INHOUDSOPGAVE. Bijlage: Governance principles

JAARVERSLAG 2013

INHOUDSOPGAVE

Raad van commissarissen, bestuur, functionarissen en externe adviseurs

2

Kerncijfers

3

Bericht van de raad van commissarissen

4

Personalia raad van commissarissen

6

Verslag van de directie

7

Governance en maatschappelijk beleid

18

Personalia dagelijkse beleidsbepalers op grond van de Wft

27

Financieel Jaarverslag

Geconsolideerde balans per 31 december

28

Geconsolideerde winsten verliesrekening over het jaar eindigend op 31 december 29

Geconsolideerd overzicht totaal resultaat

30

Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen

31

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

32

Toelichting op de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening

33

Toelichting bij de geconsolideerde balans

50

Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening

75

Enkelvoudige balans per 31 december (na winstbestemming)

80

Enkelvoudige winsten verliesrekening

82

Mutaties in het eigen vermogen

83

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

84

Overige gegevens

Statutaire bepalingen over de winstverdeling

90

Besluit over de winstverdeling

90

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

91

Bijlage: Governance principles

1

RAAD VAN COMMISSARISSEN, BESTUUR, FUNCTIONARISSEN EN EXTERNE ADVISEURS

Raad van Commissarissen J.B. Pollock BcS1 Prof. dr. R.G.C. van den Brink1 D.A. Finch1 (toegetreden) Drs. H. Kadiks1 (toegetreden)

Management team Drs. A.T. Dolders2 P. Glas2 AAG M.I.F. van Dam MM R. van der Zande Mr. drs. H. van de Bunt J. Revet M.Sc. F.R. Vanoni

Medisch adviseur Dr. J. Bronsema

Wiskundig adviseur Towers Watson

Externe accountants PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

1 2

Zie pagina 6 voor personalia raad van commissarissen. Zie pagina 27 voor personalia dagelijkse beleidsbepalers op grond van de Wft.

2

KERNCIJFERS

(in duizenden Euro’s)

2013 2012*** 2011*** 2010**

2009

Resultaat Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen

28.130 92.984

696 32.127 56.987

7.106 23.412

-563 7.229 14.564

21.024 69.572 1.259 24.898 42.423

Productie Premieposten*

10.368 16.503 6.162 6.874 8.600

Koopsommen**

125.704 101.300 109.210 145.400 156.770

Totaal

136.072 117.803 115.372 152.274 165.370

Omzet Verdiende premies

222.179 198.326 210.068 252.795 289.418

Directe opbrengsten uit beleggingen 58.674 66.311 72.416 80.649 79.668 Overige opbrengsten

272 175 102

Totaal

-

-

281.125 264.812 282.586 333.444 369.086

Bedrijfskosten Provisie aan tussenpersonen Overige bedrijfskosten Mutatie acquisitiekosten Totaal

9.933 14.755 9.987 13.029 18.280 28.007

20.865

28.209

26.500

20.754

-362

-6.225

6.277

8.233

7.100

37.578 29.395 44.473 47.762 46.134

Solvabiliteit Benodigd

84.672 82.941 77.580 78.284 76.696

Aanwezig

251.759 205.377 166.787 244.827 201.322

Balansgegevens Technische voorzieningen e.r. 1.982.851 2.011.618 2.017.614 2.136.701 2.062.195 Beleggingen Eigen vermogen

2.152.875 2.267.529 2.195.466 2.334.560 2.219.241 185.841 180.836 133.972 184.891 170.568

Balanstotaal 2.294.820 2.337.534 2.249.470 2.392.011 2.295.867 Aantal medewerkers 187 194 175 181 155 (herrekend op fulltime basis en inclusief tijdelijke inhuurkrachten)

* Het betreft hier de in 2013 bijgeschreven standpremie uit hoofde van nieuwe productie van periodieke premieposten. ** Vanaf 2010 inclusief de productie direct ingaande lijfrenten uit eigen opbouwproducten. *** Voor betreffende jaren zijn de kerncijfers aangepast aan de effecten van IAS 19R Pensioenverplichtingen.

3

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

Aan de algemene vergadering van aandeelhouders Hierbij bieden wij u de jaarrekening aan over 2013, zoals die werd opgesteld door de directie van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. In het verslag is de goedkeurende controleverklaring van PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. opgenomen. De raad van commissarissen is vijf maal bijeen geweest. In de eerste vergadering hebben de leden van de raad samen met de directie de eed afgelegd inzake het bewustzijn van de maatschappelijke betekenis van financiële instellingen. In het voorjaar is het financieel jaarverslag 2012 in aanwezigheid van de onafhankelijk accountant besproken. Ook de onderliggende rapportages van de externe actuaris en de managementletter zijn onderwerp van gesprek geweest. Onderdeel van de jaarrekening waren mede de resultaten van Legal & General Nederland Beleggingen B.V., een 100% deelneming van Legal & General ten behoeve van haar bancaire activiteiten. De Capital Management Policy, met daarin het dividend beleid, is geactualiseerd en aan De Nederlandsche Bank (DNB) aangeboden. Een belangrijk deel van de beleggingen in staatsobligaties is omgezet naar beleggingen in bedrijfsobligaties. Dit proces is nauwlettend gevolgd. In de zomer en het najaar is veel aandacht gegaan naar de bespreking van de contouren voor het strategisch plan 2014-2016. Een definitief besluit daarover is genomen in de najaarsvergadering waarbij de uitkomsten van de own risk and solvency assessment (ORSA) mede bepalend zijn geweest voor besluiten binnen het strategisch plan. In diverse vergaderingen is stilgestaan bij onderwerpen als maatschappelijk verantwoord ondernemen, klantbelang en het voorbeeldgedrag van commissarissen en bestuurders. De audit commissie vergaderde in het boekjaar 2013 vijf maal. Naast de financiële- en audit rapportages is aanpassing van het beleggingsbeleid een aantal malen besproken in het licht van de ontwikkelingen op de financiële markten. De risk commissie heeft eveneens vijf maal vergaderd. In de vergaderingen zijn alle relevante geïdentificeerde risico’s besproken en zijn de mitigerende maatregelen bewaakt. Er is ruim aandacht geweest voor de uitkomsten van de ORSA en de uitkomsten van de solvency capital requirement (SCR) berekeningen. De samenstelling van de raad en haar commissies is gewijzigd. De heer D.A. Finch is benoemd als een van de nieuwe commissarissen. Hij is executive managing director van het groepsonderdeel Insurance binnen het moederbedrijf. Daarnaast is de heer drs. H. Kadiks benoemd tot lid van de raad na voordracht door de ondernemingsraad van Legal & General. Bij de selectie en benoeming van deze nieuwe leden hebben kennis, kunde en ervaring de doorslag gegeven. Hoewel nadrukkelijk is gezocht naar een geschikte vrouwelijke kandidaat is deze niet gevonden. Bij volgende benoemingen zal vanzelfsprekend opnieuw gestreefd worden naar een evenwichtige verdeling. Wij stellen voor uw goedkeuring aan de jaarrekening te verlenen. Deze goedkeuring strekt tot decharge van de directie voor het gevoerde beleid en eveneens tot decharge van de raad van commissarissen voor het in 2013 gehouden toezicht.

4

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

Wij stellen u bovendien voor om over het boekjaar 2013 een dividend ter beschikking te stellen van 51 miljoen euro, onder voorbehoud van goedkeuring door DNB als gevolg van het theoretisch solvabiliteitscriterium. In december 2013 is als voorschot op dit bedrag een interim dividend uitgekeerd van 16 miljoen euro. Tot slot spreken wij graag onze waardering uit aan de directie, evenals aan alle medewerkers van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. voor de realisatie van de doelstellingen. 27 maart 2014

J.B. Pollock Voorzitter

5

PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN

J.B. Pollock, BcS (55), voorzitter raad van commissarissen en risk commissie Nationaliteit: Engelse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 31 januari 2017 Huidige functie: Group Executive Director van Legal & General Group plc. en Chief Executive Officer of Legal & General Assurance Society Ltd Vorige functie: Managing Director, Legal & General Asia en Chief Executive Risk Nevenfuncties: Lid van het Practitioner Panel bij de FSA en lid van Life Insurance Committee at Association of British Insurers

Prof. dr. R.G.C. van den Brink (66), voorzitter audit commissie Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2002; derde zittingsperiode eindigt op 25 september 2014 Vorige functie: Lid van de Raad van Bestuur van ABN AMRO Bank Nevenfuncties: Raad van bestuur bij KBC Bank, lid raad van toezicht bij De Heus Veevoeders B.V., voorzitter raad van toezicht bij Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, voorzitter vergadering van aandeelhouders bij Stichting Singer Memorial Foundation, voorzitter raad van toezicht bij Reed Elsevier Finance N.V., lid raad van toezicht bij Akzonobel, voorzitter bij Amsterdam Center For Corporate Finance, voorzitter raad van toezicht bij Nederlandse Waterschapsbank, voorzitter raad van toezicht bij Center Parcs Europe B.V.

D.A. Finch (48) Nationaliteit: Engelse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 29 april 2017 Huidige functie: Executive Managing Director Insurance of Legal & General Assurance Society Ltd Vorige functie: Managing Director Retail Protection van Legal & General Assurance Society Ltd Nevenfuncties: Director Legal & General Distribution Services Ltd., director Legal & General Distribution Insurance Ltd., director and Chairman Legal & General Partnership Services Ltd., director Legal & General Society Ltd.

Drs. H. Kadiks (65) Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 29 april 2017 Vorige functie: Lid van de Raad van Bestuur van Kas Bank N.V. Nevenfuncties: Voorzitter bij Secva, lid Advisory Board bij Fintrex, vice-voorzitter bij VSI, voorzitter bij Scaping, voorzitter bij Nina Foundation

6

VERSLAG VAN DE DIRECTIE

Opnieuw een succesvol jaar Het jaar 2013 is voor Legal & General, ondanks de uitdagende marktomstandigheden, een succesvol jaar geweest. Legal & General is sterk gepositioneerd, de nieuwe producten zijn succesvol en de binding met het intermediaire kanaal is verstevigd. Dit heeft geresulteerd in goede financiële resultaten en een stijging van het premievolume.

Een continue reeks van fraaie winstcijfers Legal & General heeft, evenals in voorgaande jaren, een stabiele stroom van positieve resultaten uit de in de loop der jaren opgebouwde portefeuille gegenereerd. Dit is een gezonde portefeuille met tevreden klanten, met een lager dan in de markt gebruikelijk verval. Good value for money en een excellente service vertalen zich in loyaliteit van klanten. Met als fraai resultaat ruim 21 miljoen euro na belasting. Deze resultaten zijn in lijn met de gemiddelde genormaliseerde financiële resultaten van afgelopen 5 jaar. Legal & General laat gedurende een langere periode een continue goede financiële performance zien. Sterke outperformance van de markt De totale productie aan levensverzekeringen van Legal & General is in het jaar 2013 uitgekomen op 136,1 miljoen euro. Dit is een stijging van 16% ten opzichte van 2012. Doordat de productie fors is gestegen terwijl de totale markt gelijktijdig daalde met 25% resulteert dit in een outperformance van ruim 40% van de markt voor individuele levensverzekeringen. In 2013 is de propositie op het gebied van collectief pensioen op meerdere punten aangepast waardoor het product zeer competitief is geworden. Dit heeft in 2013 geresulteerd in een verdrievoudiging van het aantal succesvol afgesloten contracten ten opzichte van 2012. Ook met haar bancaire vermogensopbouw producten neemt Legal & General een stevige positie in waarbij zowel een beleggingsvariant als een spaarvariant wordt aangeboden. In 2013 is sprake geweest van een duidelijk groeiende vraag naar de beleggingsvariant. Ten opzichte van 2012 is deze variant gestegen met 45%. Op het gebied van overlijdensrisicoverzekeringen (ORV’s) heeft Legal & General in 2013, ondanks een krimpende markt en uitdagende marktomstandigheden een marktaandeel van 10,9% gerealiseerd. De gekozen positionering van Legal & General als breed georiënteerde financiële instelling met producten in zowel de individuele levensverzekeringsmarkt, de collectieve pensioenmarkt als de bancaire markt voor vermogensopbouw geeft de onderneming ook voor de toekomst een solide basis.

Een solvabele maatschappij met een robuuste balans De kapitaalspositie van banken en verzekeraars is een belangrijk thema in de financiële sector. Het is cruciaal voor het vertrouwen van klanten en markten. Legal & General is altijd al een maatschappij geweest met een sterke balans. Door de positieve financiële resultaten van 2013 is deze balans verder verstevigd. Circa twee derde van de balans van Legal & General is gekoppeld aan een beleggingsverzekering. En dat betreft vooral verzekeringen voor rekening en risico van de polishouder met externe beleggingsfondsen. De overige een derde van de balans wordt gevormd door traditionele verzekeringen

7


met een vorm van garantie. Van het geld dat de maatschappij ontvangt wordt ongeveer de helft belegd in staatsobligaties en de andere helft van het geld in bedrijfsobligaties. Voor zover garanties zijn afgegeven, wordt er gestreefd naar een belegging met een op deze garantie afgestemd rendement en mijdt de maatschappij risicovolle beleggingen. Legal & General heeft geen vastrentende waarden in portefeuille die gerelateerd zijn aan hypotheken en houdt evenmin instrumenten aan als collateralized debt obligations (CDO’s). Dit prudente beleggingsbeleid zorgt al jaren voor een gezonde solvabiliteit. Onder het huidige Solvency I regime bedraagt de solvabiliteit eind 2013 297% (2012: 248%). De maatschappij houdt dus bijna drie maal zoveel eigen vermogen aan dan als minimum door de toezichthouder is gesteld. De onderneming heeft in 2013 een interim dividend over het boekjaar 2013 aan haar aandeelhouder uitgekeerd ter grootte van 16 miljoen euro. Onder het toekomstige Solvency II regime, waarbij zowel beleggingen als verzekeringsverplichtingen volledig op marktwaarde worden berekend, laat de onderneming een nog veel sterkere solvabiliteit zien namelijk van 355%.

Een verder krimpende levenmarkt De resultaten van Legal & General zijn nog positiever te noemen tegen de achtergrond van het sombere economische klimaat. De economie in de Eurozone herstelt zich weliswaar in de loop van 2013 van de recessie, maar over het gehele jaar 2013 wordt nog een kleine krimp gemeten. De Nederlandse economie groeit minder dan de rest van de Eurozone. De oorzaak van de tegenvallende groei in Nederland zijn de gedaalde huizenprijzen en de hoge schuldenlast van huishoudens. De consumentenbestedingen blijven daardoor achter. Pas aan het einde van 2013 is er in Nederland sprake van een voorzichtig herstel. De Nederlandse economie groeide in het derde kwartaal van 2013 met 0,2% ten opzichte van een kwartaal eerder. Hoewel dat goed nieuws is, is Nederland nog lang niet uit de crisis. Ten opzichte van een jaar eerder is de economie in het derde kwartaal met 0,4% gekrompen. Het begrotingstekort blijft, ondanks alle bezuinigingsmaatregelen, een belangrijk aandachtspunt waarbij de norm van 3% nog steeds niet wordt gehaald. Sinds het najaar is sprake van een dalende werkloosheid die echter wordt veroorzaakt door de toename van het aantal mensen dat zich terugtrekt uit de arbeidsmarkt. Het consumentenvertrouwen is de laatste maanden van het jaar fors verbeterd, wel zijn er in december nog altijd meer pessimisten dan optimisten. Deze ontwikkelingen hebben hun weerslag op de financiële markten. De verzekeringsmarkt staat zwaar onder druk. De stagnerende huizenmarkt, de financiële onzekerheid en het slechte economische klimaat hebben geleid tot een verdere daling van het premievolume van de Nederlandse levensverzekeraars. Ook de concurrentie vanuit andere sectoren, zoals banksparen, onvoldoende herstel van het klantvertrouwen, de dalende koopkracht en de slechte situatie op de arbeidsmarkt drukken zwaar op de sector waardoor de situatie voor levensverzekeraars verre van rooskleurig is. In 2013 is de totale levenmarkt gedaald met ruim 25% ten opzichte van het voorgaande jaar. Bovendien heeft het provisieverbod grote gevolgen voor het verdienmodel en de positie van het intermediair.

8


Klanten zijn niet gewend om te betalen voor financieel advies waardoor de verdiensten van het intermediair onder druk staan. Doordat banken lage adviesprijzen hanteren wint het bankkanaal marktaandeel en staat de concurrentiepositie van het intermediair onder druk.

Strategische koers en positionering De core business van Legal & General is de verkoop van risicotechnische producten. Daarbij wordt een strategie gevoerd van diversificatie naar vermogensadvies en collectief pensioen voor het midden- en kleinbedrijf. Dit sluit volledig aan bij de missie: Legal & General Nederland verkoopt up market, winstgevende, financiële producten via het intermediaire kanaal op basis van good value for money en excellente service. De maatschappij hanteert een distributiemodel waarbij de producten uitsluitend via derden worden aangeboden. Het onafhankelijke intermediair, waaronder de hypotheekketens, is het belangrijkste distributiekanaal. Daarnaast worden producten aangeboden via bankkantoren. Direct contact met klanten blijft beperkt tot het verstrekken van informatie en service. De website en de portalen van Legal & General worden hiervoor ingezet.

Klantbelang centraal In het verlengde van de positionering naar klanten ontwikkelt Legal & General continu nieuwe activiteiten die bijdragen aan de verbetering van de klantbeleving. De ambitie is om negatieve ervaringen zoveel mogelijk te beperken en waar mogelijk de verwachtingen van klanten juist te overtreffen. Dit ligt in lijn met de governance principles van het Verbond van Verzekeraars. Een belangrijk uitgangspunt van de Code Verzekeraars is “het centraal stellen van de klant als voorwaarde voor continuïteit van de verzekeraar”. Met betrekking tot deze visie is Legal & General al sinds jaar en dag van mening dat het bestaansrecht van de onderneming bestaat uit het creëren van meerwaarde voor klanten en andere stakeholders. Het thema ‘klantbelang centraal’ is opgenomen in de strategie en cultuur van Legal & General. ‘Klantbelang centraal’ is onderdeel van de afdelingsdoelstellingen en de persoonlijke doelstellingen van medewerkers. Het is een vast agendapunt bij alle vergaderingen en een vast onderdeel van elk beslisdocument. Om de bewustwording van medewerkers verder te vergroten is in 2013 een e-learning voor medewerkers over dit thema ontwikkeld. In 2012 is onderzoek gedaan naar klanttevredenheid. In dit onderzoek zijn vijf primaire processen doorgelicht. Naar aanleiding van de uitkomsten zijn procedures en communicatiemiddelen verder aangescherpt. Zo is nu ingericht dat klanten na het sluiten van een verzekering direct een welkomstbericht ontvangen van Legal & General met meer informatie over de organisatie. Voorafgaand aan de afkoop van een verzekering wordt een verzekeringnemer nu beter geïnformeerd over de mogelijke alternatieven en de toegevoegde waarde van een adviseur in dit proces. Diverse consumentenfilmpjes zijn ontwikkeld om complexe onderwerpen toe te lichten. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van een korte video en een uitgebreide toelichting bij de jaarlijkse informatieverstrekking aan klanten inzake de waardeontwikkeling van hun beleggingsverzekering.

9


Uit het klanttevredenheidsonderzoek dat Legal & General in 2013 heeft gehouden blijkt dat deze maatregelen het gewenste effect hebben gehad. De diverse inspanningen hebben geleid tot een verbetering van het rapportcijfer van klanten van een 6,9 in 2012 naar een 7,2 in 2013. Ook is in 2013 een start gemaakt met het permanent meten van de klanttevredenheid van de administratieve afhandeling van klantvragen per e-mail en het afsluiten van een ORV. Alle klanten krijgen een uitnodiging voor een klantreview.

Legal & General Nederland onderdeel van een sterke groep Legal & General is onderdeel van een van oorsprong Engelse financieel dienstverlener met wereldwijd ruim 10 miljoen klanten. Het bedrijf is actief in Engeland, USA, China, Frankrijk, India, enkele Golfstaten en Egypte. Legal & General is opgericht in 1836 in Londen en bestaat ruim 175 jaar. Een onderneming die zich in weer en wind staande houdt, dat geeft vertrouwen. De onderneming heeft 540 miljard euro aan beleggingen onder haar beheer. In 2013 bedroeg de omzet wereldwijd, uitgedrukt in annual premium equivalent 3,0 miljard euro en de exploitatiewinst voor belasting, volgens IFRS, 1,4 miljard euro. Met de groep is ondermeer kennisuitwisseling op het gebied van productontwikkeling, distributiebeleid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Legal & General is in Nederland actief sinds 1984 en bedient ruim 180.000 verzekeringnemers en verzekerden. De onderneming is gestart als een levensverzekeringsmaatschappij. Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. valt onder alle Nederlandse weten regelgeving en dus ook onder toezicht van DNB en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. biedt sinds 2010 de mogelijkheid om naast levensverzekeringen, via een nieuwe tak, beleggingsrekeningen te openen. Aanbieder van de hiertoe opgerichte beleggersgiro en tevens beheerder van het Legal & General Paraplufonds is Legal & General Nederland Beleggingen BV. Legal & General Nederland heeft een slagvaardige en een leane organisatie met 177 FTE die zoveel mogelijk is ingericht langs de business lines van de drie productmarkten.

ARNO DOLDERS Managing director

HUMAN RESOURCES

MICHEL VAN DAM

PIETER GLAS

Sales director

SALES

MARKETING

INTERNAL AUDIT

ROB VAN DER ZANDE

Finance director

FINANCE & CONTROL

ACTUARIAL DEPARTMENT

CUSTOMER SERVICES

Director operations

ICT

OPERATIONS

BUSINESS ADMINISTRATION

FACILITIES

LEGAL & COMPLIANCE

10


Legal & General een onderneming in beweging Algemeen Legal & General maakt zich sterk om het onafhankelijke intermediair zoveel mogelijk te ondersteunen. De maatschappij heeft daarbij veel aandacht besteed aan het thema ‘onafhankelijkheid’. De onderneming is ervan overtuigd dat het intermediair zich hiermee kan onderscheiden ten opzichte van andere aanbieders en dat het klantbelang pas echt centraal kan staan als sprake is van onafhankelijk advies. De maatschappij heeft daarom veel ‘neutrale’ materialen (zoals advertenties, video’s en brochures) ontwikkeld waarmee het intermediair de toegevoegde waarde van haar onafhankelijkheid naar klanten toe kan benadrukken. Voor een betere profilering naar de distributiepartners heeft Legal & General in 2013, naast de website die gericht is op consumenten, een aparte website gelanceerd voor adviseurs. In 2013 zijn verschillende succesvolle webinars georganiseerd voor het intermediair, zoals blijkt uit de hoge kijkcijfers en waarderingen. In de tweede helft van 2013 is de Legal & General Business Club opgericht. Binnen deze online community is er veel mogelijkheid voor kennisuitwisseling en samenwerking tussen intermediairs op het gebied van marktinformatie, procesverbetering en advisering. De weblog “Over Waarde” is ingezet om de dialoog met het intermediair aan te gaan over actuele thema’s. Naast de generieke ondersteuning zijn er ook specifieke activiteiten door Legal & General ontwikkeld in het kader van de adviesprogramma’s voor ORV, vermogensadvies en pensioen.

Overlijdensrisicoverzekeringen Legal & General ziet ORV’s als core business voor een levensverzekeraar. Door volledig geautomatiseerde processen, uitstekende acceptatie van de risico’s, goede herverzekeringscontracten en een uitgebalanceerd distributieconcept kan de maatschappij scherpe tarieven bieden. Vanaf 2011 is het Legal & General Lifestyle tarief toegankelijk voor iedereen, onafhankelijk van het inkomen van de verzekerde. Deze benadering heeft zijn vruchten afgeworpen en heeft geleid tot een marktaandeel van 10,9% eind 2013. Voor intermediairs die bij Legal & General actief zijn op het gebied van ORV bestaat een uitgebreid trainings- en informatieprogramma. Adviseurs worden door middel van nieuwsbrieven, bijeenkomsten en webinars op de hoogte gehouden van de laatste ontwikkelingen in de markt. Zeker na het provisieverbod per 1 januari 2013 heeft Legal & General het intermediair actief ondersteund bij het vinden van haar toegevoegde waarde in de advisering van ORV’s. In het voorjaar is de actualiteitenbijeenkomst gewijd aan de mogelijkheden van webcam advies. Webcam advies biedt gemak aan de klant en adviseur en houdt de kosten van het advies laag. In de winter is de Legal & General Risico-scanner geïntroduceerd die adviseurs op hun eigen website kunnen plaatsen. Deze tool geeft consumenten inzicht in het financiële gat dat voor nabestaanden ontstaat als gevolg van het overlijden van één van de partners waarbij klanten zelf actiever participeren in het adviestraject bij de aanschaf van een ORV. Dankzij deze zelfwerkzaamheid kunnen de advieskosten worden beperkt. Naar verwachting zullen veel intermediairs deze tool, voorzien van hun eigen logo, op hun website plaatsen.

11


Vermogensopbouw Legal & General biedt een compleet palet aan producten op het gebied van vermogensopbouw waarbij klanten kunnen kiezen uit levensverzekeringen en bancaire producten. In 2013 is bij Legal & General sprake geweest van een sterke groei in beleggingsverzekeringen. Opvallend is niet alleen de grotere instroom, ook is een duidelijke tendens waarneembaar dat minder klanten hun lopende polis beëindigen. Binnen het bancaire productassortiment kunnen klanten kiezen tussen een beleggingsvariant en een spaarvariant. In 2013 is er een duidelijk grotere belangstelling waarneembaar voor beleggen. Ten opzichte van 2012 is de instroom gestegen met 45%. De bankspaarvariant voor aanvullend pensioen wordt sinds begin 2013 aangeboden in samenwerking met Van Lanschot. Voorheen werd dit product gevoerd in samenwerking met Friesland Bank. Na de overname door de Rabobank heeft de Friesland Bank al haar producten gestopt. De bestaande portefeuille is daarom eind 2013 gemigreerd van de Friesland Bank naar Van Lanschot. Het voordeel van deze migratie is dat klanten hun relatie met het intermediair behouden waarbij zowel klanten als het intermediair gebruik kunnen blijven maken van het portaal van Legal Online Bancair. De ‘Geselecteerde Vermogensadviseurs’ worden ondersteund met het speciaal voor deze intermediairs ontwikkelde VermogensAdviesProgramma teneinde beter onafhankelijk advies te kunnen bieden. Met dit programma onderscheidt Legal & General zich van andere aanbieders en vergroot zij de belangstelling van intermediairs voor beleggingsadvies. Naast kennisoverdracht wordt in dit programma ook aandacht besteed aan vaardigheden, klantbelang en integriteit. De interesse onder financieel adviseurs om aan dit programma deel te nemen is groot. Onderdeel van het programma zijn onder andere masterclasses, webinars en digitale nieuwsbrieven. Ook biedt Legal & General diverse tools aan.

Collectief Pensioen De markt voor collectief pensioen is zeer dynamisch gebleken in 2013. Er zijn veel aanbieders actief. Dit zorgt voor een competitief veld, waarin Legal & General zich uitstekend heeft geprofileerd als een moderne aanbieder die meedenkt met de adviseur en een state of art product heeft ontwikkeld. Het aantal gesloten contracten ten opzichte van 2012 is dan ook verdrievoudigd. De propositie sluit goed aan op de wensen van de werkgever met betrekking tot deze secundaire arbeidsvoorwaarde. Verder heeft de organisatie haar kennisniveau verhoogd doordat een aantal medewerkers de Wft Pensioenvergunning heeft behaald. Legal & General faciliteert de pensioenadviseur onder andere door het houden van masterclasses, webinars en het organiseren van een traject voor permanente educatie (PE). Verder is er in het najaar aandacht besteed aan het overstappen van bedrijven naar een andere pensioenaanbieder. Het thema was de verhuisservice. De Pensioencheck kit is hier succesvol voor ingezet. Met als onderdelen een stappenplan en handige tools voor de pensioenadviseur om bestaande contracten door te lichten. Ook dit heeft bijgedragen aan de groei van het aantal contracten. Bovenstaande resultaten bewijzen dat Legal & General een sterke partij is op de collectieve pensioenmarkt. In 2014 wordt een verdere groei verwacht.

12


Personeel en organisatie Legal & General heeft al vele jaren een uitstekend en gemotiveerd team van deskundige en betrokken medewerkers. In de directie van de onderneming zijn op dit moment geen vrouwen vertegenwoordigd. Bij het vertrek van een vrouwelijk directielid in 2011 is actief gezocht naar een vrouwelijke vervanging. Er is destijds geen geschikte kandidaat gevonden. Bij toekomstige wisselingen zal wederom expliciet rekening gehouden worden met de verhouding tussen mannen en vrouwen in het bestuur. Dat de maatschappij in 2013 een groot aantal belangrijke doelstellingen heeft gerealiseerd, is in belangrijke mate aan de medewerkers te danken. Voor hun inzet, flexibiliteit, en loyaliteit heeft de directie veel waardering. Legal & General streeft naar een hoge mate van klanttevredenheid en dat kan alleen maar gerealiseerd worden als de medewerkers met plezier werken, zich gewaardeerd voelen, mogelijkheden krijgen om zich te ontplooien en zelf verantwoordelijkheid kunnen en durven nemen. Legal & General is een van de grotere werkgevers van Hilversum. Na enige jaren van personele groei is de personele bezetting van de onderneming in 2013 nagenoeg gelijk gebleven met 177 FTE, versus 179 in 2012. Er zijn 14 medewerkers in dienst getreden en 17 medewerkers hebben Legal & General verlaten. De verhouding tussen mannen en vrouwen blijft stabiel en is 58% respectievelijk 42% (59% en 41% in 2012). Legal & General is een organisatie met een open cultuur. Kernwaarden die hier voor de organisatie in besloten liggen zijn ondernemend, slim, persoonlijk en constructief. Klantbelang centraal is een belangrijk thema binnen de organisatie. Daarom is dit als onderdeel opgenomen in de functiebeschrijvingen en komt dit thema terug in de doelstellingen van alle afdelingen. Voor Legal & General begint klantbelang centraal al bij de werving. In 2013 is een sollicitatiehandleiding opgesteld die ondersteuning biedt bij het werven en selecteren van de juiste medewerkers. Medewerkers die zich verantwoordelijk voelen voor de tevredenheid van de klanten en zich inzetten om de behoeften van klanten om te zetten in oplossingen. De medewerkers van Legal & General beschikken over de nodige ervaring, zijn getraind in het omgaan met klanten en zijn betrokken bij de organisatie. Ook zijn zij bereid zichzelf te ontwikkelen. In 2013 heeft 71% van de medewerkers een opleiding of training gevolgd. Met betrekking tot de integriteit van medewerkers wordt in het kader van beoordelingscyclus jaarlijks getoetst op de naleving van de Gedragscode Verzekeraars. Ook wordt jaarlijks bij de beoordeling de Verklaring Gedragscode Belangenverstrengeling en Marktmisbruik ondertekend door de medewerkers. Binnen Legal & General is er aandacht voor diversiteit. Legal & General streeft naar een diverse personeelssamenstelling en benut de verschillende achtergronden en kwaliteiten van de medewerkers. Door met deze verschillen rekening te houden biedt de onderneming medewerkers kansen zich optimaal te ontplooien en in te zetten.

