Inhoud VOORWOORD
5
1.
INLEIDING
7
2.
HOE
IS DIT VERNIEUWINGSPLAN TOT STAND GEKOMEN?
9
3.
HET
VERNIEUWINGSPLAN
4.
PLANKAART LANDSHERENKWARTIER
32
5.
FASERING
43
TOT
SLOT
EN AANPAK
17
54
vernieuwingsplan
Voorwoord In april 2005 maakten wij tijdens de wijkwandeling in Landsherenkwartier de volgende afspraak: “Wij maken een plan met de bewoners, voor de bewoners. Als dat niet gebeurt mag u ons daarop aanspreken”. Dit hebben we gezegd omdat we hierin geloven. Plannen kun je niet maken vanachter de tekentafel, die tijden zijn voorbij. Wij geloven erin dat plannen van deze orde van grootte, transparant en met medewerking van alle betrokken partijen gemaakt moeten worden. Alleen dan kun je een goed plan maken. In de bewoners, verenigd in het Landsherenoffensief, hebben we een fantastische partner gevonden. Met volle overtuiging hebben zij zich ingezet voor de belangen van de bewoners van het Landsherenkwartier. De input van het offensief en van bewoners tijdens de verschillenden activiteiten heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het vernieuwingsplan dat voor u ligt. Niet alleen was er een intensieve relatie met bewoners, ook met de gemeente Deventer is de discussie aangegaan. We kozen voor een vernieuwende rolverdeling, waarbij de corporaties het vernieuwingsplan hebben ontwikkeld, en de gemeente een toetsende rol heeft gehad. De samenwerking tussen de gemeente Deventer en de corporaties hebben we als bijzonder positief en constructief ervaren. In het Landsherenkwartier zal in 2007 begonnen worden met de eerste daadwerkelijke ingrepen volgens het ambitieniveau dat in dit plan is neergelegd. Hiermee is de ambitie voor de buurt Landsherenkwartier alsook voor de wijk Keizerslanden vastgesteld. Met dit plan zijn de eerste piketpaaltjes geslagen voor een grootschalige vernieuwing. En het resultaat? Een buurt voor iedereen, door iedereen! Jolande Tijhuis (directeur/bestuurder Hanzewonen)
Theun Oosterhuis (directeur/bestuurder Woonunie)
Deventer, mei 2006 4
vernieuwingsplan
Landsherenkwartier
5
IN
HET VERNIEUWINGSPLAN VOOR HET
LANDSHERENKWARTIER
TE
DEVENTER
WORDEN DE AMBITIES VOOR VERNIEUWING ZICHTBAAR.
HET
IS EEN BELANGRIJKE
EERSTE STAP OM IDEEËN EN WENSEN OM TE VORMEN TOT UITVOERINGSPROJECTEN, DIE VERBETERING EN VERNIEUWING IN GANG ZETTEN.
De samenwerkende partners bij de totstandkoming van dit vernieuwingsplan zijn: de buurtbewoners van het Landsherenkwartier, georganiseerd in het Landsherenoffensief, de gemeente Deventer en de woningcorporaties Woonunie en Hanzewonen te Deventer. Het vernieuwingsplan dient als communicatiemiddel om met de vele directe en indirecte betrokken partijen en belanghebbenden in gesprek te komen en te blijven. Ook verschaft het een kader om de regie te houden over een langdurig en complex proces als deze buurtvernieuwing.
Vervolgens worden de doelstellingen voor vernieuwing, de ambities en de weg naar vernieuwing geschetst in het licht van een betere sociale balans, een veiliger verkeersstructuur, beter bereikbare openbare ruimte, marktconforme voorzieningen en een modern woningaanbod. De ruimtelijke weergave van de vernieuwing komt tot uiting in de plankaart en de verschillende verbeeldingen. Als laatste komen de fasering, de aanpak voor vernieuwing en het Sociaal Plan aan bod.
HOOFDSTUK 1.
Inleiding
Dit vernieuwingsplan start met een overzicht van het participatietraject met de buurtbewoners dat reeds doorlopen is, waarbij de tijdsbalk de participatieactiviteiten in beeld brengt.
6
vernieuwingsplan
Landsherenkwartier
7
VOOR DE
HET
LANDSHERENKWARTIER
IS HET VIJF VOOR TWAALF, ALS ER NU GEEN ACTIE WORDT ONDERNOMEN IS HET ZEKER DAT DEFINITIEF VERVAL TOESLAAT.
BUURT WORDT ALS WOONPLEK STEEDS MINDER AANTREKKELIJK GEVONDEN, OMDAT DE OPENBARE RUIMTE MANKEMENTEN VERTOONT EN EEN GROOT DEEL
VAN DE WONINGEN BIJNA HET EINDE VAN DE LEVENSDUUR HEEFT BEREIKT.
BUURTBEWONERS,
GEMEENTE EN WONINGCORPORATIES VINDEN DAT HET TIJD IS VOOR
VERNIEUWING EN VERBETERING.
Prioriteitswijk Keizerslanden In de Nota Wonen van de gemeente Deventer uit januari 2002, wordt gesproken van een noodzakelijke stedelijke transformatieopgave. Keizerslanden maakt, als een van de grote ontwikkelingsgebieden, deel uit van deze transformatieopgave waarin aanpak van fysieke en sociale problematiek centraal staat. In 2003 heeft het Ministerie van Volkhuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, door heel Nederland 56 wijken aangewezen die met voor-
HOOFDSTUK 2.
Hoe is dit vernieuwingsplan tot stand gekomen?
rang moeten worden vernieuwd. In deze na-oorlogse wijken voldoen de woningen en de voorzieningen niet meer aan de eisen en wensen van deze tijd. Daarnaast zijn er sociale en maatschappelijke problemen en gaat de leefbaarheid achteruit. Keizerslanden is door de minister aangewezen als voorrangswijk. Deze wijk is verdeeld in verschillende buurten welke stuk voor stuk worden vernieuwd. De concrete vernieuwingsplannen worden per buurt opgesteld. Deze afspraken zijn vastgelegd in het “Uitvoeringsplan Keizerslanden” van 18 april 2005. De buurt Landsherenkwartier In de wijk Keizerslanden wordt de buurt Landsherenkwartier als een van de eerste op de schop genomen. Onderzoek, een buurtwandeling, workshops en discussies hebben er toe geleid dat de sterke en zwakke punten van het Landsherenkwartier boven water zijn gekomen. Als pluspunten worden genoemd de centrale ligging van de buurt omringd door vele voorzieningen en de mooie grote volwassen bomen. Ook het rijke sociale buurtleven
8
vernieuwingsplan
Landsherenkwartier
9
Augustus 2005 Participatietraject intensieve samenwerking met bewoners, corporatie en gemeente Buurtdisco Meningen onderzoek
Februari 2006 Inrichting Informatiecentrum Aan de David van Bourgondiëstraat wordt een informatiecentrum ingericht en voorbereid voor de officiële opening
Januari 2006 Stemming bewonerstandpunten Landsherenoffensief organiseert een avond waarbij lijst met bewonersstandpunten in stemming wordt gebracht Alle 36 standpunten worden met meerderheid van stemmen aangenomen.
april
maart
februari
januari
November 2005 Workshop sociaal Programma Keizerslanden met bewoners en professionals
September 2005 Participatieconvenant ondertekend door Comité Landsherenoffensief, Wooncorporatie Woonunie, Wooncorporatie Hanzewonen en de Gemeente Deventer Vrouwenavond avond voor allochtone en autochtone vrouwen uit Keizerslanden Meningen onderzoek Bingo door bewoners georganiseerd
vernieuwingsplan
december
Oktober 2005 Workshop met bewoners analyse, uitgangspunten, scenario’s Workshop met bewoners concept masterplan
Juli 2005 Wijkwandeling met buurtbewoners Oprichting Comité Landsherenoffensief
10
november
oktober
september
augustus
juli
juni
me
Juni 2005 Kick Off bijeenkomst met de Gemeente Deventer
en de mix van bewoners met wel twintig nationaliteiten is een bijzonder kenmerk. Daar staat tegenover dat de sociale balans in de buurt steeds schever wordt, de buurt relatief verkeersonveilig is en de openbare ruimte niet meer voldoet aan de eisen van deze tijd. De samenwerkingspartners hebben op basis van termen als generatievriendelijke, schone en veilige voorzieningen, harmonie en verdraagzaamheid een kader ontwikkeld waarbinnen concrete zaken worden aangepakt. Belangrijke randvoorwaarden daarbij zijn: de aanleg van een nieuwe verkeersstructuur, het ontwikkelen van een centraal hart in de buurt, het opzetten van een zorg- en welzijnssteunpunt en zorgen dat voorzieningen voor iedereen veilig bereikbaar zijn. Participatietraject Tijdens de ontwikkeling van een vernieuwingsplan hebben de samenwerkingspartners elkaar goed leren kennen. Er zijn verschillende bijeenkomsten geweest met de buurtbewoners, de gemeente en de woningcorporaties Woonunie en Hanzewonen. De eerste kennismaking was de buurtwandeling op 12 juli 2005. Tijdens dit evenement vertelden de bewoners de min- en de pluspunten van hun buurt en gaven zij tegelijk de verbeterpunten aan.
de verdediging van de individuele bewonersbelangen en de hechte samenwerking om een zo mooi mogelijke buurt weer terug te krijgen”. Comité Landsherenoffensief Vrijwel tegelijkertijd is het Comité Landsherenoffensief opgericht. Deze afvaardiging van buurtbewoners maakt zich sterk voor de verbetering en vernieuwing van het Landsherenkwartier. De afgelopen periode voerden het comité en de corporaties iedere twee weken gesprekken met elkaar. Op deze manier is respect voor elkaar ontstaan wat heeft geleid tot een prettige en open samenwerking.
