (toekomstige) lagere bijdragen (zogenaamde ‘Asset Ceiling test’). De totale direct via het eigen vermogen verwerkte herwaardering van de netto verplichting uit hoofde van toegezegde pensioenrechten is als volgt samengesteld:

2014 2013 Herwaardering netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten voor belasting -4.311 436 Asset Ceiling, voor belasting 3.351 -313 Belasting op netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten 240 -31 Totaal resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat -720 92

De mutatie van de contante waarde van de toegezegde pensioenrechten gedurende het jaar is als volgt:

2014

2013

Stand per 1 januari 28.784 27.605 Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten 1.162 1.234 Rentekosten op de contante waarde van toegezegde pensioenrechten 1.046 988 Werknemersbijdrage 405 407 Herwaardering van de contante waarde van toegezegde pensioenrechten 13.363 -1.420 Betaalde uitkeringen -318 -324 Waardeoverdrachten 1 294 Aan verstreken diensttijd toegerekende pensioenkosten -730 0 Stand per 31 december 43.713 28.784

67

FINANCIEEL JAARVERSLAG De mutatie van de fondsbeleggingen gedurende het jaar is als volgt:

2014

2013

Stand per 1 januari Betaalde uitkeringen Werkgeversbijdrage Werknemersbijdrage Waardeoverdrachten Rentebaten op fondsbeleggingen Herwaardering fondsbeleggingen

32.135 -318 1.256 405 1 1.214 8.928

30.537 -324 1.085 407 294 1.120 -984

Stand per 31 december

43.621

32.135

De mutatie van de afwaardering door toepassingen van een “Asset Ceiling” gedurende het jaar is als volgt:

2014

2013

Stand per 1 januari 3.351 2.932 Herwaardering “Asset Ceiling”: - Herwaardering door rente 124 106 - Herwaardering door overig -3.475 313 Stand per 31 december 0 3.351

De kosten uit hoofde van toegezegde pensioenrechten bedragen:

2013

2012

Pensioenkosten Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten Aan verstreken diensttijd toegerekende pensioenkosten Totaal pensioenkosten

1.162 -730 432

1.234 0 1.234

1.046 -1.214 124 -44

988 -1.120 106 -26

388

1.208

Netto rente Rentekosten op de contante waarde van toegezegde pensioenrechten Rentebaten op fondsbeleggingen Rentekosten door toepassing “Asset Ceiling” Netto rente op de netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten Totaal ten laste van de winsten verliesrekening

68

FINANCIEEL JAARVERSLAG De herwaardering van de netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten bedragen: Actuariële winsten en verliezen Rendement, voorzover meer dan de rentebaten op de fondsbeleggingen en rentelast op de “Asset Ceiling” Wijziging door toepassing van de “Asset Ceiling” Totaal als overige resultaten direct ten gunste / ten laste van het eigen vermogen gebracht

2014

2013

13.363

-1.420

-9.052 -3.351

878 419

960

-123

De kosten ten laste van de winsten verliesrekening zijn opgenomen in de post operationele kosten onder personeelskosten. Specifiek wordt de post “Aan verstreken dienststijd toegerekende pensioenkosten” (‘curtailment’) in 2014 ad EUR 0.7 miljoen baten toegelicht. De kosten ten gunste / ten laste van de overige resultaten zijn direct in het eigen vermogen verwerkt. De belangrijkste actuariële veronderstellingen zijn:

2014 2013 Disconteringsvoet 2,20% 3,70% Rentebaten op fondsbeleggingen 2,20% 3,70% Algemene salarisverhogingen 2,00% 2,00% Uitgestelde pensioenverhogingen 0,70% 0,70% Inflatie 2,00% 2,00%

Ten opzichte van eind vorig jaar is sprake van een daling van de disconteringsvoet met 1,5%. Hierdoor steeg de contante waarde van de toegezegde pensioenrechten, afgerond op duizenden euro’s, met EUR 13.363. Onder meer door deze mutatie is per eind 2014 niet langer sprake van een ‘Asset Ceiling’. Sterftetafel Voor de berekeningen wordt gebruik gemaakt van de Prognosetafel 2014, gecorrigeerd met het verschil in overlevingskansen tussen de werkenden bij de onderneming en de totale bevolking.

Verdeling fondsbeleggingen

2014 2013

Aandelen Obligaties Liquiditeiten Overige

6.291 5.523 36.802 25.860 307 379 221 373

Totaal

43.621 32.135

69


2014

Totaal

Met notering

Zonder notering

Aandelen Obligaties Liquiditeiten Overige

6.291 36.802 307 221

3.091 36.432 0 0

3.200 370 307 221

Totaal

43.621

39.523

4.098

De fondsbeleggingen bevatten geen beleggingen die zijn uitgegeven door de maatschappij en bevatten geen activa die worden gebruikt door de maatschappij. Werkelijk rendement op de fondsbeleggingen

2014 2013 2012 2011 2010

10.142

136

3.491

-902

-1.247

Contante waarde van toegezegde pensioenrechten Contante waarde van toegezegde pensioenrechten Reële waarde activa Netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten (voor Asset Ceiling)

2014 2013 2012 2011 2010

43.713 -43.621

28.784 -32.135

27.605 -30.537

19.207 -25.326

18.296 -20.187

92

-3.351

-2.932

-6.119

-1.891

De risico’s die de maatschappij loopt in verband met de aangegane pensioenverplichtingen worden mede bepaald door de duratie van deze verplichtingen. De tabel hieronder laat zien hoe deze verplichtingen zijn verdeeld over actieve en niet actieve deelnemers. Contante waarde toegezegde pensioenrechten Duratie Actieve deelnemers 25.573 Niet actieve deelnemers met uitgestelde aanspraken 11.952 Geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikte deelnemers 1.214 Niet actieve deelnemers met ingegane aanspraken 4.974

28,5 24,0 24,0 10,8

Totaal 43.713

25,2

Bij Stichting Legal & General Pensioenfonds is als gevolg van de leeftijdsopbouw van de deelnemers sprake van ‘netto opbouw’ waarbij de looptijd van toegezegde aanspraken derhalve in lijn ligt met de hierboven getoonde duratie. De contante waarde van de toegezegde pensioenrechten is gevoelig voor een wijziging van de gebruikte uitgangspunten. De tabel hieronder laat, voor de uitgangspunten die deze waarde significant kunnen beïnvloeden, zien wat de gevolgen zijn van een wijziging van deze uitgangspunten. Alle andere factoren blijven telkens gelijk. 70

FINANCIEEL JAARVERSLAG Mutatie contante waarde toegezegde Pensioenrechten Disconteringsvoet Plus Min Stijging salaris Plus Min Sterfte Leeftijdsterugstelling 1 jaar

Mutatie Service Cost

0,50% 0,50%

-5.104 6.023

-321 389

0,50% 0,50%

557 -604

61 -67

1.414

68

Het pensioenfonds houdt bij zijn beleggingsbeleid rekening met het risicoprofiel van de verplichtingen (er is sprake van Asset and Liability management door het pensioenfonds). In verband met de risicodeling met de deelnemers werkt dit risicoprofiel niet één op één door bij de maatschappij. De maatschappij heeft immers met het fonds een bijdrage afgesproken die gelijk is aan de kostendekkende premie en heeft daarmee zijn risico’s in belangrijke mate beperkt. Dit laat onverlet dat de maatschappij risico loopt in verband met afspraken in het kader van het collectief arbeidsvoorwaardenoverleg voor het verzekeringsbedrijf. De hierboven gegeven gevoeligheden dienen mede in dit perspectief, en in het perspectief dat bij het fonds sprake is van een lange termijn herstelplan, te worden beoordeeld. Voor 2015 wordt een werkgeversbijdrage, in duizenden euro’s, ad EUR 1.095 verwacht (2014: EUR 1.256).

12. Latente belastingen

2014 2013

Latente vorderingen Saldo 1 januari 13.490 10.118 Mutatie via W&V rekening -1.182 3.462 Mutatie via reserves 240 -85 Overige 2 -5 Saldo 31 december 12.550 13.490

Latente verplichtingen Saldo 1 januari -37.517 -49.149 Mutatie via W&V rekening -6.824 11.590 Mutatie via reserves 18 37 Overige 257 5 Saldo 31 december -44.066 -37.517 Totaal latente belastingen -31.516 -24.027

De latente belastingen hebben overwegend een looptijd langer dan 1 jaar. Het kortlopende aandeel van de latente belastingen is derhalve niet nader gespecificeerd. De latente belastingen worden uit hoofde van IAS 12.74 gesaldeerd verantwoord. De post “Overige” ziet op de in de loop van het boekjaar aangepaste beginstand van de latentie. 71

FINANCIEEL JAARVERSLAG In onderstaande tabellen is het verloop van de latente belastingen over 2014 en 2013 zichtbaar. 2014

Saldo Toevoegingen Realisatie Saldo 1-jan-2014 31-dec-2014

Latente vorderingen Geactiveerde acquisitiekosten 10.733 0 -1.182 9.551 Pensioenverplichtingen 2.757 240 2 2.999 13.490 240 -1.180 12.550 Latente verplichtingen Fiscale waarderingsverschillen van de beleggingen Fiscale waarderingsverschillen van de verzekeringsverplichtingen Overig Saldo 31 december

-20.387

-10.265

0

-30.652

-12.140 -4.989 -37.517

0 0 -10.265

3.351 364 3.715

-8.789 -4.625 -44.066

Totaal latente belastingen

-24.027

-10.025

2.535

-31.516

2013

Saldo Toevoegingen Realisatie Saldo 1-jan-2013 31-dec-2013

Latente vorderingen Geactiveerde acquisitiekosten 7.275 3.458 0 10.733 Pensioenverplichtingen 2.843 0 -86 2.757 10.118 3.458 -86 13.490 Latente verplichtingen Fiscale waarderingsverschillen van de beleggingen Fiscale waarderingsverschillen van de verzekeringsverplichtingen Overig Saldo 31 december

-35.924

0

15.537

-20.387

-12.571 -654 -49.149

0 0 0

431 -4.335 11.633

-12.140 -4.989 -37.516

Totaal latente belastingen

-39.031

3.458

11.546

-24.027

13. Vennootschapsbelasting

2014 2013

Vennootschapsbelasting

11.281

13.193

Totaal

11.281 13.193

De te betalen vennootschapsbelasting ultimo 2014 betreft alleen 2014. Voor de jaren tot en met 2013 zijn de aanslagen vastgesteld. 72


14. Handels- en overige crediteuren

2014

2013

Intermediairs Loonheffing en sociale lasten Handelscrediteuren Te betalen beleggingen Polishouders Te betalen dividend Te betalen personeelskosten Te betalen rechten bonusaandelen personeel Te betalen overige kosten Premiedepot Nog niet toegerekende premies Te betalen claims Te betalen aan herverzekeraars

678 1.170 8.259 4.201 1.641 1.650 224 491 19.147 25.639 17.000 0 1.664 1.467 1.896 1.617 2.758 3.595 353 423 17.616 8.361 3.695 3.536 4.894 2.615

Totaal handels- en overige crediteuren

79.825

54.765

Alle verplichtingen zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs en zijn binnen 1 jaar opeisbaar. De reële waarde van de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde. Onder de te betalen personeelskosten is een schuld groot EUR 290.000 opgenomen voor afhandeling van de halverwege 2014 in gang gezette reorganisatie. De reorganisatie houdt relatie met het niet langer voortzetten van de bancaire activiteiten en is hoofdzakelijk in de 2e helft van 2014 ten uitvoer gebracht. De hiermee gemoeide lasten bedragen in totaliteit EUR 1,2 mln. Deze lasten zijn als onderdeel van de operationele kosten (zie paragraaf 21) gesplitst verantwoord: EUR 1,0 mln. onder personeelskosten (zie de post ‘Salarissen’) en EUR 0,2 mln. onder overige kosten. De ultimo 2014 te betalen en onder de schulden verantwoorde reorganisatiekosten betreft overeengekomen ontslagvergoedingen voor 5 werknemers welke in 2015 afvloeien. Ten aanzien van de te betalen rechten bonusaandelen personeel heeft EUR 484.000 betrekking op rechten welke per balansdatum onvoorwaardelijk zijn (geworden).

15. Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen Uit hoofde van terrorismeverzekering heeft Legal & General Nederland voor 2014 een obligo percentage van 1,17% in een Aggregate Reinsurance Agreement. De omvang van de aansprakelijkheid van Legal & General Nederland in de rol van herverzekeraar bedraagt 1,17% * 33,3% * 400 mln = EUR 1,6 mln. Deze Aggregate Reinsurance Agreement is ondergebracht bij NHT. Legal & General Nederland staat aan het hoofd van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting met Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V., Legal & General Nederland Beleggingen B.V. en Legal & General Beheerder B.V. Zij is hoofdelijk aansprakelijk voor belastingverplichtingen van onderliggende entiteiten. Ultimo boekjaar lopen een aantal juridische procedures tegen de maatschappij welke Legal & General betwist. Op basis van juridisch advies alsmede overige informatie verwacht de maatschappij geen negatieve financiële consequenties en houdt zij dan ook geen voorzieningen aan.

73


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING 16. Verdiende premies eigen rekening

2014 2013

Koopsommen Premiebetalende posten

137.804 110.806

125.704 110.252

Uitgaande herverzekeringspremies

248.610 -14.315

235.956 -13.777

Netto premie-inkomsten

234.295

222.179

17. Overige opbrengsten

2014 2013

Opbrengsten bancair

1.229

272

Overige opbrengsten

1.229

272

Dit betreft de door Legal & General Nederland Beleggingen B.V. en Legal & General Beheerder B.V. gegenereerde opbrengsten uit hoofde van haar bancaire activiteiten. Als gevolg van de beëindiging van de bancaire activiteiten heeft in 2014 een vrijval ad EUR 1,0 mln. plaatsgevonden van de reeds in 2012 ontvangen vergoeding voor beheer van lopende rekeninghouders in banksparen.

18. Opbrengsten uit beleggingen

Tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening - Dividenden - Rente-inkomsten (incl. derivaten) Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Rente-inkomsten Liquide middelen - Rente-inkomsten Ontvangen commissies Overige Totaal directe opbrengsten uit beleggingen

2014 2013

17.098 33.539

12.896 42.269

1.364

1.285

76 151 -274

72 2.184 -32

51.954

58.674

74


19. Uitkeringen

2014 2013

Verzekeringscontracten tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden - Expiraties, afkopen en claims - Waarvan herverzekerd Voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt - Expiraties, afkopen en claims - Waarvan herverzekerd

78.853 -4.185

85.713 -4.789

218.480 -596

194.513 -475

Netto uitkeringen aan polishouders

292.552

274.962

Totaal Expiraties, afkopen en claims - Uit verzekeringscontracten tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden - Uit verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt Waarvan herverzekerd - Uit verzekeringscontracten tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden - Uit verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt Netto uitkeringen aan polishouders

2014 2013

78.853 85.713 218.480 194.513 297.333 280.226

-4.185 -596 -4.781

-4.789 -475 -5.264

292.552

274.962

20. Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten Amortisatie overlopende acquisitiekosten Uitgestelde acquisitiekosten Netto effect activering acquisitiekosten Provisies Allocatie uit operationele kosten Totaal acquisitiekosten voor verzekeringscontracten

2014 2013 12.847 -8.529

14.099 -14.461

4.318 -362 5.295 9.933 7.102 9.162 16.715

18.733

75


21. Operationele kosten

2014 2013

Afschrijvingen Personeelskosten Verkoop- & marketingkosten Medische kosten Advieskosten Overige kosten

547 544 15.728 15.773 1.197 1.691 368 1.011 3.569 3.938 5.831 5.050

Bruto operationele kosten 27.240 28.007 Allocatie naar acquisitiekosten -7.102 -9.162 Totaal operationele kosten 20.138 18.845

In de operationele kosten is voor EUR 1,2 miljoen aan reorganisatielasten verantwoord. Zie paragraaf 10 voor nadere toelichting op achtergrond en samenstelling. Met ingang van 2014 is Ernst & Young Accountants LLP de externe accountant van L&G NL. De accountantshonoraria van Ernst & Young Accountants LLP over het boekjaar zijn hierna samengevat. Deze zijn opgenomen onder de post ‘advieskosten’.

(bedragen in EUR 1.000, inclusief BTW) Jaarrekeningcontrole Audit-gerelateerde werkzaamheden Overige diensten

2014 149 -

Totaal 149

Personeelskosten

2014 2013

Salarissen Sociale lasten Pensioenkosten Beloning in aandelen Overige personeelskosten

12.019 1.643 758 454 854

11.416 1.472 1.640 344 901

Totaal personeelskosten

15.728

15.773

76

FINANCIEEL JAARVERSLAG Het aantal bij de onderneming werkzame medewerkers (in fte) per einde boekjaar bedroeg:

2014 2013 Vaste medewerkers 153 177 Tijdelijke medewerkers 15 10 Totaal 168 187

Share Bonus Plan (SBP) / Personeel Aandelen Plan (PAP) De beloningscommissie van Legal & General Group Plc kent onder het Share Bonus Plan van de Group aan de daarvoor in aanmerking komende werknemers (de zogenaamde ‘Identified Staff’) voorwaardelijke en onvoorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group Plc toe. Deze rechten worden voldaan door inkoop van eigen aandelen door Legal & General Group Plc waarvan de kosten vervolgens periodiek aan Legal & General Nederland op factuur worden doorbelast. Dit arrangement is in termen van IFRS 2 voor Legal & General Nederland derhalve een “cash settled” share-based payment. Vanaf de over boekjaar 2011 toegekende rechten is 60% onvoorwaardelijk. De overige 40% voorwaardelijke rechten worden evenredig over een periode van 3 jaar toegekend. Na afloop van deze 3 jaar wordt beoordeeld of de voorwaardelijke rechten in onvoorwaardelijk worden omgezet of dat neerwaartse bijstelling nodig is. Op toegekende aandelen zit bovendien 1 jaar retentie. Op tot over boekjaar 2010 toegekende rechten rusten dezelfde voorwaarden als ten aanzien van PAP. Voor de overige medewerkers is het Personeel Aandelen Plan (PAP) van toepassing, van waaruit een voorwaardelijk recht op aandelen wordt toegekend. Hiertoe worden op toekenningsdatum aandelen Legal & General Group Plc door de maatschappij ingekocht en afgerekend. Dit arrangement is in termen van IFRS 2 eveneens een “cash settled” share-based payment. De voorwaardelijke toekenningen worden 3 jaar na datum onvoorwaardelijk. De aandelen zijn stemgerechtigd, en geven recht op dividend. Bij uitdiensttreding binnen 3 jaar vervalt het recht op de voorwaardelijke aandelen. De reële waarde van de toegekende rechten is gelijk aan de beurswaarde van de aandelen op toekenningsdatum. Legal & General Group Plc brengt deze aankoopwaarde van de onder het SBP toegekende aandelen bij Legal & General Nederland in termijnen in rekening. Voor de onder het PAP toegekende aandelen rekent Legal & General Nederland de eigen aanschaf direct af. In 2014 zijn 106.812 SBP aandelen en 52.945 PAP aandelen over boekjaar 2013 toegekend, tegenover respectievelijk 107.682 en 46.236 in 2013. De maatschappij heeft in totaliteit EUR 418.517 (2013: EUR 301.521) voor beloningen in aandelen ten laste van het resultaat geboekt. De volgende tabel toont een samenvatting van de per ultimo boekjaar uitstaande voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group Plc:

PAP

SBP

2014 2013 2014 2013

Uitstaand op 1 januari Toegekend Vervallen/uitgekeerd Onvoorwaardelijk geworden

318.282 106.812 0 -203.470

267.802 107.682 0 -57.202

146.547 52.945 6.110 -14.474

148.885 46.236 -35.031 -13.543

Uitstaand op 31 december

221.624

318.282

191.128

146.547

EUR 2,57 EUR 3,18

EUR 1,98 EUR 2,67

EUR 2,72 EUR 3,18

EUR 1,91 EUR 2,67

Reële waarde per toekenning Reële waarde ultimo jaar

77


Bezoldiging commissarissen, bestuurders en key management De commissarissen hebben over boekjaar 2014 EUR 104.534 (2013: EUR 101.639) bezoldiging ontvangen. De in het boekjaar ten laste van de onderneming gekomen bedragen ter bezoldiging van bestuurders zijn:

2014 2013

Salarissen Sociale lasten Pensioenkosten Beloning in aandelen

406 17 91 141

Totaal bezoldiging bestuurders

655

0

Legal & General maakte tot en met boekjaar 2013 gebruik van de vrijstelling ex artikel 383 lid 1 laatste zin van Titel 9 BW2 om geen bezoldiging bestuur in haar jaarrekening te vermelden. In 2014 heeft Legal & General haar statutair bestuur tot 2 personen uitgebreid, waarvoor bovenstaande toelichting op ontvangen bezoldiging. De in het boekjaar ten laste van de onderneming gekomen bedragen ter bezoldiging van key management zijn:

2014 2013

Salarissen Sociale lasten Pensioenkosten Beloning in aandelen

1.805 68 283 323

1.667 58 243 352

Totaal bezoldiging key management

2.479

2.320

De pensioenkosten als onderdeel van de bezoldiging key management zijn aangepast uit hoofde van de wijzigingen in IAS 19.

22. Belasting op resultaat De belasting over het resultaat wordt berekend naar het voor het betreffende boekjaar geldende nominale tarief, rekening houdend met fiscale faciliteiten.