13


In 2013 is het stagebeleid herschreven. Mede vanuit maatschappelijke betrokkenheid en goed werkgeverschap streeft Legal & General ernaar jaarlijks een aantal scholieren en/of studenten een stageplaats aan te bieden. De maatschappij hecht veel waarde aan het welzijn van de medewerkers en een gezonde balans tussen werk en privé. Thuiswerken is een van de onderwerpen die een positieve bijdrage levert aan deze balans. Na de succesvolle pilot thuiswerken zijn er definitieve richtlijnen voor thuiswerken opgesteld en is thuiswerken in de hele organisatie uitgerold. In 2012 is Legal & General gestart met een pilot verzuimbeheersing. In 2013 is het verzuimbeheersingsproject succesvol uitgerold binnen de gehele organisatie. Het uitgangspunt van dit project was aandacht voor inzetbaarheid, focus op preventie en het gezamenlijk komen tot een andere kijk op verzuim. Mede hierdoor is het ziekteverzuimpercentage verlaagd naar 1,7% (in 2012 was het verzuimpercentage 3,1%). De gemiddelde verzuimduur daalde naar 5,9 (2012: 9,1), het langdurig verzuim daalde naar 0,3% (2012: 1,1%) en de meldingsfrequentie daalde naar 0,9 (2012: 1,1). Inzetbaarheid van medewerkers zal ook in 2014 een belangrijk thema binnen de organisatie zijn. Eind 2013 heeft Legal & General voor de derde keer een medewerkers tevredenheid onderzoek (MTO) gehouden. Het was nu de eerste keer dat Legal & General Nederland deelnam aan het jaarlijkse MTO van Legal & General Group. Binnen het onderzoek was er aandacht voor de volgende thema’s: jouw werk, jouw welzijn, leren en ontwikkelen, communicatie, management, beleving/gevoel bij Legal & General. Het responspercentage van Legal & General Nederland was 95,3%, 96 % van de medewerkers gelooft erin dat hij/zij bij een integer bedrijf werkt en ruim 93% is overall tevreden over het werk. Dergelijke percentages onderstrepen de betrokkenheid van de medewerkers bij de organisatie.

Legal & General in 2014 vast op koers Tegen de achtergrond van de economische ontwikkelingen en de veranderingen in de sector is Legal & General sterk gepositioneerd. De strategie is geformuleerd. De belangrijkste projecten zijn geïmplementeerd. De nieuwe producten maken datgene waar de onderneming voor staat: good value for money. In 2013 is wederom bewezen dat Legal & General een belangrijke speler is in de ORVmarkt. Vermogensadvies loopt en voor collectief pensioen is een significante groei gerealiseerd. Voor distributie zijn nieuwe initiatieven ontwikkeld. Deze zijn verder uitgebouwd waarbij er veel aandacht is geweest voor ondersteuning van het intermediaire kanaal in het provisieloze tijdperk. Ook in 2014 wordt opnieuw geïnvesteerd in het optimaliseren van de distributieketen. De afgelopen jaren heeft Legal & General bewezen een lerende organisatie te zijn en dat zal in 2014 niet veranderen. De uitdagende omgeving vereist een voortdurend optimalisatieproces. Voor de betrokken en enthousiaste medewerkers van de organisatie betekent dit extra mogelijkheden om zich te ontwikkelen. De financiële kengetallen van de maatschappij en het perspectief voor 2014 en verder zijn onveranderd gezond.

14


Gevraagd voor 2014: evaluatie en herziening provisieverbod Het verbod op het betalen en ontvangen van provisie in verband met het adviseren en bemiddelen van complexe en impactvolle financiële producten is ingegaan op 1 januari 2013. De markt heeft inmiddels ruim een jaar ervaring met dit verbod op kunnen doen. Legal & General is van oordeel dat het verbod niet realiseert waarvoor het verbod in de kern bedoeld was: zorgen voor een goed advies zonder sturing door adviseur of aanbieder.

Ongewenste effecten van verbod op provisie Geconstateerd kan worden dat het verbod heeft geleid tot een aantal onbedoelde neveneffecten. Consumenten zijn bijvoorbeeld terughoudend geworden bij het inwinnen van onafhankelijk advies. Adviseurs die verbonden zijn aan aanbieders en in hun advisering alleen de financiële producten betrekken van hun ‘eigen’ onderneming hebben hun marktaandeel daarentegen zien groeien. Voorafgaand aan de invoering van het verbod is aan de consument ook nooit gevraagd op welke wijze deze de rekening voor financieel advies wil betalen. Was dit wel onderzocht, dan zou zijn gebleken dat de overgrote meerderheid voorstander is van een systeem waarbij de kosten van het advies, gespreid over de looptijd van het aangeschafte financiële product, betaald kunnen worden. Verzuimd is ook om tijdig de consument te helpen om de verschillen tussen afhankelijk en onafhankelijk advies te herkennen en zich bewust te laten worden wat deze verschillen op de langere termijn voor zijn eigen financiële situatie kunnen betekenen. Voorts is bij de invoering van het verbod van provisie onvoldoende onderkend dat financiële producten deels bestaan uit ‘haalproducten’ waar de consument zelf het initiatief neemt om zich op het betreffende product te oriënteren. Maar voor een groter deel bestaat uit ‘brengproducten’ waarbij de consument juist door anderen moet worden geattendeerd op de noodzaak om in zijn eigen belang zich op de aanschaf van deze financiële producten te oriënteren. De ORV maar ook de arbeidsongeschiktheidsverzekering zijn voorbeelden van zulke typische ‘brengproducten’.

Level playing field afwezig Het verbod op provisie heeft immers geleid tot een verstoring van de concurrentieverhoudingen tussen directe aanbieders waaronder banken en het onafhankelijke intermediair. Eerdere beloftes door de wetgever om te zorgen voor een level playing field zijn niet gerealiseerd. Banken kunnen een groot deel van hun bedrijfskosten toerekenen aan andere financiële producten en diensten. Daarnaast geldt de transparantie van advies- en distributiekosten voor directe aanbieders slechts tot het moment van afsluiten van het product. Alle kosten van bijvoorbeeld nazorg mogen directe aanbieders onderdeel laten zijn van de productprijs. Dit leidt tot een ongewenst concurrentievoordeel ten opzichte van het onafhankelijk intermediair. Maar ook tot situaties waarin consumenten de keuze maken om weliswaar lagere advieskosten te betalen bij een directe aanbieder maar vervolgens gedurende de hele looptijd van het aangeschafte product een veel hogere prijs voor het aangeschafte financiële product te betalen dan de consument die zich heeft laten adviseren door een onafhankelijk adviseur.

15


Risico’s van execution only zijn groot De beperkingen die de wetgever de consument oplegt om de kosten van advies te financieren op een wijze die door de consument wordt gewenst, kunnen leiden tot meer aandacht van de consument voor execution only. Dat wil zeggen aanschaf van een financieel product zonder advies. Veel consumenten zijn op dit moment echter niet in staat om zich een afgewogen oordeel te vormen welke oplossingen voor hen wel of niet geschikt zijn. Begrippen als “rente op rente” of procentuele berekeningen blijken voor veel consumenten onbekend terrein. De groei van execution only lijkt op dit moment nog beperkt. Maar met de voortschrijdende ontwikkeling van technieken en toegang tot data via bijvoorbeeld www.mijnoverheid.nl zal naar verwachting de omzet via execution only gaan stijgen met alle maatschappelijke risico’s van dien.

Productinnovatie is beperkt Binnen de financiële sector staat de productinnovatie op dit moment op een laag niveau. Een sterk geslonken markt in bijvoorbeeld hypotheken en levensverzekeringen maakt grote investeringen in productinnovatie minder aanlokkelijk. Daarnaast is bij veel financiële instellingen sprake van forse saneringen in het bestand van medewerkers. Met als gevolg een uitstroom van kennis en een toenemende werkbelasting bij de werknemers die wel hun baan behouden. Dit is geen klimaat waarin innovatie bloeit. Evaluatie op korte termijn gewenst om verdere maatschappelijke schade te beperken De wijze waarop het verbod op provisie is ingevoerd, zal zonder flankerend beleid leiden tot onderverzekering. De maatschappelijke schade die hiervan het gevolg is, zal in de komende jaren geleidelijk steeds duidelijker zichtbaar worden. Legal & General pleit er daarom voor om niet te lang te wachten met een evaluatie van de gevolgen die het verbod op provisie heeft. Wanneer een evaluatie op korte termijn plaatsvindt en de conclusie inderdaad is dat het verbod leidt tot ongewenste gevolgen, is het verstandig om deze schade te beperken, door snel aanpassingen door te voeren. Legal & General is sterk voorstander van het geven van de keuze aan de consument. Of men betaalt de kosten van financieel advies direct aan de adviseur. Dan wel kan men er voor kiezen om de kosten, al dan niet gemaximeerd, te betalen als een transparante opslag op de premie gespreid over de looptijd van het financiële product. Waarbij de toezichthouder borgt dat de kosten die aan de klant in rekening worden gebracht in overeenstemming zijn met de door de financiële dienstverlener geleverde inspanning. Feitelijk is dit het systeem dat onmiddellijk voor het verbod op provisie gold. Een systeem waarbij de consument goed geïnformeerd was over de kosten van advies en zowel aanbieder als bemiddelaar door de toezichthouder aangesproken werden als er ongepaste vergoedingen werden betaald of ontvangen. De wetgever heeft overhaast dit systeem vervangen door een algeheel verbod van provisie.

16


Behoefte aan onafhankelijk advies zal stijgen Op een breed gebied treedt de overheid terug en legt meer verantwoordelijkheid bij de individuele burger. Deze ontwikkeling lijkt structureel. Langzaam maar zeker beginnen steeds meer burgers te beseffen dat deze maatregelen ook hen op onderdelen raken. Meer dan ooit oriënteren consumenten zich op sites als NIBUD, mijnpensioenoverzicht.nl en pensioenkijker. Financiële instellingen waaronder ook Legal & General investeren in programma’s van financiële educatie voor de consument. Kijkend naar 2014 zijn er volop groeimogelijkheden voor de intermediaire sector. De behoefte aan advies neemt toe. De markt is beter, opener, transparanter en de financieel adviseur is beter opgeleid. Legal & General verwacht dat 2014 opnieuw de veerkracht van het intermediair zal laten zien. Persoonlijk advies zal zichzelf opnieuw uitvinden zoals dat in het verleden ook al meermaals is gebeurd.

De kracht van onafhankelijk advies De kracht van onafhankelijk advies is onmiskenbaar en onafhankelijk advies zal ook komend jaar terrein winnen. Legal & General is daar klaar voor. Legal & General verzekert op dit moment voor meer dan 23 miljard euro Nederlandse levens. Legal & General biedt haar klanten stabiliteit en continuïteit, omdat het huis op orde is. De maatschappij staat voor het belang van haar klanten en levert hen een excellente dienstverlening. Het is een lerende onderneming, die in 2013 weer geleerd heeft hoe het nog beter kan en vast van plan is dit toe te passen in het nieuwe jaar. Vanuit deze sterke basis wordt voor 2014 opnieuw een positief resultaat verwacht bij een licht stijgende premie opbrengst. Deze verwachting draagt bij aan een onverminderd solide kapitaalspositie waarmee geanticipeerd wordt op de hogere solvabiliteitseisen onder Solvency II. Het is de verwachting dat het aantal personeelsleden gelijk zal blijven. Voor 2014 worden er geen grote investeringen voorzien. Ook worden er geen nieuwe financieringen verwacht. Uiteraard begint het ermee dat er vertrouwen is in de eigen toekomst en de bereidheid daarin te investeren. Dat er geloof is in succes door samenwerking en verbinding. Dat er het vertrouwen is dat de intermediaire sector ook in 2013 een waardevolle bijdrage heeft geleverd aan de samenleving. Dat adviseurs en aanbieders samen de klanten zekerheid in een tijd van onzekerheid bieden. Vertrouwen uitspreken is vertrouwen terugkrijgen. En het gezamenlijk vertrouwen van alle Nederlanders is goed voor meer dan 1% economische groei. Daarom kunnen ook in 2014 de onafhankelijke adviseur en de aanbieders waarmee hij samenwerkt een verschil maken in de Nederlandse samenleving. Ze kunnen samen zekerheid bieden en dingen mogelijk maken, ze kunnen samen de bouwstenen aandragen waarop een groot deel van de welvaart rust. Dat is een grote verantwoordelijkheid en de intermediaire sector is zich ook bewust van die verantwoordelijkheid. Adviseurs en aanbieders zijn er trots op en dat is niet hetzelfde als arrogant. Want op de eerste plaats zijn zij dienstverleners. Hilversum, 27 maart 2014

Drs. A.T. Dolders Algemeen directeur 17

GOVERNANCE EN MAATSCHAPPELIJK BELEID

Code Verzekeraars Missie, kernwaarden en strategie onderstrepen beginselen Code Verzekeraars Legal & General herkent veel van haar missie, kernwaarden en strategie in de beginselen van de Code Verzekeraars. De maatschappij spant zich voortdurend in om de beginselen daar waar nodig verder te implementeren en te reviewen. Legal & General draagt hiermee bij aan het verbeteren van het functioneren van de Nederlandse financiële sector en aan het herstel van vertrouwen in de financiële sector.

Toepassing Code in de praktijk Per 1 juli 2013 geldt het nieuwe principe dat een verzekeraar in haar jaarverslag en op haar website vermeldt op welke wijze zij invulling geeft aan de afzonderlijke bepalingen van de Code. In de bijlage bij dit jaarverslag geeft Legal & General invulling aan dit principe. Dit overzicht is ook beschikbaar op de website www.landg.nl.

Corporate social responsibility Onderdeel van de Code is de invulling van maatschappelijke betrokkenheid door de organisatie en de medewerkers. Al diverse jaren staat corporate social responsibility (CSR) hoog op de agenda. In 2013 zijn op een vijftal aandachtsgebieden doelstellingen geformuleerd en plannen ontwikkeld en uitgevoerd. Om de directe betrokkenheid van medewerkers te vergroten is een intranet gelanceerd met als naam “Wat ons beweegt”. Op intranet is informatie te vinden over het CSR-beleid en de voortgang die er wordt geboekt. Ook worden collega’s uitgenodigd actief deel te nemen aan diverse programma’s en activiteiten. Uitgangspunt bij het formuleren van het CSR-beleid zijn de wensen van klanten en stakeholders op dit gebied en de richtlijnen van Legal & General Group. Daarnaast is aansluiting gezocht bij wat door het Verbond van Verzekeraars is opgenomen in de Code met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. De overtuiging is dat de economische prestatie van de onderneming alleen kan verbeteren als CSR integraal onderdeel uitmaakt van de bedrijfsvoering. Klanten en stakeholders verwachten dit. En daarbij voorzien contacten met klanten en stakeholders de onderneming van een bredere kijk op maatschappelijke ontwikkelingen. Dit helpt Legal & General bij de ontwikkeling van nieuwe business-concepten. Ook richting medewerkers ligt er een opdracht om breder te kijken naar arbeidsvoorwaarden en de invulling daarvan. CSR omvat een breed terrein met daarbinnen diverse aandachtsgebieden. Legal & General Group hanteert de volgende aandachtsgebieden: - Klant en markt - Medewerkers en maatschappij - Duurzaam beleggen - Ketenverantwoordelijkheid - Energie en grondstoffen

18


Op elk van deze terreinen heeft Legal & General in 2013 activiteiten ontplooid. De uitvoering van de activiteiten is belegd in een taskforce CSR waar managers als trekker zijn benoemd met ieder een specifiek aandachtsgebied. De totale aansturing is belegd bij Michel van Dam, commercieel directeur. Hieronder volgt een samenvatting van de activiteiten in 2013.

Klant en markt In het verlengde van de positionering naar klanten ontwikkelt Legal & General continu nieuwe activiteiten die bijdragen aan de verbetering van de klantbeleving. De ambitie is om negatieve ervaringen zoveel mogelijk te beperken en waar mogelijk de verwachtingen van klanten juist te overtreffen. Dit ligt in lijn met de governance principles van het Verbond van Verzekeraars. Een belangrijk uitgangspunt van de Code Verzekeraars is “het centraal stellen van de klant als voorwaarde voor continuïteit van de verzekeraar”. Met betrekking tot deze visie is Legal & General al sinds jaar en dag van mening dat het bestaansrecht van de onderneming bestaat uit het creëren van meerwaarde voor klanten en andere stakeholders. Het thema ‘klantbelang centraal’ is opgenomen in de strategie en cultuur van Legal & General. ‘Klantbelang centraal’ is onderdeel van de afdelingsdoelstellingen en de persoonlijke doelstellingen van medewerkers. Het is een vast agendapunt bij alle vergaderingen en een vast onderdeel van elk beslisdocument. Om de bewustwording van medewerkers verder te vergroten is in 2013 een e-learning voor medewerkers over dit thema ontwikkeld. In 2012 is onderzoek gedaan naar klanttevredenheid. In dit onderzoek zijn vijf primaire processen doorgelicht. Naar aanleiding van de uitkomsten zijn procedures en communicatiemiddelen verder aangescherpt. Zo is nu ingericht dat klanten na het sluiten van een verzekering direct een welkomstbericht ontvangen van Legal & General met meer informatie over de organisatie. Bij afkoop van een verzekering wordt een verzekeringnemer nu beter geïnformeerd over de mogelijke alternatieven en de toegevoegde waarde van een adviseur in dit proces. Diverse consumentenfilmpjes zijn ontwikkeld om complexe onderwerpen toe te lichten. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van een korte video en een uitgebreide toelichting bij de jaarlijkse informatieverstrekking aan klanten inzake de ontwikkeling van hun beleggingsverzekering. Uit het klanttevredenheidsonderzoek dat Legal & General in 2013 heeft gehouden blijkt dat deze maatregelen het gewenste effect hebben gehad. De diverse inspanningen hebben geleid tot een verbetering van het rapportcijfer van klanten van een 6,9 in 2012 naar een 7,2 in 2013. Ook is in 2013 een start gemaakt met het permanent meten van de klanttevredenheid van de afhandeling van klantvragen per e-mail en het afsluiten van een ORV. Alle klanten krijgen een uitnodiging voor een klantreview.

Medewerkers en maatschappij Naast de reguliere zaken ten behoeve van professionele ontwikkeling van personeel is een aantal nieuwe initiatieven ontplooid om medewerkers ook te ondersteunen in hun persoonlijke ontwikkeling. Er is in 2013 intensief samengewerkt met Sherpa, een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Met hen is een programma opgezet voor het verlenen van vrijwilligerswerk. Elke medewerker kan per jaar vier uur besteden aan activiteiten binnen Sherpa. Zoals wandelen met bewoners, begeleiding van bewoners bij bezoeken aan evenementen (bijvoorbeeld uitstapje naar het Dolfinarium), klussen en opknappen van de tuinen. Op initiatief vanuit Legal & General Group hebben medewerkers deelgenomen aan International Older People’s Day. Hierbij is speciale aandacht geschonken aan ouderen.

19


Legal & General Group heeft ook een CSR-Award beschikbaar gesteld voor medewerkers die in hun eigen tijd vrijwilligerswerk verrichten. Een van de medewerkers uit Nederland is genomineerd als finalist in de verkiezing van “The Chairmans Award 2013”. Om gezond gedrag bij medewerkers te stimuleren is Legal & General een sponsorship aangegaan met de CityRun Hilversum. In 2013 is met Sherpa een team met hardlopers opgesteld. Vanuit Legal & General hebben 30 medewerkers meegelopen.

Duurzaam beleggen Legal & General onderkent haar maatschappelijke verantwoordelijkheden als potentiële investeerder in landen en bedrijven. Daarom houdt de maatschappij bij haar beleggingsactiviteiten bewust en actief rekening met de invloed van maatschappelijke criteria, sociale aspecten en milieu afwegingen. De wijze waarop de onderneming hieraan uitvoering geeft, is vastgelegd in haar duurzaam beleggingsbeleid. Voor de eigen beleggingen is het uitgangspunt dat Legal & General niet belegt in landen en bedrijven die betrokken zijn bij onder andere vormen van corruptie, milieuvervuiling, kinder- en dwangarbeid en controversiële wapens. Er wordt onder andere gewerkt met een verbod om in landen te beleggen die een veroordeling van de Verenigde Naties achter hun naam hebben staan. Voor investeringen in landen en bedrijven wordt gewerkt met een uitsluitingenlijst. Deze lijsten worden jaarlijks bijgewerkt. Voor een groot gedeelte van de portefeuille maakt de onderneming gebruik van externe asset managers. Er worden afspraken gemaakt met deze partijen om minimaal hetzelfde strikte duurzaam beleggingsbeleid te volgen als Legal & General. Elk jaar doet de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) een onderzoek over duurzaam beleggen onder verzekeraars: de Benchmark Verantwoord Beleggen door Verzekeraars in Nederland. Onder meer wordt gemeten hoe klanten worden geïnformeerd over het beleggingsbeleid. In een persbericht vermeldt VBDO dat Legal & General de grootste stijger is in dit onderzoek. Vorig jaar stond Legal & General op plaats 21 in de lijst en dit jaar op nummer 12. Verder heeft Legal & General in 2013 drie duurzame beleggingsfondsen toegevoegd aan het bancaire fondsenassortiment. Namelijk de fondsen: ASN Duurzaam Obligatie Fonds, ASN Duurzaam Aandelen Fonds en ASN Milieu & Waterfonds.

Ketenverantwoordelijkheid Legal & General hecht veel waarde aan de kwaliteit van financieel advies. Er bestaat daarom een strikt aanstellingsbeleid voor adviseurs. De adviseur wordt getoetst op de professionele integriteit, Wftvergunning, kwaliteit en deskundigheid. Via de adviesprogramma’s voor ORV’s, vermogenopbouw en pensioen wordt het intermediair actief ondersteund in het verder professionaliseren van de bedrijfsvoering. In 2013 is een flyer ontwikkeld die wordt toegevoegd aan de samenwerkingsovereenkomst met het intermediair. Hierin wordt een toelichting gegeven op het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen en het belang dat Legal & General hieraan hecht. Er wordt een beroep gedaan op het intermediair om ook van hun kant een bijdrage te leveren aan verantwoord ondernemen. Daarnaast is beleid ontwikkeld voor het aangaan van leveranciersrelaties. Aan leveranciers wordt gevraagd zich te conformeren aan dit beleid voordat een overeenkomst wordt gesloten. In het procurement beleid is dit uitgewerkt. Als aanvulling op de compliance verklaring bij het contract en de leveringsvoorwaarden zijn richtlijnen benoemd met betrekking tot het MVO-beleid van de leveranciers.

20


Energie en grondstoffen Terugdringen van papiergebruik en energie zijn twee belangrijke pijlers van het milieubeleid. In 2013 is het digitaliseren van de processen doorgezet. Het percentage digitale offertes is gestegen van ruim 80% in 2012 naar ruim 92% eind 2013. Voor enveloppen en brieven wordt gebruik gemaakt van het FSC-keurmerk. Ook wordt de post CO2neutraal verzonden. Het stimuleren van thuiswerken draagt bij aan vermindering van CO2-uitstoot door reductie van woon-werkverkeer. Verder worden medewerkers gestimuleerd om afval te scheiden. Legal & General heeft hiertoe een inzamelingspunt ingericht waar ook producten van thuis kunnen worden ingeleverd. Legal & General gebruikt groene stroom voor het kantoorpand. Er is beleid ontwikkeld om de medewerkers bewuster te laten omgaan met papier en elektriciteit. Om het elektriciteitsgebruik te reduceren zijn alle tl-buizen vervangen door nieuwe hoogfrequente tl-buizen. Dit scheelt op jaarbasis 10% in energiekosten. Op het dak zijn eind van het jaar 96 zonnepanelen geplaatst, die samen op jaarbasis 20.000 Kwh opwekken (4% tot 5% van het totale elektriciteitsverbruik). De doelstelling om het gebruik van elektra met 8% te reduceren is met een totale afname van 10,5% ruimschoots behaald. Ook het gasgebruik is gereduceerd door het vervangen van de cv-ketel. De eerste meetbare resultaten in het vierde kwartaal laten, geholpen door hogere temperaturen, een reductie met 47,5% zien. Op jaarbasis gaat dit een besparing opleveren van 25% op het totale gasverbruik. Ook kleine aanpassingen leiden tot besparingen, zoals het automatisch uitschakelen van de airco in vergaderruimtes waar mensen maar een beperkte tijd aanwezig zijn. Tabel energieverbruik kantoor Legal & General 2010 – 2013, totaal en per medewerker, elektriciteit in MWh (periode van januari t/m december) en gas (periode van oktober t/m september) in M3.

Jaar Elektriciteit Elektriciteit Gas Gas totaal per medewerker totaal per medewerker 2010 2011 2012 2013

510 461 483 432

3,1 2,7 2,5 2,4

47.500 48.700 41.600 49.627 *)

290 280 210 280

*) De besparing van de nieuwe cv-ketel is pas vanaf 2014 zichtbaar. De cijferreeks van het gasgebruik loopt over de periode oktober t/m september. Vanwege de strenge winter van 2013 is het gasgebruik toegenomen ten opzichte van 2012.

21


Governance principles Onderdeel van de Code zijn richtlijnen voor de wijze waarop een onderneming goed, efficiënt en verantwoord moet worden geleid en op welke wijze hierover verantwoording wordt afgelegd. Op de website van Legal & General staat een actueel overzicht van de wijze waarop Legal & General de aanbevelingen van de Code toepast. Hieronder wordt meer specifiek ingegaan op de sturing op de kennis van de bestuurders, het risicomanagement, audit en beloningsbeleid.

Kennis directie en raad van commissarissen De directie en raad van commissarissen bespreken de ontwikkelingen in de financiële markten en, indien relevant, de wijzigingen in weten regelgeving. In een aparte boardmeeting is medio 2013 in aanwezigheid van het management de meerjaren strategie besproken. In elke boardmeeting worden marktontwikkelingen en, indien relevant, zaken met betrekking tot weten regelgeving en toezicht besproken. Verder is in het opleidingsprogramma aandacht geschonken aan de onderwerpen: weten regelgeving & toezicht, producten van Legal & General, cultuur Legal & General (beloningsbeleid, compliance etc), riskframework, ICT infrastructuur en de processen binnen Legal & General. De onderneming ontwikkelt in december van elk jaar een opleidingsprogramma voor het nieuwe kalenderjaar. De heren Van den Brink en Kadiks hebben, als lid van de raad van commissarissen, deelgenomen aan een interne opleiding over risicomanagement. Risicomanagement Voor het management van Legal & General is het managen van risico’s een belangrijk onderdeel van zijn activiteiten. Daarbij worden niet alleen financiële risico’s beoordeeld maar ook risico’s zoals operationele risico’s, verkooprisico’s, reputatierisico, compliance risico’s en counterparty risico’s. Legal & General opereert volgens het three lines of defence model. De eerste line of defence zijn de operationele afdelingen die zelf verantwoordelijk zijn voor het beheren en beheersen van hun risico’s. Vanuit iedere overlegstructuur binnen de onderneming worden de geïdentificeerde risico’s aan de risk & compliance commissie, gekwalificeerd en gekwantificeerd, voorgelegd. De commissie beoordeelt deze risico’s en bewaakt de genomen maatregelen. Dit hele proces wordt ondersteund met een risicomatrix die alle categorieën risico’s onderling weegt. De tweede line of defence vormt de gespecialiseerde afdelingen en functionarissen zoals risicomanagement, compliance en actuariaat. Vanuit hun specialisme ondersteunen zij de business bij het identificeren en mitigeren van risico’s en bij assessments. De raad van commissarissen en de door haar benoemde commissies, de audit commissie en de risk commissie vormen samen met de internal auditor de derde line of defence. Zowel de audit commissie als de risk commissie zijn in het verslagjaar vijf maal bijeen geweest. Met de onafhankelijk accountant is eenmaal vergaderd en zijn de belangrijkste punten uit de managementletter besproken. In de audit commissie is veelvuldig gesproken over de geboekte resultaten en de situatie op de financiële markt. Ook zijn de audit rapporten van de internal auditor besproken en is de voortgang van de management acties onderwerp van gesprek geweest. In de vergadering van juni 2013 heeft de audit commissie een self-assessment uitgevoerd.

22


De risk commissie heeft alle gerapporteerde risico’s en voorgenomen beheersmaatregelen vanuit de operationele afdelingen besproken. De kwartaal rapportages van de risk appetite zijn onderwerp van gesprek geweest. Geen enkele rapportage heeft geleid tot het nemen van extra management maatregelen. In het verslagjaar zijn diverse policies geüpdatet en besproken, waaronder die van het informatiebeveiligingsbeleid. Regelmatig bespreekt de risk commissie met het management een strategisch risico. Deze keer is uitvoerig stilgestaan bij de ontwikkelingen op de Nederlandse markt. De uitkomsten van de ORSA op het strategisch plan 2014-2016 zijn besproken en opgenomen in de ORSA rapportage die naar DNB is toegezonden. Uit deze ORSA is gebleken dat Legal & General ook onder stress scenario’s voldoet aan de Solvency II criteria. Bij het formuleren van de scenario’s is ook rekening gehouden met risico’s als gevolg van marktontwikkelingen (waaronder concurrentieverhoudingen en distributie) en wijzigingen in weten regelgeving die van invloed zijn op de onderneming. De financiële risico’s die Legal & General onderkent zijn het verzekeringsrisico, het renterisico, het kredietrisico, en het liquiditeitsrisico. De maatschappij beperkt het verzekeringsrisico primair door spreiding in de portefeuille en producten evenals herverzekering. Renterisico wordt door middel van een zogenaamd ‘asset en liability’ (ALM) model bewaakt. De onderneming probeert de rentegevoeligheid van bezittingen zo optimaal mogelijk af te stemmen op de rentegevoeligheid van de verplichtingen. Dit renterisico is grotendeels afgedekt. Het kredietrisico is toegenomen doordat in 2013 een groot deel van de staatsobligaties omgezet is in credits. De gemiddelde rating is hierdoor gedaald van A+ naar A. Het liquiditeitsrisico beschouwt Legal & General als een laag risico omdat voldoende liquide beleggingen beschikbaar zijn om deze, indien noodzakelijk, snel om te zetten in liquide middelen. Omdat de onderneming voldoende cash capaciteit heeft, is geen behoefte aan externe financiering (zie het in de jaarrekening opgenomen kasstroomoverzicht voor een cijfermatige opbouw van de kasstromen 2012 en 2013).

Internal audit Legal & General Nederland heeft een fulltime internal audit functie ingericht. Deze internal auditor is in dienst van Legal & General en houdt zich bezig met het onafhankelijk toetsen van de processen binnen Legal & General Nederland. De internal audit functie is hiërarchisch gepositioneerd onder de algemeen directeur, en functioneel onder de audit commissie (onderdeel van de raad van commissarissen). De internal auditor stelt jaarlijks een auditplan op, met een horizon van drie jaar en stemt de resultaten af met het management en de audit commissie. Alle activiteiten van alle entiteiten binnen Legal & General zijn hierbij in scope. Het auditplan wordt jaarlijks vastgesteld door het management en de audit commissie. De rapportages met de bevindingen, evenals de te nemen managementacties van de uitgevoerde audits, worden met het management en de audit commissie besproken. In 2013 zijn er diverse internal audits uitgevoerd op o.a. de thema’s compliance, archiefbeleid en het business continuity plan. Als gevolg van de audits zijn bevindingen vastgesteld en besproken met het management.

23


Beloningsbeleid Het beloningsbeleid is een belangrijk onderdeel van de governance principles. Legal & General heeft in 2011 een beloningsbeleid opgesteld dat is goedgekeurd door de remuneratiecommissie van Legal & General en door DNB. De remuneratiecommissie van de onderneming bestaat uit de drie leden van de raad van commissarissen van Legal & General. Naast het goedkeuren van het beloningsbeleid is de remuneratiecommissie verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging ervan en zorgt zij voor een periodieke toetsing. Tevens is de commissie verantwoordelijk voor het voorbereiden van beslissingen over belonen en houdt ze rechtstreeks toezicht op de beloning van de medewerkers in functies van identified staff. Het beloningsbeleid van Legal & General is zo opgesteld dat het een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid is dat in lijn is met de strategie en risicobereidheid, doelstellingen en waarden van Legal & General. Het beloningsbeleid wordt jaarlijks gereviewd door human resources, compliance en risk management. Internal audit heeft in 2013 een interne beoordeling gedaan op de naleving van het beloningsbeleid door Legal & General. Hieruit zijn geen bevindingen gekomen.