Henk Overmaat, bewoner en voorzitter van het Landsherenoffensief: woont 11 jaar in de Oranjestraat, had zitting in het buurtbestuur. Henk: “Bij de eerste signalen van buurtvernieuwing werd de bewoners niet veel gevraagd. Dat was voor ons het moment om het comité Landsherenoffensief op te richten. “Wij vechten voor zaken waar de toekomstige
Benjamin Beerthuis, voormalig opbouwwerker Raster-Welzijnsgroep, speelde een belangrijke rol bij de begeleiding van de bewoners voor en tijdens het participatietraject. Benjamin: “Ik ben iemand van de polderpolitiek, zaken werken twee kanten op. Het eigen belang telt maar samenwerking in een vernieuwingsproces als dit is net zo belangrijk. In het participatietraject was de insteek steeds: Landsherenkwartier
11
HET COMITÉ LANDSHERENOFFENSIEF
bewoners van het nieuwe Landsherenkwartier trots op kunnen zijn. Met bewoners voor bewoners”.
Het offensief is opgericht door een actieve groep bewoners uit het Landsherenkwartier. Zij waren vanaf het begin zeer betrokken bij het vernieuwingsproces en zetten zich in om alle belangen van de bewoners goed te laten horen en te verdedigen. De rol van het Landsherenoffensief houdt niet op bij de afronding van dit vernieuwingsplan. Het offensief zal ook tijdens de uitvoering van de verbeteringen en vernieuwingen actief blijven, en een belangrijke samenwerkingspartner zijn voor de gemeente en woningcorporaties.
Gemeente Deventer Voor de vernieuwing van het Landsherenkwartier ligt de regiefunctie bij de corporaties. De gemeente stelt randvoorwaarden waarbinnen de vernieuwing plaats behoort te vinden. Naast het stellen van randvoorwaarden hebben medewerkers van de gemeente een belangrijke inbreng gehad in de totstandkoming van dit plan.
In de David van Bourgondiëstraat is een informatiewoning ingericht waar bijeenkomsten en spreekuren worden gehouden.
Tinus Meijerink, accountmanager wijkvernieuwing van de gemeente Deventer, is nauw betrokken bij het vernieuwingsproces Landsherenkwartier.
De bewoners blijven via het comité nauw betrokken bij de verdere uitvoering van het vernieuwingsplan en het behalen van de sociale doelen.
Tinus: “Een kenmerk in de samenwerking bij deze vernieuwingsronde is de zeer heldere rolverdeling. De gemeente stelt randvoorwaarden en de corporaties hebben een regierol. Verder maken wij effectief gebruik van “de kracht van de stad”. Dat betekent dat de verantwoordelijkheid bij de
uitvoering van vernieuwingsprojecten ligt bij de maatschappelijke instellingen die er al zijn. De kracht zit nu in het volhouden; partijen moeten in gesprek blijven en afspraken nakomen. Dat geldt ook zeker voor de minder makkelijk bereikbare bewonersgroepen”. Participatieconvenant Een eerste mijlpaal in het vernieuwingsproces was de ondertekening van het participatieconvenant op 21 september 2005, door het Landsherenoffensief, de gemeente en woningcorporaties. In het convenant staat beschreven wat de verschillende partijen van elkaar verwachten en wordt duidelijk gemaakt wat de rolverdeling tussen partijen is bij de totstandkoming van het vernieuwingsplan. Een andere belangrijke afspraak in het convenant is de samenwerking en transparantie bij de realisatie van een nieuwe buurt.
Ubo Wieringa, bewoner, vindt het belangrijk dat het Landsheren-
Samen verkennen Naast de buurtwandeling werd voor de bewoners een aantal workshops georganiseerd in buurtcentrum de Elegast. Samen met de stedenbouwkundigen van bureau V+H+P werden de mogelijkheden voor een nieuw Landsherenkwartier afgetast en werden de contouren zichtbaar. De nieuwe visie voor het Landsherenkwartier kreeg vorm en inhoud. vernieuwingsplan
ontmoetingsplek voor de hele buurt. Raziye: “In mijn beleving moet deze plek laagdrempelig zijn zodat de bewoners hier graag komen en elkaar makkelijk leren kennen. Verder heeft het buurthuis een integratiefunctie, de moslimvrouwen proberen wij uit hun isolement te halen door ze hier naar toe te laten komen voor taalcursussen en voorlichting op diverse gebieden. Goede integratie geldt overigens niet alleen voor de multiculturele groep maar ook jong en oud moeten goed met elkaar kunnen leven”. Bewonersagenda De geluiden van buurtbewoners zijn door het comité Landsherenoffensief geïnventariseerd in de zogenaamde bewonersagenda. Deze agenda bevat 36 onderwerpen en functioneert voor de buurtbewoners als wensengids bij het vernieuwingsproces. Het merendeel van de onderwerpen op de bewonersagenda is overgenomen in het vernieuwingsplan.
kwartier een gemêleerde buurt blijft waar iedereen, jong of oud, dik of dun, allochtoon of autochtoon, elkaar beter leert kennen. Ubo: “Onbekend maak onbemind! Samenwonen in een gemêleerde buurt zorgt voor meer begrip en respect voor elkaar”.
12
Raziye Zungur, beheerder van buurtcentrum de Elegast, is als beheerder actief in het multiculturele buurthuis, de
Heldere doelen De bevindingen van alle samenwerkingspartners hebben geleid tot de formulering van een viertal heldere doelen: meer sociale balans; veiliger verkeersstructuur en betere openbare ruimte; meer marktconforme voorzieningen en een modern woningaanbod; betere positionering van het Landsherenkwartier als buurt Het model op de volgende pagina geeft binnen de vier doelstellingen de ambities voor vernieuwing en de aanpak daartoe in het kort weer. In hoofdstuk 3 van het vernieuwingsplan wordt hierop verder ingegaan. Landsherenkwartier
13
SOCIALE BALANS MEER SOCIALE
DOELEN
BALANS
De bevolkingssamenstelling is niet meer in balans. Huishoudens met lage inkomens en een laag opleidingsniveau zijn oververtegenwoordigd en de sociale problematiek groeit, waardoor de sociale samenhang onder druk komt te staan.
ANALYSE
verbeter de verdeling van huur- en koopwoningen en zorg voor meer variatie in prijscategorieën; bied mogelijkheden voor wooncarrière; ontwikkel in ruimtelijke clusters; creëer herkenbare woonsferen.
AANPAK
&
VOORZIENINGEN WONINGAANBOD
MEER
DOELEN ANALYSE
De vele aanwezige voorzieningen zijn niet optimaal bereikbaar en het woningaanbod voldoet woontechnisch, architectonisch en sociaal niet meer aan de eisen van deze tijd.
AANPAK
14
vernieuwingsplan
MARKTCONFORME VOORZIENINGEN EN WONINGAANBOD
maak voorzieningen bereikbaar; organiseer een kloppend hart; ontwikkel zorgwoningen; bouw eigentijdse woningen.
VEILIG VERKEER EN BETERE OPENBARE RUIMTE
DOELEN
De buurt is verkeersonveilig en de openbare ruimte wordt niet effectief benut.
ANALYSE
zorg voor een veilige langzaam-verkeersroute; pas het straatprofiel aan; integreer het hoogwaardige groen; creëer speelvoorzieningen in de directe omgeving; ontwikkel een centrale multifunctionele buitenruimte; verzamel afval volgens gemeentelijk beleid; ontwerp de openbare ruimte beheerbewust.
BETERE
POSITIONERING
Het Landsherenkwartier heeft geen eigen gezicht, geen duidelijke entree en een anonieme uitstraling. transformeer de buurt; identificeer water en groen; ontwikkel een stedelijke wand.
VERKEER & OPENBARE RUIMTE AANPAK
DOELEN
POSITIONERING
ANALYSE AANPAK
Landsherenkwartier
15
Vernieuwingsplangebied
Het vernieuwingsplan DE
VIER GEFORMULEERDE DOELSTELLINGEN VORMEN DE LEIDRAAD VOOR DE VERDERE UITWERKING VAN HET VERNIEUWINGSPLAN. IN DIT HOOFDSTUK ZIJN DEZE
VIER DOELEN UITGEWERKT AAN DE HAND VAN EEN BESCHRIJVING VAN HET HUIDIGE WEG ERNAARTOE.
DIT
GEEFT EEN GOED BEELD VAN HET NIEUWE
SOCIALE
LANDSHERENKWARTIER
vernieuwingsplan
GEVOLGD DOOR DE AMBITIES TOT VERNIEUWING EN DE
DAT DE SAMENWERKENDE PARTIJEN VOOR OGEN HEBBEN.
BALANS
Stedenbouwkundige structuur Kenmerkend voor de huidige buurt zijn twee woningtypen: de rijtjeswoningen (laagbouw) met platte daken en de portiekflats. Veel van deze woningen zijn gesitueerd in bouwblokken en worden als identieke eenheid, de zogenaamde stempels, meerdere malen herhaald. Door deze eenzijdige woningopbouw is doorgroei van bewoners nauwelijks mogelijk.