2014 2013

Acute vennootschapsbelasting Latente vennootschapsbelasting

13.291 8.006

22.085 -15.052

Totaal belastingen

21.297

7.033

Tarief acute vennootschapsbelasting Tarief latente vennootschapsbelasting

25,00% 25,00%

25,00% 25,00%

78

De effectieve belastingdruk bedraagt circa 25.2% (2013:25,3%) en wijkt als gevolg van de volgende posten af van de nominale druk ad 25,0%: Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belasting berekend op basis van het geldende tarief voor vennootschapsbelasting (25,0%) Aanpassingen als gevolg van: • Niet aftrekbare kosten voorgaande jaren • Afwaardering belastingvordering voorgaande jaren Belastingen op resultaat

2014 2013 84.495

28.130

21.124

7.033

173 -

73

21.297

7.106

79


ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER (voor winstbestemming) (in duizenden Euro’s)

Activa


Beleggingen Vastgoedbeleggingen 2 841 1.200 Deelnemingen 23 6.802 5.104 Overige financiële beleggingen 4 - Aandelen 0 0 - Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 24.315 23.256 - Tegen reële waarde met verwerking in de w&v 1.414.996 1.440.852 - Andere financiële beleggingen 24 0 0 - Derivaten 5 18.034 31.048 Beleggingen voor rekening en risico polishouder

25

765.760

690.644

Vorderingen Leningen en vorderingen Vorderingen op herverzekeraars

26 6

28.877 1.750

37.489 1.590

Overige activa Materiële vaste activa (ex gebouwen en terreinen) Liquide middelen

1 27

1.309 68.911

839 30.945

3

23.167

27.485

Totaal activa

2.354.762

2.290.452

Overlopende activa Geactiveerde acquisitiekosten


80


Passiva


Eigen vermogen en verplichtingen Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal 8 Herwaarderingsreserve 9 Reserve deelnemingen 9 Overige reserves

19.059 0 483 176.712

19.059 0 538 166.244

Totaal Eigen Vermogen

196.254

185.841

Technische voorzieningen 28 Verzekeringscontracten risico maatschappij a. Bruto 498.044 497.476 b. Herverzekeringsdeel -690 -754 497.354 496.722 Verzekeringscontracten risico polishouder a. Bruto 1.494.704 1.485.067 b. Herverzekeringsdeel -1.930 -2.171 1.492.774 1.482.896 Beleggingscontracten

223

309

Overige voorzieningen Netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten Latente belastingen

11 12

92 31.516

0 24.027

Schulden Handels- en overige crediteuren Derivaten Vennootschapsbelasting

29 5 13

80.341 44.927 11.281

53.321 34.143 13.193

Totale verplichtingen

2.158.508

2.104.611

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

2.354.762

2.290.452


81


ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING (in duizenden Euro’s)


Bedrijfsresultaat na belastingen Resultaat deelnemingen na belastingen 23

63.167 31

22.245 -1.221

Totaal resultaat na belastingen

63.198

21.024


82


MUTATIES IN HET EIGEN VERMOGEN (in duizenden Euro’s)

Toelichting

Gestort en Herwaar- Overige opgevraagd derings- reserves kapitaal reserves*

Totaal

2014 Balanswaarde 1 januari 2014 19.059 538 166.244 185.841 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting 10 0 -55 0 -55 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 10 0 0 0 0 Actuariële winsten en verliezen op pensioenverplichtingen na belasting/ herwaardering 0 0 -720 -720 Overig 0 0 -10 -10 Overig resultaat 23 0 -55 -730 -785 Resultaat boekjaar 0 0 63.198 63.198 -55 62.468 62.413 0 -52.000 -52.000 483 176.712 196.254

Totaal resultaat 12 0 Dividend 0 Balanswaarde 31 december 2014 19.059

2013 Balanswaarde 1 januari 19.059 649 161.128 180.836 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting 10 0 -111 0 -111 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 10 0 0 0 0 Actuariële winsten en verliezen op pensioenverplichtingen na belasting/ herwaardering 0 0 94 94 Overig 0 0 -2 -2 Overig resultaat 23 0 -111 92 -19 Resultaat boekjaar 0 0 21.024 21.024 Totaal resultaat 12 0 Dividend 0 Balanswaarde 31 december 2013 19.059

-111 21.116 21.005 0 -16.000 -16.000 538 166.244 185.841

* Dit betreft de geconsolideerde herwaarderingsreserve welke in de enkelvoudige balans zoals opgenomen op pagina 80/81 het bedrag weergeeft voor zowel herwaarderingsreserve als reserve deelnemingen. Zie paragraaf 10 voor verdere toelichting over deze bedragen.


83


TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE JAARREKENING (in duizenden Euro’s)

Algemeen De enkelvoudige jaarrekening van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 BW2. Aangezien de winsten verliesrekening over 2014 van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. is verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening, is volstaan met weergave van de beknopte enkelvoudige winsten verliesrekening in overeenstemming met artikel 2:402 BW. Er is gebruik gemaakt van de mogelijkheid om zoals beschreven in artikel 2:362 BW in de enkelvoudige jaarrekening dezelfde grondslagen toe te passen als in de geconsolideerde jaarrekening. Derhalve komen de grondslagen in de enkelvoudige jaarrekening overeen met de grondslagen in de geconsolideerde jaarrekening zoals die vermeld zijn vanaf pagina 33. Voor de toelichtingen op posten van de enkelvoudige balans en winsten verliesrekening wordt derhalve zoveel mogelijk verwezen naar de toelichtingen op de geconsolideerde jaarrekening.

Deelnemingen Deelnemingen worden gewaardeerd op de netto vermogenswaarde volgens de grondslagen van waardering van activa en verplichtingen van toepassing in de geconsolideerde jaarrekening. Voor niet uitkeerbare resultaten en/of rechtstreekse vermogensvermeerderingen en -verminderingen wordt een wettelijke reserve deelnemingen gevormd. Het resultaat deelnemingen betreft het aan de maatschappij toe te rekenen resultaat. Andere financiële beleggingen Onder de andere financiële beleggingen worden de bonusaandelen in Legal & General Group Plc. verantwoord die de werknemers van Legal & General Nederland uit hoofde van het Personeel Aandelen Plan (PAP) (on)voorwaardelijk toegekend hebben gekregen. Voor deze beleggingen gelden dezelfde grondslagen als in de geconsolideerde jaarrekening toegelicht onder financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via de winsten verliesrekening. Beleggingen voor rekening en risico polishouder De beleggingen voor rekening en risico polishouders hebben betrekking op namens de polishouders door Legal & General Nederland aangehouden aandelen en belangen in beleggingsfondsen. Voor deze beleggingen gelden dezelfde grondslagen als in de geconsolideerde jaarrekening toegelicht onder financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via de winsten verliesrekening. Leningen en vorderingen Hieronder worden opgenomen niet-afgeleide financiële activa met vaste of bepaalbare betalingen, die niet op een actieve markt zijn genoteerd. Leningen en vorderingen worden overeenkomstig toegelicht onder de grondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening bij eerste waardering tegen reële waarde annex kostprijs opgenomen en bij vervolgwaarderingen tegen (geamortiseerde) kostprijs. Op eventueel oninbaar geachte leningen en vorderingen vindt een bijzondere waardevermindering plaats tegen de grondslagen als in de geconsolideerde jaarrekening.

84


Liquide middelen Onder liquide middelen zijn begrepen rekening-courantsaldi alsmede korte termijn deposito’s aangehouden bij diverse bankinstellingen. Technische voorzieningen De technische voorzieningen worden gewaardeerd op voor de bedrijfstak aanvaardbare grondslagen. De bepaling van de technische voorzieningen voor levensverzekering en van die voor periodiek te betalen uitkeringen geschiedt door de maatschappij. Voor de bepaling van de toereikendheid van de technische voorzieningen wordt door de maatschappij jaarlijks een onderzoek uitgevoerd. De certificerend actuaris gaat na of deze toets op adequate wijze is uitgevoerd. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen, voor zover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, is in principe gebaseerd op de actuariële en economische grondslagen die van toepassing waren op het moment van afsluiten van de polis. Hierdoor heeft een verandering in marktrente in principe geen invloed op de hoogte van deze voorzieningen, tenzij de uitkomsten van de toereikendheidstoets een wijziging van de grondslagen noodzakelijk zou maken. Uitzondering hierop vormt de voorziening Direct Ingaande Lijfrenten (DIL), die wel afhankelijk is van de marktrente. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen eigen risico wordt voor zover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, bepaald volgens de netto methode op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. Ingeval van mogelijke winstdeling is de voorziening gelijk aan het maximum van depotwaarde of de netto voorziening op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen waarbij polishouders het risico dragen is bij inleg in de externe beleggingsfondsen gelijk aan de marktwaarde van de beleggingsfondsen waarin de polishouder belegt. Naast de externe beleggingsfondsen biedt de maatschappij enkele interne beleggingsfondsen aan, waarbij het rendement voor de polishouder gebaseerd is op een externe index. De maatschappij kent geen discretionaire winstdelingssystematiek.

23. Deelnemingen De 100% deelnemingen in Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V., Legal & General Nederland Beleggingen B.V., Legal & General Beheerder B.V. en Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland zijn tegen netto vermogenswaarde gewaardeerd. Daarnaast is ultimo 2012 Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland opgericht teneinde de aan het personeel toegekende bonusaandelen Legal & General Group Plc. toegekende bonusaandelen te beheren. De stichting heeft geen kapitaal.

85

FINANCIEEL JAARVERSLAG Het verloop van de post “Deelnemingen” gedurende het boekjaar is verder als volgt geweest:

2014 2013

Balanswaarde 1 januari

5.104

5.247

Resultaat deelnemingen na belasting Kapitaalstortingen Legal & General Nederland Beleggingen B.V. Kapitaalstortingen Legal & General Nederland Beheerder B.V. Herwaardering materiële vaste activa Overig

31 1.250 500 -73 -10

-1.222 1.250 0 -148 -23

Balanswaarde 31 december

6.802

5.104

Het resultaat boekjaar kan per deelneming als volgt worden gespecificeerd:

2014 2013 Legal & General Nederland Beleggingen B.V. -203 -1.384 Legal & General Nederland Beheerder B.V. 368 0 Legal & General Nederland Exploitatiemaatschappij B.V. -196 163 Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland 0 0 Totaal resultaat deelnemingen -31 -1.221

24. Andere financiële beleggingen Tot en met eind 2012 werden de aan werknemers (on)voorwaardelijk toegekende bonusaandelen in Legal & General Group Plc direct door Legal & General Nederland gehouden. Per 28 december 2012 is de onafhankelijke Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland opgericht met de taak de bonusaandelen te beheren. De aandelen zijn per dezelfde datum door Legal & General Nederland aan de stichting overgedragen en worden derhalve niet langer in de balans van Legal & General Nederland verantwoord.

25. Beleggingen voor rekening en risico polishouder De beleggingen voor rekening en risico polishouder maken in de geconsolideerde jaarrekening onderdeel uit van de aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening.

86


26. Leningen en vorderingen

2014 2013

- Te ontvangen rente - Vorderingen op verzekeringnemers - Vorderingen op intermediairs - Voorziening voor oninbaarheid vorderingen op intermediairs - Te ontvangen uit verkoop van beleggingen - Overig

18.560 2.919 352 -104 2.915 4.235

25.465 3.085 253 -103 4.114 4.675

Totaal leningen en vorderingen

28.877

37.489

Voor de leningen en vorderingen zijn er, met uitzondering van de vorderingen op intermediairs, evenmin bijzondere waardeverminderingen en/of voorzieningen van toepassing. Het verloopoverzicht van de voorziening voor oninbaarheid op vorderingen van intermediairs:

2014 2013

Boekwaarde begin boekjaar Dotatie Afboekingen

103 104 -103

118 103 -118

Boekwaarde eind boekjaar

104

103

27. Liquide middelen De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Legal & General Nederland Rekening-courantsaldi banken

2014 2013 68.911

30.945

Totaal liquide middelen

68.911

30.945

.