Identified staff Voor een aantal functies binnen Legal & General geldt dat de werkzaamheden die de medewerkers in die functies uitvoeren zodanig zijn dat ze het risicoprofiel van Legal & General materieel kunnen beïnvloeden. Deze functies zijn aangemerkt als identified staff. Ook de controlefuncties worden aangemerkt als identified staff. Legal & General heeft vastgesteld welke functionarissen dit betreft. Vaste beloning identified staff Voor het vaste onderdeel van het beloningsgedeelte gelden drie beoordelingscriteria: klantgerichtheid (inclusief zorgplicht), expertise en resultaatgerichtheid. Binnen deze beoordelingscriteria worden medewerkers gestimuleerd om: - zelf de kwaliteit van de dienstverlening te toetsen; - klantgericht te handelen vanuit de zorgplichtgedachte; - bij het realiseren van resultaten en het stellen van doelen alleen geoorloofde risico’s te nemen, integer te blijven en dit uit te dragen, ook bij interne druk op de resultaten. De beoordeling voor het vaste deel van de beloning gebeurt door de leidinggevende in afstemming met zijn leidinggevende. Voor de algemeen directeur gebeurt dit door de remuneratiecommissie. De beoordelingen gaan van onvoldoende tot uitmuntend. De verhogingen behorend bij de beoordeling zijn identiek voor alle medewerkers van de organisatie en lopen van 0% tot 5% totdat het maximum van de schaal wordt bereikt.

Variabele beloning identified staff De prestatiecriteria van het variabele onderdeel van het beloningsbeleid zijn gekoppeld aan de strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General. Dit onderdeel kent vier financiële doelstellingen en vijf persoonlijke doelstellingen, die overwegend kwalitatief van aard zijn. De parameters van de vier financiële doelstellingen zijn het IFRS resultaat, nieuwe productie, embedded value (EEV) en resultaat op eigen vermogen (ROI). Het opstellen en beoordelen van de doelstellingen voor medewerkers geschiedt door de direct leidinggevende en zijn leidinggevende. Voor het opstellen en beoordelen van de doelstellingen van de directie is de remuneratiecommissie verantwoordelijk.

24


Voor het variabele onderdeel van het beloningsbeleid van Legal & General gelden de volgende uitgangspunten: - per functie bestaat een passende verhouding tussen vast salaris en variabele beloning; - de opbouw van de hoogte van de variabele beloning kent een lineaire of trapsgewijze vorm; - in de variabele beloning wordt gewerkt met meerdere doelstellingen en meerdere prestatieniveaus per doelstelling; - er wordt niet alleen gewerkt met individuele, maar ook met groeps- of bedrijfsdoelstellingen; - voor de medewerkers in controlefuncties geldt dat hun beloning gebaseerd is op de verwezenlijking van de doelstellingen waar hun functie op is gericht, onafhankelijk van de resultaten van de bedrijfsonderdelen waar ze toezicht op houden; - er wordt rekening gehouden met het effect van de prestaties op lange termijn en in de variabele beloning kan worden ingegrepen.

Toekenningsbeleid variabele beloning identified staff De variabele beloning wordt voor 50% in geld en voor 50% in aandelen Legal & General uitgekeerd. Van de variabele beloning wordt in beginsel 60% onvoorwaardelijk uitgekeerd en 40% voorwaardelijk voor een periode van drie jaar. Na deze periode vindt een herbeoordeling plaatst om te bepalen of de variabele beloning onvoorwaardelijk wordt toegekend dan wel naar beneden moet worden bijgesteld. Voor de directieleden geldt dat wanneer het variabele deel van de beloning meer of gelijk is aan 75% van het vaste salaris, 40% onvoorwaardelijk wordt uitgekeerd en 60% voorwaardelijk voor een periode van drie jaar. Voor het variabele deel dat in aandelen wordt toegekend, geldt een retentieperiode van een jaar waarin de aandelen niet verzilverd mogen worden. Jaarlijks wordt de variabele beloning van de medewerkers vastgesteld door de remuneratiecommissie. Dit toekenningsbeleid heeft in 2013 tot de volgende beloning geleid*: Beloning 2013 uitgesplitst naar vast en variabel Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal

Vast 907.616 832.127 1.739.743

Variabel 501.431 258.443 759.874

Totaal 1.409.047 1.090.570 2.499.617

Variabele beloning uitgesplitst naar cash en aandelen Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal

Cash 250.716 129.222 379.937

Aandelen 250.716 129.222 379.937

Totaal 501.431 258.443. 759.874

Voorwaardelijk toegekende beloning uitgesplitst naar verworven en niet verworven Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal

Verworven

Niet verworven 244.996 103.377 348.374

Totaal

128.217 77.533 205.750

373.214 180.910 554.123

* Betreft beloning van per ultimo boekjaar in dienst zijnde identified staff medewerkers

Legal & General heeft in 2013 geen betaling bij ontslag toegekend. Voor de vergoeding bij ontslag van één lid van de directie wordt van de Code afgeweken in die zin dat de exitregeling maximaal 100% van het vaste jaarsalaris van het voorgaande jaar bedraagt, aangevuld met de variabele beloning. Deze contractuele afspraak dateert van 2001 en is op deze wijze vormgegeven gezien de relatie tussen vast salaris en variabele beloning. 25


Risicoanalyse beloningsbeleid Legal & General heeft in 2011 door een externe partij een risicoanalyse laten uitvoeren op haar beloningsbeleid. In de conclusie van dit assessment wordt gesteld dat Legal & General medewerkers aanstuurt op klantgerichtheid en op een goede en begrijpelijke communicatie over de producten en dat medewerkers actief gericht zijn op risicobeheersing. Bovendien vindt er volgens het rapport een aanstellingsgoedkeuring plaats voor assurantiekantoren en worden deze kantoren, indien aangesteld, getraind op het toepassen van de producten van de maatschappij. Verder wordt in het rapport opgemerkt dat het beloningsbeleid van Legal & General zes elementen bevat die volgens de principes van het beheerst beloningsbeleid als risicofactor kunnen worden gekwalificeerd. De opgevoerde risicofactoren zijn gemitigeerd of geaccepteerd. 27 maart 2014

Drs A.T. Dolders Algemeen directeur

26

PERSONALIA DAGELIJKSE BELEIDSBEPALERS OP GROND VAN WFT

Drs. A.T. Dolders (59), algemeen directeur Nationaliteit: Nederlandse In functie: Sinds 2001 Opleiding: Cum laude afgestudeerd aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit te Utrecht en heeft vervolgens bedrijfseconomie en informatica gestudeerd Aandachtsgebieden: Eindverantwoordelijk voor de realisatie van de strategische en tactische doelstellingen; HRM; Compliance Nevenfuncties: Verbond van Verzekeraars; lid Sectorbestuur Arbeidsvoorwaarden

P. Glas, AAG (64), financieel directeur Nationaliteit: Nederlandse In functie: Sinds 2011 Opleiding: Actuariële Wetenschappen bij Stichting B.U.O.A.W. en aan Universiteit van Amsterdam Aandachtsgebieden: Finance & Control, Actuariaat, ICT en Riskmanagement Nevenfuncties: Lid Raad van Advies Masteropleiding Verzekeringskunde Universiteit van Amsterdam

27

FINANCIEEL JAARVERSLAG GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER (in duizenden Euro’s)

Toelichting 2013 2012 1 januari 2012 Herzien Herzien Materiële vaste activa Vastgoedbeleggingen Geactiveerde acquisitiekosten

1 4.789 5.335 6.246 2 1.200 1.275 1.445 3 27.485 27.120 20.905

Financiële activa 4 Aandelen - Voor verkoop beschikbaar 0 0 31 - Tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 690.662 665.458 643.838 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 23.256 22.275 21.207 - Tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 1.440.852 1.502.542 1.470.749 Leningen en vorderingen 39.360 42.146 49.329 Derivaten 5 31.048 36.376 10.312 Vorderingen op herverzekeraars Vennootschapsbelasting Liquide middelen

6 2.925 2.960 4.538 7 0 10.187 4.528 8 33.243 21.860 16.342

Totaal activa

2.294.820

2.337.534

2.249.470

Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal 9 19.059 19.059 19.059 Herwaarderingsreserves 10 538 649 1.192 Overige reserves 166.244 161.128 113.721 Totaal Eigen Vermogen

185.841

180.836

133.972

Verplichtingen Verzekeringscontracten 11 1.982.543 2.011.265 2.017.213 Beleggingscontracten 308 353 401 Netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten 12 - - Latente belastingen 13 24.027 39.031 19.558 Derivaten 5 34.143 55.889 29.569 Vennootschapsbelasting 7 13.193 - Handels- en overige crediteuren 14 54.765 50.160 48.757 Totaal verplichtingen

2.108.979

2.156.698

2.115.498

Totaal eigen vermogen en verplichtingen 2.294.820 2.337.534

2.249.470

De toelichtingen op pagina 33 t/m 79 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

28

FINANCIEEL JAARVERSLAG

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER HET JAAR EINDIGEND OP 31 DECEMBER (in duizenden Euro’s)

Toelichting 2013 2012 Herzien Verdiende premies eigen rekening en andere omzet Bruto premies 16 235.956 Uitgaande herverzekeringspremies 16 -13.777 Overige opbrengsten 17 272 222.451 Opbrengsten uit beleggingen Directe opbrengsten uit beleggingen 18 58.674 Gerealiseerde resultaten van vastrentende waarden tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 22.769 Herwaarderingen op vastrentende waarden tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening -56.818 (On)gerealiseerde resultaten derivaten tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 18.932 Gerealiseerde resultaten op aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winst-en verliesrekening 481 Herwaarderingen op aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening 48.404

211.438 -13.112 175 198.501

66.311

9.259 57.861

-255 820 55.230

Netto-inkomsten 314.893

387.727

Uitkeringen en voorzieningen 19 Bruto uitkeringen Aandeel herverzekeraars Bruto mutatie voorziening voor levensverzekering Aandeel herverzekeraars Totale uitkeringen en voorzieningen

274.314 5.431 5.996 64 262.823

280.226 -5.264 -28.765 34 246.231

-

-

Kosten Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten 20 18.733 21.366 Operationele kosten 21 18.845 8.029 Beleggingslasten 2.954 2.525 Totale kosten 40.532 31.920 Resultaat vóór belastingen Belasting op het resultaat 22 Resultaat na belastingen

28.130 7.106 21.024

92.984 23.412 69.572

De toelichtingen op pagina 33 t/m 79 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

29


GECONSOLIDEERD OVERZICHT TOTAAL RESULTAAT (in duizenden Euro’s)

Toelichting 2013 2012 Herzien Resultaat boekjaar Bedragen die mogelijk alsnog in V&W worden verwerkt - Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 10

21.024

69.572

-

-11

Bedragen die niet in V&W worden verwerkt - Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting 10 - Herwaardering pensioenverplichtingen, na belasting 12 Overig

-111

-532 -6.869

Overig totaal resultaat

-17

-7.708

Totaal resultaat

21.007

61.864

94 -

-296

Het resultaat boekjaar en het totaal resultaat komen volledig toe aan de aandeelhouders van Legal & General Nederland Levensverzekeringmaatschappij N.V. Geen van de door Legal & General Nederland, als onderdeel van het totaal resultaat gepresenteerde posten, die zijn verwerkt via het eigen vermogen komen in latere jaren in aanmerking voor verwerking via de winsten verliesrekening.

De toelichtingen op pagina’s 33 t/m 79 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

30


GECONSOLIDEERD OVERZICHT MUTATIES IN HET EIGEN VERMOGEN (in duizenden Euro’s)

Toelichting

Gestort en Herwaar- Overige opgevraagd derings- reserves kapitaal reserves

2013 Balanswaarde 1 januari 19.059 Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting 10 - Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 10 - Herwaardering pensioenverplichtingen, na belasting 12 -

649

Totaal

161.128 180.836

-111

-

-111

-

-

-

-

94

94

Overig -2 -2 Overig totaal resultaat 23 - -111 92 -19 Resultaat boekjaar 21.024 21.024 Totaal resultaat - -111 21.116 21.005 Dividend Balanswaarde 31 december 19.059 538

2012 Balanswaarde 1 januari Effect a.g.v. stelselwijziging IAS19R Balanswaarde 1 januari 2012 (Herzien) Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting Herwaardering pensioenverplichtingen na belasting

19.059 - 19.059

1.192 - 1.192

-16.000 -16.000 166.244 185.841

113.721 133.972 113.721 133.972

10

-

-532

-

-532

10

-

-11

-

-11

12

-

-

-6.869

-6.869

Overig - - -296 -296 Overig totaal resultaat -543 -7.165 -7.708 23 Resultaat boekjaar - 69.572 69.572 Totaal resultaat - -543 62.407 61.864 Dividend Balanswaarde 31 december (Herzien)

- 19.059

- 649

-15.000 -15.000 161.128

180.836

Geen van de door Legal & General Nederand als onderdeel van het totaal resultaat gepresenteerde posten die zijn verwerkt via het eigen vermogen komen in latere jaren in aanmerking voor verwerking via de winsten verliesrekening. De toelichtingen op pagina’s 33 t/m 79 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

31


GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT (in duizenden Euro’s)

Toelichting 2013 2012

Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstromen uit hoofde van resultaat boekjaar Premieontvangsten Betaalde herverzekeringspremies Betaalde uitkeringen en claims Betaalde operationele kosten Betaalde commissie Ontvangen rente inkomsten Ontvangen dividenden Betaalde belastingen

233.811 -12.714 -272.020 -27.188 -10.764 47.633 11.730 3.362

Netto toename/(afname) in beleggingen Aankopen financiële activa 4 Verkopen en lossingen financiële activa

-1.820.186 1.872.475

210.212 -13.895 -266.090 -28.847 -13.856 55.786 10.420 -6.235

-831.384 901.802

Overige 1.444 Totaal kasstroom uit operationele activiteiten

3.091

27.583

21.004

1

-200

-486

Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten

-200

-486

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Betaalde dividenden

-16.000

-15.000

Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten

-16.000

-15.000

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Vaste activa

Netto toe/(afname) liquide middelen 11.383 Liquide middelen aanvang boekjaar 8 21.860

16.342

Liquide middelen einde boekjaar

21.860

8 33.243

5.518

Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen, met uitzondering van deposito’s met een looptijd langer dan drie maanden. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een geschatte gemiddelde koers. Koersverschillen op geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van de verworven groepsmaatschappij is opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geld heeft plaatsgevonden. De geldmiddelen die in de verworven groepsmaatschappij aanwezig zijn, zijn op de aankoopprijs in mindering gebracht. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasingcontract zijn voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten. De toelichtingen op pagina’s 33 t/m 79 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

32


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING

Algemeen Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V., statutair en feitelijk gevestigd Laapersveld 68, 1213 VB te Hilversum (hierna te noemen Legal & General of Legal & General Nederland), is opgericht op 1 maart 1984 en is een 100%-dochter van Legal & General Overseas Holdings Ltd. te Londen, een onderdeel van Legal & General Group Plc. Legal & General Nederland houdt zich bezig met pensioenverzekering, levensverzekering- alsmede bancaire producten voor de Nederlandse markt. Met betrekking tot de vennootschappelijke jaarrekening is artikel 402 van Titel 9 BW2 toegepast.

Waarderingsgrondslagen De waarderingsgrondslagen worden hierna behandeld. Deze grondslagen zijn, tenzij anders vermeld, gedurende de gehele verslagperiode van toepassing geweest. De jaarrekening is opgesteld en goedgekeurd door de directie en Raad van Commissarissen voor publicatie op 27 maart 2014.

Vergelijkende cijfers De vergelijkende cijfers zijn naast de aanpassingen uit hoofde van IAS 19 op één ander punt aangepast. Dit betreft een verschuiving ad 1,6 miljoen euro in de geconsolideerde balans van de post “Vorderingen op Herverzekeraars naar “Leningen en Vorderingen”. Deze laatste aanpassing heeft geen effect op het resultaat en vermogen. Voor nadere toelichting ten aanzien van de IAS 19 aanpassingen zie de toelichting zoals opgenomen op pagina 34 en 35.

Grondbeginselen Deze jaarrekening is overeenkomstig BW 2 Titel 9, artikel 362 opgesteld op grond van de IFRS zoals goedgekeurd door de Europese Unie en zoals deze standaarden van toepassing zijn op boekjaren beginnend op 1 januari 2013. De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld uitgaande van de Richtlijnen voor de Jaarverslaglegging. Legal & General heeft de volgende nieuwe (wijzigingen op) IFRS standaarden en IFRIC interpretaties in het onderhavige boekjaar toegepast: - IFRS 7 - IFRS 10 - IFRS 11 - IFRS 12 - IFRS 13 - IAS 1 - IAS 12 - IAS 16 - IAS 19

‘Financiële instrumenten: toelichting’ ‘De geconsolideerde jaarrekening’ ‘Joint arrangements’ ‘Toelichtingen op belangen in andere entiteiten’ ‘Reële waarde bepaling’ ‘Presentatie van de jaarrekening’ ‘Winstbelastingen’ ‘Materiële vaste activa’ ‘Personeelsbeloningen’

Toepassing van deze standaarden met ingang van 1 januari 2013 heeft, uitgezonderd de hierna te behandelen aanpassingen uit hoofde van IAS 19, geen effect gehad op de financiële uitkomsten en de toelichtingen daarop.

33


De herziening van IAS 19 ‘Personeelsbeloningen’ brengt aanpassingen in de wijze waarop de effecten van toegezegde pensioenregelingen in de jaarrekening moeten worden verantwoord. De belangrijkste wijzigingen in IAS 19 betreft het verbod op toepassing van de zogenaamde ‘corridor’ methode om actuariële winsten en verliezen te verwerken. Aangezien Legal & General deze niet toepast, heeft het verbod ook geen effect op de jaarrekening. Daarnaast beperkt IAS 19 de elementen van de toegezegde pensioenregeling die in de winsten verliesrekening mogen worden verantwoord tot de huidige en gewezen service kosten, winsten en verliezen op waardeoverdrachten en netto rente- inkomsten of –uitgaven. De herziene IAS 19 schrijft tevens voor dat het verwachte lange termijn rendement op ‘plan assets’ niet hoger mag zijn dan de gehanteerde discontovoet. Deze twee aanpassingen hebben per saldo een verhogend effect op de te verantwoorden pensioenlast. Dit effect is zichtbaar gemaakt in onderstaande tabellen. Daarnaast is de mogelijkheid verdwenen om financiële effecten van aanpassingen van de pensioenregeling te activeren dan wel te passiveren en over de resterende looptijd te amortiseren. Wijzigingen van pensioenregelingen moeten ineens ten laste van of ten gunste van de winsten verliesrekening worden gebracht. Legal & General Nederland heeft de ultimo 2012 besloten wijziging van de pensioenregeling (ingaande 1 januari 2013), zijnde de overgang van een systeem van onvoorwaardelijke indexatie naar een voorwaardelijke indexatie onder gelijktijdige aanpassing van de indexatie ambitie, bij opmaak van de jaarrekening 2012 reeds ineens ten gunste van haar resultaat 2012 gebracht. Tenslotte introduceert de herziene IAS 19 nadere voorschriften ten aanzien van gevoeligheidsanalyses op de toegezegde pensioenverplichting. Zie paragraaf 12 voor de uitbreiding welke Legal & General als onderdeel van haar toelichtingen op de pensioenverplichting heeft opgenomen. De cijfermatige gevolgen van deze wijzigingen in de grondslagen voor de financiële verslaggeving op de diverse elementen van de jaarrekening zijn als volgt:

GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER (in duizenden euro’s)

Impact van de IAS 19R stelselwijziging op de geconsolideerde balans 31 dec. 2012 (oorspronkelijk)

Vennootschapsbelasting Totaal activa

Aanpassing IAS 19R

1 jan. 2012 (herzien)

10.241

-54

10.187

4.570

-42

4.528

2.337.588

-54

2.337.534

2.249.512

-42

2.249.470

Aanpassing 31 dec. 2012 1 jan. 2012 IAS 19R (herzien) (oorspronkelijk)

Aanpassing IAS 19R

1 jan. 2012

31 dec. 2012 (oorspronkelijk)

Latente belastingen Totaal verplichtingen Totaal eigen vermogen en verplichtingen

Aanpassing 31 dec. 2012 1 jan. 2012 IAS 19R (herzien) (oorspronkelijk)

(herzien)

39.085 2.156.752

-54 -54

39.031 2.156.698

19.600 2.115.540

-42 -42

19.558 2.115.498

2.337.588

-54

2.337.534

2.249.512

-42

2.249.470

34


GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER HET JAAR EINDIGEND OP 31 DECEMBER (in duizenden Euro’s)

Impact van de IAS 19R stelselwijziging op de geconsolideerde winsten verliesrekening

31 dec. 2012 Aanpassing 31 dec. 2012 (oorspronkelijk) IAS 19R (herzien)

Kosten Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten Operationele kosten Beleggingslasten Totale kosten

21.366 21.366 8.078 -49 8.029 2.525 2.525 31.969 -49 31.920

Resultaat vóór belastingen Belasting op het resultaat Resultaat na belastingen

92.935 23.400 69.535

49 12 37

92.984 23.412 69.572

35


GECONSOLIDEERD OVERZICHT TOTAAL RESULTAAT (in duizenden Euro’s)

Toelichting 31 dec. 2013

Aanpassing 31 dec. 2012 (gerapporteerd) IAS 19R

Resultaat boekjaar 21.024 21.024 Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting 10 -111 - -111 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 10 - - Herwaardering pensioenverplichtingen, na belasting 12 94 94 Overig - 0 Overig totaal resultaat -17 - -17 Totaal resultaat

21.007

Toelichting 31 dec. 2012 (oorspronkelijk)

-

21.007

Aanpassing 31 dec. 2012 (herzien) IAS 19R

Resultaat boekjaar 69.535 37 69.572 Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting 10 -532 - -532 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 10 -11 - -11 Herwaardering pensioenverplichtingen, na belasting 12 -6.832 -37 -6.869 Overig -296 -296 Overig totaal resultaat -7.671 -37 -7.708 Totaal resultaat

61.864

-

61.864

De aanpassingen uit hoofde van IAS 19 op het overzicht mutaties in het eigen vermogen worden bovenstaand getoond. Het geconsolideerde kasstroomoverzicht wijzigt niet. Legal & General Nederland heeft geen standaarden vervroegd toegepast. Het betreft hier de volgende standaarden welke in komende boekjaren van kracht zullen worden. Per standaard is hierbij aangegeven welke impact deze op de huidige financiële uitkomsten zou hebben. De introductie van IFRS 9 ‘Financiële instrumenten: opname en waardering’ introduceert gewijzigde (striktere) voorwaarden waaronder financiële activa op geamortiseerde kostprijs en financiële verplichtingen op reële waarde kunnen worden verantwoord. Aangezien Legal & General nagenoeg al haar financiële activa reeds op reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen in de winsten verliesrekening heeft staan en geen financiële verplichtingen op reële waarde verantwoord, heeft IFRS 9 naar verwachting beperkte impact. 36

FINANCIEEL JAARVERSLAG IFRS 9 is onderverdeeld in 3 fasen waarbij het vorenstaande fase 1 betreft. Fase 2 ziet op wijzigingen in impairment regelgeving terwijl fase 3 nieuwe regels aan hedge accounting gaat stellen. Beide elementen hebben een beperkte dan wel geen invloed op de financiële huishouding van Legal & General. De IASB heeft uitzonderingen op IFRS 10, IFRS 12 en IAS 27 aangekondigd voor beleggingsentiteiten. Deze hoeven onder de nieuwe consolidatieregels van IFRS 10 de beleggingen waarover zij ‘control’ hebben toch niet mee te consolideren. Dit raakt Legal & General niet aangezien zij zelf geen beleggingsentiteit is. De IASB heeft eveneens voorgeschreven op welke wijze niet-beleggingsentiteiten zelf om moeten gaan met het consolideren van beleggingen van dochters die als beleggingsentiteit fungeren. Dit is evenmin van toepassing op Legal & General. Geen van haar dochters kwalificeert als beleggingsentiteit. De wijziging van IAS 32 ‘Financiële instrumenten: presentatie’ heeft betrekking op convergentie van de IASB en FASB regels ten aanzien van het gesaldeerd mogen presenteren van financiële activa en verplichtingen. Deze wijziging zal geen impact hebben op de door Legal & General Nederland in de balans of winsten verliesrekening gepresenteerde bruto en/of netto posities. De aangekondigde maar nog niet door de EU goedgekeurde aanpassing van IAS 36 ‘Bijzondere waardevermindering van activa’ ten aanzien van aanvullende toelichting op de opbrengstwaarde van een afgewaardeerd actief heeft minimaal effect op de jaarrekening van Legal & General. De eveneens aangekondigde maar nog niet door de EU goedgekeurde aanpassing van IAS 39 ‘Financiële instrumenten: opname en waardering van met toevoeging van de bepalingen betreffende de mogelijkheid van waardering tegen reële waarde’ ziet op regels aangaande hedge accounting. Aangezien Legal & General geen hedge accounting toepast, zal deze wijziging geen effect hebben. Tot slot heeft de IASB introductie van IFRIC 21 ‘Heffingen’. Deze is nog niet door de EU ‘endorsed’ maar zal ook naar verwachting geen effect hebben op de jaarrekening van Legal & General. De jaarrekening is gebaseerd op historische kostprijs. Uitzonderingen hierop vormen de op marktwaarde gebaseerde herwaardering van gebouwen en terreinen, onroerend goed ten behoeve van verhuur (vastgoedbeleggingen), voor verkoop beschikbare financiële activa, financiële activa tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winsten verliesrekening, derivaten, beleggingscontracten alsmede een gedeelte van de verzekeringsverplichtingen. De jaarrekening luidt in Euro. De Euro is zowel de functionele als de presentatievaluta. Alle bedragen luiden in duizenden Euro’s, tenzij anders vermeld.

Gebruik van schattingen Het opstellen van de jaarrekening brengt met zich mee dat Legal & General aannames, schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de gerapporteerde posten in de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening, en op de voorwaardelijke vorderingen en verplichtingen per de datum van de jaarrekening. Het betreft met name aannames, schattingen en veronderstellingen in het kader van vaststellen van voorzieningen uit hoofde van verzekeringscontracten (inclusief langleven risico), het bepalen van de reële waarde van activa en verplichtingen, het vaststellen van bijzondere waardeverminderingen (onder andere debiteuren), personeelsbeloningen en geactiveerde acquisitiekosten. De schattingen en veronderstellingen met betrekking tot actuele feiten, gebeurtenissen en, tot op zekere hoogte, toekomstige gebeurtenissen en handelingen zijn naar het beste weten van het management gemaakt. Wanneer belangrijke aannames zijn toegepast door het management dan is dit opgenomen in de betreffende paragraaf in de toelichting. De feitelijke uitkomsten kunnen uiteindelijk, en mogelijk in belangrijke mate, afwijken van die schattingen.

Consolidatie In de consolidatie worden de financiële gegevens opgenomen van Legal & General Nederland alsmede haar groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarover zij onder andere door haar hoedanigheid van financier door feitelijke omstandigheden macht en derhalve ‘control’ heeft. Deelnemingen zijn alle maatschappijen waarover Legal & General ‘control’ heeft. Legal & General heeft ‘control’ als zij blootgesteld is aan dan wel rechten heeft 37

FINANCIEEL JAARVERSLAG op variabele rendementen vanuit haar betrokkenheid bij de onderneming en zij vanuit haar positie de mogelijkheid heeft deze rendementen te beïnvloeden. Deelnemingen worden in de consolidatie betrokken vanaf het moment waarop Legal & General ‘control’ verkrijgt en worden gedeconsolideerd vanaf het moment dat niet langer ‘control’ aanwezig is. Hieronder vallen groepsmaatschappijen waarover zij hetzij overheersende zeggenschap kan uitoefenen, hetzij de centrale leiding heeft hetzij de organisatorische verbondenheid van dien aard is dat sprake is van feitelijke zeggenschap. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen waarin Legal & General Nederland direct of indirect overheersende zeggenschap kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid van de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechten die direct kunnen worden uitgeoefend op balansdatum. Toepassing van IFRS 10 heeft geen effect gehad op de consolidatiekring aangezien alle dochter- en overige gelieerde maatschappijen per 1 januari 2013 reeds in de consolidatie waren betrokken. Groepsmaatschappijen worden voor 100% in de consolidatie betrokken. Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. De volgende groepsmaatschappijen zijn in de consolidatie betrokken aangezien sprake is van overheersende zeggenschap (eerste 2 groepsmaatschappijen) of organisatorische verbondenheid (laatste 3 groepsmaatschappijen): • Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. (100%) • Legal & General Nederland Beleggingen B.V. (100%) • Stichting Beleggersgiro Legal & General Nederland • Stichting Bewaarder Legal & General Nederland • Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland De reden van consolidatie van de 3 stichtingen in termen van IFRS 10 betreft zoals reeds bovenstaand in de grondslag vermeld het hebben van macht door “feitelijke omstandigheden” en het recht hebben op een variabel rendement “in de hoedanigheid van financier”. De consolidatie van Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. brengt het risico tot uitdrukking dat tegenvallende marktontwikkelingen en/of (exploitatie)resultaten ten aanzien van het door Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij gehouden pand negatieve financiële effecten op vermogen en resultaat van Legal & General Nederland kunnen hebben. Hetzelfde geldt ten aanzien van de consolidatie van Legal & General Nederland Beleggingen B.V. Specifiek voor deze entiteit speelt het feit dat deze aan de bij de WfT gestelde minimum kapitaalseis van een beleggingsonderneming moet blijven voldoen. Stichting Beleggersgiro Legal & General Nederland en Stichting bewaarder Legal & General Nederland zijn beide rechtstreekse deelnemingen van Legal & General Beleggingen BV en worden derhalve door deze laatste meegeconsolideerd. In de enkelvoudige jaarrekening worden als rechtstreekse deelnemingen van Legal & General Nederland in de balans onder deelnemingen verantwoord: • Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. (100%) • Legal & General Nederland Beleggingen B.V. (100%) • Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland Alle rechtspersonen hebben statutaire zetel te Hilversum. Eind 2012 is Legal & General Nederland Vastgoed Maatschappij B.V. juridisch gefuseerd met Legal & General Exploitatiemaatschappij B.V.. De bezittingen en schulden van Legal & General Nederland Vastgoedmaatschappij B.V. zijn hierbij tegen boekwaarde in Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. ingebracht. De Stichtingen Beleggersgiro en Bewaarder zijn opgericht in verband met het aanbieden van de in het directieverslag genoemde (bancaire) vermogensopbouwproducten. Legal & General Nederland Beleggingen B.V. en beide stichtingen zijn op een aantal elementen dusdanig financieel en organisatorisch met elkaar verbonden dat sprake is van feitelijke overwegende zeggenschap. Om deze reden zijn beide stichtingen met ingang van boekjaar 2011 in de consolidatie van de groep betrokken. Consolidatie heeft geen effect op resultaat en vermogen.

38

FINANCIEEL JAARVERSLAG De Stichting Personeelsaandelenplan is ultimo 2012 opgericht teneinde het beheer van de aan personeel toegekende bonusaandelen in Legal & General Group Plc. in een onafhankelijke stichting onder te brengen. Ook voor deze stichting geldt echter dat op een aantal elementen dusdanige organisatorische verbondenheid aanwezig is dat sprake is van een groepsmaatschappij. Om deze reden is de Stichting Personeelsaandelenplan in de consolidatie betrokken.

Vreemde valuta De functionele valuta is de Euro. Transacties en de daaruit voortvloeiende baten en lasten in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum. Monetaire activa en verplichtingen luidend in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Valutakoersverschillen ontstaan bij de omrekening van monetaire activa en verplichtingen worden in de winsten verliesrekening verantwoord. Er zijn geen niet monetaire activa en verplichtingen die in vreemde valuta luiden.