16
LANDSHERENKWARTIER,
HOOFDSTUK 3.
Landsherenkwartier
Bewoners Het Landsherenkwartier is een gemêleerde buurt met ruim 20 verschillende nationaliteiten. Deze mix van bewoners wordt als positief ervaren. Verder is opvallend dat er in de buurt relatief veel ouderen wonen zonder daarin Humanitas mee te tellen en het gemiddeld inkomen relatief laag is.
Landsherenkwartier
17
MEER SOCIALE
KERNGEGEVENS Ouderen: 21,8% boven de 65 jaar (Deventer 13,9 %) Allochtonen: 40,8% (Deventer 22%) Gemiddeld besteedbaar inkomen: `19.300,- (Deventer `24.400,-) Aantal leden openbare bibliotheek 13,7 % (Deventer 25,1%) Doorstroming naar havo/vwo 13% (Deventer 34,1%) 905 huishoudens waarvan:
-
318 alleenwonend zonder kinderen 199 eengezinshuishoudens 4 meergezinshuishoudens 95 alleenwonend met kinderen 240 gehuwd samenwonend zonder kinderen 49 overige huishoudens (veelal studenten)
Affiniteit met de buurt Behalve verzorgingshuis Humanitas zijn er weinig woningen geschikt voor mensen met een zorgvraag die zo lang mogelijk zelfstandig willen blijven wonen. Het gevolg hiervan is dat de oorspronkelijke bewoners verhuizen en de plek die zij achterlaten wordt ingenomen door mensen die weinig affiniteit met de buurt hebben. Ook komen veel studenten en starters af op de lage huurprijs, maar omdat voor hen geen mogelijkheden zijn tot doorgroei, wonen ze hier maar kort en hebben ze niet veel binding met de buurt.
198 bijzondere wooneenheden zorginstelling Humanitas 2 bijzondere wooneenheden Pactum Jeugdzorg en Educatie 8 woonwagens
BALANS
Gemêleerde kleurrijke buurt Bij de bewoners leeft de wens voor de opbouw van een gemêleerde kleurrijke buurt. Een groep bewoners bestaande uit verschillende culturen, leeftijden, inkomens- en opleidingsniveaus. Buurtgevoel Centraal bij de vernieuwing staat het buurtgevoel. Het Landsherenkwartier wordt een buurt waar mensen elkaar makkelijk leren kennen, aanspreken en helpen. Kortom: een buurt waar de sociale cohesie sterk, en de zorg voor de omgeving groot is. Woonsferen Woonsferen zeggen iets over hoe de bewoners met elkaar willen wonen en leven. Het gaat over normen en waarden en de mate van sociaal contact. Met het benoemen van woonsferen krijgt de vernieuwde buurt een bepaald karakter. Kernwoorden hierbij zijn: rust, veiligheid en samenwerking.
Gegevens: Statistisch jaarboek 2004, gemeente Deventer, november 2004
CONCLUSIE:
DE BEVOLKINGSSAMENSTELLING IS NIET MEER IN BALANS.
HUISHOUDENS
MET LAGE INKOMENS EN EEN LAAG OPLEIDINGSNIVEAU
ZIJN OVERVERTEGENWOORDIGD EN DE SOCIALE PROBLEMATIEK GROEIT WAARDOOR DE SOCIALE SAMENHANG ONDER DRUK KOMT TE STAAN.
GENOEG
REDEN OM TOE TE WERKEN NAAR MEER SOCIALE BALANS IN
DE BUURT. 18
vernieuwingsplan
Landsherenkwartier
19
Voor het krijgen van meer sociale balans worden de volgende fysieke voorstellen gedaan: verbeter de verdeling van huur- en koopwoningen en zorg voor meer variatie in prijscategorieën; bied mogelijkheden voor wooncarrière; ontwikkel in ruimtelijke clusters; creëer herkenbare woonsferen. Meer evenwicht door betere verdeling Een betere verdeling van huur- en koopwoningen en een gelijkelijke verdeling van woningen in het goedkope, het midden en het dure segment leidt tot een evenwichtiger woningvoorraad. Hierdoor wordt de buurt aantrekkelijk voor gezinnen met kinderen en ouderen, en is wooncarrière binnen de buurt mogelijk. Mogelijkheden voor wooncarrière De mogelijkheid voor wooncarrière bindt bewoners langer aan een buurt. Met wooncarrière wordt bedoeld: starten in een kleine woning, doorgroeien
20
vernieuwingsplan
naar een eengezinswoning om van daaruit door te stromen naar een seniorenwoning. Zo ontstaat er een generatievriendelijke buurt met een goede sociale samenhang waarbij bewoners zich voor langere tijd aan de buurt binden en er een sterke sociale cohesie ontstaat. Ontwikkeling in ruimtelijke clusters Eenvormigheid van de woningen en de buitenruimte in de buurt moet worden doorbroken. Dat gebeurt met de ontwikkeling van ruimtelijke clusters waardoor de buurt eenheid uitstraalt maar waarbinnen ook kleinschalige profilering mogelijk is. Die profilering wordt zichtbaar met architectuur en verschillende woningtypen, maar uit zich ook in woonsferen. Herkenbare woonsferen creëren Bij de vernieuwing van de buurt wordt rekening gehouden met verschillende woonsferen die in relatie tot elkaar staan. Centraal in de buurt worden woningen ontwikkeld voor mensen die zoek zijn naar buurtgevoel, harmonie en samenleven. Aan de randen van de buurt worden woningen ontwikkeld voor mensen die minder hechten aan het sociale buurtleven en meer gesteld zijn op privacy.
Landsherenkwartier
21
VERKEER &
speelveld zijn zo gesitueerd dat er geen zicht is op het veld. Ook op andere plekken in de buurt ervaren de bewoners overlast door drugsgebruik.
OPENBARE RUIMTE Verkeer Het Landsherenkwartier is goed ontsloten vanwege de ligging aan het Hanzetracé, de tweede ring van Deventer. Door de aansluiting op het Hanzetracé zijn de verschillende voorzieningen in de (binnen)stad goed bereikbaar. De gemeente heeft als eis gesteld dat vanuit de doorstroming op het Hanzetracé er in de toekomst maximaal één aansluiting mag zijn vanuit het Landsherenkwartier. In de buurt is asociaal rijgedrag een groot probleem: de wegen zijn breed en nodigen uit tot hardrijden. De aangebrachte verkeersremmers werken niet afdoende zodat voor fietsers en voetgangers een gevaarlijke situatie ontstaat. Ook voor kinderen zijn verschillende speelveldjes via de openbare weg niet veilig te bereiken.
Openbare ruimte Het Landsherenkwartier heeft voldoende openbare ruimte en veel prachtige volwassen bomen. De openbare ruimte en het prachtige groen geven de buurt kwaliteit. Omdat niet alle groengebieden een duidelijke functie hebben, is die kwaliteit niet altijd even zichtbaar. Naast het vele groen kent de buurt ook een groot aantal vierkante meters “grijs”. De huidige straatprofilering en het op sommige plaatsen ontbreken van een voortuin zijn belangrijke oorzaken voor deze ‘grijze’ uitstraling. De kwaliteit van het straatwerk wordt bovendien door de bewoners als slecht ervaren. Op het grote speelveld tussen de sporthal Keizerslanden en de Jan van Arkelstraat is sprake van drank- en drugsoverlast. De woningen aan het
De kwaliteit van de speellocaties loopt sterk uiteen: speeltuin de Step en het speelterrein aan de David van Bourgondiëstraat worden als positief ervaren. Het speelterrein aan het Landsherenplein en die naast de sporthal Keizerslanden laten, mede door de inrichting, een minder positief beeld zien. De bewoners vinden het belangrijk dat speelveldjes afgezet worden met een hek: dat houdt kinderen binnen en honden buiten. Godebaldpark Ten oosten van het Landsherenkwartier ligt het Godebaldpark, een buurtpark met een grote vijver. Dit park heeft veel kwaliteit maar daarentegen weinig relatie met de buurt. De doorgaande routes naar de basisscholen in het Oranjekwartier lopen door dit park heen. Afvalcontainers De bovengrondse afvalcontainers zijn een bron van ergernis voor de bewoners. Er is geen controle bij het deponeren en de capaciteit is niet toereikend. Hierdoor stapelt het afval zich op en ontstaat er zwerfvuil in de straten.
CONCLUSIE:
DE BUURT IS VERKEERSONVEILIG EN DE OPENBARE RUIMTE
WORDT NIET EFFECTIEF BENUT.