87


28. Technische voorzieningen De technische voorzieningen zijn als volgt te herleiden ten opzichte van de geconsolideerde jaarrekening:

2014 2013

Bruto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 3.939 - nog te betalen claims 178 - vaste en gegarandeerde voorwaarden 493.927 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.494.704

4.196 83 493.194 1.485.070

Totaal bruto verzekeringsverplichtingen

1.992.748

1.982.543

Vorderingen op herverzekeraars Herverzekeringsdeel arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling Herverzekeringsdeel vaste en gegarandeerde voorwaarden

2.335 285

2.563 362

Totaal vorderingen op herverzekeraars

2.620

2.925

Netto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 1.604 - nog te betalen claims 178 - vaste en gegarandeerde voorwaarden 493.642 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.494.704

1.633 83 492.832 1.485.070


1.979.618

1.990.128

88


29. Handels- en overige crediteuren

2014 2013

Intermediairs Loonheffing en sociale lasten Handelscrediteuren Te betalen beleggingen Polishouders Te betalen dividend Groepsmaatschappijen Te betalen personeelskosten Te betalen overige kosten Premiedepot Nog niet toegerekende premies Te betalen claims Te betalen aan herverzekeraars

671 8.259 1.641 224 19.147 17.000 900 4.176 1.787 353 17.594 3.695 4.894

1.103 4.201 1.650 247 25.639

Totaal handels- en overige crediteuren

80.341

53.321

874 3.632 1.425 423 7.976 3.536 2.615

Alle verplichtingen zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs en zijn binnen 1 jaar opeisbaar. De reële waarde van de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde.

30. Verbonden partijen Alle transacties met verbonden partijen geschieden op arm’s length basis. De belangrijkste transacties worden onderstaand toegelicht. Over 2014 is Legal & General Nederland Levensverzekeringenmaatschappij N.V. EUR 2.0 miljoen fee voor door Legal & General Investment Management (LGIM) geleverde beleggingsdiensten verschuldigd. In 2014 heeft Legal & General Nederland Levensverzekeringenmaatschappij N.V. EUR 1,25 miljoen aanvullend kapitaal aan Legal & General Nederland Beleggingen B.V. verstrekt. In 2014 heeft Legal & General Nederland Levensverzekeringenmaatschappij N.V. EUR 0.5 miljoen aanvullend kapitaal aan Legal & General Nederland Beheerder B.V. verstrekt. Legal & General Nederland Beleggingen B.V. en Legal & General Beheerder B.V. maakt voor uitoefening van haar bedrijf gebruik van het ondersteunend apparaat van Legal & General Nederland Levensverzekeringenmaatschappij N.V. Hiervoor worden kosten doorberekend (2014: EUR 1,4 miljoen). Informatie over de bezoldiging van sleutelfunctionarissen, Raad van Commissarissen en het Audit Committee wordt verstrekt in paragraaf 21. Informatie over de aan de aandeelhouder uitgekeerd dividend wordt verstrekt in het op pagina 90 opgenomen Besluit over de winstverdeling.

89

OVERIGE GEGEVENS

Statutaire bepalingen over de winstverdeling In artikel 31 wordt over de winstverdeling het volgende bepaald: 1. De winst staat ter beschikking van de algemene vergadering. 2. Winstuitkeringen kunnen slechts plaats hebben tot ten hoogste het bedrag van de uitkeerbare reserves. 3. Uitkering van de winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. In artikel 1 sub c worden de uitkeerbare reserves als volgt gedefinieerd: “Uitkeerbare reserves zijn dat deel van het eigen vermogen, dat het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden, te boven gaat.” Besluit over de winstverdeling Vooruitlopend op de beslissing van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt de directie voor om een dividend uit te keren van € 40 miljoen onder aftrek van een begin 2015 reeds betaald interim dividend van € 17 miljoen. Het bedrag aan dividend dat de winst overstijgt wordt aan de reserves onttrokken. Op 10 december 2014 hebben de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders de uitbetaling van het interim dividend goedgekeurd. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is op de volgende pagina’s opgenomen.

90

OVERIGE GEGEVENS

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: De aandeelhouders en de raad van commissarissen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V.

Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. (de vennootschap) te Hilversum gecontroleerd.De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. Naar ons oordeel: • geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. op 31december 2014 en van het resultaat en de kasstromen over 2014 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS) en met Titel 9 Boek 2 BW; • geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V.op 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit: • de geconsolideerde balans per 31 december 2014; • de volgende overzichten over 2014: de geconsolideerde winst-en verliesrekening, het geconsolideerde overzicht totaalresultaat, het geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht; en • de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit: • de enkelvoudige balans per 31 december 2014; • de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2014; • de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’. Wij zijn onafhankelijk van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags-en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Materialiteit Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij de materialiteit voor de jaarrekening als geheel bepaald op € 3,6 miljoen. De materialiteit is gebaseerd op circa 2% van het eigen vermogen. Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn. Wij zijn met de raad van commissarissen overeengekomen dat wij aan de raad tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de €180.000 rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn.

Reikwijdte van de groepscontrole Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. staat aan het hoofd van een groep van entiteiten. De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V.

91

OVERIGE GEGEVENS

Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was. De groepscontrole heeft zich met name gericht op de verzekeringsactiviteiten die zijn ondergebracht in Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Daarnaast hebben wij zelf (specifieke) controlewerkzaamheden uitgevoerd bij de onderdelen Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V., Legal & General Nederland Beleggingen B.V., Legal & General Nederland Beheerder B.V., Stichting Beleggersgiro Legal & General Nederland, Stichting Bewaarder Legal & General Nederland en Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland. Door bovengenoemde werkzaamheden bij (groeps) onderdelen, gecombineerd met aanvullende werkzaamheden op groepsniveau, hebben wijvoldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de groep verkregen om een oordeel te geven over de geconsolideerde jaarrekening.

De kernpunten van onze controle In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met de raad van commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken. Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten.

Interne beheersing beleggingsadministratie Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V.heeft een significante beleggingsportefeuille (exclusief vastgoedbeleggingen) met een totale waarde van € 2.223 miljoen die 94% van het balanstotaal bedraagt. Gedurende het boekjaar

hebben transacties plaatsgevonden ter waarde van: € 1.532 miljoen (aankopen) en € 1.650 miljoen (verkopen en aflossingen). Het administreren van de beleggingen is een complex proces, omdat gebruik wordt gemaakt van diverse niet-geïntegreerde systemen. Teneinde voldoende zekerheid te krijgen omtrent bestaan, juistheid en waardering van de beleggingen en de volledige verantwoording van opbrengsten uit beleggingen hebben wij uitgebreide gegevensgerichte controlewerkzaamheden uitgevoerd. Voor de totale portefeuille hebben wij het bestaan en eigendom van de beleggingen per jaareinde vastgesteld aan de hand van externe confirmaties van de bewaarder en andere relevante tegenpartijen. Voor de juistheidvan de waardering hebben wij voor 100% van de beursgenoteerde beleggingen aansluiting gelegd met minimaal één onafhankelijke prijsbron. Daarnaast hebben wij aan de hand van een steekproef op de aanen verkooptransacties gedurende het boekjaar de juiste verwerking van beleggingsresultaten (in gerealiseerd of ongerealiseerd resultaat) vastgesteld. De volledigheid van de dividend-en renteopbrengsten hebben wij aan de hand van steekproeven getoetst op basis van opgaven van diverse bewaarders. Tevens hebben wij beoordeeld of de toelichting op de beleggingen (aandelen, vastrentende waarden en derivaten) inclusief de daarmee samenhangende opbrengsten uit beleggingen zoals opgenomen in noot 4, 5 en 18 voldoet aan de relevante verslaggevingsstandaarden.

Schattingen gehanteerd bij de bepaling van de technische voorziening voor verzekeringsverplichtingen Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. heeft een significante voorziening voor verzekeringsverplichtingen van €1.993 miljoen representerend 85% van het balanstotaal. De berekening van de voorziening voor verzekeringsverplichtingen bevat significante inschattingen van onzekere toekomstige uitkomsten. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar de voorziening voor verzekeringsverplichtingen met vaste en gegarandeerde voorwaarden en de voorziening voor verzekeringsverplichtingen waarbij polishouders de risico’s dragen. Voor de bepaling van de waarde van de vaste en gegarandeerde voorwaarden is de ontwikkeling van de marktrente bepalend. Verder worden verschillende assumpties gebruikt om de bepaling van de waarde van de verzekeringsverplichtingen in te schatten. Voor de voorziening voor overlijdensrisicoverzekeringen 92

betreft dit met name de inschatting van sterftekansen, kostenontwikkeling en verval. Voor de voorziening voor collectieve pensioencontracten betreft dit de inschatting van het langlevenrisico, het arbeidsongeschiktheidsrisico, de ontwikkeling van kosten en verval. Wij hebben actuariële specialisten ingezet om ons te assisteren bij onze controle werkzaamheden inzake de assumpties gehanteerd bij de inschatting van de waardering van de verzekeringsverplichtingen. De werkzaamheden bestonden hierbij voornamelijk uit het beoordelen van de plausibiliteit van de gehanteerde assumpties voor sterfte,langleven, arbeidsongeschiktheid, kosten en verval aan de hand van historische ervaringsgegevens, sectorinformatie en de inschatting van toekomstige ontwikkeling van sterfte, langleven, arbeidsongeschiktheid, kosten en verval. Van belang is dat de voorziening voor verzekeringsverplichtingen toereikend is. Om dit aan te tonen is door Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. per jaareinde een toereikendheidstoets in overeenstemming met de Wet op het financieel toezicht (Wft) uitgevoerd. Onze werkzaamheden inzake de toereikendheidstoets omvatten het beoordelen van de redelijkheid van geprojecteerde toekomstige kasstromen en het kritisch reviewen van gehanteerde assumpties, waaronder langleven en kosten aan de hand van historische ervaringen, sector informatie en de verwachte toekomstige ontwikkeling van langleven en kosten. Onze belangrijkste controlewerkzaamheden omvatten het kennisnemen van het oordeel van de certificerend actuaris, de beoordeling van de gehanteerde reserveringsmethodiek, de controle van de gehanteerde basisgegevens bij de berekening van de voorziening en toetsing van de interne controles die door de onderneming zijn uitgevoerd in dit kader inclusief de technische analyse van het resultaat. Wij hebben de uitkomsten beoordeeld aan de hand van de door Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. gehanteerde veronderstellingen, onze kennis van ontwikkelingen bij Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. en onze verwachtingen gebaseerd op sectorinformatie. Tevens hebben wij vastgesteld dat de toelichting op de technische voorziening voor verzekeringsverplichtingen inclusief de daarmee samenhangende risico’s en onzekerheden zoals opgenomen in noot 10 voldoet aan de relevante verslaggevingsstandaarden.