Materiële vaste activa De gebouwen en terreinen voor eigen gebruik worden gewaardeerd op reële waarde zoals jaarlijks door externe onafhankelijke taxateurs bepaald. Deze waardering wordt minimaal jaarlijks einde boekjaar gedaan. Winsten en verliezen ten gevolge van herwaardering worden toegevoegd respectievelijk onttrokken aan de via het eigen vermogen gevormde herwaarderingsreserve. Indien de actuele waarde onder de oorspronkelijke boekwaarde op basis van historische kostprijs uitkomt, wordt het meerdere ten laste van de winsten verliesrekening afgewaardeerd. De opstallen worden lineair afgeschreven over de gebruiksduur welke is gesteld op 30 jaar. Deze gebruiksduur wordt jaarlijks getoetst. Op de eigen grond wordt niet afgeschreven. De overige materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingprijs verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de geschatte gebruiksduur en de eventuele restwaarde van de desbetreffende activa. De geschatte gebruiksduur van de materiële vaste activa bedraagt voor: • kantoorinventaris 5 jaar • informatieverwerkende apparatuur 5 jaar • vervoermiddelen 5 jaar • overige 5 jaar Winsten en verliezen als gevolg van verkoop van materiële vaste activa worden verwerkt in de winsten verliesrekening.

Vastgoedbeleggingen Vastgoedbeleggingen zijn niet in gebruik bij de groep en worden aangehouden om lange termijn huurrendement te realiseren. Voltooide vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd op door marktgegevens ondersteunde reële waarde zoals bepaald door gekwalificeerde externe taxateurs. Deze waardering wordt minimaal jaarlijks einde boekjaar gedaan. Reële waarde veranderingen worden opgenomen in de winsten verliesrekening en verantwoord onder opbrengst uit beleggingen.

Geactiveerde acquisitiekosten Kosten die direct zijn toe te rekenen aan de productie van nieuwe verzekeringscontracten worden geactiveerd, mits de kosten kunnen worden gedekt uit toekomstige marges uit deze contracten. De geactiveerde acquisitiekosten voor levensverzekeringscontracten worden afgeschreven over een periode van 5 jaar. Bij onnatuurlijk verval van polissen kan de betaalde afsluitprovisie worden teruggevorderd. Het terug te vorderen bedrag bestaat in de hoofdregel uit het niet afgeschreven gedeelte van de afsluitprovisie voor deze polissen.

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De vennootschap beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. 39


Financiële activa Legal & General Nederland classificeert haar aandelen en vastrentende waarden óf als financiële activa, gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via de winsten verliesrekening, óf als voor verkoop beschikbare financiële activa óf als beleggingen tot einde looptijd aangehouden. De classificatie is afhankelijk van het doel waarvoor de beleggingen werden verkregen en wordt door Legal & General Nederland bepaald bij de eerste opname in de balans. De categorie ‘financiële activa tegen reële waarde met waardeveranderingen in de winsten verliesrekening’ kent twee subcategorieën: beleggingen die voldoen aan de definitie van beleggingen aangehouden voor handelsdoeleinden en beleggingen die Legal & General Nederland bij eerste opname verkiest aan te duiden als gewaardeerd tegen reële waarde met waardeveranderingen in de winsten verliesrekening (hierna ‘niet aangehouden voor handelsdoeleinden’ genoemd). Beleggingen gerubriceerd als ‘aangehouden voor handelsdoeleinden’, ‘niet aangehouden voor handelsdoeleinden’ en ‘beschikbaar voor verkoop’ worden gewaardeerd op hun reële waarde. Wijzigingen in de reële waarde van beleggingen aangehouden voor handelsdoeleinden en beleggingen die niet worden aangehouden voor handelsdoeleinden worden in de winsten verliesrekening opgenomen in de periode waarin deze optreden. Behoudens bijzondere waardeverminderingen worden wijzigingen in de reële waarde van beleggingen die worden gerubriceerd als beschikbaar voor verkoop via het overig resultaat verwerkt in een specifieke herwaarderingsreserve beleggingen. Onder beleggingen tot einde looptijd aangehouden vallen beleggingen met vaste of bepaalbare betalingen en een vaste looptijd waarvan de maatschappij stellig voornemens en in staat is deze aan te houden tot het einde van de looptijd. De portefeuille bestaat uitsluitend uit langjarige deposito’s. Eerste waardering vindt plaats tegen reële waarde. Vervolgwaardering vindt onder aftrek van amortisatie plaats. Aan- en verkopen van beleggingen worden op het moment van de transactie, dat wil zeggen de datum waarop Legal & General Nederland zich verplicht tot aankoop of verkoop van de activa (“trade date”), verwerkt tegen reële waarde. De transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de eerste verwerving van beleggingen worden afhankelijk van de gekozen waardering na de eerste verwerking als volgt opgenomen: • voor beleggingen geclassificeerd als reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen via de winsten verliesrekening in de winsten verliesrekening; • voor beleggingen geclassificeerd als voor verkoop beschikbaar worden de transactiekosten verwerkt in de eerste waardering. Bij verkoop worden de transactiekosten in de winsten verliesrekening verwerkt; • voor beleggingen geclassificeerd als tot einde looptijd aangehouden of als leningen en vorderingen worden de transactiekosten verwerkt in de eerste waardering. Door toepassing van de effectieve rentemethode worden de transactiekosten als onderdeel van de amortisatie in de winsten verliesrekening verwerkt. Bij obligaties en andere vastrentende beleggingen tegen reële waarde inclusief transactiekosten wordt de rentetoerekening jaarlijks in de winsten verliesrekening op basis van de geamortiseerde kostprijs bepaald. Hierbij wordt het verschil tussen de aanvangswaarde en de toekomstige aflossing met behulp van de effectieve rentemethode in de vorm van amortisatie ten laste of ten gunste van de winsten verliesrekening gebracht. De geamortiseerde kostprijs wordt bij aanvang gelijk gesteld aan de reële waarde inclusief de transactiekosten. Beleggingen gewaardeerd tegen reële waarde worden gemeten met behulp van de reële waarde hiërarchie zoals verderop in deze grondslagen beschreven. De reële waarde van beleggingen wordt gebaseerd op genoteerde biedkoersen of ontleend aan kasstroommodellen. De reële waarde van niet-genoteerde aandelen wordt geschat met behulp van toepasselijke price/earnings- of price/cashflow ratio’s, die zijn aangepast voor de specifieke omstandigheden van de uitgevende instelling. Wanneer beleggingen gerubriceerd als beschikbaar voor verkoop worden verkocht of een bijzondere waardevermindering hebben ondergaan, worden de cumulatieve wijzigingen in de reële waarde overgeboekt van de herwaarderingsreserve beleggingen naar de winsten verliesrekening. 40


Leningen en vorderingen Leningen en vorderingen (financiële activa) met vaste looptijd worden verwerkt op het moment dat de lening ter beschikking van de kredietnemer wordt gesteld. Waardering van deze leningen en vorderingen, met uitzondering van leningen welke bij initiële opname zijn aangewezen als ‘tegen reële waarde met verantwoording van waardeveranderingen in de winsten verliesrekening’, vindt plaats tegen geamortiseerde kostprijs met gebruikmaking van de effectieve rentemethode, waar nodig rekening houdend met bijzondere waardeverminderingen. De transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de eerste verwerving van leningen en vorderingen worden verwerkt in de eerste waardering. Door toepassing van de effectieve rentemethode worden de transactiekosten als onderdeel van de amortisatie in de winsten verliesrekening verwerkt. Oninbare leningen en vorderingen worden afgeboekt als bijzondere waardevermindering. Eventuele ontvangen bedragen na afboeking worden ten gunste van de winsten verliesrekening gebracht. Voor de verwerking van eventuele bijzondere waardeverminderingen op leningen en vorderingen wordt verwezen naar paragraaf a van de grondslag over “Bijzondere waardevermindering”.

Derivaten Onder afgeleide financiële instrumenten (derivaten) vallen renteswaps, een constant maturity swap en een floor. Naast de meer gangbare renteswaps en floor is de Constant Maturity Swap (CMS) een variant op de Interest Rate Swaps. Bij de CMS worden kasstromen, gebaseerd op een korte rente (zoals Euribor) uitgewisseld tegen kasstromen gebaseerd op een langer rentetarief (bijvoorbeeld de 15 jaar Swaprente). Deze langere rente wordt periodiek aangepast aan het dan geldende tarief. De eerste verwerking van derivaten op de balans geschiedt tegen de reële waarde, die doorgaans gelijk is aan de verkrijgingsprijs. Transactiekosten vormen geen onderdeel van de verkrijgingsprijs. Daarop volgende waardeveranderingen worden in de winsten verliesrekening verantwoord. Reële waarden worden ontleend aan genoteerde marktprijzen of, indien deze niet beschikbaar zijn, met behulp van waarderingstechnieken zoals contante waardemethoden of optiewaarderingmodellen. Derivaten worden opgenomen als activa in geval van een positieve reële waarde en als verplichtingen in geval van een negatieve reële waarde. De voor derivaten betaalde premies (= verkrijgingsprijs) worden als een actief op de balans opgenomen vanaf de datum van aankoop en weerspiegelen de reële waarde op die datum. Derivatencontracten kunnen zowel ter beurze als niet ter beurze (over-the-counter of OTC) worden verhandeld. Ter beurze verhandelde derivaten zijn gestandaardiseerd en omvatten bepaalde optiecontracten. OTC derivaten komen op individuele basis tot stand door onderhandelingen tussen de contractpartijen en omvatten swaps. Derivaten zijn onderhevig aan verschillende risico’s, waaronder markt-, liquiditeits- en kredietrisico. Deze risico’s zijn vergelijkbaar met die van de onderliggende financiële instrumenten. De nominale gecontracteerde bedragen van derivaten worden niet als activa of verplichtingen op de balans opgenomen, omdat zij niet de potentiële winsten of verliezen van dergelijke transacties weergeven. De gecontracteerde bedragen zijn vermeld in paragraaf 5 van de toelichting.

Reële waardebepaling Financiële activa die in een actieve markt worden verhandeld zijn op basis van hun officiële notering gewaardeerd (“niveau 1” van de “Reële waarde hiërarchie”). De reële waarde van beleggingen is gebaseerd op hun biedkoersen. De niet genoteerde financiële activa zijn gewaardeerd op basis van een waarderingstechniek, waarbij marktconforme veronderstellingen worden gehanteerd (“niveau 2”). Legal & General classificeert voornamelijk enkele niet beursgenoteerde fondsen (onder aandelen) alsmede onderhandse leningen (onder vastrentende waarden) als “niveau 2” beleggingen. Zie de tabel zoals opgenomen onder paragraaf 4.

41

FINANCIEEL JAARVERSLAG Legal & General heeft geen financiële activa verantwoord op basis van een waarderingsmethode zonder gebruik van (significante) waarneembare marktvariabelen (“niveau 3”).

Gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten Ongerealiseerde resultaten als gevolg van reële waardeveranderingen worden bij financiële activa en derivaten tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winsten verliesrekening, verwerkt in de winsten verliesrekening in de periode waarin deze plaatsvinden. Gerealiseerde resultaten worden hierbij bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde en de oorspronkelijke kostprijs. Ongerealiseerde resultaten als gevolg van reële waardeveranderingen van voor verkoop beschikbare financiële activa worden verwerkt in de herwaarderingsreserves onder het eigen vermogen, tenzij sprake is van een bijzondere waardevermindering. Indien sprake is van een bijzondere waardevermindering, worden de reële waardeveranderingen verwerkt in de winsten verliesrekening. Gerealiseerde herwaarderingen (bijvoorbeeld als gevolg van verkoop) worden vanuit het eigen vermogen verwerkt in de winsten verliesrekening.

Bijzondere waardevermindering Legal & General Nederland beoordeelt periodiek de boekwaarde van de beleggingen. Indien de boekwaarde van de belegging de reële waarde significant en/of gedurende een langere periode overtreft, wordt de boekwaarde verlaagd ten laste van de winsten verliesrekening in de periode waarin de waardevermindering is opgetreden. Voor de bepaling van de omvang van bijzondere waardeverminderingen worden de onderstaande grondslagen toegepast:

(a) Financiële activa opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs Een financieel actief of een groep van financiële activa opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs wordt geacht een bijzondere waardevermindering te hebben ondergaan, als er objectieve aanwijzingen zijn dat de waarde is verminderd als gevolg van gebeurtenissen die zich na de eerste verwerking in de balans hebben voorgedaan (een ‘tot verlies leidende gebeurtenis’) en als deze gebeurtenis invloed heeft op de geschatte toekomstige kasstromen. Onder objectieve aanwijzingen dat een financieel actief of een groep van financiële activa een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan, worden mede verstaan waarneembare feiten die onder de aandacht van Legal & General Nederland komen met betrekking tot de volgende tot verlies leidende gebeurtenissen: • aanzienlijke financiële problemen van de uitgevende instelling of de schuldenaar; • contractbreuk, zoals wanbetaling of het herhaaldelijk niet nakomen van rente- of aflossingsverplichtingen; • faillissement van de kredietgever of een financiële reorganisatie; • het wegvallen van een actieve markt voor dat specifieke actief vanwege financiële problemen; • waarneembare gegevens die erop wijzen dat er sprake is van een meetbare afname van de geschatte toekomstige kasstroom uit een groep van financiële activa sinds de eerste verwerking van deze activa in de balans, hoewel de afname nog niet is waar te nemen bij de afzonderlijke financiële activa van Legal & General Nederland, waaronder: - nadelige veranderingen in de betalingsstatus van kredietnemers van Legal & General Nederland; - nationale of economische omstandigheden die samenhangen met wanbetaling op activa van Legal & General Nederland Legal & General Nederland beoordeelt eerst of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardevermindering van financiële activa die ieder afzonderlijk significant zijn. Als Legal & General Nederland vaststelt dat er geen objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardevermindering van een individueel beoordeeld financieel actief, ongeacht of dit actief al dan niet significant is, wordt dit actief toegevoegd aan een groep financiële activa met vergelijkbare kenmerken qua kredietrisico, waarna deze groep collectief wordt beoordeeld op bijzondere waardevermindering. Activa die afzonderlijk op bijzondere waardevermindering worden beoordeeld en waarvoor een bijzondere waardevermindering wordt opgenomen, worden niet betrokken bij een collectieve beoordeling op bijzondere waardevermindering. 42

FINANCIEEL JAARVERSLAG Indien er objectieve aanwijzingen zijn dat zich een bijzondere waardevermindering heeft voorgedaan met betrekking tot kredieten en vorderingen die tegen geamortiseerde kostprijs zijn opgenomen, wordt het bedrag van de waardevermindering bepaald op het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de contante waarde van de toekomstige geschatte kasstromen, verdisconteerd tegen de oorspronkelijk effectieve rentevoet van het financieel actief. Toekomstige kredietverliezen worden niet in aanmerking genomen. De waardevermindering wordt ten laste van de winsten verliesrekening gebracht. Voor een financieel actief met variabele rente wordt de actuele, in het contract vastgestelde effectieve rentevoet gebruikt als disconteringsvoet voor het bepalen van de bijzondere waardevermindering. Indien in een latere periode het bedrag van de bijzondere waardevermindering afneemt en de afname in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die zich na opname van de bijzondere waardevermindering in de balans heeft voorgedaan, wordt de voorheen opgenomen bijzondere waardevermindering teruggenomen ten gunste van de winsten verliesrekening.

(b) Financiële activa opgenomen tegen reële waarde Legal & General Nederland beoordeelt elk rapportagemoment of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardevermindering van een voor verkoop beschikbaar financieel actief. In het geval van eigen vermogeninstrumenten die gerubriceerd zijn als ‘voor verkoop beschikbaar’, is daarvan sprake als de reële waarde significant of duurzaam is gedaald tot onder de kostprijs. Als de bijzondere waardevermindering structureel van aard blijkt te zijn, dan kan Legal & General Nederland beslissen tot bijzondere waardevermindering over te gaan. Bijzondere waardeverminderingen op eigen vermogeninstrumenten worden later niet meer teruggenomen via de winsten verliesrekening. Tegen reële waarde opgenomen financiële activa waarvoor wijzigingen in de reële waarde zijn verwerkt in de winsten verliesrekening, worden niet onderworpen aan een toets op bijzondere waardevermindering. In de reële waarde van deze activa komen mogelijke bijzondere waardeverminderingen reeds tot uitdrukking.

Saldering van financiële instrumenten Financiële activa en verplichtingen worden uitsluitend gesaldeerd in de balans opgenomen, indien er een wettelijk afdwingbare mogelijkheid bestaat om deze activa en verplichtingen gesaldeerd af te wikkelen en de maatschappij ook voornemens is om op een netto basis af te rekenen.

Herverzekering Legal & General Nederland heeft in het kader van de reguliere bedrijfsuitoefening zowel inkomende als uitgaande herverzekering, waarbij het eigen behoud varieert per soort verzekering. De inkomende herverzekering wordt op dezelfde wijze verantwoord als directe activiteiten, waarbij rekening wordt gehouden met de productclassificatie van de herverzekerde activiteit. De kosten van de herverzekering met betrekking tot verzekeringscontracten worden verantwoord gedurende de looptijd van de onderliggende herverzekerde polissen. Hierbij worden veronderstellingen gebruikt die consistent zijn met de veronderstellingen die zijn gebruikt bij de verantwoording van de oorspronkelijke polissen. Activa uit hoofde van herverzekering bestaan voornamelijk uit vorderingen op herverzekeringsmaatschappijen inzake uitgaande herverzekering. Op herverzekeraars te verhalen bedragen worden geschat op een wijze die in overeenstemming is met de gehanteerde methode voor voorzieningen verzekeringsverplichtingen of afgewikkelde claims in verband met de oorspronkelijke polissen en met het desbetreffende herverzekeringscontract. Als een actief uit hoofde van herverzekering een bijzondere waardevermindering ondergaat, wordt de boekwaarde door Legal & General Nederland eveneens verlaagd, waarbij de waardevermindering ten laste van de winsten verliesrekening wordt gebracht. Van een bijzondere waardevermindering is sprake indien er objectieve aanwijzingen zijn dat Legal & General Nederland, als gevolg van een gebeurtenis na de eerste verwerking van dit actief, mogelijk niet alle volgens het contract aan haar verschuldigde bedragen zal ontvangen en de waardevermindering op betrouwbare wijze te bepalen is.

43

FINANCIEEL JAARVERSLAG Legal & General Nederland herverzekert haar contracten alleen bij herverzekeringsmaatschappijen met een investment grade rating. Premies afgedragen aan herverzekeraars en opbrengsten uit hoofde van herverzekeringspremies worden separaat binnen de winsten verliesrekening verantwoord.

Liquide middelen Onder liquide middelen zijn begrepen rekening-courantsaldi alsmede korte termijn deposito’s aangehouden bij diverse bankinstellingen.

Eigen vermogen Herwaarderingsreserve Hierin zijn begrepen de ongerealiseerde resultaten ten gevolge van herwaardering op voor verkoop beschikbare financiële activa alsmede op terreinen en gebouwen voor eigen gebruik, rekening houdend met latente vennootschapsbelasting. De activa zijn bestemd om duurzaam voor de bedrijfsuitoefening te worden ingezet.

Verzekeringscontracten Verzekeringscontracten worden gedefinieerd als contracten die een significant verzekeringsrisico overdragen. Hiervan is uitsluitend sprake als een verzekeraar, bij het aangaan van het contract, als gevolg van een verzekerde gebeurtenis, uitgezonderd scenario’s zonder bedrijfseconomische betekenis, in een mogelijk scenario substantiële aanvullende uitkeringen zou moeten doen. Het verzekeringsrisico wordt significant geacht indien de betaling zich bij het zich voordoen van een verzekerde gebeurtenis ten minste 10% verschilt van de betaling die zou hebben plaatsgevonden als de gebeurtenis zich niet had voorgedaan. Dergelijke contracten blijven verzekeringscontracten gedurende de gehele verdere looptijd, onafhankelijk van het moment waarop de gebeurtenis zich voor kan doen. De technische voorzieningen worden gewaardeerd op voor de bedrijfstak aanvaardbare grondslagen. De bepaling van de technische voorzieningen voor levensverzekering en van die voor periodiek te betalen uitkeringen geschiedt door de maatschappij. Legal & General Nederland hanteert de tariefrente voor het waarderen van de verzekeringsverplichtingen voor een groot deel van haar producten. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen, voor zover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, is dus gebaseerd op de actuariële en economische grondslagen die van toepassing waren op het moment van afsluiten van de polis. Hierdoor heeft een verandering in marktrente in principe geen invloed op de hoogte van deze voorzieningen, tenzij de uitkomsten van de toereikendheidstoets een wijziging van de grondslagen noodzakelijk zou maken. Uitzondering hierop vormt de voorziening Direct Ingaande Lijfrenten (DIL), die wel afhankelijk is van de marktrente. In overeenstemming met IFRS 4, Verzekeringscontracten, worden verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten met voorwaardelijke winstdeling verantwoord op basis van de grondslagen zoals gehanteerd vóór de invoering van IFRS. Als uitzondering daarop geldt dat de voorziening voor levensverzekeringscontracten berekend wordt op basis van de marktrente, de swap curve (in plaats van vaste rente). Dit is de eerste aanpassing naar waardering van verzekeringsverplichtingen tegen reële waarde conform de verwachte aanpassingen in fase 2 van IFRS 4. De voorzieningen voor levensverzekeringscontracten worden gebaseerd op lokale verslaggevingsregels en algemene actuariële principes. Bij de bepaling van de voorziening worden aannames gemaakt, waarbij in het algemeen een voorzichtigheidsmarge wordt verondersteld. De veronderstellingen alsmede de inschatting van de voorzichtigheidsmarge (indien aanwezig) die bij de berekeningen worden gehanteerd, zijn afhankelijk van de specifieke situaties. De belangrijkste gehanteerde veronderstellingen worden vermeld in paragraaf 11 van de toelichting. De mutaties in de voorzieningen worden verantwoord in de winsten verliesrekening. De voorziening met betrekking tot gegarandeerde uitkeringen voor verzekeringscontracten met winstdeling wordt, conform alle andere technische voorzieningen, berekend in overeenstemming met geldende actuariële principes. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een deterministische aanpak en prudente veronderstellingen. De maatschappij kent geen discretionaire winstdeling systematieken. De externe actuaris, Towers Watson, heeft gerapporteerd dat er voldoende activa waren om aan de verzekeringsverplichtingen per 31 december 2013 te voldoen.

44

FINANCIEEL JAARVERSLAG De Unit-linked contracten zonder winstdeling zijn voor rekening en risico polishouders. Voor de verzekeringen waarbij door de verzekeraar geen beleggingsrisico wordt gelopen is de voorziening gelijk aan de opgebouwde waarde. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen waarbij polishouders het risico dragen is bij inleg in de externe beleggingsfondsen gelijk aan de marktwaarde van de beleggingsfondsen waarin de polishouder belegt. Naast de externe beleggingsfondsen biedt de maatschappij enkele interne beleggingsfondsen aan, waarbij het rendement voor de polishouder gebaseerd is op een externe index. Indien deze verzekeringen een dalende overlijdensuitkering kennen bovenop de opgebouwde waarde welke gefinancierd wordt met een gelijkblijvende risicopremie, wordt tevens een voorziening voor het overlijdensrisico gevormd op basis van de contante waarde van de nog te verwachten verschillen tussen beschikbare en benodigde risicopremie, over de periode van polis-verjaardag tot het laatste negatieve verschil. Voor de verzekeringen waarbij de investeringspremie wordt opgerend met een variabele rentevoet is de voorziening gelijk aan de afkoopwaarde. De voorziening voor overlijdensverzekeringen is berekend volgens de netto prospectieve methode op basis van een rekenrente van 4% of 3%, afhankelijk van de ingangsdatum van de verzekering. Voor de overige verzekeringen is de voorziening berekend volgens de netto prospectieve methode op basis van de grondslagen vermeld onder aannames. Bij de bepaling van de baten en de lasten is hierbij rekening gehouden met eventuele winstgarantie. De voorziening is berekend op een rekenrentevoet die gelijk is aan de tariefsrente. Met een uitkering onmiddellijk na overlijden is voor alle daarvoor in aanmerking komende verzekeringen rekening gehouden. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen eigen risico wordt voorzover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, bepaald volgens de netto methode op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. Ingeval van mogelijke winstdeling is de voorziening gelijk aan het maximum van depotwaarde of de netto voorziening op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. Voor de bepaling van de toereikendheid van de technische voorzieningen wordt door de maatschappij jaarlijks een onderzoek uitgevoerd. De certificerend actuaris gaat na of deze toets op adequate wijze is uitgevoerd.

Beleggingscontracten De beleggingscontracten, verplichtingen aan polishouders jegens op beleggingsrekeningen namens hen aangehouden beleggingen, worden zowel voor de initiële als vervolgwaardering verwerkt tegen reële waarde op balansdatum.

Belasting op het resultaat Over het boekjaar verschuldigde of terug te vorderen belastingen zijn gebaseerd op het belastbare resultaat over het boekjaar, na eventuele correcties voor aanpassingen uit voorgaande jaren. Belasting wordt afzonderlijk berekend over het resultaat voor belastingen en over bedragen die ten laste of ten gunste van de reserves zijn gebracht.

Latente belastingverplichtingen Latente belastingverplichtingen en -vorderingen zijn opgenomen ten aanzien van tijdelijke verschillen tussen de fiscale waarde van activa en verplichtingen en de boekwaarde daarvan in de geconsolideerde jaarrekening. De belangrijkste tijdelijke verschillen vloeien voort uit de herwaardering van financiële activa en verplichtingen waaronder verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten. Bij het berekenen van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen wordt gebruik gemaakt van de belastingtarieven die zijn vastgesteld op balansdatum dan wel waartoe in principe reeds op balansdatum is besloten. Latente belastingvorderingen worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn waartegen de tijdelijke verschillen kunnen worden afgezet. Latente belastingen met betrekking tot de herwaardering naar reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële activa en overige bedragen die direct in het eigen vermogen worden verantwoord, worden in de balans opgenomen als een latente belastingvordering of -verplichting.

45


Verantwoording inkomsten en uitgaven Verdiende premies eigen rekening en andere omzet Premies voor levensverzekeringscontracten worden als inkomsten opgenomen zodra ze opeisbaar zijn, behoudens premies met betrekking tot contracten gekoppeld aan beleggingseenheden. Deze worden verantwoord als de desbetreffende verplichtingen worden opgenomen. Voor koopsompolissen is dit de laatste van de ingangsdatum danwel de datum van premie ontvangst van de polis. Voor polissen met periodieke premiebetaling worden de premies opgenomen per de datum waarop deze verschuldigd zijn. Premies worden gepresenteerd vóór aftrek van provisies en/of heffingen. Indien polissen vervallen omdat betaling van premies achterwege blijft, worden alle verschuldigde premies vanaf de datum waarop de polissen verondersteld worden te zijn vervallen ten laste gebracht van de verdiende premies eigen rekening.

Uitkeringen en voorzieningen Claims uit hoofde van levensverzekeringscontracten betreffen de kosten van alle gedurende het jaar ontstane uitkeringsverplichtingen, inclusief behandelingskosten, alsmede opgebouwde, nog niet vastgestelde winstaandelen. Schadebehandelingskosten omvatten gemaakte interne en externe kosten in verband met de onderhandeling over en afwikkeling van schadeclaims. Onder de interne kosten vallen alle directe kosten van de schadeafdeling en het deel van de algemene beheerskosten dat direct aan dit onderdeel kan worden toegerekend.

Overig Herverzekering- en andere provisies worden als lasten verantwoord op de transactiedatum. Overige provisielasten en betaalde vergoedingen betreffen niet uitgestelde provisielasten betaald aan agenten, adviseurs, makelaars en handelaren (bijvoorbeeld prolongatieprovisie). Opbrengsten uit beleggingen Opbrengsten uit beleggingen bestaan uit aan het boekjaar toe te rekenen dividend, rente en huren, verkoopresultaten alsmede ongerealiseerde herwaarderingen van beleggingen. Dividend op aandelen wordt als baten verantwoord op de ex dividenddatum. Rentebaten worden opgenomen in de periode waarop deze betrekking hebben, waarbij rekening wordt gehouden met het effectieve rendement op de belegging. Huurinkomsten worden toegerekend op basis van de verstreken huurperiode. Het gerealiseerde boekresultaat op de verkoop van een belegging is het verschil tussen de ontvangen opbrengsten, na aftrek van transactiekosten, en de oorspronkelijke (geamortiseerde) kostprijs. Herwaarderingen op beleggingen tegen reële waarde met verantwoording van waardeveranderingen in de winsten verliesrekening betreft het verschil tussen de boekwaarde aan het einde van het jaar minus de boekwaarde aan het einde van het voorgaande jaar dan wel de verkrijgingprijs gedurende het jaar, verminderd met de terugneming van voorheen opgenomen indirecte resultaten met betrekking tot verkopen gedurende het jaar.

Personeelsbeloningen De aanspraken van medewerkers op jaarlijks verlof worden opgenomen in de periode waarin deze rechten ontstaan. Een voorziening wordt getroffen voor de geschatte verplichtingen ten aanzien van jaarlijks verlof uit hoofde van door medewerkers tot de balansdatum verleende diensten. Er zijn geen materiële verplichtingen ten aanzien van jubileumgratificaties.

46


Pensioenverplichtingen De maatschappij heeft een toegezegde pensioenregeling. De pensioenregeling is een geïndexeerde middelloonregeling met een pensioenopbouw van 1,75% per dienstjaar. Hierbij wordt rekening gehouden met de AOW franchise en overige specifieke voorwaarden. De indexering is vanaf 1 januari 2013 voorwaardelijk. De pensioenverplichtingen en uitvoering van de pensioenen zijn ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds Legal & General Nederland. De maatschappij is met de uitvoerder een bijdrage overeengekomen die gelijk is aan de kostendekkende premie voor het onvoorwaardelijke deel van de pensioenopbouw. Afgezien van de verplichtingen die kunnen voortkomen uit de voor de maatschappij geldende CAO-bepalingen, is de maatschappij niet verplicht tot aanvullende bijdragen voor de bij het pensioenfonds ondergebrachte aanspraken. De maatschappij heeft geen recht op restituties of kortingen. Een deel van de pensioenregeling bestaat uit een toegezegde premieregeling. De maatschappij betaalt een bijdrage aan de Stichting Pensioenfonds Legal & General en heeft vervolgens geen financiële verplichtingen meer met betrekking tot dit deel van de pensioenregeling. Deze bijdrage wordt verantwoord als kosten op het moment dat zij betaalbaar zijn. De lasten van de toegezegde pensioenregeling worden berekend volgens de ‘projected unit credit’ methode. Dit houdt in dat de kosten van pensioenvoorzieningen ten laste van de winsten verliesrekening worden gebracht gedurende de actieve dienstjaren van medewerkers, overeenkomstig actuariële berekeningen. De verplichtingen worden berekend als het verschil tussen de contante waarde van de pensioenverplichtingen onder aftrek van de reële waarde van de aanwezige pensioenactiva. De contante waarde van de pensioenverplichtingen is bepaald door discontering van de verwachte toekomstige pensioen uitkeringen tegen de rendementsvoet van hoogwaardige bedrijfsobligaties in Euro’s die een vergelijkbare resterende duur tot afloop kennen als de pensioenuitkeringen. Het bepaalde tekort wordt opgenomen als een verplichting in de geconsolideerde balans, een surplus als een vordering. Een vordering wordt echter alleen dan in aanmerking genomen wanneer de onderneming het gemoeide voordeel rechtens kan afdwingen in de vorm van terugstortingen dan wel lagere toekomstige premies. Actuariële winsten en verliezen, die voortvloeien uit afwijkingen ten opzichte van de verwachte ontwikkelingen en wijzigingen in de verwachte ontwikkelingen worden als herwaarderingen volgens IFRS via het totaal resultaat (other comprehensive income) direct in het eigen vermogen verwerkt. In het kader van bovenstaande berekeningen wordt gebruik gemaakt van (actuariële) schattingen. Deze zijn nader toegelicht in paragraaf 12.