EEN
DUIDELIJK SIGNAAL OM TE WERKEN
AAN VEILIG VERKEER EN BETERE INRICHTING VAN DE OPENBARE RUIMTE MET BEHOUD VAN HET GROENE KARAKTER. 22
vernieuwingsplan
Landsherenkwartier
23
VEILIG
VERKEER
&
BETERE OPENBARE RUIMTE
Veilige verkeersroute De huidige maatvoering en de ontbrekende hiërarchie in verschillende wegen nodigen uit tot roekeloos rijgedrag. In het vernieuwingsplan staat veilig verkeer centraal: bewoners moeten op een veilige manier de voorzieningen kunnen bereiken. Betere openbare ruimte Bij het verbeteren van de openbare ruimte zijn sociale controle en een veilig gevoel sleutelbegrippen. Een start daartoe is alle woningen en openbare ruimte laten voldoen aan het politiekeurmerk veilig wonen. De kracht van het groen moet verder zoveel mogelijk tot uiting komen. Met de inpassing van een gedeelte van het huidige bomenbestand ontstaat een kwalitatief goede basis voor de nieuwe openbare ruimte. Daarnaast moet de openbare ruimte schoon, heel en veilig zijn. Goede verzorging en frequent onderhoud zijn bepalend voor de beleving van
24
vernieuwingsplan
de bewoners. Het onderhoudsbeleid van de gemeente Deventer is hierbij maatgevend. Voor het garanderen van veilig verkeer en het opbouwen van betere openbare ruimte zijn de volgende ideeën ontwikkeld: zorg voor een veilige langzaam-verkeersroute; pas het straatprofiel aan; integreer het hoogwaardige groen; creëer speelvoorzieningen in de directe omgeving; ontwikkel een centraal multifunctionele buitenruimte; verzamel afval volgens gemeentelijk beleid; ontwerp de openbare ruimte beheerbewust. Langzaam-verkeersroute De aanleg van een langzaam-verkeersroute door de buurt zorgt voor een veiliger situatie voor fietsers en voetgangers. Bovendien biedt de
Landsherenkwartier
25
langzaam-verkeersroute aanknopingspunten voor de inrichting van de (aangrenzende) openbare ruimte. Langzame verkeersroutes kunnen bijvoorbeeld goed gecombineerd worden met de inrichting van aangrenzende speel- en ontmoetingsplekken. Straatprofiel aanpassen Door straten in te richten als 30 km-zone wordt asociaal rijgedrag voorkomen. Ook heft de aanpassing van het brede straatprofiel de huidige grijze uitstraling van de buurt op. Hoogwaardig groen integreren Het huidige bomenbestand van de buurt heeft een hoge kwaliteit. Door bestaande bomen zo veel mogelijk in het vernieuwingsplan in te passen, blijft deze kwaliteit behouden. Centraal multifunctionele buitenruimte In het hart van de buurt wordt een grote nieuwe ontmoetingsplek ont-
wikkeld, slim ontworpen voor verschillende bewonersgroepen. Deze plek vormt het bruisende hart van de buurt. Speelvoorzieningen in de directe omgeving Bij de ontwikkeling van speelvoorzieningen wordt het gemeentelijk beleid gevolgd. Dit betekent dat voor de kinderen in de leeftijd van nul tot zes jaar een speelvoorziening dicht in de buurt van de woning aanwezig is. Daarnaast blijft de huidige speelvoorziening ‘de Step’ behouden. Afvalcontainers De inzameling van afval wordt afgestemd op de te realiseren nieuwbouw overeenkomstig het beleid van de gemeente Deventer. Bij de hoogbouw wordt het afval centraal ingezameld in beveiligde ondergrondse containers, bij de laagbouwwoningen komen rolcontainers. Beheerbewust ontwerpen van de openbare ruimte De werkwijze ‘beheerbewust ontwerpen’ en ‘ontwerpbewust beheren’ vormen uitgangspunten voor de inrichting van openbare ruimte. Het streven hierbij is een openbare ruimte te ontwikkelen die ook in de verre toekomst mooi en functioneel is. De beleving van de openbare ruimte wordt voor een groot deel bepaald door de mate van onderhoud. Enerzijds moet de openbare ruimte zo ontworpen worden, dat deze goed te beheren is, anderzijds moeten beheersmaatregelen soms afwijken van de standaard om een vernieuwend ontwerp mogelijk te maken. Ontwerp en beheer gaan hierbij hand in hand. Daarnaast wordt de openbare ruimte duurzaam ingericht. Dat betekent extra aandacht voor duurzaamheid in bijvoorbeeld materiaalkeuze.
26
vernieuwingsplan
VOORZIENINGEN &
WONINGAANBOD
Voorzieningen De buurt wordt omringd door sport-, recreatie, school- en winkelvoorzieningen. De meeste voorzieningen zijn op loopafstand aanwezig, maar toch moeilijk bereikbaar. De Lebuineslaan en de Keizer Karellaan zijn lastig over te steken en vormen hiermee barrières. De belangrijkste welzijnsvoorziening is buurtcentrum de Elegast met een belangrijke buurtbindende functie. Het centrum is hèt hart van waaruit voor en door de buurt veel georganiseerd wordt. Ook ligt hier het woonzorgcentrum Humanitas. Ten noordoosten van de buurt wordt bovendien op korte termijn een wijkvoorzieningencentrum ontwikkeld waarin basisscholen, kinderopvang en allerlei aanverwante voorzieningen een plek krijgen.
kwaliteitsniveau niet meer aan de eisen van deze tijd. Het beeld is sober, wat nog versterkt wordt doordat de meeste woningen rechtstreeks op de stoep aansluiten en geen voortuin hebben. Hierdoor ontstaat een eentonig beeld. De woningen met platte daken hebben technische mankementen: bij warme dagen kan de temperatuur onaangenaam oplopen, er zijn vochtproblemen en er is geluidsoverlast door de garageboxen. Ook de portiekflats kennen woonongemakken: de bouw- en woontechnische kwaliteit is matig. De flats zijn te klein en onpraktisch ingedeeld, de geluidsisolatie is slecht en een lift ontbreekt.
Woningaanbod De woningen in het Landsherenkwartier zijn veelal hetzelfde: kleine laagbouwwoningen met platte daken en portiekflats. De laagbouwwoningen, gerealiseerd in stempels en strokenbouw voldoen qua architectuur en
CONCLUSIE:
DE VELE AANWEZIGE VOORZIENINGEN ZIJN NIET OPTIMAAL
BEREIKBAAR EN HET WONINGAANBOD VOLDOET WOONTECHNISCH, ARCHITECTONISCH EN SOCIAAL NIET MEER AAN DE EISEN VAN DEZE TIJD.
DE
AMBITIES VOOR VERNIEUWING VAN VOORZIENINGEN EN WONINGAANBOD
ZIJN GERICHT OP EEN MEER MARKTCONFORME SITUATIE. Landsherenkwartier
27
MEER
MARKTCONFORME VOORZIENINGEN EN WONINGAANBOD Marktconforme voorzieningen Het Landsherenkwartier is omringd met voorzieningen maar deze zijn lastig bereikbaar. Het ontsluiten en beter bereikbaar maken van deze voorzieningen is daarom van essentieel belang.
28
vernieuwingsplan
maak voorzieningen bereikbaar; organiseer een kloppend hart; ontwikkel zorgwoningen; bouw eigentijdse woningen.
Als gevolg van de vergrijzing neemt bovendien de zorgvraag toe. Bij de buurtvernieuwing wordt rekening gehouden met de wensen van senioren om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Met de ontwikkeling van zorgwoningen wordt aan die vraag tegemoet gekomen. In overleg met Humanitas en welzijnsorganisatie Raster wordt onderzocht of een zorg- en welzijnssteunpunt tot de mogelijkheden behoort.
Bereikbaarheid van voorzieningen De voorzieningen in het Landsherenkwartier voor sport, recreatie en winkelen zijn legio. De eerder aangegeven ontwikkeling van een langzaamverkeersroute zal het mogelijk maken dat de bewoners zich veilig van en naar de verschillende voorzieningen kunnen verplaatsen.
Voor het ontwikkelen van meer marktconforme voorzieningen en het bouwen van moderne woningen worden de volgende situaties geschetst:
Kloppend hart Een centraal gelegen plein met een parkachtig karakter om te sporten,
te recreëren en te ontspannen, dat wordt “het kloppend hart” van de buurt. Een buurthuis als de Elegast zal onderdeel gaan uitmaken van dit kloppend hart. In de toekomst kan de functie van het buurtcentrum gecombineerd worden met zorg- en welzijnsdiensten. Zorgwoningen Zorgwoningen zijn normale woningen die gemakkelijk toegankelijk zijn en waarin zorgverlening goed mogelijk is. Deze woningen liggen altijd in de buurt van een zorg- en welzijnspunt. Met de ontwikkeling van zorgwoningen zijn senioren langer in staat om zelfstandig te blijven wonen. Eigentijdse woningen De nieuw te bouwen woningen zijn van deze tijd en geschikt voor een veranderende vraag in de toekomst. Bij de ontwikkeling van de woningen streven we naar een optimale energiereductie ontleend aan de nog op te stellen energievisie, nieuwe technische mogelijkheden voor meer wooncomfort en een praktische indeling.
Landsherenkwartier
29
POSITIONERING
BETERE
Het Landsherenkwartier heeft een centrale ligging ten opzichte van veel voorzieningen: sportvelden, een modern winkelcentrum en een openluchtzwembad zijn allemaal in een korte tijd bereikbaar.
Het Landsherenkwartier blijft onderdeel van Keizerslanden maar zal met de ontwikkeling van een nieuwe krachtige identiteit een eigen gezicht krijgen. Met de vernieuwingsplannen voor de afzonderlijke buurten zal op termijn Keizerslanden zich als geheel vernieuwde wijk kunnen positioneren.
wijk maar heeft niet dat imago. Door het groen zichtbaar en functioneel te maken door het letterlijk met de buurt te verbinden, zal dit positief doorwerken in de verbetering van het imago.
Het Landsherenkwartier heeft door haar centrale ligging binnen Deventer veel potentie waardoor het haar aantrekkelijk maakt voor verschillende bewonersgroepen. Zij onderscheidt zich met het gegeven een gemêleerde kleurrijke buurt te zijn met een bijzonder actief buurtleven.