Volledigheid verplichtingen en toelichting exposure beleggingsverzekeringen Naar aanleiding van het publieke debat dat in 2006 gestart is inzake onvoldoende transparantie rondom in rekening gebrachte kosten bij zogenaamde beleggingsverzekeringen (verzekeringscontracten waarbij de polishouders de risico’s of een deel van de risico’s dragen), heeft Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. een klachtenprocedure ingesteld. Per jaareinde 2014 zijn door stichtingen of individuele polishouders geen juridische claims ingediend bij of procedures gestart tegen Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Echter, de problematiek inzake deze beleggingsverzekeringen is in de afgelopen periode nog steeds actueel gebleken. Stichtingen die de belangen behartigen van polishouders roeren zich meer in de media en hebben aangegeven te zullen samenwerken bij mogelijke claims. Een aantal stichtingen heeft inmiddels (vervolg-)claims ingediend bij of is procedures gestart tegen andere (Nederlandse) verzekeraars. De stichtingen hebben aangekondigd dat procedures bij meer verzekeraars zullen volgen. Een eventuele negatieve uitkomst van dergelijke claims en procedures zou mogelijk negatieve impact kunnen hebben op het resultaat van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Het is echter inherent moeilijk om de uitkomst van deze ontwikkelingen te voorspellen voor de verzekeringssector, waaronder Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Wij verwijzen naar de paragraaf ‘Flankerend beleid beleggingsverzekeringen’ van het Verslag van de directie. Wij hebben de volgende controlewerkzaamheden uitgevoerd: • Beoordelen en toetsen van L&G Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V.’s beleid, proces en interne beheersingsmaatregelen inzake klachten met betrekking tot beleggingsverzekeringen; • Beoordelen en bespreken van relevante documentatie inzake (potentiële) claims (inclusief ontvangen correspondentie van stichtingen c.q. belangenorganisaties en externe advocatenbrieven) met management en de interne jurist; • Toetsen aan de hand van relevante verslaggevingsregels of een voorziening of toelichting ter zake in de jaarrekening noodzakelijk is.

93

Verantwoordelijkheden van de raad van bestuur en de raad van commissarissen voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met EU-IFRS en met Titel 9 Boek 2 BW en voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsels moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle fouten en fraude ontdekken. Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: • het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het

risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; • het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit; • het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; • het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven; • het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en • het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Wij communiceren met de raad van commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Wij bevestigen aan de raad van commissarissen dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met de raad over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen. 94

Wij bepalen de kernpunten van onze controle van de jaarrekening vanuit alle zaken die wij met de raad van commissarissen hebben besproken. Wij beschrijven deze kernpunten in onze controleverklaring, tenzij dit is verboden door wet-of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang van het maatschappelijk verkeer is.

Verklaring betreffende overige door wet- of regelgeving gestelde vereisten Verklaring betreffende het jaarverslag en de overige gegevens Wij vermelden op basis van de wettelijke verplichtingen onder Titel 9 Boek 2 BW (betreffende onze verantwoordelijkheid om te rapporteren over het jaarverslag en de overige gegevens): • dat wij geen tekortkomingen hebben geconstateerd naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de door Titel 9 Boek 2 BW vereiste overige gegevens zijn toegevoegd; • dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Benoeming Wij zijn door de raad van commissarissen op 27 maart 2014 benoemd als accountant van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. vanaf de controle van het boekjaar 2014 en zijn sinds die datum tot op heden de externe accountant. Amsterdam, 25 maart 2015 Ernst & Young Accountants LLP

w.g. drs. M. Koning RA

95

BEZOEKADRES:

Laapersveld 68 1213 VB Hilversum POSTADRES:

Postbus 4 1200 AA Hilversum (035) 6252525 WWW.LANDG.NL

GOVERNANCE PRINCIPES INLEIDING In december 2010 publiceerde het Nederlandse Verbond van Verzekeraars de Governance Principes, hierna de Code Verzekeraars. Hierin worden voor Nederlandse Verzekeringsmaatschappijen de principes uiteengezet met betrekking tot corporate governance, risicobeheer, audit en beloningsbeleid. De Code Verzekeraars is opgesteld door het Verbond van Verzekeraars naast de in 2002 opgestelde Gedragscode Verzekeraars en is per 1 juli 2013 gewijzigd vastgesteld. De Code Verzekeraars treedt in werking op 1 juli 2013 en vervangt per die datum de Governance Principes van 1 januari 2011. De Code Verzekeraars is ten opzichte van de versie van 1 januari 2011 uitgebreid met principes 1.2 (Verantwoording Code) en principe 7 (Naleving weten regelgeving). De Code Verzekeraars is een vorm van zelfregulering op basis van het principe ‘pas toe of leg uit’ en is mede bedoeld als bijdrage aan het herstel van het vertrouwen in de financiële sector als geheel. De Code Verzekeraars is van toepassing op alle activiteiten die worden ondernomen door verzekeringsmaatschappijen die in het bezit zijn van een vergunning verleend op grond van de Wet op het financieel toezicht (Wft). In deze publicatie doet Legal & General Nederland verslag over de wijze waarop zij de principes uit de Code Verzekeraars heeft toegepast. Legal & General Nederland staat volledig achter de principes van de Code Verzekeraarsen ziet de Code als een belangrijke stap voor de verzekeringssector om het vertrouwen in de sector te herstellen, stabiliteit te waarborgen en de belangen van betrokken partijen te beschermen. Herstel van vertrouwen vraagt om een duurzame benadering en voortdurende aandacht. Legal & General Nederland heeft in 2011 belangrijke stappen gezet om de principes van de Code Verzekeraars na te leven. Legal & General Nederland heeft bij de toepassing van de principes van de Code Verzekeraars rekening gehouden met de gehele omgeving waarin zij als verzekeraar opereert. Legal & General Nederland erkent dat de naleving van deze principes een continu proces is en zal er ook in de toekomst alles aan doen om niet alleen naar de letter maar ook naar de geest van de Code Verzekeraars te handelen, rekening houdend met de steeds veranderende behoeften van haar stakeholders.

1. NALEVING CODE EN TRANSPARANTE VERANTWOORDING 1.1 TOEPASSING CODE Toepassing Principes Tekst Code Verzekeraars De verzekeraar past de principes van de Code in beginsel toe. Het toepassen van de principes is mede afhankelijk van de activiteiten en overige specifieke kenmerken van de verzekeraar en de groep waarvan hij eventueel deel uitmaakt. Verzekeraars waarop de Code van toepassing is, verschillen op veel gebieden. Zo verschillen zij in aard en omvang, opereren zij in verschillende (deel)markten, kunnen zij nationaal of internationaal georiënteerd zijn en kennen zij verschillende corporate governance structuren. Waar deze verschillen dat rechtvaardigen, zal sprake kunnen zijn van een proportionele toepassing van de principes van de Code. Afwijkingen, mits gemotiveerd, kunnen derhalve gerechtvaardigd zijn. 1.2 VERANTWOORDING CODE Motivatie jaarverslag Tekst Code Verzekeraars De verzekeraar vermeldt gemotiveerd in zijn (groeps)jaarverslag en op zijn (groeps)website per bepaling uit de Code op welke wijze hij de betreffende bepaling toepast. Indien de verzekeraar niet (volledig) voldoet aan de bepaling legt hij uit waarom. De verantwoordingstekst in het jaarverslag en op de website moeten eenvoudig vindbaar zijn. 2. RAAD VAN COMMISSARISSEN 2.1 SAMENSTELLING EN DESKUNDIGHEID Samenstelling Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 2.1.1 De Raad van Commissarissen is zodanig samengesteld, dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Complementariteit, collegiaal bestuur, onafhankelijkheid en diversiteit zijn een voorwaarde voor een goede taakvervulling door de Raad van Commissarissen.

Aantal leden van de Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 2.1.2 De Raad van Commissarissen beschikt over een voldoende aantal leden om zijn functie, ook in de commissies van de Raad, goed te kunnen uitoefenen. Het geschikte aantal leden is mede afhankelijk van de aard, omvang en complexiteit van de verzekeraar.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General past dit principe toe.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General past dit principe toe.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De Raad van Commissarissen is zodanig samengesteld dat het zijn taken naar behoren kan vervullen. De samenstelling en deskundigheid van zowel de Raad van Commissarissen als de Directie stemmen overeen met de Code. De Raad van Commissarissen telt op dit moment vier leden. De diversiteit komt op dit moment tot uiting in nationaliteit, leeftijd en professionele achtergrond. De Raad van Commissarissen treedt als collectief op. Alle leden van de Raad van Commissarissen voldoen aan de onafhankelijkscriteria zoals geformuleerd in de Nederlandse Corporate Governance Code. Elk jaar voert de Raad van Commissarissen een zelfevealuatie uit, waarbij onder andere de samenstelling van de Raad aan de orde komt.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland telt vier leden. Gegeven de huidige omvang van de maatschappij is dit voldoende om zijn functie goed te kunnen uitoefenen.

Belangenafweging door Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 2.1.3 De leden van de Raad van Commissarissen beschikken over gedegen kennis van de maatschappelijke functies van de verzekeraar en van de belangen van alle bij de verzekeraar betrokken partijen. De Raad van Commissarissen maakt een evenwichtige afweging van de belangen van de bij de verzekeraar betrokkenen zoals zijn klanten, aandeelhouders en medewerkers. Profiel leden Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 2.1.4 Ieder lid van de Raad van Commissarissen is in staat om de hoofdlijnen van het totale beleid van de verzekeraar te beoordelen en zich een afgewogen en zelfstandig oordeel te vormen over de basisrisico’s die daarbij worden gelopen. Voorts beschikt ieder lid van de Raad van Commissarissen over specifieke deskundigheid die noodzakelijk is voor de vervulling van zijn rol binnen de Raad van Commissarissen. Daartoe wordt, zodra een vacature in de Raad van Commissarissen ontstaat, een individuele profielschets voor het nieuwe lid van de Raad van Commissarissen opgesteld die past binnen de profielschets die voor de gehele Raad is opgesteld.

Individuele profielschets Tekst Code Verzekeraars 2.1.5 Bij de vervulling van de vacature van voorzitter van de Raad van Commissarissen wordt in de op te stellen individuele profielschets aandacht besteed aan de door de verzekeraar gewenste deskundigheid en ervaring met de financiële sector en bekendheid met de sociaal-economische en politieke cultuur en de maatschappelijke omgeving van de belangrijkste markten waarin de verzekeraar opereert. Beschikbaarheid en bereikbaarheid Tekst Code Verzekeraars 2.1.6 Ieder lid van de Raad van Commissarissen, de voorzitter in het bijzonder, is voldoende beschikbaar en bereikbaar om zijn taak binnen de Raad van Commissarissen en de commissies van de Raad waarin hij zitting heeft naar behoren te vervullen.

Vergoeding Tekst Code Verzekeraars 2.1.7 Ieder lid van de Raad van Commissarissen ontvangt een passende vergoeding in relatie tot het tijdsbeslag van de werkzaamheden. Deze vergoeding is niet afhankelijk van de resultaten van de verzekeraar.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland en in de profielschets van de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen houdt bij de uitvoering van zijn taken rekening met de maatschappelijke functie van de maatschappij en met alle belanghebbenden.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland en in de profielschets van de Raad van Commissarissen. Directie en management van Legal & General Nederland zijn zich ervan bewust dat het managen van risico’s een belangrijk onderdeel is van hun activiteiten. Daarbij wordt naast de economische belangen ook de reputatie van de maatschappij betrokken. Voor dit doel heeft Legal & General Nederland een Risk & Compliance Commissie ingesteld. Vanuit iedere overlegstructuur binnen de onderneming worden de geïdentificeerde risico’s aan deze commissie, gekwalificeerd en gekwantificeerd, voorgelegd. De commissie beoordeelt deze risico’s en bewaakt de genomen maatregelen. Dit hele proces wordt ondersteund met een risicomatrix die alle categorieën risico’s, zoals financiële risico’s, operationele risico’s, reputatierisico’s en compliance risico’s weegt. De Raad van Commissarissen heeft daarnaast in oktober 2011 een Risk Commissie ingesteld. Doel van de Commissie is het monitoren en, waar nodig, bijstellen van het complete risicobeleid van de verzekeraar. Op de agenda staan onder andere de bespreking van de belangrijkste risico’s, de risicobereidheid van de maatschappij en het risicobeleid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. Bij het aftreden van de huidige voorzitter zal de Raad van Commissarissen een individuele profielschets opstellen voor deze vacature.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De commissarissen zijn voldoende beschikbaar en bereikbaar om hun taak te vervullen. Er is inzicht in het aantal nevenfuncties en uit de presentielijsten blijkt de goede beschikbaarheid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De vergoeding van de commissarissen is in overeenstemming met het tijdsbeslag.