Beloning in aandelen De beloningscommissie van Legal & General Group kent onder het Share Bonus Plan (SBP) aan de daarvoor geselecteerde werknemers van Legal & General Nederland (on)voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group toe. Tot over boekjaar 2010 toegekende rechten waren volledig voorwaardelijk. Zij werden onvoorwaardelijk en volledig afgewikkeld in aandelen indien de medewerker vanaf het moment van toekenning 3 jaar onafgebroken in dienst blijft van Legal & General Nederland. Met ingang van over boekjaar 2011 toegekende rechten geldt dat deze 60% onvoorwaardelijk en 40% voorwaardelijk zijn. Het 40% voorwaardelijke deel wordt over een periode van 3 jaar in evenredige gedeelten toegekend. Na afloop van deze 3 jaar wordt beoordeeld of het voorwaardelijke gedeelte van de aandelenbeloning onvoorwaardelijk wordt dan wel neerwaarts moet worden herzien. Op de toegekende (on) voorwaardelijke aandelen zit bovendien een retentie van 1 jaar. Legal & General Group belast gedurende de voorwaardelijke periode van de rechten de kosten voor de beloning van werknemers van Legal & General Nederland tijdsevenredig door. De overige niet onder het SBP vallende medewerkers kunnen onder het Personeel Aandelen Plan (PAP) eveneens aandelen van Legal & General Group toegekend krijgen. Deze worden op het moment van toekenning door het management ingekocht. PAP aandelen blijven overeenkomstig het SBP gedurende 3 jaren na toekenning voorwaardelijk voor in dienst zijn van de medewerker. 47

FINANCIEEL JAARVERSLAG De kosten van zowel SBP als PAP aandelen zijn bepaald op basis van de reële waarde van de rechten op de toekenningsdatum zoals van toepassing onder IFRS 2.

Leasing Leaseovereenkomsten waarbij de risico’s en voordelen met betrekking tot het eigendomsrecht voor een aanzienlijk deel door de lessor worden behouden, worden gerubriceerd als operationele lease. Leasebetalingen die in de hoedanigheid van lessee worden verricht inzake operationele leases worden ten laste van het resultaat gebracht gedurende de leaseperiode, onder aftrek van eventueel van de lessor ontvangen premies. De maatschappij is noch als lessor noch als lessee significante financiële leaseovereenkomsten aangegaan.

Risico- en kapitaalmanagement De maatschappij verkoopt producten waarbij het verzekerings- en/of financieel risico wordt overgenomen. De maatschappij streeft naar een gezonde balans tussen rendement en risico.

Verzekeringsrisico Verzekeringsrisico betreft het risico dat de daadwerkelijke uitkeringen op een hoger niveau liggen dan aangenomen toen het tarief werd vastgesteld. De portefeuille van de maatschappij bestaat voor een groot deel uit verzekeringen met positief overlijdensrisico. Voor een positief overlijdensrisico is de toename van de levensverwachting gunstig, omdat het verwachte uitkeringsmoment later in de tijd komt te liggen en het aantal overlijdensgevallen bij verzekeringen bij overlijden lager is dan verwacht. Trends in bevolking- en verzekerdensterfte worden gevolgd en de waargenomen sterfte in de portefeuille wordt bewaakt. Op basis van deze gegevens wordt de verwachte sterfte up-to-date gehouden, zodat de prijsstelling voor nieuwe risicoverzekeringen op de meest recente inzichten gebaseerd kan worden. Voor bestaande risicoverzekeringen zijn de grondslagen gegarandeerd. Lijfrenten kennen een negatief overlijdensrisico. Lijfrenten die gevoerd worden zonder winstdeling en tegen koopsom zouden bij toename van de gemiddelde levensverwachting een risico kunnen vormen. Dergelijke lijfrenten vormen een relatief beperkt deel van de portefeuille en hebben over het algemeen een korte looptijd. Binnen de portefeuille van de maatschappij is de omvang van het arbeidsongeschiktheidsrisico zeer beperkt. Om het sterfterisico van de overlijdensrisicoverzekeringen en het arbeidsongeschiktheidsrisico te beheersen is de maatschappij herverzekeringscontracten aangegaan. Belangrijk punt bij de selectie van herverzekeraars is de rating. De hoogte van de retentie wordt periodiek geëvalueerd. Indien de portefeuille het toelaat, wordt de retentie aangepast voor nieuwe productie. Binnen de portefeuille van de maatschappij is het verval ten opzichte van het marktgemiddelde relatief gering. Ook hier wordt jaarlijks onderzoek naar gedaan en de ontwikkelingen binnen de eigen portefeuille afgezet tegen de ontwikkelingen in de markt. Wettelijke wijzigingen, concurrentie en wijzigingen in het vertrouwen van consumenten in verzekeraars kunnen het verval beïnvloeden. Afkoop van een verzekering draagt in het jaar van afkoop over het algemeen licht positief bij aan het resultaat van de maatschappij, aangezien de afkoopwaarde niet groter is dan de aangehouden voorziening. De maatschappij loopt het risico dat de huidige voorzieningen niet voldoende zijn om toekomstige kosten te kunnen dekken. Hogere kosten of meer kosteninflatie dan verwacht zouden ertoe kunnen leiden dat een hogere voorziening noodzakelijk is. De maatschappij verkoopt haar verzekeringen uitsluitend in Nederland. Voor het overige loopt zij met haar verzekeringsportefeuille geen andere significante concentratierisico’s dan degene zoals hierboven behandeld, zijnde verkoop van levensverzekeringen met een overwegend positief overlijdensrisico alsmede verkoop uitsluitend in Nederland. Herverzekering wordt gebruikt om het (resterende) verzekeringsrisico te beperken. Dit ontlast de maatschappij echter niet van haar verplichtingen als primaire verzekeraar. Indien een herverzekeraar een claim niet honoreert, blijft de maatschappij verantwoordelijk voor de betaling aan de polishouder. De kredietwaardigheid van de herverzekeraars wordt gebaseerd op de rating informatie. 48

FINANCIEEL JAARVERSLAG De verwachte kasstromen van de verzekeringscontracten (niet gedisconteerd) luidt als volgt: 31 december 2013

0-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

16-20 jaar

>20 jaar

Euro verzekeringen 324.584 Unit-Linked verzekeringen 786.891 Totaal 1.111.475

224.335 485.168

161.222 292.426

88.531 168.665

63.077 107.718

709.503

453.648

257.196

170.795

0-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

16-20 jaar

>20 jaar

Euro verzekeringen 303.126 Unit-Linked verzekeringen 800.024 Totaal 1.103.150

227.081 486.796

152.581 289.109

77.841 164.801

65.411 115.747

31 december 2012

713.877

441.690

242.642

181.158

Voor al deze contracten geldt dat deze binnen gestelde voorwaarden kunnen worden afgekocht. De afkoopwaarde is in principe lager dan de boekwaarde vanwege in rekening te brengen kosten.

Financieel risico De maatschappij loopt met name een financieel risico over het saldo van aangehouden financiële activa inclusief derivaten en de verplichtingen uit verzekeringscontracten onder aftrek van herverzekering. Derivaten zijn hierbij onderhevig aan verschillende marktrisico’s, waaronder liquiditeits-, kredieten valutarisico. Deze risico’s zijn vergelijkbaar met die van de onderliggende financiële instrumenten. Het belangrijkste financiële risico dat door de maatschappij wordt gelopen is dat de opbrengsten van de financiële activa onvoldoende zijn om aan de verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten te kunnen voldoen. De belangrijkste componenten van dit financiële risico zijn: marktrisico (renterisico), kredietrisico, liquiditeitsrisico en valutarisico. Deze risico’s ontstaan door het innemen van posities in zowel vastrentende als zakelijke waarden. De waarden van deze posities zijn onderhevig aan algemene en specifieke marktschommelingen. Marktrisico (renterisico) De maatschappij dekt haar posities voornamelijk af door middel van toepassing van een ‘Asset en Liability’ model (ALM) dat ontwikkeld is om de marge tussen de te behalen rendementen uit bovengenoemde posities tegenover de verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten positief te laten zijn. Legal & General is ultimo 2010 een hedge constructie aangegaan bestaande uit een mix van rentederivaten en een floor teneinde een deel van het renterisico af te dekken. Zie paragraaf 5 voor nadere toelichting op deze derivaten. De basistechniek die Legal & General hanteert bij het managen van haar markt- c.q. renterisico is het koppelen van beleggingen en verplichtingen in termen van in rentegevoeligheid uitgedrukte looptijd (‘duration’). Van specifieke groepen verplichtingen uit hoofd van verzekeringen, niet zijnde lijfrenten, wordt de duur bepaald (‘duration buckets’). De totale vastrentende beleggingsportefeuille wordt vervolgens op basis van vaste verdeelsleutels verdeeld naar deze ‘buckets’. De aldus tegenover elkaar gezette beleggingen en verplichtingen worden vergeleken. Tenslotte wordt de gemiddelde duration van de totale verplichtingen inclusief eigen vermogen vergeleken met die van de totale vastrentende beleggingsportefeuille. Voor de lijfrenten specifiek geldt dat deze op basis van kasstromen worden afgedekt. Het marktrisico op unit linked beleggingen is vrijwel nihil. De tabel op de volgende pagina toont de aansluiting van de balans met de categorieën uit het ALM raamwerk.

49


TOELICHTING BIJ DE GECONSOLIDEERDE BALANS (in duizenden Euro’s)

31 december 2013

Activa en Activa en Activa en Overige verplichtingen verplichtingen verplichtingen activa en rekening en rekening en rekening en verplichtingen** risico risico risico maatschappij polishouder aandeelhouder*

Aandelen Voor verkoop beschikbaar Beursgenoteerd Reële waarde in de winsten verliesrekening Beursgenoteerd 651.055 Niet beursgenoteerd 39.607 Vastrentende waarden Tot einde looptijd aangehouden Niet beursgenoteerd 23.256

Reële waarde in de winsten verliesrekening Beursgenoteerd 378.026 801.462 257.988 Niet beursgenoteerd 3.376 Leningen en vorderingen 992 1.784 11.118 Te ontvangen rente 7.049 15.475 2.942 Derivaten 31.048 Herverzekeringscontracten 2.171 754 Liquide middelen 25.617 1.492 6.134 Overige activa** 33.474 Totaal activa

440.487

1.542.677

278.182

33.474

Eigen vermogen 185.841 Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden 497.476 Verzekeringsverplichtingen voor rekening en risico polishouder 1.485.067 Beleggingscontracten 308 Derivaten 34.143 Overige verplichtingen** 91.985 Totaal verplichtingen

497.476 1.519.518 185.841

91.985

* Betreft rekening en risico maatschappij, niet ter dekking van verplichtingen uit verzekeringscontracten. ** Overige activa en verplichtingen zijn niet in het ALM raamwerk specifiek toegewezen vorderingen en schulden. 50


Kredietrisico De maatschappij loopt kredietrisico, zijnde het risico dat een tegenpartij niet in staat is om aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. De maatschappij loopt dit risico ten aanzien van: - het herverzekeringsgedeelte van de verzekeringsverplichtingen - de te ontvangen bedragen van herverzekeraars inzake reeds betaalde claims - de te ontvangen bedragen van het intermediair - de te ontvangen bedragen uit hoofde van beleggingen (coupons en dergelijke) De maatschappij stuurt het kredietrisico door het stellen van limieten aan posities met individuele tegenpartijen, groepen van tegenpartijen, geografische verdeling en industriële sectoren. Onderstaande tabel toont uitgaande van classificatie naar rating het maximale kredietrisico. 31 december 2013

AAA

BBB

BB

Vastrentende waarden 545.732 167.816 260.512 469.848 Leningen en vorderingen 7.718 2.639 3.830 7.920 Intermediairs Herverzekeringscontracten 4.515 Liquide middelen - 19.971 6.361 6.835 553.450 194.941 270.703 484.603

14.070 362 14.432

31 december 2012

AAA

AA

AA

A

A

BBB

BB

810.233 271.940 140.073 287.616 16.378 5.617 2.893 5.941 4.550 8.462 1.652 10.689 826.611 290.569 144.618 304.246

6.149 127 6.276

Geen rating

Totaal

6.130 1.464.108 15.048 37.517 253 253 4.515 76 33.243 21.507 1.539.636

Geen rating

Totaal

Vastrentende waarden Leningen en vorderingen Intermediairs Herverzekeringscontracten Liquide middelen

8.804 1.524.815 9.240 40.196 273 273 4.550 877 21.680 19.194 1.591.514

* In deze tabel zijn de derivatenposities ultimo 2013 en 2012 buiten beschouwing gelaten. Deze posities worden volledig door collateral gedekt zodat per saldo geen kredietrisico resteert. Zie paragraaf 5 voor nadere toelichting. In bovenstaande tabellen zijn de gevolgen van de transitie van een deel van onze beleggingsportefeuille in staatsleningen naar credits verwerkt. Als gevolg van deze transitie van EUR 416 miljoen is de gemiddelde rating van de gehele portefeuille licht aangepast van A+ naar A, terwijl de duration van de totale portefeuille een geringe stijging van 0.6 jaar laat zien.

51


Liquiditeitsrisico De maatschappij loopt liquiditeitsrisico voornamelijk als gevolg van onzekerheid over de hoogte en het tijdstip van de uit te betalen bedragen als gevolg van claims en afkopen. Liquiditeitsrisico is verder het risico dat liquide middelen voor Legal & General niet tijdig beschikbaar zijn tegen een redelijke prijs om te kunnen voldoen aan haar verzekeringsverplichtingen. De maatschappij beheerst dit risico door allereerst een gedeelte van haar verplichtingen te herverzekeren. Zie de toelichting zoals gegeven onder verzekeringsrisico hierboven. Daarnaast heeft de maatschappij afdoende liquide beleggingen beschikbaar om deze ingeval betalingsverplichtingen op korte termijn tegen marktcondities om te kunnen zetten in liquide middelen. Valutarisico De bedrijfsactiviteiten vinden uitsluitend plaats in Nederland, waardoor het merendeel van de verzekeringsverplichtingen en de daar tegenoverstaande beleggingen in euro’s luiden. Echter, er zijn een beperkt aantal verzekeringsverplichtingen die niet in euro’s luiden. Hier tegenover houdt (zie onderstaande tabel) de maatschappij beleggingen in gelijke omvang van gelijke valuta aan. 31 december 2013

GBP

USD

Totaal

Aandelen - voor verkoop beschikbaar - tegen reële waarde met verwerking in de W&V Totaal activa

- - 44.088 12.803 56.891 44.088 12.803 56.891

Verzekeringscontracten Totaal verplichtingen

44.081 12.795 56.876 44.081 12.795 56.876

31 december 2012

GBP

USD

Totaal

Aandelen - voor verkoop beschikbaar - tegen reële waarde met verwerking in de W&V Totaal activa

- - 38.560 17.703 56.263 38.560 17.703 56.263

Verzekeringscontracten Totaal verplichtingen

38.171 17.612 55.783 38.171 17.612 55.783

Gevoeligheidsanalyse

De tabel in deze paragraaf laat zien hoe gevoelig het resultaat en het eigen vermogen zijn voor wijzigingen in elementen van het verzekerings- en financieel risico. Voor het effect van elke gevoeligheidsfactor worden alle overige aannames gelijk verondersteld. In de praktijk zal dit waarschijnlijk niet het geval zijn. De verschillende gevoeligheden zijn:

Aandelen Een neerwaartse fluctuatie van 15% van de FTSE World Europe index. Vastgoed Het effect van een verlaging van de prijzen van onroerend goed met 10%. Valuta Een verandering van 10% in de EUR/GBP en EUR/USD koers. Rentepercentage Het effect van een parallelle verlaging of verhoging in het (risicovrije) rentepercentage met 1%, bijvoorbeeld herziening naar 3,4% dan wel 5,4% indien het percentage 4,4% is.

52


Sterfte/ziektecijfers Het effect van een verhoging van de verwachte sterfte- en ziektekansen met 5%. Kosten Het effect van een verlaging van de doorlopende kosten met 10%. Deze kosten hebben betrekking op de kosten voor het beheer van de in het verleden afgesloten verzekeringscontracten. De effecten van bovenstaande gevoeligheidsfactoren op de financiële uitkomsten van de onderneming zijn in de volgende tabel weergegeven. Bij de berekeningen is ervan uitgegaan dat genoemde effecten zich per ultimo boekjaar hebben voorgedaan. De bedragen zijn dan ook gebaseerd op de stand van de beleggings- en verzekeringsportefeuille aan het einde van het betreffende jaar. Allereerst is het effect op het eigen vermogen ultimo boekjaar opgenomen. Dit betreft de eenmalige impact op het eigen vermogen als de wijziging in de gevoeligheidsfactor zich voordoet. Dit wordt ook wel het ‘waarde’ effect of de ‘value-at-risk’ genoemd. Daarnaast is het effect op toekomstige perioderesultaten opgenomen. Dit toont de impact op het perioderesultaat van de onderneming nadat de wijziging in de gevoeligheidsfactor en het ‘waarde’ effect zich heeft voorgedaan. Deze indicatie wordt ook wel aangeduid als ‘earnings-at-risk’.

31 december 2013

Gevoeligheidsfactor (in miljoenen euro’s) Aandelen Vastgoed Valuta Rentepercentage Rentepercentage Credit spreads Sterfte/ziektecijfers Kosten

31 december 2012

Wijziging

Effect op eigen vermogen ultimo boekjaar

Effect op periode resultaat

Effect op eigen vermogen ultimo boekjaar

Effect op periode resultaat

-15% -15% 10% -1% 1% 1% 5% 10%

0 -0,6 0 24,4 -29,4 -22,9 0 0

0 0 0 -9,4 8,3 5,0 -0,3 -0,9

0 -0,6 0 8,2 -14,1 -10,1 0 0

0 0 0 -8,8 7,7 2,5 -0,3 -0,9

Aandelen De maatschappij houdt een te verwaarlozen aandelenpositie voor eigen rekening en risico aan. De in de balans verantwoorde aandelen staan tegenover verzekeringsverplichtingen voor rekening en risico polishouders. Vastgoed Het effect betreft uitsluitend de waardedaling ten aanzien van de vastgoedbelegging. De als perioderesultaat verantwoorde huuropbrengsten en -kosten van de belegging wijzigen niet. Valuta Zoals hierboven onder “Valutarisico” toegelicht voert de maatschappij een beperkt aantal aandelen (fondsen) in GBP en USD. Deze fondsen komen echter volledig voor rekening en risico van polishouders. Rentepercentage Een daling van de rente heeft per saldo een positief effect op het eigen vermogen als gevolg van de grotere rentegevoeligheid van de beleggingen dan de verzekeringsverplichtingen. Ingeval een rentedaling zal het resultaat van toekomstige perioden onder druk komen te staan, met name als gevolg van lagere verdiensten op de beleggingsportefeuille. Een stijging van de rente heeft in ons geval een negatief effect op het eigen vermogen. In deze situatie dalen de beleggingen sterker in waarde dan de verzekeringsverplichtingen. Doordat de waarde van de verzekeringsverplichtingen bij een rentestijging echter veel minder bewegen dan dat zij ingeval een rentedaling doen resteert per saldo een groter effect op het eigen vermogen van de maatschappij. Bovenstaande impliceert dat de rentegevoeligheden van beleggingen en verzekeringsverplichtingen niet in alle richtingen hetzelfde is. Dit speelt met name voor de verzekeringsverplichtingen en wordt veroorzaakt door de hierin opgenomen garanties en opties. 53

FINANCIEEL JAARVERSLAG Een rentestijging resulteert onverminderd in een opwaarts effect op toekomstig perioderesultaat door hogere beleggingsopbrengsten.

Sterfte/ziektecijfers Een verslechtering van sterfte/ziektecijfers heeft geen direct gevolg voor het eigen vermogen aangezien de aannames waarop de verzekeringsverplichtingen worden gebaseerd niet zullen wijzigen. Wel heeft een verslechtering van sterfte/ ziektecijfers een geringe impact op het resultaat als gevolg van toegenomen claims. Kosten Indien doorlopende kosten hoger uitvallen dan verwacht, zal dit evenmin effect hebben op de verzekeringsverplichtingen zoals verantwoord. Er is derhalve geen sprake van een eenmalig effect op het eigen vermogen. Wel hebben hogere doorlopende kosten een negatief effect op toekomstige perioderesultaten. Beperkingen van de gevoeligheidsanalyse Bovenstaande tabel laat het effect zien van een wijziging in één van de hoofdaannames bij overigens ongewijzigde aannames. In werkelijkheid is het vanwege de correlatie tussen factoren zeer onwaarschijnlijk dat dit zich zal voordoen. Een voorbeeld van correlatie voor traditionele verzekeringen vormt het verband tussen afkooppercentage en sterftekans. Verzekerden met een slechte gezondheid zullen hun dekking vermoedelijk niet zo snel opzeggen. Verder dient men zich te realiseren dat deze gevoeligheden niet-lineair zijn. Grotere en kleinere effecten kunnen niet gemakkelijk aan deze uitkomsten worden afgelezen. Bij de gevoeligheid met betrekking tot het rentepercentage is aangenomen dat alle rentepercentages zich over de gehele linie in dezelfde richting bewegen. In werkelijkheid zal het rentepercentage zich voor verschillende looptijden anders bewegen. Bovenstaande gevoeligheidsanalyse houdt verder geen rekening met het feit dat activa en passiva actief beheerd worden en kunnen variëren op het moment dat een bepaalde marktontwikkeling zoals een rentestijging of -daling zich voordoet. Bij de gevoeligheidsanalyse is ervan uitgegaan dat onder de beschreven gevoeligheden geen aanpassing noodzakelijk is van de grondslagen van de voorzieningen. Voor risicomanagement doeleinden worden de effecten op de verzekeringsverplichtingen uitgaande van hun marktwaarde in plaats van hun boekwaarde beoordeeld. De gevoeligheden zijn ook alleen bepaald voor dat gedeelte van de voorzieningen waarbij de maatschappij risico loopt. Er is derhalve geen rekening gehouden met effecten op beleggingen en verplichtingen welke voor rekening en risico van de polishouder worden aangehouden.

Solvabiliteit Een belangrijke graadmeter in het kapitaalmanagement van Legal & General betreft haar solvabiliteit overeenkomstig de Wet Financieel Toezicht (Wft). Deze is ultimo boekjaar als volgt samengesteld:

2013 Benodigde solvabiliteit 84.672 Aanwezige solvabiliteit (1) 251.759 297% (1) De aanwezige solvabiliteit bestaat uit: • Eigen vermogen 185.841 • Af: boekwaarde deelneming Legal & General Nederland Beleggingen B.V. 822 • Overwaarde uit toereikendheidstoets na aftrek van (aanvullend) prudentieel filter 53.580 • Obligo Legal & General Group Plc 13.160 251.759

-

2012 82.941 205.377 248% 180.836 956

-

12.337 13.160 205.377

54

FINANCIEEL JAARVERSLAG Legal & General streeft ernaar om de minimale solvabiliteit te houden op tenminste 160% van de benodigde solvabiliteit volgens de EU norm. Legal & General voldoet zowel ultimo 2013 als 2012 aan de gestelde kapitaalsvereisten. De onderneming heeft ervoor gekozen de overwaarde uit de toereikendheidstoets onder verplichte toepassing van het zogenaamde (aanvullende) prudentieel filter voor haar solvabiliteit bij te tellen. Zie paragraaf 11.2 voor een nadere toelichting op de toereikendheidstoets. In 2013 heeft Legal & General een nieuw kapitaalmanagementbeleid ingevoerd. Dit beleid is goedgekeurd door zowel RvC als aandeelhouder. Het beleid beschrijft de wijze waarop LGN is gefinancierd, gekapitaliseerd, hoe het dividendbeleid luidt en solvabiliteit wordt gemanaged. LGN streeft uit haar aard als commerciële onderneming naar een voldoende niveau van ‘return on capital’ met behoud van de belangen van al haar stakeholders waaronder het klantbelang. Het eigen vermogen is immers buffer dan wel weerstandsvermogen in het belang van de polishouders. Een prudente solvabiliteit staat daarbij hoog in het vaandel. De ontwikkeling van de solvabiliteit wordt maandelijks in diverse management meetings gemonitord en er is een vooraf gedefinieerd plan van aanpak voor het geval de solvabiliteitsmarge onder haar interne drempel komt. In dat geval zijn vooraf gedefinieerde managementacties gedefinieerd die vervolgens in werking treden.

55


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS (in duizenden Euro’s)

1. Materiële vaste activa

2013

Gebouwen Informatieen terreinen verwerkende apparatuur

Vervoermiddelen

Overige

Totaal

5.772 -1.522

3.059 -2.518

806 -369

1.856 -1.749

11.493 -6.158

4.250

541

437

107

5.335

Investeringen Desinvesteringen Herwaarderingen Afschrijvingen Terugneming van afschrijvingen

- -110 -148 -152 110

11 -1.139 - -211 1.131

84 -222 - -134 177

105 -114 - -47 113

200 -1.585 -148 -544 1.531

Aanschafwaarde of waardering Cumulatieve afschrijving

5.514 -1.564

1.931 -1.598

668 -326

1.847 -1.683

9.960 -5.171

Aanschaf-/actuele waarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 1 januari

Boekwaarde 31 december

2012

3.950

333 342 164 4.789

Gebouwen Informatieen terreinen verwerkende apparatuur

Vervoermiddelen

Overige

Totaal

6.480 -1.370

3.335 -2.741

766 -348

1.934 -1.810

12.515 -6.269

5.110

594

418

124

6.246

Investeringen Desinvesteringen Herwaarderingen Afschrijvingen Terugneming van afschrijvingen

- - -708 -152 -

204 -480 - -257 480

203 -163 - -151 130

58 -136 - -75 136

465 -779 -708 -635 746

Aanschafwaarde of waardering Cumulatieve afschrijving

5.772 -1.522

3.059 -2.518

806 -369

1.856 -1.749

11.493 -6.158

Aanschaf-/actuele waarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 1 januari


4.250

541 437 107 5.335

56

FINANCIEEL JAARVERSLAG Het saldo ‘Materiële vaste activa’ in de enkelvoudige jaarrekening betreft het saldo van informatie verwerkende apparatuur, vervoermiddelen en overige bij elkaar opgeteld.

Gebouwen en terreinen De gebouwen en terreinen zijn ultimo 2013 en 2012 gewaardeerd door een onafhankelijke taxateur c.q. beëdigd makelaar. De waardering is gebaseerd op de reële waarde afgeleid van in de markt vergelijkbare variabelen en prijzen (level 2). Hierin is geen wijziging ten opzichte van voorgaande jaren. Door de taxateur gehanteerde variabelen in haar waardering betreffen onder andere vergelijkbare m2 prijzen van andere commerciele kantoorpanden in de nabije omgeving, de verhuurde stand inclusief looptijd van het betreffende huurcontract, de verkoopbaarheid van het pand. De waardeverandering ten gevolge van herwaardering van gebouwen en terreinen voor eigen gebruik is onder aftrek van de latent verschuldigde vennootschapsbelasting opgenomen in het totaalresultaat en is verantwoord onder de herwaarderingsreserve als onderdeel van het eigen vermogen. De afschrijving is verwerkt in de winsten verliesrekening. De op basis van historische kostprijzen herrekende boekwaarde luidt ultimo boekjaar als volgt: Gebouwen en terreinen Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 31 december

2013

2012

4.796 -1.563

4.906 -1.522

3.233

3.384

2. Vastgoedbeleggingen De vastgoedbeleggingen zijn ultimo 2013 en 2012 gewaardeerd door een onafhankelijke taxateur c.q. beëdigd makelaar, gebruik makend van in de markt waarneembare variabelen (derhalve classificatie als “niveau 2” reële waarde). De waardering is derhalve gebaseerd op de reële waarde. De waardeverandering ten gevolge van herwaardering van vastgoedbeleggingen is direct in de winsten verliesrekening verantwoord. De vastgoedbelegging bevindt zich in Nederland. Vastgoedbeleggingen

2013

2012

Boekwaarde 1 januari Bruto herwaardering

1.275 -75

1.445 -170


1.200

1.275

De huuropbrengsten uit de vastgoedbelegging bedragen EUR 136.547 (2012: EUR 134.000) en zijn verantwoord onder opbrengsten uit beleggingen. Aan de vastgoedbelegging direct toe te rekenen operationele lasten (onroerende zaak belasting) bedragen EUR 2.289 (2012: EUR 1.439).

57


3. Geactiveerde acquisitiekosten 2013

2012

Geactiveerde acquisitiekosten Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 1 januari

50.158 -23.038 27.120

50.772 -29.867 20.905

Toevoegingen Afschrijvingen

14.464 -14.099 365

21.352 -15.137 6.215

Desinvestering geactiveerde acquisitiekosten Terugneming afschrijvingen

-12.145 12.145 -

-21.966 21.966 -

Geactiveerde acquisitiekosten Cumulatieve afschrijvingen

52.477 -24.992

50.158 -23.038

27.485

27.120


Jaarlijks wordt als onderdeel van de toereikendheidstoets (zie paragraaf 11.2) beoordeeld of de geactiveerde eerste kosten kunnen worden terugverdiend uit de aanwezige tariefopslagen in de portefeuille. De boekwaarde van geactiveerde acquisitiekosten per 31 december wordt ten behoeve van de toereikendheidstoets dan ook in mindering gebracht op de netto verzekeringsverplichtingen. Deze systematiek is overeenkomstig voorgaande jaren. Indien blijkt dat deze terugverdiencapaciteit onvoldoende is, dan wordt het tekort direct ten laste van de winsten verliesrekening verwerkt.

58


4. Financiële activa De financiële activa van de maatschappij gerangschikt naar waarderingscategorie zijn als volgt: 2013

2012

-

-

Tegen reële waarde met verwerking in de V&W - Aandelen, genoteerd - Aandelen, niet genoteerd - Vastrentende waarden, genoteerd - Vastrentende waarden, niet genoteerd

651.054 39.607 1.437.477 3.376

622.959 42.499 1.496.679 5.863

Totaal tegen reële waarde met verwerking in de V&W

2.131.514

2.168.000

Tot einde looptijd gehouden - Vastrentende waarden, niet genoteerd

23.256

22.275

Leningen en vorderingen, inclusief herverzekering - Te ontvangen rente - Vorderingen op verzekeringnemers - Vorderingen op intermediairs - Voorziening voor oninbaarheid vorderingen op intermediairs - Te ontvangen uit verkoop van beleggingen - Overig

25.466 3.085 253 103 4.120 6.539

31.316 3.456 278 118 2.062 5.152

39.360

42.146

2.194.130

2.232.421

Voor verkoop beschikbaar - Aandelen

Totaal financiële activa

-

-

Onder de tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening geclassificeerde genoteerde aandelen zijn EUR 62.642 aandelen Legal & General Group Plc verantwoord (2012: EUR 415.468). Deze aandelen dienen volledig ter dekking van de aan werknemers (on)voorwaardelijk verschuldigde rechten aan bonusaandelen personeel. Het betreft hier rechten voortvloeiend uit het Personeel Aandelen Plan (PAP) zoals nader toegelicht onder “Personeelskosten” (paragraaf 21). Ultimo 2012 is de onafhankelijke Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland opgericht. Deze stichting beheert vanaf deze datum de ten behoeve van werknemers aangeschafte bonusaandelen. Voorheen werden deze aandelen door Legal & General Nederland gehouden.