De stedelijke wand als gezicht Het Landsherenkwartier krijgt met de bouw van een stedelijke wand letterlijk een gezicht naar de stad toe. Aan de zuidrand, de Lebuinuslaan wordt een stedelijke wand van allure ontwikkeld. De appartementen in deze wand zijn verschillend van grootte en prijsklasse. Hierdoor ontstaat een afwisselend en vrolijk beeld dat een weerspiegeling is van de rest van de buurt.
Aan de ontwikkeling van het recreatiegebied Zandweteringzone wordt gewerkt en samen met het Godebaldpark is de buurt dan aan twee zijden door groengebieden omgeven. Deze centrale ligging is een krachtig element voor de buurt. De buurt wordt zelden als een zelfstandige buurt gezien, de link met de wijk Keizerslanden is snel gemaakt. Dat is jammer want de typische kwaliteiten van Landsherenkwartier, zoals het groene karakter en het rijke sociale buurtleven, worden vaak niet opgemerkt.
POSITIONERING
Om een betere positionering van het Landsherenkwartier te bewerkstelligen zijn de volgende suggesties gedaan: transformeer de buurt; identificeer water en groen; ontwikkel een stedelijke wand.
CONCLUSIE:
HET
LANDSHERENKWARTIER
HEEFT GEEN EIGEN GEZICHT,
GEEN DUIDELIJKE ENTREE EN EEN ANONIEME UITSTRALING.
UITERAARD
BEVORDERT DIT DE IDENTITEIT VAN EEN ZELFSTANDIGE BUURT NIET. 30
vernieuwingsplan
Diversiteit door transformatie Een nieuwe samenstelling van verschillende woningtypen in huur- en koop en in verschillende prijsklassen is alleen mogelijk als er grootschalig wordt ingegrepen in de buurt. Alleen door een groot deel van de huidige woningen te slopen, en door een gevarieerd nieuw aanbod te bouwen kan de nieuwe, gewenste diversiteit ontstaan. Water en groen als oriëntatie De combinatie van water en groen is een uitgelezen kans om de identiteit van het Landsherenkwartier kracht bij te zetten. De buurt is een groene Landsherenkwartier
31
HOOFDSTUK 4.
Plankaart Landsherenkwartier BINNEN
HET VERNIEUWINGSPLAN ZIJN VIER ESSENTIËLE DRAGERS TE ONDERSCHEIDEN.
DE
INRICHTING VAN HET KLOPPEND HART, HET CREËREN VAN EEN VEILIGE
VERKEERSSITUATIE, DE CLUSTERBENADERING EN HET GEBRUIK VAN GROEN EN WATER.
DE
DRAGERS ZIJN HET FUNDAMENT VOOR VERBETERING EN VERNIEUWING.
KLOPPEND
HART VAN DE BUURT
Het Landsherenkwartier kent een rijk sociaal buurtleven waarbij buurtcentrum de Elegast een centrale rol vervult. In het vernieuwingsplan wordt de functie van het buurtcentrum versterkt door de Elegast te koppelen aan een multifunctionele binnen- en buitenruimte. In dit kloppend hart worden activiteiten georganiseerd voor alle bewonersgroepen. De bijdrage van de bewoners is bepalend voor het succes van het kloppend hart. De multifunctionele ruimte wordt zo gesitueerd dat deze voor alle bewoners makkelijk en veilige bereikbaar is.
32
vernieuwingsplan
Onderzocht wordt verder of de functies van de Elegast in de toekomst verplaatsbaar zijn, ten behoeve van een koppeling met het Humanitasterrein. Zo kan Humanitas de zorg- en welzijnstaken combineren met de huidige taken en functies van buurtcentrum de Elegast. Het kloppend hart wordt flexibel en multifunctioneel ingezet om niet alleen aan de huidige vraag te voldoen maar ook om te voorzien in toekomstige behoeftes.
VEILIG
VERKEER
De kracht van het Landsherenkwartier is haar centrale ligging ten opzichte van veel nabijgelegen voorzieningen. Om deze voorzieningen makkelijk en veilig bereikbaar te maken wordt een aantal slimme, nieuw aan te leggen langzaam-verkeersroutes opgenomen van zuid naar noord en van oost naar west. Deze zorgen er voor dat de buurt als een spin in het web komt te liggen van veel voorzieningen. Daarnaast is er geen doorgaande weg meer dwars door de buurt heen en beperkt de aanleg van een 30kilometerzone het ongewenste rijgedrag tot een minimum. Een nieuw aan te leggen weg, een allee die de Lebuinuslaan met de Keizer Karellaan verbindt, ontsluit aan de westkant het autoverkeer. Vanuit deze allee wordt de buurt door twee lussen ontsloten, deze worden beide als 30-kilometerzone ingericht.
WOONSFEREN,
STROKEN EN CLUSTERS
Woonsferen In het vernieuwde Landsherenkwartier worden drie woonsferen onderscheiden. Globaal worden deze woonsferen verdeeld over de hele buurt, waarbij het middengebied een zogenaamde dominante sfeer krijgt, en de noord- en de zuidkant met enkele accenten daarvan afwijken. Binnengebied De woningen in het binnengebied zijn praktisch ingedeeld, de bewoners hebben zicht op de openbare ruimte en op elkaar. De opzet van deze indeling is dat de bewoners elkaar makkelijk leren kennen, aanspreken en helpen. Hier wonen ook die mensen die veel gebruik zullen maken van het kloppend hart. Het wordt een buurt waar jonge en oude mensen met verschillende culturen samenleven. Een veilig binnengebied wat vooral gezinnen met kinderen en senioren zal aantrekken. Een zorg- en welzijnssteunpunt in het hart van de buurt biedt oudere bewoners de mogelijkheid langer zelfstandig te blijven wonen. De meeste woningen in dit gebied vallen in het goedkope en middeldure segment.
de voorgenomen architectuur een diverse, multiculturele uitstraling neer te zetten. De prijzen en woningtypen lopen sterk uiteen. De noordrand In de noordrand blijven de huidige woningen staan en passen in een strook aansluitend bij de benadering die geldt voor de rest van de buurt. Op termijn kan deze stook de overgang naar het nog aan te leggen park Zandwetering vormen. Als dit park is aangelegd krijgt de noordrand een nieuwe groene impuls en legt een goede verbinding.
karakter, allemaal een duidelijk herkenbaar onderdeel van het vernieuwde Landsherenkwartier. Binnen de stroken worden verschillende woningclusters ontwikkeld. Deze ruimtelijke clusters bieden zowel aanknopingspunten voor eenheid alsook voor kleinschalige profilering. Deze profilering uit zich in architectuur, woningtypen, inrichting van binnenruimte en woonsferen. Binnen een cluster worden woningen van verschillende prijsklassen gecombineerd.
Omdat de woningen in de noordrand het aandeel sociale huurwoningen in de buurt op peil houdt, blijven zij bestaan. Het is daarom van belang om de leefbaarheid in dit gebied te bewaken. Met de inzet van sociale maatregelen kan de nieuwe woonsfeer uit het middengebied ook hier ontwikkeld worden. Stroken en clusters Verder wordt de hele buurt ingedeeld in zogenaamde stroken met elk een eigen karakter. De verschillende stroken vormen, ondanks hun eigen
De zuidrand De vijver aan de oostkant van de buurt wordt verlengd in een singel aan de zuidkant. De bebouwing krijgt hier een meer stedelijk karakter drie tot vijf bouwlagen met een enkel accent van meerdere lagen, waardoor een sterke wandvorming met uiteenlopende woningtypen ontstaat. Deze hoogbouw past bij de Lebuinuslaan en het winkelcentrum. Daarnaast dient de stevige rand als buffer voor het rustige binnengebied en vormt het een gezicht naar buiten toe. Het geeft de buurt iets herkenbaars, iets typisch “Landsherenkwartiers”. Hier, in dit gedeelte is veel aandacht voor architectuur. De wens is om met 34
vernieuwingsplan
Landsherenkwartier
35
GROEN
EN WATER IN COMBINATIE MET DE BUURT
KAART
MET TOELICHTING
Water en groen als oriëntatie De combinatie van water en groen is een uitgelezen kans om de identiteit van het Landsherenkwartier kracht bij te zetten. De buurt is een rijke groene wijk maar heeft niet dat imago. Door het groen zichtbaar te maken en het een duidelijke functie te geven wordt het letterlijk verbonden met de buurt wat postief werkt voor het imago van het Landsherenkwartier.
SPLARK
De groene en blauwe randen van de buurt geven Landsherenkwartier een nieuw en eigen gezicht, waardoor in de wijk Keizerslanden de buurt als zelfstandige eenheid herkenbaar wordt. Omdat de Radboudlaan opgeheven wordt krijgt de buurt een veel sterkere binding met het Godebaldpark.
Splark staat voor sport-plein-park en is de centrale multifunctionele buitenruimte gekoppeld aan buurtcentrum de Elegast. Dit plein vervult de specifieke recreatieve behoeftes van de bewoners en functioneert tegelijk als het kloppend hart van de buurt. Splark
ALLEE De entree van de buurt vanaf de Lebuïnuslaan wordt gemaakt door de aanleg van de Landsherenallee. Deze weg met een statig profiel en bomen aan beide zijden ontsluit de buurt. De woningen worden op hun beurt weer ontsloten via deze buurtwegen, dan wel parkeerhoven.