Rol voorzitter Tekst Code Verzekeraars 2.1.8 De voorzitter van de Raad van Commissarissen ziet toe op de aanwezigheid van een programma van permanente educatie voor de leden van de Raad van Commissarissen, dat tot doel heeft de deskundigheid van de Commissarissen op peil te houden en waar nodig te verbreden. De educatie heeft in ieder geval betrekking op relevante ontwikkelingen binnen de verzekeraar en de financiële sector, op corporate governance in het algemeen en die van de financiële sector in het bijzonder, op de zorgplicht jegens de klant, integriteit, het risicomanagement, financiële verslaggeving en audit. Ieder lid van de Raad van Commissarissen neemt deel aan het programma en voldoet aan de eisen van permanente educatie.

Beoordeling effectiviteit Tekst Code Verzekeraars 2.1.9 De beoordeling van de effectiviteit van de in principe 2.1.8 bedoelde permanente educatie maakt deel uit van de jaarlijkse evaluatie van de Raad van Commissarissen.

Evaluatie (B258 door derden) Tekst Code Verzekeraars 2.1.10 Naast de jaarlijkse evaluatie van het eigen functioneren van de Raad van Commissarissen wordt dit functioneren eens in de drie jaar onder onafhankelijke begeleiding geëvalueerd. De betrokkenheid van ieder lid van de Raad van Commissarissen, de cultuur binnen de Raad van Commissarissen en de relatie tussen de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur maken deel uit van deze evaluatie.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. In de afgelopen jaren werd de opleiding van de afzonderlijke leden van de Raad van Commissarissen afgestemd op de persoonlijke behoefte, gegeven de individuele kennis en ervaring. Naast de periodieke board meetings heeft de Raad van Commissarissen, als onderdeel van haar opleidingsprogramma, een jaarlijkse strategiemeeting met het Management van Legal & General Nederland. In 2014 is in het opleidingsprogramma aandacht geschonken aan de onderwerpen: weten regelgeving & Toezicht, compliance, financiële markten en producten van Legal & General, beloningsbeleid en de processen binnen Legal & General. Tot slot ontwikkelt Legal & General Nederland in december van elk jaar een opleidingsprogramma voor het nieuwe kalenderjaar. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland.Het programma van permanente educatie is onderdeel van de driejaarlijkse zelfevaluatie van de Raad van Commissarissen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland zal met ingang van 2011 eens per drie jaar voor de Raad van Commissarissen een zelfevaluatie onder onafhankelijke begeleiding organiseren.

2.2 TAAK EN WERKWIJZE Risicobeheer Tekst Code Verzekeraars 2.2.1 Bij zijn toezicht besteedt de Raad van Commissarissen bijzondere aandacht aan het risicobeheer van de verzekeraar. Iedere bespreking van het risicobeheer wordt voorbereid door een risico- of vergelijkbare commissie, die daartoe door de Raad van Commissarissen uit zijn midden is benoemd.

Competentie -en ervaringseisen Tekst Code Verzekeraars 2.2.2 Voor de risicocommissie gelden, evenals voor de auditcommissie, specifieke competentieen ervaringseisen. Zo moet een aantal leden van de risicocommissie beschikken over grondige kennis van de financieel-technische aspecten van het risicobeheer of over de nodige ervaring die een gedegen beoordeling van risico’s mogelijk maakt en moet een aantal leden van de auditcommissie beschikken over grondige kennis van financiële verslaglegging, interne beheersing en audit of over de nodige ervaring die een gedegen toezicht op deze onderwerpen mogelijk maakt.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De Raad van Commissarissen heeft in oktober 2011 een Risk Commissie ingesteld. Doel van de Commissie is het monitoren en, waar nodig, bijstellen van het complete risicobeleid van de verzekeraar. Op de agenda staan onder andere de bespreking van de belangrijkste risico’s, de risicobereidheid van de maatschappij en het risicobeleid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De leden van zowel de Auditcommissie als de Risk Commissie moeten aan specifieke competentieen ervaringseisen voldoen.

3. RAAD VAN BESTUUR 3.1 SAMENSTELLING EN DESKUNDIGHEID Samenstelling Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 3.1.1 De Raad van Bestuur is zodanig samengesteld, dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Complementariteit, collegiaal bestuur en diversiteit zijn een voorwaarde voor een goede taakvervulling door de Raad van Bestuur.

Kennis en afweging door Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 3.1.2 Ieder lid van de Raad van Bestuur beschikt over gedegen kennis van de financiële sector in het algemeen en het verzekeringswezen in het bijzonder. Ieder lid beschikt over gedegen kennis van de maatschappelijke functies van de verzekeraar en van de belangen van alle betrokken partijen. Voorts beschikt ieder lid van de Raad van Bestuur over grondige kennis om de hoofdlijnen van het totale beleid van de verzekeraar te kunnen beoordelen en bepalen en zich een afgewogen en zelfstandig oordeel te kunnen vormen over risico’s die daarbij worden gelopen.

(Permanente) Educatie Tekst Code Verzekeraars 3.1.3 De voorzitter van de Raad van Bestuur ziet toe op de aanwezigheid van een programma van permanente educatie voor de leden van de Raad van Bestuur, dat tot doel heeft de deskundigheid van de leden van de Raad van Bestuur op peil te houden en waar nodig te verbreden. De educatie heeft in ieder geval betrekking op relevante ontwikkelingen binnen de verzekeraar en de financiële sector, op corporate governance in het algemeen en die van de financiële sector in het bijzonder, op de zorgplicht jegens de klant, integriteit, het risicomanagement, financiële verslaggeving en audit. Deelname aan (permanente) educatie Tekst Code Verzekeraars 3.1.4 Ieder lid van de Raad van Bestuur neemt deel aan het programma als bedoeld in 3.1.3 en voldoet aan de eisen van permanente educatie. Eén en ander is voorwaarde voor het kunnen functioneren als lid van de Raad van Bestuur. De Raad van Commissarissen vergewist zich ervan of de leden van de Raad van Bestuur voldoende deskundig zijn. Rapportage educatie in jaarverslag Tekst Code Verzekeraars 3.1.5 De verzekeraar vermeldt jaarlijks in zijn jaarverslag hoe invulling is gegeven aan de principes 3.1.3 en 3.1.4.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General kent geen Raad van Bestuur maar een vierkoppige Directie, waarvan één statutair Algemeen Directeur. De Directie is zodanig samengesteld dat zij haar taken naar behoren kan vervullen. De leden van de Directie hebben uiteenlopende achtergronden en deskundigheden binnen de financiële sector.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De leden van Directie hebben uiteenlopende achtergronden en specialisaties op het gebied van verzekeren, vermogensbeheer, de financiële sector of risicobeheer. Voorts worden bestuurders door DNB onderworpen aan een integriteits- en deskundigheidstoets om te verzekeren dat de Directie zodanig is samengesteld dat het zijn taak naar behoren kan uitoefenen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland kent een programma voor permanente educatie waarin in ieder geval de in de Code genoemde thema’s aan de orde komen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland brengt jaarlijks verslag uit over de invulling van de principes 3.1.3 en 3.1.4 door middel van publicatie.

Afweging mbt risicobeleid Tekst Code Verzekeraars 3.1.6 De Raad van Bestuur draagt, met inachtneming van de door de Raad van Commissarissen goedgekeurde risicobereidheid, zorg voor een evenwichtige afweging tussen commerciële belangen van de verzekeraar en te nemen risico’s. Risicobeheerfunctie Tekst Code Verzekeraars 3.1.7 Binnen de Raad van Bestuur wordt aan een van de leden van de Raad van Bestuur de taak opgedragen besluitvorming binnen de Raad van Bestuur op het punt van risicobeheer voor te bereiden. Het betrokken lid van de Raad van Bestuur is tijdig betrokken bij de voorbereiding van beslissingen die voor de verzekeraar van materiële betekenis voor het risicoprofiel zijn, in het bijzonder waar deze beslissingen een afwijking van de door de Raad van Commissarissen goedgekeurde risicobereidheid tot gevolg kunnen hebben. Bij het uitoefenen van de risicobeheerfunctie wordt tevens aandacht besteed aan het belang van financiële stabiliteit en de impact die systeemrisico´s mogelijk hebben op het risicoprofiel van de eigen instelling. Functiescheiding Tekst Code Verzekeraars 3.1.8 Het lid van de Raad van Bestuur bij wie de taak is belegd de besluitvorming binnen de Raad van Bestuur op het punt van risicobeheer voor te bereiden kan zijn functie combineren met andere aandachtsgebieden, op voorwaarde dat hij geen individuele commerciële verantwoordelijkheid draagt voor en onafhankelijk functioneert van commerciële taakgebieden. 3.2 TAAK EN WERKWIJZE Afweging van belangen Tekst Code Verzekeraars 3.2.1 De Raad van Bestuur van de verzekeraar draagt bij zijn handelen zorg voor een evenwichtige afweging van alle belangen van de bij de verzekeraar betrokken partijen zoals zijn klanten, aandeelhouders en medewerkers. Hierbij wordt rekening gehouden met de continuïteit van de verzekeraar, de maatschappelijke omgeving waarin de verzekeraar functioneert en weten regelgeving en codes die op de verzekeraar van toepassing zijn.

Klant centraal Tekst Code Verzekeraars 3.2.2 Het centraal stellen van de klant is een noodzakelijke voorwaarde voor de continuïteit van de verzekeraar. Onverminderd principe 3.2.1 draagt de Raad van Bestuur er zorg voor dat de verzekeraar zijn klanten te allen tijde zorgvuldig behandelt. De Raad van Bestuur draagt er zorg voor dat de zorgplicht jegens de klant wordt verankerd in de cultuur van de verzekeraar.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Bij de uitvoering van haar taken maakt de Directie een zorgvuldige afweging van zowel de commerciële belangen van de verzekeraar als de (financiële) risico’s.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Financieel Directeur draagt de primaire verantwoordelijkheid voor het risicobeheer. De Financieel Directeur is verantwoordelijk voor het risicobeheer om zeker te stellen dat het risicoprofiel van Legal & General Nederland in overstemming is met de financiële middelen en de risicobereidheid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Financieel Directeur combineert zijn functie met geen enkel ander commercieel aandachtsgebied.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit is altijd al een belangrijk aspect geweest van de strategie van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland wil voor haar klanten meerwaarde creëren door het aanbieden van innovatieve en transparante financiële producten met daarbij een excellente service. Klanten mogen het beste verwachten van Legal & General Nederland: good value for money. Hierbij is de keuze gemaakt om uitsluitend samen te werken met professionele en onafhankelijke adviseurs. Legal & General Nederland is selectief bij de keuze van haar distributiepartners. Door de keuze voor een duidelijke doelgroep, daarop afgestemde producten en een duidelijk distributiebeleid heeft Legal & General Nederland een onderscheidende profilering bij het intermediair; een maatschappij die kiest voor operational excellence en good value for money.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Klantbelang centraal is verankerd in het beleid, de procedures, de communicatie en marketing van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland onderschrijft dat klantbelang centraal voortdurend aandacht vergt. Legal & General Nederland is vast besloten klantbelang centraal nog steviger in de bedrijfscultuur te verankeren.