59


In de volgende tabel zijn de financiële activa naar categorie in de reële waarde hiërarchie ingedeeld:

2013

Waarderings- Waarderings- Waarderings- (Geamormethode op methode met methode zonder tiseerde) basis van waarneembare waarneembare kostprijs gepubliceerde marktmarktprijzen variabelen variabelen

Totaal 2013

Aandelen - Voor verkoop beschikbaar - - Tegen reële waarde met verwerking in V&W 651.055 39.607 690.662 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 23.256 23.256 - Tegen reële waarde met 1.437.476 3.376 1.440.852 verwerking in V&W Leningen en vorderingen 39.360 39.360 Totale financiële activa

2012

2.088.531

42.983

-

62.616 2.194.130

Waarderings- Waarderings- Waarderings- (Geamormethode op methode met methode zonder tiseerde) basis van waarneembare waarneembare kostprijs gepubliceerde marktmarktprijzen variabelen variabelen

Totaal 2012

Aandelen - Voor verkoop beschikbaar - - Tegen reële waarde met verwerking in V&W 622.959 42.499 665.458 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 22.275 22.275 - Tegen reële waarde met 1.496.679 5.863 1.502.542 verwerking in V&W Leningen en vorderingen

42.146

Totale financiële activa

64.421 2.232.421

2.119.638

48.362

-

42.146

60

FINANCIEEL JAARVERSLAG Voor de financiële activa tegen (geamortiseerde) kostprijs zijn er ten aanzien van de tot einde looptijd gehouden beleggingen ultimo 2013 en 2012 geen bijzondere waardeverminderingen en/of voorzieningen noodzakelijk geacht. Er zijn geen couponontvangsten verschuldigd gebleven. De reële waarde van de tot einde looptijd gehouden beleggingen bedraagt ultimo 2013 EUR 28,0 miljoen (2012: EUR 27,8 miljoen). Deze reële waarde is bepaald door de verwachte cashflow tegen de marktrentevoet van vergelijkbare genoteerde stukken te disconteren. Voor de leningen en vorderingen zijn er, met uitzondering van de vorderingen op intermediairs, evenmin bijzondere waardeverminderingen en/of voorzieningen van toepassing. Het verloopoverzicht van de voorziening voor oninbaarheid op vorderingen van intermediairs: 2013

2012

118

125

103 -118

118 -125

103

118

Boekwaarde begin boekjaar Dotatie Afboekingen Boekwaarde eind boekjaar De reële waarde van de leningen en vorderingen ligt in lijn met de boekwaarde. Het verloop van de financiële beleggingen gedurende het boekjaar is als volgt:

Saldo 1 januari 2012

Voor verkoop beschikbaar

Tegen reële waarde met verwerking in de W&V

Tot einde looptijd gehouden beleggingen

Totaal

31

2.114.587

21.207

2.135.825

Aankopen - 831.753 47 831.800 Verkopen/lossingen -31 -891.367 -268 -891.666 Renteaangroei 1.289 1.289 Herwaarderingen - 113.027 113.027 Bijzondere waardevermindering - Saldo 31 december 2012 - 2.168.000 22.275 2.190.275 Aankopen Verkopen/lossingen Renteaangroei Herwaarderingen Bijzondere waardevermindering Saldo 31 december 2013

- - - - - -

1.820.177 -1.848.436 - -8.227 - 2.131.514

8 -311 1.284 - - 23.256

1.820.185 -1.848.747 1.284 -8.227 2.154.770

61


5. Derivaten De maatschappij maakt gebruik van verschillende rentederivaten om een deel van het risico op waardemutaties in haar verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten af te dekken. Het betreft hier met name verplichtingen gebaseerd op variabele indices en met rendementsgaranties. De positieve reële waarde van de derivaten is EUR 31.048.000, de negatieve reële waarde van de swaps is EUR 34.143.000. De derivaten kunnen verder als volgt worden gespecificeerd: 2013 Nominale bedrag Renteswaps 821.000 CMS 506.270 Floor 372.000 Totaal 1.699.270

2012 Reële waarde passief

Gem. looptijd (in jr.)

5.275 -34.143 15.459 - 10.314 - 31.048 -34.143

3,00 17,50 2,50

Reële waarde actief

Nominale bedrag Renteswaps 821.000 CMS 506.270 Floor 372.000 Totaal 1.699.270

Reële waarde passief

Gem. looptijd (in jr.)

7.932 -55.889 15.604 - 12.840 - 36.376 -55.889

4,00 18,50 3,50

Reële waarde actief

De waardering van bovengenoemde derivaten wordt gemodelleerd met behulp van in de markt waarneembare variabelen. Zij behoren tot “niveau 2” in de “reële waarde hiërarchie”. De kostprijs van de floor bedraagt EUR 4.100.000. De renteswaps en CMS hebben geen kostprijs. Derivatencontracten kunnen zowel een positieve (long positie) als negatieve waarde (short positie) hebben. Hierdoor ontstaat kredietrisico ten aanzien van de tegenpartij. Contractueel overeengekomen is dat de partij die een short positie heeft, verplicht onderpand verschaft aan de tegenpartij die deze als zekerheid aanhoudt ter dekking van het eventueel ontstane krediet risico. Onderpand mag verschaft worden in de vorm van liquiditeiten of Europese staatsobligaties van hoge kwaliteit kredietwaardigheid. Het ultimo boekjaar aanwezige onderpand betreft Duitse en Franse staatsobligaties. Onderpand blijft in bezit van de verstrekker en wordt niet in de balans verwerkt. Ten aanzien van de constant maturity swaps heeft de tegenpartij ultimo 2013 EUR 19.466.511 collateral gestort. Op de interest rente swaps heeft Legal & General EUR 19.368.240 collateral in depot gestort. Voor de floor wordt geen collateral gestort of ter beschikking gehouden. Het collateral wordt voldaan of aangehouden in de vorm van Duitse en Franse staatsobligaties.

6. Vorderingen op herverzekeraars De vorderingen op herverzekeraars kunnen ultimo boekjaar als volgt worden gespecificeerd: 2013

2012

Herverzekeringsdeel arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling Herverzekeringsdeel vaste en gegarandeerde voorwaarden Herverzekeringsdeel technische voorziening Vooruitbetaalde herverzekeringspremie

2.563 362 2.925 1.590

2.518 442 2.960 1.590

Totaal te vorderen op herverzekeraars

4.515

4.550

Bedragen vorderbaar van herverzekeraars uit hoofde van reeds door de maatschappij uitbetaalde claims zijn opgenomen onder leningen en vorderingen. Deze vorderingen zijn direct opeisbaar. De reële waarde van de herverzekeringscontracten is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde.

62


7. Vennootschapsbelasting 2013

2012

Vennootschapsbelasting

-

10.187

Totaal

-

10.187

De te vorderen vennootschapsbelastingpositie ultimo 2012 bestaat uit de jaren 2011 en 2012 en heeft voornamelijk betrekking op te weinig vooruitbetaalde vennootschapsbelasting over deze jaren. Voor 2012 en 2013 moet de aangifte nog worden ingediend. Tot en met 2011 zijn definitieve aanslagen opgelegd. De belastingpositie per 31 december 2013 bedraagt EUR 13.193.000 negatief, hetgeen opgenomen is aan de creditzijde van de balans.

8. Liquide middelen 2013

2012

Rekening-courantsaldi banken

33.243

21.860

Totaal

33.243

21.860

De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Legal & General Nederland.

9. Gestort en opgevraagd kapitaal Het maatschappelijk en geplaatst kapitaal bedraagt EUR 45 miljoen, verdeeld in 100.000 gewone aandelen van EUR 454 nominaal waarvan opgevraagd en gestort EUR 19 miljoen.

10. Herwaarderingsreserves 2013

Gebouwen en terreinen voor eigen gebruik Saldo 1 januari Herwaardering lopend boekjaar Belasting op herwaardering Overig

2012

649 -148 37 -

1.181 -708 176 -

538

649

Voor verkoop beschikbare financiële activa Saldo 1 januari Herwaardering lopend boekjaar Belasting op herwaardering

- - -

11 -14 3

Saldo 31 december

-

-

538

649

Saldo 31 december

Totaal herwaarderingsreserves

63

FINANCIEEL JAARVERSLAG Het gedeelte van de herwaarderingsreserve dat gerelateerd is aan gebouwen en terreinen voor eigen gebruik betreft een actief van de 100% deelneming Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. In de enkelvoudige balans van Legal & General Nederland zoals opgenomen op pagina 80/81 staat deze post niet als herwaarderingsreserve maar als reserve deelnemingen. Beide onderdelen van de geconsolideerde herwaarderingsreserve zijn wettelijke reserves in de zin van artikel 2: 373 lid 4 BW en derhalve niet vrij uitkeerbaar.

11. Verzekeringscontracten

2013 2012

Bruto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 4.196 4.156 - nog te betalen claims 83 185 - vaste en gegarandeerde voorwaarden 493.194 498.604 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.485.070 1.508.320 Totaal bruto verzekeringsverplichtingen 1.982.543 2.011.265 Vorderingen op herverzekeraars Herverzekeringsdeel arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 2.563 2.518 Herverzekeringsdeel vaste en gegarandeerde voorwaarden 362 442 Totaal vorderingen op herverzekeraars 2.925 2.960 Netto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 1.633 1.638 - nog te betalen claims 83 185 - vaste en gegarandeerde voorwaarden 492.832 498.162 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.485.070 1.508.320 Totaal netto verzekeringsverplichtingen 1.979.618 2.008.305 Opeisbaar < 1 jaar Opeisbaar > 1 jaar

167.154 1.812.464

170.017 1.838.288

Totaal netto verzekeringsverplichtingen

1.979.618

2.008.305

De post ‘Vooruitbetaalde premies’ is een direct opeisbare vordering op de herverzekeraars en uit dien hoofde anders van aard dan het overige gespecificeerde saldo uit herverzekeringscontracten.

64


11.1 Aannames in verzekeringsverplichtingen De maatschappij voert jaarlijks een toereikendheidstoets uit. Deze moet worden uitgevoerd om te bepalen of de voorziening toereikend is. De maatschappij heeft voor wat betreft de IFRS toereikendheidstoets, de zogenaamde ‘Liability Adequacy Test’ (LAT), aansluiting gezocht bij de Wft toereikendheidstoets. Deze wordt vanaf boekjaar 2007 uitgevoerd. De Wft toereikendheidstoets laat ultimo 2013 een overwaarde zien. Deze is, aangezien naar de situatie ultimo 2013 een (aanvullend) prudentieel filter niet langer van toepassing is, in zijn geheel meegenomen bij de bepaling van de aanwezige solvabiliteit. De uitkomst van de toereikendheidstoets wordt zoals gezegd ook gehanteerd als uitkomst voor de onder IFRS verplichte LAT. Aangezien voor de LAT de afkoopwaardevloer buiten beschouwing mag worden gelaten en deze in de Wft toereikendheidstoets is meegenomen, is de LAT prudent te noemen. Zo er sprake is van deficiëntie, Wft toereikendheidstoets laat een hogere (markt)waarde verzekeringsverplichtingen zien dan op basis van IFRS is berekend, worden de IFRS verplichtingen met hetzelfde verschil verhoogd.

11.2 Toereikendheidstoets Onderstaand worden de bij de toereikendheidstoets gehanteerde aannames beschreven. De voor de toereikendheidstoets gebruikte intrestaannames zijn afgeleid van de nominale rentetermijnstructuur (zero-coupon) van DNB ultimo december 2013 inclusief de Ultimate Forward Rate (UFR). Uitzondering vormt de kleine groep rentegarantpolissen, waarvoor het gematchte rendement op de beleggingsportefeuille van 8,24% voor koopsommen en 7,95% voor premieposten is gehanteerd. De kosten worden toegerekend op basis van een Activity Based Costing allocatiemethodiek. De verwachte sterfte varieert per product en is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij tezamen met markten herverzekeringsdata. De verwachte arbeidsongeschiktheid is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij. Het verwachte onnatuurlijke verval is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij. Jaarlijks wordt geëvalueerd of de gehanteerde aannames aanpassing behoeven. De risicomarge Wft is conform “Good Practices Toereikendheidstoets” opgesteld waarbij rekening is gehouden met zowel de onzekerheidsmarge (voor niet in de markt af te dekken risico’s) als de onder de Wft van toepassing zijnde afkoopwaarderestrictie. De toetsvoorziening is minstens gelijk aan de afkoopwaarde na verrekening van de terugboeking provisie (‘claw back’). Bij de bepaling van de toetswaarde is aanvullend rekening gehouden met de impact van de tijdswaarde van Financial Options and Guarantees. Overigens hebben we in 2012 voor wat betreft de indeling van de portefeuille in homogene risicogroepen aansluiting gezocht bij door DNB aangehouden indeling op basis van Solvency II. Hierbij is eveneens onderscheid gemaakt naar Beleggingen Collectief (zijnde ons collectieve pensioenproduct, Prisma). Gegeven de beperkte omvang van de per jaareinde uitstaande collectieve pensioenverplichtingen zijn zowel statutaire als toetsvoorziening gelijk gesteld aan de depotwaarde. De overwaarde is voor dit gedeelte van de portefeuille derhalve op nul gesteld.

65

FINANCIEEL JAARVERSLAG 11.3 Nog te betalen claims Bruto

Herverzekerd

Netto

4.156 185

-2.518 -

1.638 185

4.341 -610 547

-2.518 427 -472

1.823 -183 75

Saldo 31 december

4.278

-2.563

1.715

Eindstand in de invaliditeitsreserve Eindstand in de nog te betalen claims

4.195 83

-2.563 -

1.632 83

Saldo 31 december

4.278

-2.563

1.715

Bruto

Herverzekerd

Netto

3.893 300

-2.363 -

1.530 300

2013 Beginstand invaliditeitsreserve Beginstand nog te betalen claims Saldo 1 januari Afgehandelde claims lopend boekjaar Toename van de reserve

2012 Beginstand invaliditeitsreserve Beginstand nog te betalen claims Saldo 1 januari Afgehandelde claims lopend boekjaar Toename van de reserve

4.193 -2.363 1.830 -577 383 -194 725 -538 187

Saldo 31 december

4.341

-2.518

1.823

Eindstand in de invaliditeitsreserve Eindstand in de nog te betalen claims

4.156 185

-2.518 -

1.638 185

Saldo 31 december

4.341

-2.518

1.823

66

FINANCIEEL JAARVERSLAG 11.4 Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden

2013

2012

Saldo 1 januari Ontvangen premies minus kosten Onttrokken risicopremie Vrijval voorziening inzake uitkeringen aan polishouders Rentetoevoegingen Overige mutaties

498.604 101.695 -34.817 -79.589 6.054 1.251

494.367 98.043 -31.415 -83.526 18.840 2.295

Saldo 31 december

493.198

498.604

Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden zien op zogenaamde traditionele verzekeringen waarbij een vaste hoofdsom in euro’s is overeengekomen eventueel met een gegarandeerd (minimum) rendement. De post “Overige mutaties” ziet op het totaal van mutaties uit hoofde van overige assumpties als sterfte, arbeidsongeschiktheid, kosten, herverzekering en verval.

11.5 Verzekeringsverplichtingen voor verzekeringen waarbij de polishouder het risico draagt

2013 2012

Saldo 1 januari Ontvangen premies minus kosten Onttrokken risicopremie en beheerkosten Vrijval voorziening inzake uitkeringen aan polishouders Waarderingsmutaties Overige mutaties

1.508.320 113.886 -10.878 -195.012 68.096 658

1.518.653 86.888 -11.270 -183.575 89.314 8.310

Saldo 31 december

1.485.070

1.508.320

12. Netto verplichting uit hoofde van toegezegde pensioenrechten Contante waarde toegezegde pensioenrechten Reële waarde fondsbeleggingen Overschot Effect ‘Asset Ceiling test’

2013 2012 28.784 27.605 -32.135 -30.537 -3.351 -2.932 3.351 2.932

Netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten

- -

67

FINANCIEEL JAARVERSLAG De mutatie in de netto verplichting uit hoofde van toegezegde pensioenrechten is per saldo als volgt samengesteld:

2013

2012

Geboekt ten laste van het resultaat 1.208 -7.466 Geboekt via het eigen vermogen (overig totaal resultaat) -123 9.157 Werkgeversbijdrage 1.085 -1.691 Mutatie voorziening pensioenverplichtingen - Mutatie netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten - -

Het overschot dat ultimo 2013 aanwezig is als gevolg van het positieve verschil tussen de reële waarde van de fonds-beleggingen en de contante waarde van de toegezegde pensioenrechten ad EUR 3.351.000 is niet als actiefpost in de jaarrekening verantwoord. Dit overschot is als onderdeel van de herwaardering pensioenverplichtingen (voorheen: actuariële winsten en verliezen) ten laste van het eigen vermogen afgewaardeerd. De onderneming beschikt namelijk niet over formele juridische mogelijkheden tot realisatie van deze vordering in de vorm van restituties of (toekomstige) lagere bijdragen (zogenaamde ‘Asset Ceiling test’). De totale direct via het eigen vermogen verwerkte herwaardering van de netto verplichting uit hoofde van toegezegde pensioenrechten is als volgt samengesteld:

2013 2012 Herwaardering netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten voor belasting 436 -12.344 Asset Ceiling, voor belasting -313 3.187 Belasting op netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten -31 2.296 Totaal resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat -92 -6.861

De mutatie van de contante waarde van de toegezegde pensioenrechten gedurende het jaar is als volgt:

2013 2012 Stand per 1 januari 27.605 19.207 Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten 1.234 641 Rentekosten op de contante waarde van toegezegde pensioenrechten 988 1.143 Werknemersbijdrage 407 358 Herwaardering van de contante waarde van toegezegde pensioenrechten -1.420 14.644 Betaalde uitkeringen -324 -329 Waardeoverdrachten 294 Aan verstreken diensttijd toegerekende pensioenkosten - -8.059 Stand per 31 december 28.784 27.605

68


De mutatie van de fondsbeleggingen gedurende het jaar is als volgt:

2013 2012 Stand per 1 januari 30.537 25.326 Betaalde uitkeringen -324 -329 Werkgeversbijdrage 1.085 1.691 Werknemersbijdrage 407 358 Waardeoverdrachten 294 Rentebaten op fondsbeleggingen 1.120 1.558 Herwaardering fondsbeleggingen -984 1.933 Stand per 31 december 32.135 30.537

De mutatie van de afwaardering door toepassingen van een “Asset Ceiling” gedurende het jaar is als volgt:

2013 2012 Stand per 1 januari 2.932 6.119 Herwaardering “Asset Ceiling”: - Herwaardering door rente 106 367 - Herwaardering door overig 313 -3.554 Stand per 31 december 3.351 2.932

De kosten uit hoofde van toegezegde pensioenrechten bedragen:

2013

2012

Pensioenkosten Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten 1.234 641 Aan verstreken diensttijd toegerekende pensioenkosten - -8.059 Totaal pensioenkosten 1.234 -7.418 Netto rente Rentekosten op de contante waarde van toegezegde pensioenrechten 988 1.143 Rentebaten op fondsbeleggingen -1.120 -1.558 Rentekosten door toepassing “Asset Ceiling” 106 367 Netto rente op de netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten -26 -48 Totaal ten laste van de winsten verliesrekening 1.208 -7.466

69

FINANCIEEL JAARVERSLAG De herwaardering van de netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten bedragen:

2013 2012 Actuariële winsten en verliezen -1.420 -14.644 Rendement, voorzover meer dan de rentebaten op de fondsbeleggingen en rentelast op de “Asset Ceiling” 878 2.300 Wijziging door toepassing van de “Asset Ceiling” 419 3.187 Totaal als overige resultaten direct ten gunste / ten laste van het eigen vermogen gebracht -123

-9.157

De kosten ten laste van de winsten verliesrekening zijn opgenomen in de post operationele kosten onder personeelskosten. Specifiek wordt de post “Aan verstreken dienststijd toegerekende pensioenkosten” (‘curtailment’) in 2012 ad EUR 8,1 miljoen baten toegelicht. De kosten ten gunste / ten laste van de overige resultaten zijn direct in het eigen vermogen verwerkt.

De belangrijkste actuariële veronderstellingen zijn:

2013 2012 Disconteringsvoet 3,70% 3,60% Rentebaten op fondsbeleggingen 3,70% 3,60% Algemene salarisverhogingen 2,00% 2,00% Uitgestelde pensioenverhogingen 0,70% 0,85% Ten opzichte van eind vorig jaar is sprake van een stijging van de disconteringsvoet met 0,1%. Hierdoor daalde de contante waarde van de toegezegde pensioenrechten met EUR 645. De stijging volgt uit een stijging met 0,3% (EUR 2.065) door veranderde marktomstandigheden en daling met 0,2% (EUR 1.420) door gewijzigde brongegevens. In verband met de toepassing van de asset ceiling heeft de stijging geen gevolgen voor de netto verplichting uit hoofde van pensioenrechten. Sterftetafel Voor de berekeningen wordt gebruik gemaakt van de prognosetafel 2012-2062, gecorrigeerd met het verschil in overlevingskansen tussen de werkenden bij de onderneming en de totale bevolking.

Verdeling fondsbeleggingen

2013 2012 Aandelen 5.523 4.483 Obligaties 25.860 25.185 Liquiditeiten 379 875 Overige 373 -6 Totaal 32.135 30.537

70


2013

Totaal

Met notering

Zonder notering

Aandelen Obligaties Liquiditeiten Overige

5.523 25.860 379 373

2.777 25.586 -

2.746 274 379 373

Totaal

32.135

28.363

3.772

De fondsbeleggingen bevatten geen beleggingen die zijn uitgegeven door de maatschappij en bevatten geen activa die worden gebruikt door de maatschappij.

Werkelijk rendement op de fondsbeleggingen

2013 2012 2011 2010 2009

136

3.491

-902

-1.247

-798

Contante waarde van toegezegde pensioenrechten Contante waarde van toegezegde pensioenrechten Reële waarde activa Netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten (voor Asset Ceiling)

2013 2012 2011 2010 2009

28.784 -32.135

27.605 -30.537

19.207 -25.326

18.296 -20.187

16.922 -16.099

-3.351

-2.932

-6.119

-1.891

823

De risico’s die de maatschappij loopt in verband met de aangegane pensioenverplichtingen worden mede bepaald door de duratie van deze verplichtingen. De tabel hieronder laat zien hoe deze verplichtingen zijn verdeeld over actieve en niet actieve deelnemers. Contante waarde Duratie toegezegde pensioenrechten Actieve deelnemers 18.063 25,23 Niet actieve deelnemers met uitgestelde aanspraken 6.649 22,32 Niet actieve deelnemers met ingegane aanspraken 4.072 10,06 Totaal 28.784 22,28

De contante waarde van de toegezegde pensioenrechten is gevoelig voor een wijziging van de gebruikte uitgangspunten. De tabel hieronder laat, voor de uitgangspunten die deze waarde significant kunnen beïnvloeden, zien wat de gevolgen zijn van een wijziging van deze uitgangspunten. Alle andere factoren blijven telkens gelijk.

71

FINANCIEEL JAARVERSLAG Mutatie contante waarde toegezegde pensioenrechten Disconteringsvoet Plus Min Stijging salaris Plus Min Sterfte Leeftijdsterugstelling 1 jaar

Mutatie Service Cost

0,50% 0,50%

-2.950 3.426

-209 250

0,50% 0,50%

496 -464

73 -68

716

35

Het pensioenfonds houdt bij zijn beleggingsbeleid rekening met het risicoprofiel van de verplichtingen (er is sprake van Asset and Liability management door het pensioenfonds). In verband met de risicodeling met de deelnemers werkt dit risicoprofiel niet één op één door bij de maatschappij. De maatschappij heeft immers met het fonds een bijdrage afgesproken die gelijk is aan de kostendekkende premie en heeft daarmee zijn risico’s in belangrijke mate beperkt. Dit laat onverlet dat de maatschappij risico loopt in verband met afspraken in het kader van het collectief arbeidsvoorwaardenoverleg voor het verzekeringsbedrijf. De hierboven gegeven gevoeligheden dienen mede in dit perspectief, en in het perspectief dat bij het fonds sprake is van een lange termijn herstelplan, te worden beoordeeld. Voor 2014 wordt een werkgeversbijdrage ad EUR 1.093 verwacht (2013 EUR 943).

13. Latente belastingen

2013 2012

Latente vorderingen Saldo 1 januari 10.118 13.739 Mutatie via W&V rekening 3.462 -5.962 Mutatie via reserves -85 2.335 Overige -5 6 Saldo 31 december 13.490 10.118 Latente verplichtingen Saldo 1 januari -49.149 -33.339 Mutatie via W&V rekening 11.590 -18.533 Mutatie via reserves 37 215 Overige 5 2.508 Saldo 31 december -37.517 -49.149 Totaal latente belastingen -24.027 -39.031 De latente belastingen hebben overwegend een looptijd langer dan 1 jaar. Het kortlopende aandeel van de latente belastingen is derhalve niet nader gespecificeerd. De latente belastingen worden uit hoofde van IAS 12.74 gesaldeerd verantwoord. De post “Overige” ziet op de in de loop van het boekjaar aangepaste beginstand van de latentie. 72

FINANCIEEL JAARVERSLAG In onderstaande tabellen is het verloop van de latente belastingen over 2013 en 2012 zichtbaar.

2013

Latente vorderingen Geactiveerde acquisitiekosten Pensioenverplichtingen Latente verplichtingen Fiscale waarderingsverschillen van de beleggingen Fiscale waarderingsverschillen van de verzekeringsverplichtingen Overig Saldo 31 december Totaal latente belastingen

2012

Latente vorderingen Geactiveerde acquisitiekosten Pensioenverplichtingen Latente verplichtingen Fiscale waarderingsverschillen van de beleggingen Fiscale waarderingsverschillen van de verzekeringsverplichtingen Overig Saldo 31 december Totaal latente belastingen

Saldo Toevoegingen Realisatie Saldo 1 januari 31 december

7.275 3.458 2.843 - 10.118 3.458

- 10.773 -86 2.757 -86 13.490

-35.924

-

15.537

-20.387

-12.571 -654 -49.149

- - -

431 -4.335 11.633

-12.140 -4.989 -37.516

-39.031

3.458

11.546

-24.027

Saldo Toevoegingen Realisatie Saldo 1 januari 31 december

13.227 - -5.956 7.271 554 2.289 - 2.843 13.781 2.289 -5.956 10.114

-17.467

-18.457

-

-35.924

-14.977 -895 -33.339

- - -18.457

2.406 245 2.651

-12.571 -650 -49.145

-19.558

-16.168

-3.305

-39.031

73


14. Handels- en overige crediteuren

2013

2012

Intermediairs 1.170 2.429 Loonheffing en sociale lasten 4.201 3.353 Handelscrediteuren 1.650 1.098 Te betalen beleggingen 491 268 Polishouders 25.639 23.561 Te betalen personeelskosten 1.467 1.246 Te betalen rechten bonusaandelen personeel 1.617 1.276 Te betalen overige kosten 3.595 2.019 Premiedepot 423 533 Nog niet toegerekende premies 8.361 10.341 Te betalen claims 3.536 2.997 Te betalen aan herverzekeraars 2.615 1.039 Totaal handels- en overige crediteuren 54.765 50.160

Alle verplichtingen zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs en zijn binnen 1 jaar opeisbaar. De reële waarde van de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde. Ten aanzien van de te betalen rechten bonusaandelen personeel heeft EUR 189.000 betrekking op rechten welke per balansdatum onvoorwaardelijk zijn (geworden).

15. Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen Uit hoofde van terrorismeverzekering heeft Legal & General Nederland voor 2013 een obligo percentage van 1,087% in een Aggregate Reinsurance agreement. De omvang van de aansprakelijkheid in de rol van herverzekeraar beloopt EUR 1,4 miljoen, zijnde haar obligopercentage in een totaal van 33,3% van EUR 400 miljoen. Legal & General Nederland staat aan het hoofd van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting met Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. en Legal & General Nederland Beleggingen B.V. Zij is hoofdelijk aansprakelijk voor belastingverplichtingen van onderliggende entiteiten. Stichting Beleggersgiro en Stichting Bewaarder Legal & General Nederland hebben het juridische eigendom over de door haar in opdracht van rekeninghouders aangekochte beleggingen. Ultimo 2013 bedraagt de marktwaarde van het ten behoeve van beleggers geïnvesteerde vermogen EUR 36,1 miljoen. Legal & General Nederland kan niet rechtstreeks dan wel via een van beide stichtingen of Legal & General Nederland Beleggingen B.V. als beheerder enige invloed uitoefenen op de voor rekening en risico van rekeninghouders te behalen resultaten uit de beleggingen. De beleggingen zijn derhalve niet in de geconsolideerde balans per 31 december 2013 opgenomen.

74


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING 16. Verdiende premies eigen rekening

2013 2012 Koopsommen 125.704 101.300 Premiebetalende posten 110.252 110.138 Uitgaande herverzekeringspremies -13.777 -13.112 Netto premie-inkomsten 222.179 198.326

17. Overige opbrengsten

2013 2012 Opbrengsten bancair 272 175 Overige opbrengsten 272 175

Dit betreft de door Legal & General Nederland Beleggingen B.V. gegenereerde opbrengsten uit hoofde van haar bancaire activiteiten.

18. Opbrengsten uit beleggingen

2013 2012 Tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening - Dividenden 12.896 12.341 - Rente-inkomsten (incl. derivaten) 42.269 50.539 Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Rente-inkomsten 1.285 1.290 Liquide middelen - Rente-inkomsten 72 92 Ontvangen commissies 2.184 2.146 Overige -32 -97 Totaal directe opbrengsten uit beleggingen 58.674 66.311

Onder “Rente-inkomsten” (incl. derivaten) is in 2013 EUR 20.919.222 verschuldigde rente verantwoord. De post “Overige” omvat onder andere niet aan de andere categorieën toe te rekenen rente.

75


19. Uitkeringen en voorzieningen

2013 2012 Verzekeringscontracten tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden - Expiraties, afkopen en claims 85.713 92.548 - Waarvan herverzekerd -4.789 -4.829 Voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt - Expiraties, afkopen en claims 194.513 181.766 - Waarvan herverzekerd -475 -602 Netto uitkeringen aan polishouders 274.962 268.883

20. Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten

2013 2012 Amortisatie overlopende acquisitiekosten 14.099 15.127 Uitgestelde acquisitiekosten -14.461 -21.352 Netto effect activering acquisitiekosten -362 -6.225 Provisies 9.933 14.755 Allocatie uit operationele kosten 9.162 12.836 Totaal acquisitiekosten voor verzekeringscontracten 18.733 21.366

21. Operationele kosten

2013 2012 Afschrijvingen 544 636 Personeelskosten 15.773 7.373 Verkoop- & marketingkosten 1.691 1.627 Medische kosten 1.011 1.965 Advieskosten 3.938 4.586 Overige kosten 5.050 4.678 Bruto operationele kosten 28.007 20.865 Allocatie naar acquisitiekosten -9.162 -12.836 Totaal operationele kosten 18.845 8.029

Vermelding van het honorarium van de onafhankelijke accountant ex artikel 382a BW2 is achterwege gebleven daar deze is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Legal & General Group Plc.