DUNNE
EN DICHTE WOONSTROKEN
Binnen de dun bebouwde woonstroken worden de bestaande boomgroepen van de buurt zoveel mogelijk ingepast. Deze stroken functioneren als verdunde plandelen waarbinnen het parkeren van bezoek wordt opgevangen en kleinschalige speelvoorzieningen worden ondergebracht. In de dichte woonstroken is relatief meer bebouwing aanwezig dan in de dunne stroken. Allee 36
vernieuwingsplan
Landsherenkwartier
37
Een beschrijving van de stroken A) de waterrand is opgebouwd uit drie bouwblokken en vormen het gezicht aan de zuidzijde van het Landsherenkwartier. Deze blokken zijn gevarieerd van bouwhoogte, twee tot vijf lagen, hebben een hoger accent aan de parkkant en kennen een grote variatie in woningtypes en financieringscategorieën. Gedacht wordt aan een halfverdiepte parkeergarage. Deze strook bevat circa 150 woningen.
A
B) Op de hoek van het Landsherenkwartier, op de plek van het huidige grasveld, komt een nieuw gebouw. Dit gebouw van ongeveer acht lagen hoog wordt een markant punt in de buurt. Daarnaast markeert het de entree van de buurt en accentueert het de allee als ingang van het Landsherenkwartier. Gekoppeld aan de toren wordt een korte rij woon/werk woningen ontwikkeld. C) een zone aangewezen voor zorgwoningen die ruimtelijk wordt gekoppeld aan de locatie van Humanitas. Het gaat hier om een dun bebouwde woonstrook met ongeveer 35 kleine, grondgebonden zorgwoningen. Bewoners parkeren in parkeerkoffers gelegen bij de woningen. Deze strook is relatief dun bebouwd en daarom wordt geprobeerd zo veel mogelijk bestaande bomen te handhaven.
B
C 38
vernieuwingsplan
D) een lange strook met ongeveer 65 eengezinswoningen in rijen begeleidt de centraal in het plangebied gesitueerde langzaam-verkeersroute. Ook hier parkeert men in de, tussen de blokken gesitueerde, parkeerkoffers. E) aan de noordzijde van de langzaam-verkeersroute zijn twee kleinere clusters met ongeveer 25 grondgebonden woningen ontworpen, parkeren gebeurt in de parkeerkoffers. Ook voor deze strook geldt dat bestaande bomen zo veel mogelijk gehandhaafd worden. Er is dan geen sprake meer van anonieme groene grasveldjes tussen de woningen maar meer van wonen in een groene setting. Het streven is om zoveel mogelijk groene ruimte toe te kennen aan de woningen, collectief of individueel.
E
F) de grootste strook vormt de zone met bestaande en nieuwe tweeonder-één-kapwoningen. Hiermee wordt de bestaande buurt gehandhaafd en krijgt een volwaardige plaats in de nieuwe ruimtelijke opzet. Bijzonder is hier het nieuwe complex van patiowoningen op het binnenterrein. G) aan de oostzijde van het Landsherenkwartier, tegen de parkrand aan, kunnen op termijn woningen ontwikkeld worden die een duidelijke relatie hebben met het park. Omdat in deze visie de huidige Radboudlaan verdwijnt komen de woningen letterlijk in het park te staan. F
D
G Landsherenkwartier
39
WANDEL-,
FIETS- EN AUTOROUTE
De centrale voetgangers- en fietsverbinding wordt ondergebracht in de zogenaamde wandelstrip. Deze verbinding functioneert als een “soort” ruggengraat van de buurt. Hier vinden ontmoetingen plaats en is ruimte voor sport en spel. Zo kunnen langzaam-verkeersroutes goed gecombineerd worden met de inrichting van aangrenzende speel- en ontmoetingsplekken. De bebouwing langs de wandelstrip wordt vormgegeven door een kleine voortuin met gebouwde erfafscheiding. De auto komt de buurt in vanaf de allee en gaat in lussen door de buurt. Door vanaf de allee deze lussen te maken ontstaat er een duidelijke en overzichtelijke verkeersstructuur die ingericht zal worden als 30-kilometerzone. Wandel-, fietsen autoroute
SINGEL
EN OVERGANG NAAR
ZANDWETERINGZONE
Naast de huidige recreatieve kwaliteit krijgt het park een directe aansluiting op buurt. Woontorens en laagbouw richten zich op het groene park. De overgang tussen het park en de bebouwing wordt vormgegeven door een postbodepad met voortuinen bij de laagbouw, en een contrastrijke overgang van een gebouwde plint in het gras bij de hoogbouw.
HUMANITAS Een belangrijke cluster in het Landsherenkwartier is het terrein van Humanitas. Bij de visieontwikkeling voor dit terrein is een eerste aanzet gemaakt voor een nauwe relatie naar de rest van de buurt toe. Dit betekent dat de zuidrand wordt afgemaakt tot aan het water, het water wordt uitgebreid en het park doorloopt tot op het Humanitas-terrein.
Park en vijver
Aan de zuidzijde van de buurt wordt de vijver verlengd in een singel. De hoofdentree van de buurt, vanaf het Hanzetracé ligt tegen deze singel aan. De singel geeft kwaliteit aan de appartementen die gerealiseerd worden aan de zuidzijde van het Landsherenkwartier. Bovendien heeft de singel een functie in de waterberging van de buurt. Aan de noordkant van de buurt wordt de Zandweteringzone aangelegd. Door de noordrand van de buurt een groen karakter te geven ontstaat er een aansluiting van de buurt met de Zandweteringzone.
PARK Singel en overgang naar Zandweteringzone 40
vernieuwingsplan
EN VIJVER
De vijver en het park verzorgen voor een groot deel de presentatie van het nieuwe Landsherenkwartier en vormen een belangrijk onderdeel van de woon- en recreatieve kwaliteit van de buurt. Zij worden daarom ter hoogte van het Hanzetracé vergroot en zichtbaar gemaakt.
Humanitas Landsherenkwartier
41
OM
TE KOMEN TOT EEN VERNIEUWD
FASES VAN HET PLAN UITGEVOERD. VERVANGEN.
DE
LANDSHERENKWARTIER
DE
MOET NOG VEEL WERK VERZET WORDEN. IN EEN PERIODE VAN ACHT JAAR WORDEN DE EERSTE TWEE
BELANGRIJKSTE DRAGERS ZIJN DAN GEREALISEERD, EN EEN GROOT DEEL VAN DE STERK VEROUDERDE WONINGVOORRAAD IS
UITVOERING VAN HET VERNIEUWINGSPLAN ZAL SAMENGAAN MET INGRIJPENDE FYSIEKE EN SOCIALE VERANDERINGEN.
SOCIAAL
PROGRAMMA
LANDSHERENKWARTIER
DE
VERANDERINGEN
vernieuwingsplan
EN HET
GEVEN HIERBIJ HOUVAST.
Gegarandeerde afspraken Het vernieuwingsplan geeft een (ruimtelijk) beeld van een vernieuwd Landsherenkwartier over tien jaar. Het ´kloppend hart´, de clusterbenadering en de veilig verkeersroutes zijn tegen die tijd gerealiseerd. Omdat er in een periode van tien jaar veel kan veranderen leggen we de belangrijkste dragers vast in dit vernieuwingsplan.
42
HET SOCIAAL PLAN
HOOFDSTUK 5.
Fasering en aanpak
Ingrijpende veranderingen bij grootschalige vernieuwing Vernieuwingen gaan gepaard met ingrijpende fysieke en sociale veranderingen. Omdat de huidige stedenbouwkundige structuur de realisatie van de gestelde doelen in de weg staat, zal een groot aantal woningen worden gesloopt.
Landsherenkwartier
43
HET Binnen dit vernieuwingsplan gaan we er vanuit dat alle huidige koopwoningen, de huurwoningen in het zogenaamde rondje (F. van Badenstraat) en de elf hoge cyclusflats aan de Keizer Karellaan blijven bestaan. Ook de twee woonwagenlocaties ten westen van de toekomstige allee gaan niet weg en de woningen ten noorden van de David van Bourgondiëstraat zullen blijven bestaan. Om te voorkomen dat in korte tijd veel bewoners tegelijk moeten verhuizen naar een andere woning in Deventer, wordt de buurtvernieuwing gefaseerd aangepakt. Dit zorgt voor een geleidelijke toestroom op de woningmarkt waardoor iedereen met hulp van de woningcorporaties tijdig een geschikte woning kan vinden. Gefaseerd aanpakken biedt mogelijkheden tot dynamiek en voorkomt dat alle woningen op eenzelfde moment zijn afgeschreven. Partners bij de buurtvernieuwing Alle samenwerkingspartners blijven de komende jaren een cruciale rol spelen bij de verbetering en vernieuwing van de buurt. Dat geldt ook voor de toekomstige c.q. nieuwe bewoners. Als consument en producent van sociale kwaliteit hebben zij veel invloed op de inrichting van de woon- en leefomgeving. Ook blijft de organiserende rol van alle partijen bij participatie-activiteiten van kracht. Buurtbewoners, gemeente, politie, zorg- en welzijnspartijen en wooncorporaties, allen zijn en blijven belangrijke partners bij de uitwerking en uitvoering van het vernieuwingsplan.