Moreel-ethische verklaring Tekst Code Verzekeraars 3.2.3 De leden van de Raad van Bestuur oefenen hun functie op een zorgvuldige, deskundige en integere manier uit met inachtneming van de van toepassing zijnde weten regelgeving, codes en reglementen. Ieder lid van de Raad van Bestuur tekent een moreel-ethische verklaring. In de toelichting op deze Code is een model-verklaring opgenomen. Dit model kan iedere verzekeraar naar eigen inzicht aanvullen. Vertaling moreel-ethische verklaring naar medewerkers Tekst Code Verzekeraars 3.2.4 De Raad van Bestuur draagt er zorg voor dat de in principe 3.2.3 bedoelde verklaring wordt vertaald in principes die gelden als leidraad voor het handelen van alle medewerkers van de verzekeraar. Iedere nieuwe medewerker van de verzekeraar wordt bij indiensttreding uitdrukkelijk gewezen op de inhoud van deze principes door middel van een verwijzing naar deze principes in het arbeidscontract en wordt geacht deze principes na te leven.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Alle leden van de Directie hebben een moreel-ethische verklaring ondertekend. Het model van deze verklaring is te vinden op www.LandG.nl.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Er zijn diverse initiatieven ondernomen die medewerkers duidelijk maken op welke wijze hun eigen daden en gedrag kunnen bijdragen aan het behouden van het vertrouwen van klanten en andere belanghebbenden. In het introductieprogramma voor nieuwe medewerkers wordt hier eveneens aandacht aan besteed.

4. RISICOMANAGEMENT Verantwoordelijkheden Tekst Code Verzekeraars 4.1 De Raad van Bestuur, en binnen de Raad van Bestuur primair de voorzitter van de Raad van Bestuur, is verantwoordelijk voor het vaststellen, uitvoeren, monitoren en waar nodig bijstellen van het algehele risicobeleid van de verzekeraar. De risicobereidheid wordt op voorstel van de Raad van Bestuur tenminste jaarlijks ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen voorgelegd. Tussentijdse materiële wijzigingen van de risicobereidheid worden eveneens ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen voorgelegd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Directie van Legal & General Nederland is en voelt zich verantwoordelijk voor het algehele risicobeleid. Het risicobeleid en de risicobereidheid zijn beschreven in het zogenaamde riskframework. Dit maakt een geintegreerd onderdeel uit van het riskframework van de moedermaatschappij. Het riskframework wordt iedere twee jaar bijgewerkt en besproken met de Raad van Commissarissen en de Risk Commissie.

Toezicht door Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 4.2 De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het door de Raad van Bestuur gevoerde risicobeleid. Daartoe bespreekt de Raad van Commissarissen het risicoprofiel van de verzekeraar en beoordeelt hij op strategisch niveau of kapitaalallocatie en liquiditeitsbeslag in algemene zin in overeenstemming zijn met de goedgekeurde risicobereidheid. Bij de uitoefening van deze toezichtrol wordt de Raad van Commissarissen geadviseerd door de risicocommissie die hiertoe uit de Raad van Commissarissen is gevormd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Raad van Commissarissen heeft uit de Raad een Risk Commissie benoemd. De Risk Commissie bespreekt vier maal per jaar de belangrijkste risico’s met de directie. Zij monitort de maatregelen en de voortgang van de actiepunten. Hierover wordt door de Risk Commissie aan de Raad van Commissarissen gerapporteerd. Vanaf 2012 worden de 3-jaarlijkse plannen getoetst op basis van ORSA dat de Raad van Commissarissen inzicht geeft in de kapitaalbehoefte en het liquiditeitsbeslag.

Periodieke beoordeling Tekst Code Verzekeraars 4.3 De Raad van Commissarissen beoordeelt periodiek op strategisch niveau of de bedrijfsactiviteiten in algemene zin passen binnen de risicobereidheid van de verzekeraar. De voor deze beoordeling relevante informatie wordt op zodanige wijze door de Raad van Bestuur aan de Raad van Commissarissen verstrekt dat deze laatste in staat is zich daar een gedegen oordeel over te vormen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Directie van Legal & General informeert de Raad van Commissarissen vier maal per jaar over de bedrijfsactiviteiten en bespreekt dan tevens de financiële resultaten en actuariele rapportages. Op basis van deze informatie kan de Raad zich op strategisch niveau een oordeel vormen over de bedrijfsactiviteiten in relatie tot de risicobereidheid.

Beheersing risico’s Tekst Code Verzekeraars 4.4 De Raad van Bestuur draagt er zorg voor dat het risicobeheer zodanig adequaat is ingericht dat hij tijdig op de hoogte is van materiële risico’s die de verzekeraar loopt opdat deze risico’s beheerst kunnen worden. Beslissingen die van materiële betekenis zijn voor het risicoprofiel, de kapitaalallocatie of het liquiditeitsbeslag, worden genomen door de Raad van Bestuur.

Product Goedkeuringsproces Tekst Code Verzekeraars 4.5 Iedere verzekeraar heeft een Product Goedkeuringsproces. De Raad van Bestuur draagt zorg voor de inrichting van het Product Goedkeuringsproces en is verantwoordelijk voor het adequaat functioneren daarvan. Producten die het Product Goedkeuringsproces binnen de verzekeraar doorlopen worden niet op de markt gebracht of gedistribueerd zonder een zorgvuldige afweging van de risico’s door de risicomanagementfunctie binnen de verzekeraar en zorgvuldige toetsing van andere relevante aspecten, waaronder de zorgplicht jegens de klant. De interne auditfunctie controleert op basis van een jaarlijkse risico-analyse of opzet, bestaan en werking van het proces effectief zijn en informeert de Raad van Bestuur en de desbetreffende (risico)commissie van de Raad van Commissarissen omtrent de uitkomsten hiervan.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Directie heeft een Risk & Compliance Commissie ingesteld. Vanuit iedere overlegstructuur binnen de onderneming worden de geidentificeerde risico’s aan deze Commissie, gekwalificeerd en gekwantificeerd, voorgelegd. Het betreffen financiele -, operationele -, reputatie - en compliance risico’s. De Commissie wordt voorgezeten door een lid van de directie en rapporteert aan de algemeen directeur. Materiële beslissingen worden aan de algemeen directeur voorgelegd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland heeft een Product Goedkeuringsproces, waarmee de tekst van de Code wordt onderschreven. Het Product Goedkeuringsproces borgt de kwaliteit van de producten en het belang van de klant. Het proces wordt niet alleen bij de ontwikkeling van nieuwe producten doorlopen. Ook bij wijzigingen in het product of aanpassingen in klantcommunicatie (zoals brochures, e.d.) wordt het proces doorlopen. Het Managementteam van Legal & General Nederland bepaalt, afhankelijk van de risico’s en de impact op de klant welke afdelingen binnen het concern bij het proces worden betrokken en ziet vervolgens toe op de kwaliteit en voortgang van het ontwikkelings- goedkeuringsproces. In het proces dienen de verschillende betrokken risicopartijen, bijvoorbeeld de afdelingen juridische zaken, marketing en communicatie, distributie, actuariaat, operations en ICT, vanuit het klantperspectief de wenselijkheid van een productvernieuwing of verbetering te beoordelen en eventuele risico’s te identificeren. Vervolgens wordt door de verschillende afdelingen vanuit de eigen verantwoordelijkheid een oordeel gegeven over de eventuele restrisico’s na het treffen van beheersmaatregelen. De internal auditor van Legal & General Nederland toetst onafhankelijk jaarlijks de effectiviteit van de opzet en werking van het proces en informeert de Directie.

5. AUDIT Systematische controle Tekst Code Verzekeraars 5.1 De Raad van Bestuur draagt zorg voor systematische controle op de beheersing van de risico’s die met de (bedrijfs)activiteiten van de verzekeraar samenhangen.

Interne auditor Tekst Code Verzekeraars 5.2 Binnen de verzekeraar is een interne auditfunctie werkzaam die onafhankelijk is gepositioneerd. Het hoofd interne audit rapporteert aan de voorzitter van de Raad van Bestuur en heeft een rapportagelijn naar de voorzitter van de auditcommissie.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De interne auditor zal naar aanleiding van zijn risicoanalyse en in overleg met het eerste- en tweedelijns management jaarlijks een audit plan opstellen. Het audit plan geeft aan welke processen en/of welke deelgebieden daarbinnen het daaropvolgend jaar onderwerp van onderzoek zullen zijn.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland heeft een interne auditfunctie. Deze functie is onafhankelijk gepositioneerd en rapporteert aan de Algemeen Directeur en aan de Audit Commissie (onderdeel van de Raad van Commissarissen).

Rol interne auditor Tekst Code Verzekeraars 5.3 De interne auditfunctie heeft tot taak te beoordelen of de interne beheersmaatregelen in opzet, bestaan en in werking effectief zijn. Daarbij ziet zij onder meer op de kwaliteit en effectiviteit van het functioneren van de governance, het risicobeheer en de beheersprocessen binnen de verzekeraar. De interne auditfunctie rapporteert over de bevindingen aan de Raad van Bestuur en de auditcommissie. Informatie uitwisseling Tekst Code Verzekeraars 5.4 Tussen de interne auditfunctie, de externe accountant en de risico- of auditcommissie van de Raad van Commissarissen vindt periodiek informatie-uitwisseling plaats. In het kader van deze informatie-uitwisseling is ook de risicoanalyse en het auditplan van de interne auditfunctie en van de externe accountant onderwerp van overleg. Rol externe accountant Tekst Code Verzekeraars 5.5 In het kader van de algemene controleopdracht voor de jaarrekening rapporteert de externe accountant in zijn verslag aan de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen zijn bevindingen over de kwaliteit en effectiviteit van het functioneren van de governance, het risicobeheer en de beheersprocessen binnen de verzekeraar. Samenwerking met DNB en extrerne accountant Tekst Code Verzekeraars 5.6 De interne auditfunctie neemt het initiatief om met de Nederlandsche Bank en de externe accountant tenminste jaarlijks in een vroegtijdige fase elkaars risicoanalyse en bevindingen en auditplan te bespreken.