76

FINANCIEEL JAARVERSLAG Personeelskosten

2013 2012 Salarissen 11.416 11.645 Sociale lasten 1.472 1.542 Pensioenkosten 1.640 -7.291 Beloning in aandelen 344 246 Overige personeelskosten 901 1.231 Totaal personeelskosten 15.773 7.373

De wijziging in de regel “Pensioenkosten” ten opzichte van voorgaande jaren zijn veroorzaakt door aanpassingen in IAS19. Zie voor nadere toelichting hierop paragraaf 12 “Pensioenverplichtingen”. In de post “Pensioenkosten” 2012 is een eenmalige bate van EUR 8,1 miljoen opgenomen in verband met wijziging van de pensioenregeling. Per 1 januari 2012 is de tot voor die tijd onvoorwaardelijke indexatieregeling gewijzigd in een voorwaardelijke. Het effect van deze wijziging van de pensioenregeling (verlaging van de indexatie ambitie) is uit hoofde van IAS 19.103(a) ineens ten gunste van het resultaat over boekjaar 2012 verantwoord. Het aantal bij de onderneming werkzame medewerkers (in fte) per einde boekjaar bedroeg:

2013 2012 Vaste medewerkers 177 179 Tijdelijke medewerkers 10 15 Totaal 187 194

Share Bonus Plan (SBP) / Personeel Aandelen Plan (PAP) De beloningscommissie van Legal & General Group Plc kent onder het Share Bonus Plan van de Group aan de daarvoor in aanmerking komende werknemers (de zogenaamde ‘Identified Staff’) voorwaardelijke en onvoorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group Plc toe. Deze rechten worden voldaan door inkoop van eigen aandelen door Legal & General Group Plc waarvan de kosten vervolgens periodiek aan Legal & General Nederland op factuur worden doorbelast. Dit arrangement is in termen van IFRS 2 voor Legal & General Nederland derhalve een “cash settled” share-based payment. Vanaf de over boekjaar 2011 toegekende rechten is 60% onvoorwaardelijk. De overige 40% voorwaardelijke rechten worden evenredig over een periode van 3 jaar toegekend. Na afloop van deze 3 jaar wordt beoordeeld of de voorwaardelijke rechten in onvoorwaardelijk worden omgezet of dat neerwaartse bijstelling nodig is. Op toegekende aandelen zit bovendien 1 jaar retentie. Op tot over boekjaar 2010 toegekende rechten rusten dezelfde voorwaarden als ten aanzien van PAP. Voor de overige medewerkers is het Personeel Aandelen Plan (PAP) van toepassing, van waaruit een voorwaardelijk recht op aandelen wordt toegekend. Hiertoe worden op toekenningsdatum aandelen Legal & General Group Plc door de maatschappij ingekocht en afgerekend. Dit arrangement is in termen van IFRS 2 eveneens een “cash settled” share-based payment. De voorwaardelijke toekenningen worden 3 jaar na datum onvoorwaardelijk. De aandelen zijn stemgerechtigd, en geven recht op dividend. Bij uitdiensttreding binnen 3 jaar vervalt het recht op de voorwaardelijke aandelen.

77


De reële waarde van de toegekende rechten is gelijk aan de beurswaarde van de aandelen op toekenningsdatum. Legal & General Group Plc brengt deze aankoopwaarde van de onder het SBP toegekende aandelen bij Legal & General Nederland in termijnen in rekening. Voor de onder het PAP toegekende aandelen rekent Legal & General Nederland de eigen aanschaf direct af. In 2013 zijn 107.682 SBP aandelen en 46.236 PAP aandelen over boekjaar 2012 toegekend, tegenover respectievelijk 136.621 en 45.064 in 2012. De maatschappij heeft in totaliteit EUR 301.521 (2012: EUR 266.200) voor beloningen in aandelen ten laste van het resultaat geboekt. De volgende tabel toont een samenvatting van de per ultimo boekjaar uitstaande voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group Plc:

PAP

SBP

2013 2012 2013 2012

Uitstaand op 1 januari 267.802 269.300 148.885 143.081 Toegekend 107.682 136.621 46.236 45.064 Vervallen/uitgekeerd - -48.807 -35.031 -26.549 Onvoorwaardelijk geworden -57.202 -89.312 -13.543 -12.711 Uitstaand op 31 december 318.282 267.802 146.547 148.885 Reële waarde per toekenning Reële waarde ultimo jaar

EUR 1,98 EUR 2,67

EUR 1,43 EUR 1,78

EUR 1,91 EUR 2,67

EUR 1,62 EUR 1,78

Bezoldiging bestuurders en key management Legal & General maakt gebruik van de vrijstelling ex artikel 383 lid 1 laatste zin van Titel 9 BW2 en heeft derhalve geen bezoldiging bestuur in haar jaarrekening vermeld. De commissarissen hebben over boekjaar 2013 circa EUR 101.639 (2012: EUR 54.000) bezoldiging ontvangen.

De in het boekjaar ten laste van de onderneming gekomen bedragen ter bezoldiging van key management zijn:

2013 2012 Salarissen 1.667 1.611 Sociale lasten 58 56 Pensioenkosten 243 251 Beloning in aandelen 352 291 Totaal bezoldiging key management 2.320 2.209 De pensioenkosten als onderdeel van de bezoldiging key management zijn aangepast uit hoofde van de wijzigingen in IAS 19.

78


22. Belasting op resultaat De belasting over het resultaat wordt berekend naar het voor het betreffende boekjaar geldende nominale tarief, rekening houdend met fiscale faciliteiten.

2013 2012 Acute vennootschapsbelasting 22.085 -1.083 Latente vennootschapsbelasting -15.052 24.495 Totaal belastingen 7.033 23.412 Tarief acute vennootschapsbelasting 25,00% 25,00% Tarief latente vennootschapsbelasting 25,00% 25,00% De effectieve belastingdruk bedraagt circa 25,3% (2012:25,2%) en wijkt als gevolg van de volgende posten af van de nominale druk ad 25,0%:

2013 2012 Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen 28.130 92.935 Belasting berekend op basis van het geldende tarief voor vennootschapsbelasting (25,0%) 7.033 23.234 Aanpassingen als gevolg van: • Wijziging tarief - • Afwaardering belastingvordering voorgaande jaren 73 161 • Herrekening egalisatiereserve voorgaande jaren - • Aanpassing in verband met IAS 19 Revised - 12 • Overig - 5 Belastingen op resultaat 7.106 23.412

79


ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER (NA WINSTBESTEMMING) (in duizenden Euro’s)

Activa


Beleggingen Vastgoedbeleggingen 2 1.200 1.275 Deelnemingen 23 5.104 5.247 Overige financiële beleggingen 4 - Aandelen - - Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 23.256 22.275 - Tegen reële waarde met verwerking in V&W 1.440.852 1.502.540 - Andere financiële beleggingen 24 - - Derivaten 5 31.048 36.376 Beleggingen voor rekening en risico polishouder

25

690.644

665.043

Vorderingen Leningen en vorderingen 26 37.489 42.460 Vorderingen op herverzekeraars 6 1.590 1.590 Vennootschapsbelasting 7 - 10.187 Overige activa Materiële vaste activa (ex gebouwen en terreinen) 1 839 1.085 Liquide middelen 27 30.945 18.820 Overlopende activa Geactiveerde acquisitiekosten 3 27.485 27.120 Totaal activa 2.290.452 2.334.018


80


Passiva


Eigen vermogen en verplichtingen Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal 9 19.059 19.059 Herwaarderingsreserve 10 - Reserve deelnemingen 10 538 649 Overige reserves 166.244 161.128 Totaal Eigen Vermogen 185.841 180.836 Technische voorzieningen 28 Verzekeringscontracten risico maatschappij a. Bruto 1.485.067 1.346.136 b. Herverzekeringsdeel -2.171 -2.413 1.482.896 1.343.723 Verzekeringscontracten risico polishouder a. Bruto 497.476 665.129 b. Herverzekeringsdeel -754 -547 496.722 664.582 Beleggingscontracten 309 353 Overige voorzieningen Netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten 12 - Latente belastingen 13 24.027 39.031 Schulden Handels- en overige crediteuren 29 53.321 49.604 Derivaten 5 34.143 55.889 Vennootschapsbelasting 7 13.193 Totale verplichtingen 2.104.695 2.153.182 Totaal eigen vermogen en verplichtingen 2.290.452 2.334.018


81


ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING (in duizenden Euro’s)


Bedrijfsresultaat na belastingen Resultaat deelnemingen na belastingen 23

22.245 -1.221

69.986 -414

Totaal resultaat na belastingen

21.024

69.572


82


MUTATIES IN HET EIGEN VERMOGEN (in duizenden Euro’s)

Toelichting

Gestort en Herwaar- Overige opgevraagd derings- reserves kapitaal reserves*

Totaal

2013 Balanswaarde 1 januari 19.059 649 161.128 180.836 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting 10 - -111 - -111 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 10 - - - Actuariële winsten en verliezen op pensioenverplichtingen na belasting/ - - 94 94 herwaardering Overig - - -2 -2 Overig resultaat 23 - -111 92 -19 Resultaat boekjaar - - 21.024 21.024 Totaal resultaat Dividend Balanswaarde 31 december

12

- - 19.059

-111 - 538

21.116 21.005 -16.000 -16.000 166.244 185.841

2012 Balanswaarde 1 januari 2012 19.059 1.192 113.721 133.972 Herziening n.a.v. aanpassing IAS 19R Balanswaarde 1 januari 2012 (herzien) 19.059 1.192 113.721 133.972 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting 10 - -532 - -532 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 10 - -11 - -11 Actuariële winsten en verliezen op pensioenverplichtingen na belasting/ herwaardering netto verplichting u.h.v. toegezegde pensioenrechten - - -6.869 -6.869 Overig - - -296 -296 Overig resultaat 23 - -543 -7.165 -7.708 Resultaat boekjaar 69.572 69.572 Totaal resultaat 12 - -543 Dividend Balanswaarde 31 december 19.059 649

62.407 61.864 -15.000 -15.000 161.128 180.836

* Dit betreft de geconsolideerde herwaarderingsreserve welke in de enkelvoudige balans zoals opgenomen op pagina 80/81 gesplitst is verantwoord onder herwaarderingsreserve en reserve deelnemingen. Zie paragraaf 10 voor verdere toelichting over deze splitsing. De toelichtingen op pagina’s 84 t/m 89 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

83


TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE JAARREKENING (in duizenden Euro’s)

Algemeen De enkelvoudige jaarrekening van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 BW2. Aangezien de winsten verliesrekening over 2013 van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. is verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening, is volstaan met weergave van de beknopte enkelvoudige winsten verliesrekening in overeenstemming met artikel 2:402 BW. Er is gebruik gemaakt van de mogelijkheid om zoals beschreven in artikel 2:362 BW in de enkelvoudige jaarrekening dezelfde grondslagen toe te passen als in de geconsolideerde jaarrekening. Derhalve komen de grondslagen in de enkelvoudige jaarrekening overeen met de grondslagen in de geconsolideerde jaarrekening zoals die vermeld zijn vanaf pagina 33. Voor een toelichting op de wijzigingen uit hoofde van IAS19R wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans. Voor de toelichtingen op posten van de enkelvoudige balans en winsten verliesrekening wordt derhalve zoveel mogelijk verwezen naar de toelichtingen op de geconsolideerde jaarrekening.

Deelnemingen Deelnemingen worden gewaardeerd op de netto vermogenswaarde volgens de grondslagen van waardering van activa en verplichtingen van toepassing in de geconsolideerde jaarrekening. Voor niet uitkeerbare resultaten en/of rechtstreekse vermogensvermeerderingen en -verminderingen wordt een wettelijke reserve deelnemingen gevormd. Het resultaat deelnemingen betreft het aan de maatschappij toe te rekenen resultaat. Andere financiële beleggingen Onder de andere financiële beleggingen worden de bonusaandelen in Legal & General Group Plc. verantwoord die de werknemers van Legal & General Nederland uit hoofde van het Personeel Aandelen Plan (PAP) (on)voorwaardelijk toegekend hebben gekregen. Voor deze beleggingen gelden dezelfde grondslagen als in de geconsolideerde jaarrekening toegelicht onder financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via de winsten verliesrekening. Beleggingen voor rekening en risico polishouder De beleggingen voor rekening en risico polishouders hebben betrekking op namens de polishouders door Legal & General Nederland aangehouden aandelen en belangen in beleggingsfondsen. Voor deze beleggingen gelden dezelfde grondslagen als in de geconsolideerde jaarrekening toegelicht onder financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via de winsten verliesrekening. Leningen en vorderingen Hieronder worden opgenomen niet-afgeleide financiële activa met vaste of bepaalbare betalingen, die niet op een actieve markt zijn genoteerd. Leningen en vorderingen worden overeenkomstig toegelicht onder de grondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening bij eerste waardering tegen reële waarde annex kostprijs opgenomen en bij vervolgwaarderingen tegen (geamortiseerde) kostprijs. Op eventueel oninbaar geachte leningen en vorderingen vindt een bijzondere waardevermindering plaats tegen de grondslagen als in de geconsolideerde jaarrekening.

84


Liquide middelen Onder liquide middelen zijn begrepen rekening-courantsaldi alsmede korte termijn deposito’s aangehouden bij diverse bankinstellingen. Technische voorzieningen De technische voorzieningen worden gewaardeerd op voor de bedrijfstak aanvaardbare grondslagen. De bepaling van de technische voorzieningen voor levensverzekering en van die voor periodiek te betalen uitkeringen geschiedt door de maatschappij. Voor de bepaling van de toereikendheid van de technische voorzieningen wordt door de maatschappij jaarlijks een onderzoek uitgevoerd. De certificerend actuaris gaat na of deze toets op adequate wijze is uitgevoerd. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen, voor zover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, is in principe gebaseerd op de actuariële en economische grondslagen die van toepassing waren op het moment van afsluiten van de polis. Hierdoor heeft een verandering in marktrente in principe geen invloed op de hoogte van deze voorzieningen, tenzij de uitkomsten van de toereikendheidstoets een wijziging van de grondslagen noodzakelijk zou maken. Uitzondering hierop vormt de voorziening Direct Ingaande Lijfrenten (DIL), die wel afhankelijk is van de marktrente. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen eigen risico wordt voor zover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, bepaald volgens de netto methode op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. Ingeval van mogelijke winstdeling is de voorziening gelijk aan het maximum van depotwaarde of de netto voorziening op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen waarbij polishouders het risico dragen is bij inleg in de externe beleggingsfondsen gelijk aan de marktwaarde van de beleggingsfondsen waarin de polishouder belegt. Naast de externe beleggingsfondsen biedt de maatschappij enkele interne beleggingsfondsen aan, waarbij het rendement voor de polishouder gebaseerd is op een externe index. De maatschappij kent geen discretionaire winstdelingssystematiek.

23. Deelnemingen De 100% deelnemingen in Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V., Legal & General Nederland Beleggingen B.V. en Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland zijn tegen netto vermogenswaarde gewaardeerd. Eind 2012 is Legal & General Nederland Vastgoed Maatschappij B.V. juridisch gefuseerd met Legal & General Exploitatiemaatschappij B.V.. De bezittingen en schulden van Legal & General Nederland Vastgoedmaatschappij B.V. zijn hierbij tegen boekwaarde in Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. ingebracht. Daarnaast is ultimo 2012 Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland opgericht teneinde de aan het personeel toegekende bonusaandelen Legal & General Group Plc. toegekende bonusaandelen te beheren. De stichting heeft geen kapitaal.

85

FINANCIEEL JAARVERSLAG Het verloop van de post “Deelnemingen” gedurende het boekjaar is verder als volgt geweest:

2013 2012 Balanswaarde 1 januari 5.247 5.447 Resultaat deelnemingen na belasting -1.222 -414 Kapitaalstortingen Legal & General Nederland Beleggingen B.V. 1.250 1.000 Herwaardering materiële vaste activa -148 -708 Overig -23 -78 Balanswaarde 31 december 5.104 5.247 De post “Overig” in 2012 betreft een neerwaartse aanpassing op het vermogen van Legal & General Nederland Beleggingen B.V. als gevolg van het afboeken van een belastingpositie over voorgaande jaren. Het resultaat boekjaar kan per deelneming als volgt worden gespecificeerd:

2013 2012 Legal & General Nederland Beleggingen B.V. -1.384 -605 Legal & General Nederland Exploitatiemaatschappij B.V. 162 191 Legal & General Nederland Vastgoedmaatschappij B.V. - Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland - Totaal resultaat deelnemingen -1.222 -414

24. Andere financiële beleggingen Tot en met eind 2012 werden de aan werknemers (on)voorwaardelijk toegekende bonusaandelen in Legal & General Group Plc direct door Legal & General Nederland gehouden. Per 28 december 2012 is de onafhankelijke Stichting Personeelsaandelenplan Legal & General Nederland opgericht met de taak de bonusaandelen te beheren. De aandelen zijn per dezelfde datum door Legal & General Nederland aan de stichting overgedragen en worden derhalve niet langer in de balans van Legal & General Nederland verantwoord.

25. Beleggingen voor rekening en risico polishouder De beleggingen voor rekening en risico polishouder maken in de geconsolideerde jaarrekening onderdeel uit van de aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening.

86


26. Leningen en vorderingen

2013 2012 - Te ontvangen rente 25.465 31.310 - Vorderingen op verzekeringnemers 3.085 3.475 - Vorderingen op intermediairs 253 273 - Voorziening voor oninbaarheid vorderingen op intermediairs -103 -118 - Te ontvangen uit verkoop van beleggingen 4.114 2.400 - Overig 4.675 5.120 Totaal leningen en vorderingen 37.489 42.460

Voor de leningen en vorderingen zijn er, met uitzondering van de vorderingen op intermediairs, evenmin bijzondere waardeverminderingen en/of voorzieningen van toepassing. Het verloopoverzicht van de voorziening voor oninbaarheid op vorderingen van intermediairs:

2013 2012 Boekwaarde begin boekjaar 118 125 Dotatie 103 118 Afboekingen -118 -125 Boekwaarde eind boekjaar 103 118

27. Liquide middelen

2013 2012 Rekening-courantsaldi banken 30.945 18.820

Totaal liquide middelen

30.945

18.820

De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Legal & General Nederland.

87


28. Technische voorzieningen De technische voorzieningen zijn als volgt te herleiden ten opzichte van de geconsolideerde jaarrekening:

2013 2012

Bruto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 4.196 4.156 - nog te betalen claims 83 185 - vaste en gegarandeerde voorwaarden 493.194 498.604 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.485.070 1.508.320 Totaal bruto verzekeringsverplichtingen 1.982.543 2.011.265 Vorderingen op herverzekeraars Herverzekeringsdeel arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 2.563 2.518 Herverzekeringsdeel vaste en gegarandeerde voorwaarden 362 442 Totaal vorderingen op herverzekeraars 2.925 2.960 Netto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 1.633 1.638 - nog te betalen claims 83 185 - vaste en gegarandeerde voorwaarden 492.832 498.162 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.485.070 1.508.320 Totaal netto verzekeringsverplichtingen 1.979.618 2.008.305

88


29. Handels- en overige crediteuren

2013 2012 Intermediairs 1.103 2.429 Loonheffing en sociale lasten 4.201 3.236 Handelscrediteuren 1.650 1.098 Te betalen beleggingen 247 219 Polishouders 25.639 23.561 Te betalen personeelskosten 3.632 2.639 Te betalen overige kosten 2.299 1.639 Premiedepot 423 533 Nog niet toegerekende premies 7.976 9.971 Te betalen claims 3.536 2.997 Te betalen aan herverzekeraars 2.615 1.039 Overige - 243 Totaal handels- en overige crediteuren 53.321 49.604

Alle verplichtingen zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs en zijn binnen 1 jaar opeisbaar. De reële waarde van de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde.

30. Verbonden partijen Alle transacties met verbonden partijen geschieden op arm’s length basis. De belangrijkste transacties worden onderstaand toegelicht. Over 2013 is Legal & General Nederland Levensverzekeringenmaatschappij N.V. EUR 1,8 miljoen fee voor door Legal & General Investment Management (LGIM) geleverde beleggingsdiensten verschuldigd. In 2013 heeft Legal & General Nederland Levensverzekeringenmaatschappij N.V. EUR 1,25 miljoen aanvullend kapitaal aan Legal & General Nederland Beleggingen B.V. verstrekt. Legal & General Nederland Beleggingen B.V. maakt voor uitoefening van haar bedrijf gebruik van het ondersteunend apparaat van Legal & General Nederland Levensverzekeringenmaatschappij N.V. Hiervoor worden kosten doorberekend (2013: EUR 1,7 miljoen). Deze kosten worden zonder opslag doorbelast. Informatie over de bezoldiging van sleutelfunctionarissen, Raad van Commissarissen en het Audit Committee wordt verstrekt in paragraaf 21. Informatie over de aan de aandeelhouder uitgekeerd dividend wordt verstrekt in het op pagina 90 opgenomen Besluit over de winstverdeling.

89

OVERIGE GEGEVENS

Statutaire bepalingen over de winstverdeling In artikel 31 wordt over de winstverdeling het volgende bepaald: 1. De winst staat ter beschikking van de algemene vergadering. 2. Winstuitkeringen kunnen slechts plaats hebben tot ten hoogste het bedrag van de uitkeerbare reserves. 3. Uitkering van de winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. In artikel 1 sub c worden de uitkeerbare reserves als volgt gedefinieerd: “Uitkeerbare reserves zijn dat deel van het eigen vermogen, dat het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden, te boven gaat.” Besluit over de winstverdeling Vooruitlopend op de beslissing van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt de directie voor om een dividend uit te keren van € 51 miljoen onder aftrek van een in december 2013 reeds betaalde interim dividend van € 16 miljoen. Het bedrag aan dividend dat de winst overstijgt wordt aan de reserves onttrokken. Op 6 december 2013 heeft de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders de uitbetaling van het interim dividend goedgekeurd. De betaalbaarstelling in 2014 van het restant vindt plaats na het verkrijgen van een verklaring van geen bezwaar door DNB ingevolge de TSC. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is op de volgende pagina’s opgenomen.

90

OVERIGE GEGEVENS

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: d e algemene vergadering van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V.

Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2013 van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. te Hilversum gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2013, de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten, mutatieoverzicht eigen vermogen en kasstroomoverzicht over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per 31 december 2013 en de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

91

OVERIGE GEGEVENS

Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. per 31 december 2013 en van het resultaat en de kasstromen over 2013 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW.

Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amsterdam, 27 maart 2014 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door A.H. Zoon RA

92

BIJLAGE

GOVERNANCE PRINCIPLES INLEIDING In december 2010 publiceerde het Nederlandse Verbond van Verzekeraars de Governance Principes, hierna de Code Verzekeraars. Hierin worden voor Nederlandse Verzekeringsmaatschappijen de principes uiteengezet met betrekking tot corporate governance, risicobeheer, audit en beloningsbeleid. De Code Verzekeraars is opgesteld door het Verbond van Verzekeraars naast de in 2002 opgestelde Gedragscode Verzekeraars en is per 1 juli 2013 gewijzigd vastgesteld. De Code Verzekeraars treedt in werking op 1 juli 2013 en vervangt per die datum de Governance Principes van 1 januari 2011. De Code Verzekeraars is ten opzichte van de versie van 1 januari 2011 uitgebreid met principes 1.2 (Verantwoording Code) en principe 7 (Naleving weten regelgeving). De Code Verzekeraars is een vorm van zelfregulering op basis van het principe ‘pas toe of leg uit’ en is mede bedoeld als bijdrage aan het herstel van het vertrouwen in de financiële sector als geheel. De Code Verzekeraars is van toepassing op alle activiteiten die worden ondernomen door verzekeringsmaatschappijen die in het bezit zijn van een vergunning verleend op grond van de Wet op het financieel toezicht (Wft). In deze publicatie doet Legal & General Nederland verslag over de wijze waarop zij de principes uit de Code Verzekeraars heeft toegepast. Legal & General Nederland staat volledig achter de principes van de Code Verzekeraarsen ziet de Code als een belangrijke stap voor de verzekeringssector om het vertrouwen in de sector te herstellen, stabiliteit te waarborgen en de belangen van betrokken partijen te beschermen. Herstel van vertrouwen vraagt om een duurzame benadering en voortdurende aandacht. Legal & General Nederland heeft in 2011 belangrijke stappen gezet om de principes van de Code Verzekeraars na te leven. Legal & General Nederland heeft bij de toepassing van de principes van de Code Verzekeraars rekening gehouden met de gehele omgeving waarin zij als verzekeraar opereert. Legal & General Nederland erkent dat de naleving van deze principes een continu proces is en zal er ook in de toekomst alles aan doen om niet alleen naar de letter maar ook naar de geest van de Code Verzekeraars te handelen, rekening houdend met de steeds veranderende behoeften van haar stakeholders.

1. NALEVING CODE EN TRANSPARANTE VERANTWOORDING 1.1 TOEPASSING CODE Toepassing Principes Tekst Code Verzekeraars De verzekeraar past de principes van de Code in beginsel toe. Het toepassen van de principes is mede afhankelijk van de activiteiten en overige specifieke kenmerken van de verzekeraar en de groep waarvan hij eventueel deel uitmaakt. Verzekeraars waarop de Code van toepassing is, verschillen op veel gebieden. Zo verschillen zij in aard en omvang, opereren zij in verschillende (deel)markten, kunnen zij nationaal of internationaal georiënteerd zijn en kennen zij verschillende corporate governance structuren. Waar deze verschillen dat rechtvaardigen, zal sprake kunnen zijn van een proportionele toepassing van de principes van de Code. Afwijkingen, mits gemotiveerd, kunnen derhalve gerechtvaardigd zijn. 1.2 VERANTWOORDING CODE Motivatie jaarverslag Tekst Code Verzekeraars De verzekeraar vermeldt gemotiveerd in zijn (groeps)jaarverslag en op zijn (groeps)website per bepaling uit de Code op welke wijze hij de betreffende bepaling toepast. Indien de verzekeraar niet (volledig) voldoet aan de bepaling legt hij uit waarom. De verantwoordingstekst in het jaarverslag en op de website moeten eenvoudig vindbaar zijn. 2. RAAD VAN COMMISSARISSEN 2.1 SAMENSTELLING EN DESKUNDIGHEID Samenstelling Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 2.1.1 De Raad van Commissarissen is zodanig samengesteld, dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Complementariteit, collegiaal bestuur, onafhankelijkheid en diversiteit zijn een voorwaarde voor een goede taakvervulling door de Raad van Commissarissen.

Aantal leden van de Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 2.1.2 De Raad van Commissarissen beschikt over een voldoende aantal leden om zijn functie, ook in de commissies van de Raad, goed te kunnen uitoefenen. Het geschikte aantal leden is mede afhankelijk van de aard, omvang en complexiteit van de verzekeraar.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General past dit principe toe.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General past dit principe toe.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De Raad van Commissarissen is zodanig samengesteld dat het zijn taken naar behoren kan vervullen. De samenstelling en deskundigheid van zowel de Raad van Commissarissen als de Directie stemmen overeen met de Code. De Raad van Commissarissen telt op dit moment drie leden. De diversiteit komt op dit moment tot uiting in nationaliteit, leeftijd en professionele achtergrond. De Raad van Commissarissen treedt als collectief op. Alle leden van de Raad van Commissarissen voldoen aan de onafhankelijkscriteria zoals geformuleerd in de Nederlandse Corporate Governance Code. Elk jaar voert de Raad van Commissarissen een zelfevealuatie uit, waarbij onder andere de samenstelling van de Raad aan de orde komt.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland telt vier leden. Gegeven de huidige omvang van de maatschappij is dit voldoende om zijn functie goed te kunnen uitoefenen.

Belangenafweging door Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 2.1.3 De leden van de Raad van Commissarissen beschikken over gedegen kennis van de maatschappelijke functies van de verzekeraar en van de belangen van alle bij de verzekeraar betrokken partijen. De Raad van Commissarissen maakt een evenwichtige afweging van de belangen van de bij de verzekeraar betrokkenen zoals zijn klanten, aandeelhouders en medewerkers. Profiel leden Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 2.1.4 Ieder lid van de Raad van Commissarissen is in staat om de hoofdlijnen van het totale beleid van de verzekeraar te beoordelen en zich een afgewogen en zelfstandig oordeel te vormen over de basisrisico’s die daarbij worden gelopen. Voorts beschikt ieder lid van de Raad van Commissarissen over specifieke deskundigheid die noodzakelijk is voor de vervulling van zijn rol binnen de Raad van Commissarissen. Daartoe wordt, zodra een vacature in de Raad van Commissarissen ontstaat, een individuele profielschets voor het nieuwe lid van de Raad van Commissarissen opgesteld die past binnen de profielschets die voor de gehele Raad is opgesteld.

Individuele profielschets Tekst Code Verzekeraars 2.1.5 Bij de vervulling van de vacature van voorzitter van de Raad van Commissarissen wordt in de op te stellen individuele profielschets aandacht besteed aan de door de verzekeraar gewenste deskundigheid en ervaring met de financiële sector en bekendheid met de sociaal-economische en politieke cultuur en de maatschappelijke omgeving van de belangrijkste markten waarin de verzekeraar opereert. Beschikbaarheid en bereikbaarheid Tekst Code Verzekeraars 2.1.6 Ieder lid van de Raad van Commissarissen, de voorzitter in het bijzonder, is voldoende beschikbaar en bereikbaar om zijn taak binnen de Raad van Commissarissen en de commissies van de Raad waarin hij zitting heeft naar behoren te vervullen.

Vergoeding Tekst Code Verzekeraars 2.1.7 Ieder lid van de Raad van Commissarissen ontvangt een passende vergoeding in relatie tot het tijdsbeslag van de werkzaamheden. Deze vergoeding is niet afhankelijk van de resultaten van de verzekeraar.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland en in de profielschets van de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen houdt bij de uitvoering van zijn taken rekening met de maatschappelijke functie van de maatschappij en met alle belanghebbenden.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland en in de profielschets van de Raad van Commissarissen. Directie en management van Legal & General Nederland zijn zich ervan bewust dat het managen van risico’s een belangrijk onderdeel is van hun activiteiten. Daarbij wordt naast de economische belangen ook de reputatie van de maatschappij betrokken. Voor dit doel heeft Legal & General Nederland een Risk & Compliance Commissie ingesteld. Vanuit iedere overlegstructuur binnen de onderneming worden de geïdentificeerde risico’s aan deze commissie, gekwalificeerd en gekwantificeerd, voorgelegd. De commissie beoordeelt deze risico’s en bewaakt de genomen maatregelen. Dit hele proces wordt ondersteund met een risicomatrix die alle categorieën risico’s, zoals financiële risico’s, operationele risico’s, reputatierisico’s en compliance risico’s weegt. De Raad van Commissarissen heeft daarnaast in oktober 2011 een Risk Commissie ingesteld. Doel van de Commissie is het monitoren en, waar nodig, bijstellen van het complete risicobeleid van de verzekeraar. Op de agenda staan onder andere de bespreking van de belangrijkste risico’s, de risicobereidheid van de maatschappij en het risicobeleid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. Bij het aftreden van de huidige voorzitter zal de Raad van Commissarissen een individuele profielschets opstellen voor deze vacature.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De commissarissen zijn voldoende beschikbaar en bereikbaar om hun taak te vervullen. Er is inzicht in het aantal nevenfuncties en uit de presentielijsten blijkt de goede beschikbaarheid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De vergoeding van de commissarissen is in overeenstemming met het tijdsbeslag.

Rol voorzitter Tekst Code Verzekeraars 2.1.8 De voorzitter van de Raad van Commissarissen ziet toe op de aanwezigheid van een programma van permanente educatie voor de leden van de Raad van Commissarissen, dat tot doel heeft de deskundigheid van de Commissarissen op peil te houden en waar nodig te verbreden. De educatie heeft in ieder geval betrekking op relevante ontwikkelingen binnen de verzekeraar en de financiële sector, op corporate governance in het algemeen en die van de financiële sector in het bijzonder, op de zorgplicht jegens de klant, integriteit, het risicomanagement, financiële verslaggeving en audit. Ieder lid van de Raad van Commissarissen neemt deel aan het programma en voldoet aan de eisen van permanente educatie.

Beoordeling effectiviteit Tekst Code Verzekeraars 2.1.9 De beoordeling van de effectiviteit van de in principe 2.1.8 bedoelde permanente educatie maakt deel uit van de jaarlijkse evaluatie van de Raad van Commissarissen.