44
vernieuwingsplan
VERNIEUWINGSPLAN IN FASES
Voor aanvang van de eerste fase van het vernieuwingsplan worden verschillende deelplannen opgesteld. Stedenbouwkundig plan Vanaf juli 2006 wordt gestart met het stedenbouwkundig plan. Hierin staat ondermeer beschreven hoe de wegen precies gaan lopen, waar de woningen komen te staan en wat de bouwhoogte van de gebouwen wordt. Naar verwachting is het stedenbouwkundig plan in het eerste kwartaal van 2007 klaar. Dit plan is ook de basis voor het nieuwe bestemmingsplan. Na het gereedkomen van het stedenbouwkundig plan in het eerste kwartaal van 2007, start de gemeente Deventer een korte procedure om het plan te toetsen. Deze korte procedure is van essentieel belang, omdat er hierdoor vaart blijft in de planontwikkeling. Beeld- en kwaliteitsplan Het beeld- en kwaliteitsplan vormt een apart onderdeel van het stedenbouwkundig plan. In dit plan staan de afspraken over de kwaliteit van de
openbare ruimte en de gebouwen. Het gaat bijvoorbeeld om afspraken over de uitstraling en het materiaalgebruik voor de woningen, het straatmeubilair en de openbare ruimte. Met een beeld- en kwaliteitsplan wordt de gewenste uitstraling van Landsherenkwartier gewaarborgd. Architecten, de woningcorporaties en de gemeente moeten zich houden aan de afspraken in het plan. Waarschijnlijk is het beeld- en kwaliteitsplan in het tweede kwartaal van 2007 afgerond. Ontwerpen eerste projecten Begin 2007 wordt gestart met het daadwerkelijk ontwerpen van de eerste nieuwbouwprojecten voor fase 1. In deze fase worden de nieuw te bouwen clusters van huizen ontworpen. Het ontwerpen van de eerste projecten zal duren tot eind 2007. De ontwerpen moeten passen binnen de kaders van het stedenbouwkundig plan en de eisen van het beeld- en kwaliteitsplan. Daarnaast moet de gemeente Deventer de ontwerpen goedkeuren in een aantal procedures. Als de ontwerpen goedgekeurd zijn, wordt begonnen met de sloop van de woningen.
Landsherenkwartier
45
Uitvoering in fases De periode waarin de verbeteringen en de vernieuwingen voor het Landsherenkwartier worden uitgevoerd zijn verdeeld over drie fases: fase 1 start in 2007 en eindigt in 2011: Goedkeuring, sloop en verhuizing; fase 2 start in 2009 en eindigt in 2013: Bouw middengebied en multifunctionele buitenruimte; fase 3 verwachtte start in 2011 en verwacht einde in 2015: Nieuwe voorzieningen en verbetering koopwoningen.
FASE 1 Door de zuidkant als eerste aan te pakken, een gedeelte van de buurt welke het meest in het oog springt, kan vanaf de start een nieuwe sterke uitstraling van het Landsherenkwartier naar de rest van de wijk en de stad worden bewerkstelligd. Het is bovendien een praktische keuze, omdat met de start van de rand de vernieuwing als een “trein” door de buurt gaat en daardoor minder overlast veroorzaakt.
In deze fase worden 258 woningen gesloopt en worden bij benadering 250 woningen gebouwd. De verwachting is dat de eerste woningen eind van 2009 worden opgeleverd. Naast het vervangen van woningen zal ook een begin gemaakt worden met de aanpak van de hoofdwegenstructuur. De allee die wordt aangelegd en zal op termijn vrijwel de hele buurt voor het autoverkeer ontsluiten.
FASE 2 Bouw middengebied en multifunctionele buitenruimte De werkzaamheden in fase 2 en fase 1 overlappen elkaar voor een deel. In de periode 2009 en 2013 wordt verder gewerkt in het middengebied. Er worden 196 woningen en 12 garageboxen gesloopt en waarschijnlijk 140 woningen teruggebouwd. Ook is dit het moment voor overleg met sportverenigingen en andere organisaties om te praten over een eventuele verplaatsing van locaties en functies. Een belangrijk moment in fase 2 is de aanleg van het hart van de buurt: “de multifunctionele buitenruimte”. Over de definitieve plek van de Elegast moet een beslissing genomen zijn.
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
fase 1 fase 2 fase 3 bouwfases 46
vernieuwingsplan jaartal geplande
sloop van complex
Landsherenkwartier
47
Met welzijnsorganisatie Raster, de gemeente Deventer en zorgcentrum Humanitas wordt op dat moment bepaald op welke manier functies geclusterd kunnen worden en hoe er efficiënt gebruik gemaakt gaat worden van ruimten die een relatie hebben met de multifunctionele buitenruimte. Voor de ontwikkeling van het terrein van Humanitas wordt tevens nadrukkelijk rekening gehouden met de wensen van de bewoners van het zorgcentrum, met name op het gebied van het gebruik van het park en de bereikbaarheid van de nabije voorzieningen. Met de aanleg van de belangrijkste delen van de gescheiden verkeersstructuur is de nieuwe multifunctionele buitenruimte veilig bereikbaar. Met de afronding van deze fase zijn de belangrijkste dragers van het vernieuwde Landsherenkwartier ontwikkeld. Met fase 1 en 2 is het belangrijkste deel van de vernieuwingsoperatie gereed. Het meest zwakke deel van de woningvoorraad is dan vervangen en de dragers van het plan zijn gerealiseerd. Het voorlopige nieuwbouwprogramma in fase 1 en 2 en bestaat uit ongeveer 390 woningen waarvan 40% huurwoningen en 60% koopwoningen. Hiermee komt de totale verhouding in de buurt op 50% / 50%. De verhouding goedkoop/middel/duur van het nieuwbouwprogramma in fase 1 en 2 ligt op 35%/35%/30%. Hierop zal fase 3 volgen. Omdat fase 3 verder dan vijf jaar vooruit ligt in de tijd, worden er geen definitieve uitspraken over deze fase gedaan. Wel is er een visie ontwikkeld welke de leidraad is bij verdere planvorming.
48
vernieuwingsplan
FASE 3 Nieuwe voorzieningen en verbetering koopwoningen. De activiteiten in de periode tussen 2011 en 2015, betreffende het gebied langs de oostkant van het Godebaldpark, zijn afhankelijk van de nieuwbouwontwikkelingen van verzorgingshuis Humanitas. Ook moet in deze tijd, in samenwerking met Raster, bekeken worden of de functie van de Elegast verplaatst kan worden naar de oostkant van de multifunctionele buitenruimte. Zo ontstaat een combinatie tussen de functies die de Elegast vervuld en de behoefte vanuit Humanitas in het kader van woon-, zorg-, en welzijnsactiviteiten. Gedurende deze fase wordt de relatie met het park versterkt door de Radboudlaan weg te halen. De ontsluiting van de buurt vindt dan plaats via de Allee en de ingangen aan de Keizer Karellaan. Verder worden de bewoners van de 32 koopwoningen in deze fase door gemeente en de woningcorporaties gestimuleerd bij de verbetering van hun woning. De Noordrand De woningen ten noorden van de David van Bourgondiëstraat blijven behouden. In verhouding tot de rest van de buurt hebben deze woningen een redelijk kwaliteitsniveau. Belangrijk in dit gebied is het behoud van leefbaarheid. In de gebieden waar geen vernieuwing plaatsvindt is de aandacht voor leefbaarheid en veiligheid extra groot. Middels plannen voor beheer, opgesteld door de woningcorporaties in nauwe samenwerking met bewoners worden duidelijke afspraken gemaakt over beheer en onderhoud. Daarnaast vindt regulier onderhoud plaats zodat de woningkwaliteit op peil blijft.
BEGELEIDING Sociaal Plan Landsherenkwartier In het Sociaal Plan staat aangegeven wat de regelingen en rechten van bewoners zijn tijdens de overgang naar een andere (tijdelijke) woning. Zaken als een goede begeleiding bij de verhuizing, een onkostenvergoeding en het terugkeerrecht naar Keizerslanden komen hierin aan de orde. Ook zijn er regelingen voor bewoners die extra aandacht nodig hebben. Een ander onderdeel van het Sociaal Plan is het “Huisbezoek Plus project”. Dit project houdt in dat met bewoners die moeten verhuizen een gesprek plaatsvindt waarbij gesignaleerd wordt waar ondersteuning nodig en gewenst is. Het Sociaal Plan wordt beschikbaar gesteld aan alle bewoners van het Landsherenkwartier en geldt voor iedereen die moet verhuizen. Het Sociaal Plan is tot stand gekomen met de inzet van het comité Landsherenoffensief. Dit Sociaal Plan gaat ongeveer anderhalf jaar voor de geplande sloopdatum van een specifiek complex van start. Concreet betekent dit dat een groep bewoners voor het eerst medio 2006 met het Sociaal Plan te maken krijgt.
Sociaal programma Landsherenkwartier Buurtbewoners zijn belangrijke ervaringsdeskundigen bij de beoordeling van de sociale kwaliteit in de buurt: betrokkenheid is daarom van vitaal belang. De komende jaren staan in het teken van intensieve samenwerking tussen de bewoners onderling, de woningcorporaties, de gemeente en de maatschappelijke instanties in de buurt. Deze samenwerking is van doorslaggevend belang voor het slagen van een succesvolle buurtvernieuwing. Een belangrijke doelstelling bij de vernieuwing van het Landsherenkwartier is: meer sociale balans. Het vernieuwingsplan biedt handvatten om stapsgewijs de buurt veiliger, schoner en leefbaarder te maken. Ook is er aandacht voor zorg, welzijn en ontmoeting. Uiteraard hoeven de bewoners van het nieuwe Landsherenkwartier niet tot 2015 te wachten voordat de buurt echt voldoet aan hun wensen. Op sociaal gebied wordt gestart met onderstaande verbeteringen.