6. BELONINGSBELEID 6.1 UITGANGSPUNT Uitgangspunt beloningsbeleid Tekst Code Verzekeraars 6.1.1 De verzekeraar voert een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid dat in lijn is met zijn strategie en risicobereidheid, doelstellingen en waarden en waarbij rekening wordt gehouden met de lange termijn belangen van de verzekeraar, de relevante internationale context en het maatschappelijk draagvlak. De Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur nemen dit uitgangspunt in acht bij het vervullen van hun taken met betrekking tot het beloningsbeleid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het audit plan alsmede de rapportages van de diverse onderzoeken zal met de Audit Commissie (onderdeel van de Raad van Commissarissen) worden besproken.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Periodieke uitwisseling van informatie vindt in een formele sfeer plaats tussen de belanghebbenden.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De externe accountant rapporteert jaarlijks, als externe accountant, haar bevindingen aan de Directie en de Raad van Commissarissen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Voorafgaand aan de controleopdracht vindt afstemming plaats tussen de internal auditfunctie en de externe accountant. Afstemming met De Nederlandsche Bank (DNB) zal plaatsvinden op initiatief van DNB.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het beloningsbeleid van Legal & General Nederland heeft ten doel bij te dragen aan een degelijke en doeltreffende risicobeheersing en moedigt niet aan tot het nemen van meer risico’s dan voor Legal & General Nederland aanvaardbaar is. Het beloningsbeleid richt zicht op het in lijn brengen van persoonlijke doelstellingen van medewerkers met de lange termijn belangen van Legal & General Nederland. Het beloningsbeleid strookt met de bedrijfsstrategie, doelstellingen, waarden en lange termijn belangen van Legal & General Nederland. Het beloningsbeleid is geaccordeerd door de Directie en Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen houdt in haar toezicht rekening met de lange termijn belangen van alle stakeholders.

6.2 GOVERNANCE Rol Raad van Commissarissen beloningsbeleid Tekst Code Verzekeraars 6.2.1 De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitvoeren en evalueren van het vastgestelde beloningsbeleid ten aanzien van de leden van de Raad van Bestuur. Daarnaast geeft de Raad van Commissarissen goedkeuring aan het beloningsbeleid voor het senior management en ziet hij toe op de uitvoering daarvan door de Raad van Bestuur. Tevens keurt de Raad van Commissarissen de beginselen van het beloningsbeleid voor overige medewerkers van de verzekeraar goed. Het beloningsbeleid van de verzekeraar omvat mede het beleid met betrekking tot het toekennen van retentie-, exit- en welkomstpakketten. Rol Raad van Commissarissen variabele beloning Tekst Code Verzekeraars 6.2.2 De Raad van Commissarissen bespreekt jaarlijks de hoogste variabele inkomens. De Raad van Commissarissen ziet erop toe dat de Raad van Bestuur ervoor zorg draagt dat de variabele beloningen binnen de verzekeraar passen binnen het vastgestelde beloningsbeleid van de verzekeraar en in het bijzonder of deze voldoen aan de in deze paragraaf genoemde principes. Tevens bespreekt de Raad van Commissarissen materiële retentie-, exit en welkomstpakketten en ziet erop toe dat deze passen binnen het vastgestelde beloningsbeleid van de verzekeraar en niet excessief zijn.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Raad van Commissarissen geeft goedkeuring aan het beloningsbeleid voor alle medewerkers van Legal & General Nederland en is verantwoordelijk voor de vastlegging, uitvoering en monitoring van het beloningsbeleid. In het belongsbeleid is het beleid opgenomen met betrekking tot retentierecht en ontslagvergoedingen. Welkomstpakketten zijn geen onderdeel van het beloningsbeleid van Legal & General Nederland.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Jaarlijks worden beslissingen betreffende de variabele beloning van Directie en management beoordeeld door de Remuneratiecommissie en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen ziet er op toe dat deze variabele beloningen in overeenstemming zijn met het vastgestelde beloningsbeleid. De Raad van Commissarissen ziet er jaarlijks op toe dat het beleid met betrekking tot retentierecht in overeenstemming is met het beloningsbeleid. Een ontslagvergoeding voor de Directie wordt vastgesteld door de Remuneratiecommissie en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen.

6.3 BESTUURDERSBELONING Inkomen Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 6.3.1 Het totale inkomen van een lid van de Raad van Bestuur staat in een redelijke verhouding tot het vastgestelde beloningsbeleid binnen de verzekeraar waarbij het totale inkomen ten tijde van de vaststelling iets beneden de mediaan van vergelijkbare functies binnen en buiten de financiële sector ligt, waarbij de relevante internationale context wordt meegewogen.

Vergoeding bij ontslag Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 6.3.2 De vergoeding bij ontslag van een lid van de Raad van Bestuur bedraagt maximaal eenmaal het jaarsalaris (het “vaste” deel van de bezoldiging). Indien het maximum van eenmaal het jaarsalaris voor een lid van de Raad van Bestuur die in zijn eerste benoemingstermijn wordt ontslagen kennelijk onredelijk is, komt dit lid van de Raad van Bestuur in dat geval in aanmerking voor een ontslagvergoeding van maximaal tweemaal het jaarsalaris.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het beloningsbeleid van de Directie en management staat in verhouding tot het vastgestelde beloningsbeleid van Legal & General Nederland. Over het algemeen kent Legal & General Nederland haar personeel een betere beloning toe dan de mediaan van de financiele dienstverlening. De reden hiervoor is dat Legal & General Nederland, om als nicheverzekeraar de bovenkant van de markt succesvol te kunnen bedienen, medewerkers van bovengemiddeld niveau nodig heeft. Jaarlijks wordt er een beloningsmarktonderzoek gedaan door een externe partij.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De ontslagvergoeding voor Directie wordt vastgesteld en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. Bij de ontslagvergoeding houdt Legal & General Nederland zoveel als mogelijk rekening met de bepalingen uit dit beleid, waaronder het voldoen aan de solvabiliteits- en liquiditeitseisen. Bij het bepalen van ontslagvergoedingen spelen diverse factoren en interne- en externe partijen een rol waar Legal & General Nederland mede afhankelijk van is.

Variabele beloning Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 6.3.3 Bij de toekenning van de variabele beloning aan een lid van de Raad van Bestuur wordt rekening gehouden met de lange termijn component. De toekenning is mede afhankelijk van winstgevendheid en/of continuïteit. De variabele beloning wordt voor een materieel deel voorwaardelijk toegekend en op zijn vroegst drie jaar later uitgekeerd.

Toekennen aandelen Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 6.3.4 Aandelen die zonder financiële tegenprestaties aan een lid van de Raad van Bestuur worden toegekend, worden aangehouden voor telkens een periode van ten minste vijf jaar of tot ten minste het einde van het dienstverband indien deze periode korter is. Indien opties worden toegekend worden deze in ieder geval de eerste drie jaar na toekenning niet uitgeoefend. 6.4 VARIABELE BELONING Toekennen variabele beloning Tekst Code Verzekeraars 6.4.1 Het toekennen van een variabele beloning is mede gerelateerd aan de lange termijn doelstellingen van de verzekeraar.

Verhouding variabele beloning en vaste salaris Tekst Code Verzekeraars 6.4.2 Iedere verzekeraar stelt een bij de verzekeraar passend maximum vast voor de verhouding tussen de variabele beloning en het vaste salaris. Voor een lid van de Raad van Bestuur bedraagt de variabele beloning per jaar maximaal 100% van het vaste inkomen. (Niet) Financiële prestatiecriteria Tekst Code Verzekeraars 6.4.3 Een variabele beloning wordt gebaseerd op de prestaties van het individu, zijn bedrijfsonderdeel en die van de verzekeraar als geheel op basis van vooraf vastgestelde en beoordeelbare prestatiecriteria. Naast financiële prestatiecriteria vormen ook niet-financiële prestatiecriteria een belangrijk onderdeel van de individuele beoordeling. In het beloningsbeleid van de verzekeraar worden de prestatiecriteria zoveel mogelijk geobjectiveerd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De prestatiecriteria van het variabele onderdeel van het beloningsbeleid voor de Directie zijn gekoppeld aan de (lange termijn) strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland hanteert voor de variabele beloning zowel financiele als niet-financiele prestatiecriteria. Verder wordt de variabele beloning voor 40% of 60% voorwaardelijk toegekend, afhankelijk van een drempelwaarde, en over een periode van 5 jaar uitgekeerd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Er worden geen aandelen of opties toegekend aan de Directie zonder financiële tegenprestaties.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het toekennen van een variabele beloning is mede gerelateerd aan de (lange termijn) strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General Nederland.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het variabele deel van de beloning in verhouding tot het vaste deel van de beloning heeft voor de Directie het maximum percentage van 100%.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De prestatiecriteria van het variabele onderdeel van het beloningsbeleid zijn gekoppeld aan de strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland hanteert voor de variabele beloning zowel financiële als niet-financiële prestatiecriteria. Legal & General Nederland baseert de variabele beloning op twee tot vijf financiële parameters en een vijftal grotendeels kwalitatieve, persoonlijke of teamdoelstellingen. De prestatiecriteria bevatten geen prikkel tot het nemen van onverantwoorde risico’s. Bij het vaststellen van de prestatiecriteria worden deze zoveel mogelijk geobjectiveerd.

Beoordelen prestatie Tekst Code Verzekeraars 6.4.4 Bij het beoordelen van prestaties op basis van de vastgestelde prestatiecriteria worden financiële prestaties gecorrigeerd voor (geschatte) risico’s en kosten van kapitaal.

Bevoegdheid Raad van Commissarissen bij buitengewone omstandigheden Tekst Code Verzekeraars 6.4.5 In buitengewone omstandigheden, bijvoorbeeld indien toepassing van de vastgestelde prestatiecriteria tot een verkrijging van ongewenste variabele beloning van een lid van de Raad van Bestuur zou leiden, heeft de Raad van Commissarissen de discretionaire bevoegdheid de variabele beloning aan te passen wanneer deze naar zijn oordeel leidt tot onbillijke of onbedoelde uitkomsten. Terugvordering Tekst Code Verzekeraars 6.4.6 De Raad van Commissarissen heeft de bevoegdheid de variabele beloning die is toegekend aan het lid van de Raad van Bestuur op basis van onjuiste (financiële) gegevens terug te vorderen van het desbetreffende lid van de Raad van Bestuur.

7. NALEVING WET- EN REGELGEVING Proces borging Tekst Code Verzekeraars De verzekeraar beschikt over een proces dat borgt dat nieuwe weten regelgeving tijdig wordt gesignaleerd en geïmplementeerd. Dit proces evalueert de verzekeraar jaarlijks. Betrokken bij dit proces zijn in ieder geval de volgende functies: het bestuur, de interne toezichthouder, risicomanagement, compliance, internal audit en de actuariële functie.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland houdt bij de beoordeling van prestaties en de toekenning van een variabele beloning aan een medewerker rekening met het optreden van risico’s. Daarnaast heeft Legal & General Nederland bij het vaststellen van de prestatiecriteria al rekening gehouden met haar risk appetite. Indien de prestatiecriteria leiden tot het nemen van onverantwoorde risico’s, past Legal & General Nederland deze aan.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De prestaties van individuele werknemers worden beoordeeld op basis van vooraf vastgestelde prestatiecriteria. Indien dit zou leiden tot ongewenste situaties, dan heeft de Raad van Commissarrissen de discretionaire bevoegdheid af te wijken van het beloningsbeleid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Deze bevoegdheid van de Raad van Commissarissen is opgenomen in het beloningsbeleid van Legal & General Nederland. Ten aanzien van de Directie geldt dat de Remuneratiecommissie voorstellen doet aan de Raad van Commissarissen met betrekking tot verlaging en terugvordering van variabele beloningen. De Raad van Commissarissen besluit over het voorstel van de Remuneratiecommissie.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General past dit principe toe. Dit proces is ingericht en wordt jaarlijks geëvalueerd.

INHOUDSOPGAVE. Bijlage: Governance principles

Recommend Documents