Evaluatie (B258 door derden) Tekst Code Verzekeraars 2.1.10 Naast de jaarlijkse evaluatie van het eigen functioneren van de Raad van Commissarissen wordt dit functioneren eens in de drie jaar onder onafhankelijke begeleiding geëvalueerd. De betrokkenheid van ieder lid van de Raad van Commissarissen, de cultuur binnen de Raad van Commissarissen en de relatie tussen de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur maken deel uit van deze evaluatie.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. In de afgelopen jaren werd de opleiding van de afzonderlijke leden van de Raad van Commissarissen afgestemd op de persoonlijke behoefte, gegeven de individuele kennis en ervaring. Naast de periodieke board meetings heeft de Raad van Commissarissen, als onderdeel van haar opleidingsprogramma, een jaarlijkse strategiemeeting met het Management van Legal & General Nederland. In 2013 is in het opleidingsprogramma aandacht geschonken aan de onderwerpen: weten regelgeving & Toezicht, producten van Legal & General, cultuur Legal & General ( beloningsbeleid, compliance, etc.), Riskframework, ICT infrastructuur en de processen binnen Legal & General. Tot slot ontwikkelt Legal & General Nederland in december van elk jaar een opleidingsprogramma voor het nieuwe kalenderjaar. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland.Het programma van permanente educatie is onderdeel van de driejaarlijkse zelfevaluatie van de Raad van Commissarissen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland zal met ingang van 2011 eens per drie jaar voor de Raad van Commissarissen een zelfevaluatie onder onafhankelijke begeleiding organiseren.

2.2 TAAK EN WERKWIJZE Risicobeheer Tekst Code Verzekeraars 2.2.1 Bij zijn toezicht besteedt de Raad van Commissarissen bijzondere aandacht aan het risicobeheer van de verzekeraar. Iedere bespreking van het risicobeheer wordt voorbereid door een risico- of vergelijkbare commissie, die daartoe door de Raad van Commissarissen uit zijn midden is benoemd.

Competentie -en ervaringseisen Tekst Code Verzekeraars 2.2.2 Voor de risicocommissie gelden, evenals voor de auditcommissie, specifieke competentieen ervaringseisen. Zo moet een aantal leden van de risicocommissie beschikken over grondige kennis van de financieel-technische aspecten van het risicobeheer of over de nodige ervaring die een gedegen beoordeling van risico’s mogelijk maakt en moet een aantal leden van de auditcommissie beschikken over grondige kennis van financiële verslaglegging, interne beheersing en audit of over de nodige ervaring die een gedegen toezicht op deze onderwerpen mogelijk maakt.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit principe komt tot uitdrukking in het reglement van de Raad van Commissarissen van Legal & General Nederland. De Raad van Commissarissen heeft in oktober 2011 een Risk Commissie ingesteld. Doel van de Commissie is het monitoren en, waar nodig, bijstellen van het complete risicobeleid van de verzekeraar. Op de agenda staan onder andere de bespreking van de belangrijkste risico’s, de risicobereidheid van de maatschappij en het risicobeleid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De leden van zowel de Auditcommissie als de Risk Commissie moeten aan specifieke competentieen ervaringseisen voldoen.

3. RAAD VAN BESTUUR 3.1 SAMENSTELLING EN DESKUNDIGHEID Samenstelling Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 3.1.1 De Raad van Bestuur is zodanig samengesteld, dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Complementariteit, collegiaal bestuur en diversiteit zijn een voorwaarde voor een goede taakvervulling door de Raad van Bestuur.

Kennis en afweging door Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 3.1.2 Ieder lid van de Raad van Bestuur beschikt over gedegen kennis van de financiële sector in het algemeen en het verzekeringswezen in het bijzonder. Ieder lid beschikt over gedegen kennis van de maatschappelijke functies van de verzekeraar en van de belangen van alle betrokken partijen. Voorts beschikt ieder lid van de Raad van Bestuur over grondige kennis om de hoofdlijnen van het totale beleid van de verzekeraar te kunnen beoordelen en bepalen en zich een afgewogen en zelfstandig oordeel te kunnen vormen over risico’s die daarbij worden gelopen.

(Permanente) Educatie Tekst Code Verzekeraars 3.1.3 De voorzitter van de Raad van Bestuur ziet toe op de aanwezigheid van een programma van permanente educatie voor de leden van de Raad van Bestuur, dat tot doel heeft de deskundigheid van de leden van de Raad van Bestuur op peil te houden en waar nodig te verbreden. De educatie heeft in ieder geval betrekking op relevante ontwikkelingen binnen de verzekeraar en de financiële sector, op corporate governance in het algemeen en die van de financiële sector in het bijzonder, op de zorgplicht jegens de klant, integriteit, het risicomanagement, financiële verslaggeving en audit. Deelname aan (permanente) educatie Tekst Code Verzekeraars 3.1.4 Ieder lid van de Raad van Bestuur neemt deel aan het programma als bedoeld in 3.1.3 en voldoet aan de eisen van permanente educatie. Eén en ander is voorwaarde voor het kunnen functioneren als lid van de Raad van Bestuur. De Raad van Commissarissen vergewist zich ervan of de leden van de Raad van Bestuur voldoende deskundig zijn. Rapportage educatie in jaarverslag Tekst Code Verzekeraars 3.1.5 De verzekeraar vermeldt jaarlijks in zijn jaarverslag hoe invulling is gegeven aan de principes 3.1.3 en 3.1.4.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General kent geen Raad van Bestuur maar een vierkoppige Directie, waarvan één statutair Algemeen Directeur. De Directie is zodanig samengesteld dat zij haar taken naar behoren kan vervullen. De leden van de Directie hebben uiteenlopende achtergronden en deskundigheden binnen de financiële sector.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De leden van Directie hebben uiteenlopende achtergronden en specialisaties op het gebied van verzekeren, vermogensbeheer, de financiële sector of risicobeheer. Voorts worden bestuurders door DNB onderworpen aan een integriteits- en deskundigheidstoets om te verzekeren dat de Directie zodanig is samengesteld dat het zijn taak naar behoren kan uitoefenen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland kent een programma voor permanente educatie waarin in ieder geval de in de Code genoemde thema’s aan de orde komen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland brengt jaarlijks verslag uit over de invulling van de principes 3.1.3 en 3.1.4 door middel van publicatie.

Afweging mbt risicobeleid Tekst Code Verzekeraars 3.1.6 De Raad van Bestuur draagt, met inachtneming van de door de Raad van Commissarissen goedgekeurde risicobereidheid, zorg voor een evenwichtige afweging tussen commerciële belangen van de verzekeraar en te nemen risico’s. Risicobeheerfunctie Tekst Code Verzekeraars 3.1.7 Binnen de Raad van Bestuur wordt aan een van de leden van de Raad van Bestuur de taak opgedragen besluitvorming binnen de Raad van Bestuur op het punt van risicobeheer voor te bereiden. Het betrokken lid van de Raad van Bestuur is tijdig betrokken bij de voorbereiding van beslissingen die voor de verzekeraar van materiële betekenis voor het risicoprofiel zijn, in het bijzonder waar deze beslissingen een afwijking van de door de Raad van Commissarissen goedgekeurde risicobereidheid tot gevolg kunnen hebben. Bij het uitoefenen van de risicobeheerfunctie wordt tevens aandacht besteed aan het belang van financiële stabiliteit en de impact die systeemrisico´s mogelijk hebben op het risicoprofiel van de eigen instelling. Functiescheiding Tekst Code Verzekeraars 3.1.8 Het lid van de Raad van Bestuur bij wie de taak is belegd de besluitvorming binnen de Raad van Bestuur op het punt van risicobeheer voor te bereiden kan zijn functie combineren met andere aandachtsgebieden, op voorwaarde dat hij geen individuele commerciële verantwoordelijkheid draagt voor en onafhankelijk functioneert van commerciële taakgebieden. 3.2 TAAK EN WERKWIJZE Afweging van belangen Tekst Code Verzekeraars 3.2.1 De Raad van Bestuur van de verzekeraar draagt bij zijn handelen zorg voor een evenwichtige afweging van alle belangen van de bij de verzekeraar betrokken partijen zoals zijn klanten, aandeelhouders en medewerkers. Hierbij wordt rekening gehouden met de continuïteit van de verzekeraar, de maatschappelijke omgeving waarin de verzekeraar functioneert en weten regelgeving en codes die op de verzekeraar van toepassing zijn.

Klant centraal Tekst Code Verzekeraars 3.2.2 Het centraal stellen van de klant is een noodzakelijke voorwaarde voor de continuïteit van de verzekeraar. Onverminderd principe 3.2.1 draagt de Raad van Bestuur er zorg voor dat de verzekeraar zijn klanten te allen tijde zorgvuldig behandelt. De Raad van Bestuur draagt er zorg voor dat de zorgplicht jegens de klant wordt verankerd in de cultuur van de verzekeraar.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Bij de uitvoering van haar taken maakt de Directie een zorgvuldige afweging van zowel de commerciële belangen van de verzekeraar als de (financiële) risico’s.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Financieel Directeur draagt de primaire verantwoordelijkheid voor het risicobeheer. De Financieel Directeur is verantwoordelijk voor het risicobeheer om zeker te stellen dat het risicoprofiel van Legal & General Nederland in overstemming is met de financiële middelen en de risicobereidheid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Financieel Directeur combineert zijn functie met geen enkel ander commercieel aandachtsgebied.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Dit is altijd al een belangrijk aspect geweest van de strategie van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland wil voor haar klanten meerwaarde creëren door het aanbieden van innovatieve en transparante financiële producten met daarbij een excellente service. Klanten mogen het beste verwachten van Legal & General Nederland: good value for money. Hierbij is de keuze gemaakt om uitsluitend samen te werken met professionele en onafhankelijke adviseurs. Legal & General Nederland is selectief bij de keuze van haar distributiepartners. Door de keuze voor een duidelijke doelgroep, daarop afgestemde producten en een duidelijk distributiebeleid heeft Legal & General Nederland een onderscheidende profilering bij het intermediair; een maatschappij die kiest voor operational excellence en good value for money.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Klantbelang centraal is verankerd in het beleid, de procedures, de communicatie en marketing van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland onderschrijft dat klantbelang centraal voortdurend aandacht vergt. Legal & General Nederland is vast besloten klantbelang centraal nog steviger in de bedrijfscultuur te verankeren.

Moreel-ethische verklaring Tekst Code Verzekeraars 3.2.3 De leden van de Raad van Bestuur oefenen hun functie op een zorgvuldige, deskundige en integere manier uit met inachtneming van de van toepassing zijnde weten regelgeving, codes en reglementen. Ieder lid van de Raad van Bestuur tekent een moreel-ethische verklaring. In de toelichting op deze Code is een model-verklaring opgenomen. Dit model kan iedere verzekeraar naar eigen inzicht aanvullen. Vertaling moreel-ethische verklaring naar medewerkers Tekst Code Verzekeraars 3.2.4 De Raad van Bestuur draagt er zorg voor dat de in principe 3.2.3 bedoelde verklaring wordt vertaald in principes die gelden als leidraad voor het handelen van alle medewerkers van de verzekeraar. Iedere nieuwe medewerker van de verzekeraar wordt bij indiensttreding uitdrukkelijk gewezen op de inhoud van deze principes door middel van een verwijzing naar deze principes in het arbeidscontract en wordt geacht deze principes na te leven.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Alle leden van de Directie hebben een moreel-ethische verklaring ondertekend. Het model van deze verklaring is te vinden op www.LandG.nl.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Er zijn diverse initiatieven ondernomen die medewerkers duidelijk maken op welke wijze hun eigen daden en gedrag kunnen bijdragen aan het behouden van het vertrouwen van klanten en andere belanghebbenden. In het introductieprogramma voor nieuwe medewerkers wordt hier eveneens aandacht aan besteed.

4. RISICOMANAGEMENT Verantwoordelijkheden Tekst Code Verzekeraars 4.1 De Raad van Bestuur, en binnen de Raad van Bestuur primair de voorzitter van de Raad van Bestuur, is verantwoordelijk voor het vaststellen, uitvoeren, monitoren en waar nodig bijstellen van het algehele risicobeleid van de verzekeraar. De risicobereidheid wordt op voorstel van de Raad van Bestuur tenminste jaarlijks ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen voorgelegd. Tussentijdse materiële wijzigingen van de risicobereidheid worden eveneens ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen voorgelegd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Directie van Legal & General Nederland is en voelt zich verantwoordelijk voor het algehele risicobeleid. Het risicobeleid en de risicobereidheid zijn beschreven in het zogenaamde riskframework. Dit maakt een geintegreerd onderdeel uit van het riskframework van de moedermaatschappij. Het riskframework wordt iedere twee jaar bijgewerkt en besproken met de Raad van Commissarissen en de Risk Commissie.

Toezicht door Raad van Commissarissen Tekst Code Verzekeraars 4.2 De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het door de Raad van Bestuur gevoerde risicobeleid. Daartoe bespreekt de Raad van Commissarissen het risicoprofiel van de verzekeraar en beoordeelt hij op strategisch niveau of kapitaalallocatie en liquiditeitsbeslag in algemene zin in overeenstemming zijn met de goedgekeurde risicobereidheid. Bij de uitoefening van deze toezichtrol wordt de Raad van Commissarissen geadviseerd door de risicocommissie die hiertoe uit de Raad van Commissarissen is gevormd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Raad van Commissarissen heeft uit de Raad een Risk Commissie benoemd. De Risk Commissie bespreekt vier maal per jaar de belangrijkste risico’s met de directie. Zij monitort de maatregelen en de voortgang van de actiepunten. Hierover wordt door de Risk Commissie aan de Raad van Commissarissen gerapporteerd. Vanaf 2012 worden de 3-jaarlijkse plannen getoetst op basis van ORSA dat de Raad van Commissarissen inzicht geeft in de kapitaalbehoefte en het liquiditeitsbeslag.

Periodieke beoordeling Tekst Code Verzekeraars 4.3 De Raad van Commissarissen beoordeelt periodiek op strategisch niveau of de bedrijfsactiviteiten in algemene zin passen binnen de risicobereidheid van de verzekeraar. De voor deze beoordeling relevante informatie wordt op zodanige wijze door de Raad van Bestuur aan de Raad van Commissarissen verstrekt dat deze laatste in staat is zich daar een gedegen oordeel over te vormen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Directie van Legal & General informeert de Raad van Commissarissen vier maal per jaar over de bedrijfsactiviteiten en bespreekt dan tevens de financiële resultaten en actuariele rapportages. Op basis van deze informatie kan de Raad zich op strategisch niveau een oordeel vormen over de bedrijfsactiviteiten in relatie tot de risicobereidheid.

Beheersing risico’s Tekst Code Verzekeraars 4.4 De Raad van Bestuur draagt er zorg voor dat het risicobeheer zodanig adequaat is ingericht dat hij tijdig op de hoogte is van materiële risico’s die de verzekeraar loopt opdat deze risico’s beheerst kunnen worden. Beslissingen die van materiële betekenis zijn voor het risicoprofiel, de kapitaalallocatie of het liquiditeitsbeslag, worden genomen door de Raad van Bestuur.

Product Goedkeuringsproces Tekst Code Verzekeraars 4.5 Iedere verzekeraar heeft een Product Goedkeuringsproces. De Raad van Bestuur draagt zorg voor de inrichting van het Product Goedkeuringsproces en is verantwoordelijk voor het adequaat functioneren daarvan. Producten die het Product Goedkeuringsproces binnen de verzekeraar doorlopen worden niet op de markt gebracht of gedistribueerd zonder een zorgvuldige afweging van de risico’s door de risicomanagementfunctie binnen de verzekeraar en zorgvuldige toetsing van andere relevante aspecten, waaronder de zorgplicht jegens de klant. De interne auditfunctie controleert op basis van een jaarlijkse risico-analyse of opzet, bestaan en werking van het proces effectief zijn en informeert de Raad van Bestuur en de desbetreffende (risico)commissie van de Raad van Commissarissen omtrent de uitkomsten hiervan.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Directie heeft een Risk & Compliance Commissie ingesteld. Vanuit iedere overlegstructuur binnen de onderneming worden de geidentificeerde risico’s aan deze Commissie, gekwalificeerd en gekwantificeerd, voorgelegd. Het betreffen financiele -, operationele -, reputatie - en compliance risico’s. De Commissie wordt voorgezeten door een lid van de directie en rapporteert aan de algemeen directeur. Materiële beslissingen worden aan de algemeen directeur voorgelegd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland heeft een Product Goedkeuringsproces, waarmee de tekst van de Code wordt onderschreven. Het Product Goedkeuringsproces borgt de kwaliteit van de producten en het belang van de klant. Het proces wordt niet alleen bij de ontwikkeling van nieuwe producten doorlopen. Ook bij wijzigingen in het product of aanpassingen in klantcommunicatie (zoals brochures, e.d.) wordt het proces doorlopen. Het Managementteam van Legal & General Nederland bepaalt, afhankelijk van de risico’s en de impact op de klant welke afdelingen binnen het concern bij het proces worden betrokken en ziet vervolgens toe op de kwaliteit en voortgang van het ontwikkelings- goedkeuringsproces. In het proces dienen de verschillende betrokken risicopartijen, bijvoorbeeld de afdelingen juridische zaken, marketing en communicatie, distributie, actuariaat, operations en ICT, vanuit het klantperspectief de wenselijkheid van een productvernieuwing of verbetering te beoordelen en eventuele risico’s te identificeren. Vervolgens wordt door de verschillende afdelingen vanuit de eigen verantwoordelijkheid een oordeel gegeven over de eventuele restrisico’s na het treffen van beheersmaatregelen. De internal auditor van Legal & General Nederland toetst onafhankelijk jaarlijks de effectiviteit van de opzet en werking van het proces en informeert de Directie.

5. AUDIT Systematische controle Tekst Code Verzekeraars 5.1 De Raad van Bestuur draagt zorg voor systematische controle op de beheersing van de risico’s die met de (bedrijfs)activiteiten van de verzekeraar samenhangen.

Interne auditor Tekst Code Verzekeraars 5.2 Binnen de verzekeraar is een interne auditfunctie werkzaam die onafhankelijk is gepositioneerd. Het hoofd interne audit rapporteert aan de voorzitter van de Raad van Bestuur en heeft een rapportagelijn naar de voorzitter van de auditcommissie.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De interne auditor zal naar aanleiding van zijn risicoanalyse en in overleg met het eerste- en tweedelijns management jaarlijks een audit plan opstellen. Het audit plan geeft aan welke processen en/of welke deelgebieden daarbinnen het daaropvolgend jaar onderwerp van onderzoek zullen zijn.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Legal & General Nederland heeft een interne auditfunctie. Deze functie is onafhankelijk gepositioneerd en rapporteert aan de Algemeen Directeur en aan de Audit Commissie (onderdeel van de Raad van Commissarissen).

Rol interne auditor Tekst Code Verzekeraars 5.3 De interne auditfunctie heeft tot taak te beoordelen of de interne beheersmaatregelen in opzet, bestaan en in werking effectief zijn. Daarbij ziet zij onder meer op de kwaliteit en effectiviteit van het functioneren van de governance, het risicobeheer en de beheersprocessen binnen de verzekeraar. De interne auditfunctie rapporteert over de bevindingen aan de Raad van Bestuur en de auditcommissie. Informatie uitwisseling Tekst Code Verzekeraars 5.4 Tussen de interne auditfunctie, de externe accountant en de risico- of auditcommissie van de Raad van Commissarissen vindt periodiek informatie-uitwisseling plaats. In het kader van deze informatie-uitwisseling is ook de risicoanalyse en het auditplan van de interne auditfunctie en van de externe accountant onderwerp van overleg. Rol externe accountant Tekst Code Verzekeraars 5.5 In het kader van de algemene controleopdracht voor de jaarrekening rapporteert de externe accountant in zijn verslag aan de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen zijn bevindingen over de kwaliteit en effectiviteit van het functioneren van de governance, het risicobeheer en de beheersprocessen binnen de verzekeraar. Samenwerking met DNB en extrerne accountant Tekst Code Verzekeraars 5.6 De interne auditfunctie neemt het initiatief om met de Nederlandsche Bank en de externe accountant tenminste jaarlijks in een vroegtijdige fase elkaars risicoanalyse en bevindingen en auditplan te bespreken.

6. BELONINGSBELEID 6.1 UITGANGSPUNT Uitgangspunt beloningsbeleid Tekst Code Verzekeraars 6.1.1 De verzekeraar voert een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid dat in lijn is met zijn strategie en risicobereidheid, doelstellingen en waarden en waarbij rekening wordt gehouden met de lange termijn belangen van de verzekeraar, de relevante internationale context en het maatschappelijk draagvlak. De Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur nemen dit uitgangspunt in acht bij het vervullen van hun taken met betrekking tot het beloningsbeleid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het audit plan alsmede de rapportages van de diverse onderzoeken zal met de Audit Commissie (onderdeel van de Raad van Commissarissen) worden besproken.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Periodieke uitwisseling van informatie vindt in een formele sfeer plaats tussen de belanghebbenden.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De externe accountant rapporteert jaarlijks, als externe accountant, haar bevindingen aan de Directie en de Raad van Commissarissen.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Voorafgaand aan de controleopdracht vindt afstemming plaats tussen de internal auditfunctie en de externe accountant. Afstemming met De Nederlandsche Bank (DNB) zal plaatsvinden op initiatief van DNB.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het beloningsbeleid van Legal & General Nederland heeft ten doel bij te dragen aan een degelijke en doeltreffende risicobeheersing en moedigt niet aan tot het nemen van meer risico’s dan voor Legal & General Nederland aanvaardbaar is. Het beloningsbeleid richt zicht op het in lijn brengen van persoonlijke doelstellingen van medewerkers met de lange termijn belangen van Legal & General Nederland. Het beloningsbeleid strookt met de bedrijfsstrategie, doelstellingen, waarden en lange termijn belangen van Legal & General Nederland. Het beloningsbeleid is geaccordeerd door de Directie en Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen houdt in haar toezicht rekening met de lange termijn belangen van alle stakeholders.

6.2 GOVERNANCE Rol Raad van Commissarissen beloningsbeleid Tekst Code Verzekeraars 6.2.1 De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitvoeren en evalueren van het vastgestelde beloningsbeleid ten aanzien van de leden van de Raad van Bestuur. Daarnaast geeft de Raad van Commissarissen goedkeuring aan het beloningsbeleid voor het senior management en ziet hij toe op de uitvoering daarvan door de Raad van Bestuur. Tevens keurt de Raad van Commissarissen de beginselen van het beloningsbeleid voor overige medewerkers van de verzekeraar goed. Het beloningsbeleid van de verzekeraar omvat mede het beleid met betrekking tot het toekennen van retentie-, exit- en welkomstpakketten. Rol Raad van Commissarissen variabele beloning Tekst Code Verzekeraars 6.2.2 De Raad van Commissarissen bespreekt jaarlijks de hoogste variabele inkomens. De Raad van Commissarissen ziet erop toe dat de Raad van Bestuur ervoor zorg draagt dat de variabele beloningen binnen de verzekeraar passen binnen het vastgestelde beloningsbeleid van de verzekeraar en in het bijzonder of deze voldoen aan de in deze paragraaf genoemde principes. Tevens bespreekt de Raad van Commissarissen materiële retentie-, exit en welkomstpakketten en ziet erop toe dat deze passen binnen het vastgestelde beloningsbeleid van de verzekeraar en niet excessief zijn.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De Raad van Commissarissen geeft goedkeuring aan het beloningsbeleid voor alle medewerkers van Legal & General Nederland en is verantwoordelijk voor de vastlegging, uitvoering en monitoring van het beloningsbeleid. In het belongsbeleid is het beleid opgenomen met betrekking tot retentierecht en ontslagvergoedingen. Welkomstpakketten zijn geen onderdeel van het beloningsbeleid van Legal & General Nederland.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Jaarlijks worden beslissingen betreffende de variabele beloning van Directie en management beoordeeld door de Remuneratiecommissie en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen ziet er op toe dat deze variabele beloningen in overeenstemming zijn met het vastgestelde beloningsbeleid. De Raad van Commissarissen ziet er jaarlijks op toe dat het beleid met betrekking tot retentierecht in overeenstemming is met het beloningsbeleid. Een ontslagvergoeding voor de Directie wordt vastgesteld door de Remuneratiecommissie en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen.

6.3 BESTUURDERSBELONING Inkomen Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 6.3.1 Het totale inkomen van een lid van de Raad van Bestuur staat in een redelijke verhouding tot het vastgestelde beloningsbeleid binnen de verzekeraar waarbij het totale inkomen ten tijde van de vaststelling iets beneden de mediaan van vergelijkbare functies binnen en buiten de financiële sector ligt, waarbij de relevante internationale context wordt meegewogen.

Vergoeding bij ontslag Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 6.3.2 De vergoeding bij ontslag van een lid van de Raad van Bestuur bedraagt maximaal eenmaal het jaarsalaris (het “vaste” deel van de bezoldiging). Indien het maximum van eenmaal het jaarsalaris voor een lid van de Raad van Bestuur die in zijn eerste benoemingstermijn wordt ontslagen kennelijk onredelijk is, komt dit lid van de Raad van Bestuur in dat geval in aanmerking voor een ontslagvergoeding van maximaal tweemaal het jaarsalaris.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het beloningsbeleid van de Directie en management staat in verhouding tot het vastgestelde beloningsbeleid van Legal & General Nederland. Over het algemeen kent Legal & General Nederland haar personeel een betere beloning toe dan de mediaan van de financiele dienstverlening. De reden hiervoor is dat Legal & General Nederland, om als nicheverzekeraar de bovenkant van de markt succesvol te kunnen bedienen, medewerkers van bovengemiddeld niveau nodig heeft. Jaarlijks wordt er een beloningsmarktonderzoek gedaan door een externe partij.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De ontslagvergoeding voor Directie wordt vastgesteld en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. Bij de ontslagvergoeding houdt Legal & General Nederland zoveel als mogelijk rekening met de bepalingen uit dit beleid, waaronder het voldoen aan de solvabiliteits- en liquiditeitseisen. Bij het bepalen van ontslagvergoedingen spelen diverse factoren en interne- en externe partijen een rol waar Legal & General Nederland mede afhankelijk van is.

Variabele beloning Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 6.3.3 Bij de toekenning van de variabele beloning aan een lid van de Raad van Bestuur wordt rekening gehouden met de lange termijn component. De toekenning is mede afhankelijk van winstgevendheid en/of continuïteit. De variabele beloning wordt voor een materieel deel voorwaardelijk toegekend en op zijn vroegst drie jaar later uitgekeerd.

Toekennen aandelen Raad van Bestuur Tekst Code Verzekeraars 6.3.4 Aandelen die zonder financiële tegenprestaties aan een lid van de Raad van Bestuur worden toegekend, worden aangehouden voor telkens een periode van ten minste vijf jaar of tot ten minste het einde van het dienstverband indien deze periode korter is. Indien opties worden toegekend worden deze in ieder geval de eerste drie jaar na toekenning niet uitgeoefend. 6.4 VARIABELE BELONING Toekennen variabele beloning Tekst Code Verzekeraars 6.4.1 Het toekennen van een variabele beloning is mede gerelateerd aan de lange termijn doelstellingen van de verzekeraar.

Verhouding variabele beloning en vaste salaris Tekst Code Verzekeraars 6.4.2 Iedere verzekeraar stelt een bij de verzekeraar passend maximum vast voor de verhouding tussen de variabele beloning en het vaste salaris. Voor een lid van de Raad van Bestuur bedraagt de variabele beloning per jaar maximaal 100% van het vaste inkomen. (Niet) Financiële prestatiecriteria Tekst Code Verzekeraars 6.4.3 Een variabele beloning wordt gebaseerd op de prestaties van het individu, zijn bedrijfsonderdeel en die van de verzekeraar als geheel op basis van vooraf vastgestelde en beoordeelbare prestatiecriteria. Naast financiële prestatiecriteria vormen ook niet-financiële prestatiecriteria een belangrijk onderdeel van de individuele beoordeling. In het beloningsbeleid van de verzekeraar worden de prestatiecriteria zoveel mogelijk geobjectiveerd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De prestatiecriteria van het variabele onderdeel van het beloningsbeleid voor de Directie zijn gekoppeld aan de (lange termijn) strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland hanteert voor de variabele beloning zowel financiele als niet-financiele prestatiecriteria. Verder wordt de variabele beloning voor 40% of 60% voorwaardelijk toegekend, afhankelijk van een drempelwaarde, en over een periode van 5 jaar uitgekeerd.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Er worden geen aandelen of opties toegekend aan de Directie zonder financiële tegenprestaties.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het toekennen van een variabele beloning is mede gerelateerd aan de (lange termijn) strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General Nederland.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Het variabele deel van de beloning in verhouding tot het vaste deel van de beloning heeft voor de Directie het maximum percentage van 100%.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De prestatiecriteria van het variabele onderdeel van het beloningsbeleid zijn gekoppeld aan de strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General Nederland. Legal & General Nederland hanteert voor de variabele beloning zowel financiële als niet-financiële prestatiecriteria. Legal & General Nederland baseert de variabele beloning op twee tot vijf financiële parameters en een vijftal grotendeels kwalitatieve, persoonlijke of teamdoelstellingen. De prestatiecriteria bevatten geen prikkel tot het nemen van onverantwoorde risico’s. Bij het vaststellen van de prestatiecriteria worden deze zoveel mogelijk geobjectiveerd.

Beoordelen prestatie Tekst Code Verzekeraars 6.4.4 Bij het beoordelen van prestaties op basis van de vastgestelde prestatiecriteria worden financiële prestaties gecorrigeerd voor (geschatte) risico’s en kosten van kapitaal.

Bevoegdheid Raad van Commissarissen bij buitengewone omstandigheden Tekst Code Verzekeraars 6.4.5 In buitengewone omstandigheden, bijvoorbeeld indien toepassing van de vastgestelde prestatiecriteria tot een verkrijging van ongewenste variabele beloning van een lid van de Raad van Bestuur zou leiden, heeft de Raad van Commissarissen de discretionaire bevoegdheid de variabele beloning aan te passen wanneer deze naar zijn oordeel leidt tot onbillijke of onbedoelde uitkomsten. Terugvordering Tekst Code Verzekeraars 6.4.6 De Raad van Commissarissen heeft de bevoegdheid de variabele beloning die is toegekend aan het lid van de Raad van Bestuur op basis van onjuiste (financiële) gegevens terug te vorderen van het desbetreffende lid van de Raad van Bestuur.

7. NALEVING WET- EN REGELGEVING Proces borging Tekst Code Verzekeraars De verzekeraar beschikt over een proces dat borgt dat nieuwe weten regelgeving tijdig wordt gesignaleerd en geïmplementeerd. Dit proces evalueert de verzekeraar jaarlijks. Betrokken bij dit proces zijn in ieder geval de volgende functies: het bestuur, de interne toezichthouder, risicomanagement, compliance, internal audit en de actuariële functie.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. past dit principe toe. Legal & General Nederland houdt bij de beoordeling van prestaties en de toekenning van een variabele beloning aan een medewerker rekening met het optreden van risico’s. Daarnaast heeft Legal & General Nederland bij het vaststellen van de prestatiecriteria al rekening gehouden met haar risk appetite. Indien de prestatiecriteria leiden tot het nemen van onverantwoorde risico’s, past Legal & General Nederland deze aan.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. De prestaties van individuele werknemers worden beoordeeld op basis van vooraf vastgestelde prestatiecriteria. Indien dit zou leiden tot ongewenste situaties, dan heeft de Raad van Commissarrissen de discretionaire bevoegdheid af te wijken van het beloningsbeleid.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General Nederland past dit principe toe. Deze bevoegdheid van de Raad van Commissarissen is opgenomen in het beloningsbeleid van Legal & General Nederland. Ten aanzien van de Directie geldt dat de Remuneratiecommissie voorstellen doet aan de Raad van Commissarissen met betrekking tot verlaging en terugvordering van variabele beloningen. De Raad van Commissarissen besluit over het voorstel van de Remuneratiecommissie.

Toepassing door Legal & General Nederland Legal & General past dit principe toe. Dit proces is ingericht en wordt jaarlijks geëvalueerd.

BEZOEKADRES:

Laapersveld 68 1213 VB Hilversum POSTADRES:

Postbus 4 1200 AA Hilversum (035) 6252525 WWW.LANDG.NL

INHOUDSOPGAVE. Bijlage: Governance principles

Recommend Documents