Landsherenkwartier
49
Verbeteringen voor gezinnen buitenschoolse activiteiten; opzetten van een huiswerkcentrale; ontwerpen en onderhouden van speeltuinen en speelruimtes samen met bewoners. Verbetering voor bewoners met een zorgvraag een centrale ontmoetingsplek waar activiteiten georganiseerd worden voor mensen met een zorgvraag; aanbieden van een efficiënt zorgpakket; intensief overleg met zorg-en welzijnsaanbieders om passende projecten c.q. programma’s te ontwikkelen. zelfredzaamheidprojecten waarbij mensen met een zorgvraag zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen; zorgmaatje, een project waarin bewoners nadrukkelijk aan elkaar gekoppeld worden en elkaar bijstaan in lastige situaties, een zogenaamd buddy-systeem; buurtvrijwilligers.
50
vernieuwingsplan
Verbetering voor ontspanning, samenzijn en cultuur Landsherenfonds; budgetten voor de beste ideeën om elkaar te ontmoeten door en voor bewoners; ontwikkelen van prettige en veilige ontspanplekken; maken van buurtkunst voor jong en oud in samenwerking met de Cultuurmakelaar; fun4U en andere culturele manifestaties houden in samenwerking met scholen en de cultuurmakelaar; organiseren van buurtvernieuwende activiteiten voor de uitwerking van het vernieuwingsplan, bijvoorbeeld: ontwerpwedstrijden voor groenstroken en veldjes, gezamenlijk tuinplannen maken, meedenken over de aankleding van fiets- en wandelroutes en het verzinnen van een passende naam voor de multifunctionele buitenruimte. Dit is een selectie van een groot aantal activiteiten naast de al bestaande en veelal succesvolle projecten zoals de Wijkaanpak en de Banjerkeet. Activiteitenkalender Het resultaat van al deze sociale ambities en activiteiten krijgt vorm in een
Landsherenkwartier
51
activiteitenkalender. Hierin worden alle officiële activiteiten opgenomen en is ook ruimte voor leuke activiteiten zoals bijvoorbeeld, sloop- en bouwfeesten, kaart- en voorleesmiddagen, bingo’s en braderieën. Belangrijk is dat de bewoners in het vormgeven van deze activiteiten zelf het voortouw nemen en daarin ondersteund worden door de corporaties en andere instellingen. Het totaal aan activiteiten moet er niet alleen toe leiden dat het gezellig blijft in de buurt, zij hebben ook tot doel om de maatschappelijk betrokkenheid van de bewoners te vergroten. Door bewoners te stimuleren deel te nemen aan buurtactiviteiten en mee te doen aan bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, kortom door actiever deel te nemen aan de maatschappij, hopen we niet alleen de buurt, maar ook de bewoners beter te positioneren. Achterstanden op het gebied van onderwijs en werk zijn in Landsherenkwartier groter dan in de rest van Deventer. Door het sociaal programma zo in te richten dat bewoners gestimuleerd worden hier wat aan te doen, kunnen deze achterstanden verholpen worden.
52
vernieuwingsplan
Verbeteringen voor een schone, hele en veilige buurt: Het is belangrijk dat het Landsherenkwartier een schone, hele en veilige buurt is en blijft, ook tijdens de vernieuwing. Naast de reguliere beheeractiviteiten van de gemeente en de woningcorporaties zijn daarom extra inspanningen nodig: inzetten van de buurtconciërge met ondersteuning van Cambio. De buurtconciërge heeft ook een belangrijke taak tijdens de vernieuwing. Deze persoon kan een schakel zijn tussen de bewoners, de corporaties en de gemeente. De corporaties stellen daarom extra geld en middelen beschikbaar voor de functie van buurtconciërge; opmaken van een gedegen beheerplan tijdens de diverse vernieuwingsactiviteiten, in nauwe samenwerking met de huidige bewoners; intensieve aanpak van overlast; schoonmaken en houden van de buurt door “Clean teams” en bewoners; organiseren van: “De buurt is klaar voor de seizoenen”. Samen de seizoenen inluiden met een buurtfeest, en een grote schoonmaak. De corporaties blijven het project “Deventer Schoon Familie” van Cambio
de komende jaren ondersteunen. Dit project is gericht op het betrekken van bewoners bij het schoonhouden en beheren van de woonomgeving. Daarnaast zorgen de corporaties tijdens bouwwerkzaamheden voor een goede bewaking van de bouwplaatsen. Ook willen de corporaties afspraken maken met de gemeente en/of Cambio over het oprichten van een “vliegende brigade” die zwervend bouwafval snel opruimt. Veiligheid Sociale controle speelt een rol bij het hebben van een veilig gevoel. Daarnaast is het belangrijk dat instanties als gemeente, politie en woningcorporaties zichtbaar aanwezig zijn. Toezichthouders zoals de wijkagent en de buurtconciërge spreken mensen die overlast veroorzaken aan. Veiligheidsplan Gedurende de vernieuwing zal tezamen met de bewoners, politie, hulpverleningsinstanties en gemeente een veiligheidsplan van kracht zijn. Goede afspraken onderling en nauwe betrokkenheid zorgen ervoor dat tijdens de sloop of nieuwbouw geen onveilige situaties in de buurt ontstaan. Dit veiligheidsplan wordt opgesteld in nauwe samenwerking met bewoners en gaat tegelijk met het Sociaal Plan van kracht. Maatregelen uit het veiligheidsplan hebben vooral betrekking op de situatie vlak voor de sloop en de mogelijkheden voor tijdelijke verhuur. Dit plan is erop gericht de buurt zo veilig en leefbaar mogelijk te houden.
Landsherenkwartier
53
TOT SLOT
Een positieve waardering maak je niet, die krijg je. Door te vernieuwen met de bovengenoemde ambities moet het mogelijk zijn om een buurt te ontwikkelen die gewaardeerd en gerespecteerd wordt. Alle geformuleerde ambities moeten leiden tot een buurt waar gezinnen met kinderen en ouderen graag in harmonie met elkaar willen wonen.
54
vernieuwingsplan
Bestuurlijk Overleg Herstructurering Theun Oosterhuis (directeur/bestuurder Woonunie), Jolande Tijhuis (directeur/bestuurder Hanzewonen), Ina Adema (wethouder Gemeente Deventer)
Het vernieuwingsplan Landsherenkwartier is met zorg opgesteld en geeft richting aan de nader op te stellen uitwerkings- en uitvoeringsplannen, de planningen zijn daarom onder voorbehoud. Aan het vernieuwingsplan Landsherenkwartier kunnen geen rechten worden ontleend.
Project/Toetsteam gemeente Deventer Tinus Meijerink, Rob Smetsers, Peter van Dalen, Christophe Meijer, Tom Draisma, Marcel Udink, Pieter van Bentum.
vernieuwingsplan
2011
2009 2009
2012
2009 2009
2011 2009
2010
2008
2008
Copyright Woonunie en Hanzewonen, Deventer 2006
2008 2008
2010
2010
2010
2008
2007
56
2011
2011
2010
Stuurgroep Woonunie Hanzewonen Batian Nieuwerth (manager vastgoed Woonunie), Martin van Berkel (manager vastgoed a.i. Hanzewonen), Ilta van der Mast (programmamanager Keizerslanden).
2012
Bronvermelding: De Kroon van Deventer, Ontwikkelingsvisie voor wijk 4, gemeente Deventer, juli 2005; Uitvoeringsplan Keizerslanden, Deventer 18 april 2005; Gemeentelijke kaders Keizerslanden, maart 2006; Kader voor sociaal programma Keizerslanden, afspraken tussen gemeente Deventer, Woonunie en Hanzewonen, november 2005; Concept Sociaal Programma, Woonunie/Hanzewonen, maart 2006; Buurtvisie Landsherenkwartier, Woonunie, juli 2005.
2008
Projectgroep Woonunie/Hanzewonen: Arthur van Noort (ontwikkelingsmanager/projectleider), Pamela van den Berg (adviseur planontwikkeling), Manoesjka Snijders (adviseur planontwikkeling), Wilfred Joustra (klantmanager/projectleider sociaal), Rik Zeeuwen (adviseur), Arnout Spithoven (ontwikkelingsmanager), Martin Enderink (medewerker bewonerszaken), Henny Wasmoeth (adviseur).
2010
Het vernieuwingsplan is behandeld en goedgekeurd door het college van B & W van de gemeente Deventer. Met deze goedkeuring heeft de gemeente Deventer het vernieuwingsplan vastgesteld als ontwikkelingskader voor het Landsherenkwartier.
Teksten Hanzewonen en Woonunie Redactie HB communicatie, Apeldoorn Vormgeving bureau Janse, Deventer Fotografie Ewout Staartjes, Maarten Binnendijk, Woonunie Deventer Stedenbouwkundig ontwerp V+H+P architectuur stedenbouw landschapsarchitectuur Drukwerk Thieme, Deventer
2008
Colofon
Het vernieuwingsplan Landsherenkwartier is een uitgave van woningcorporaties Hanzewonen en Woonunie. Het plan is tot stand gekomen in samenwerking met de gemeente Deventer en een bewonersvertegenwoordiging verenigd in het Landsherenoffensief.
