ICT SECTOR STRATEGIE & OVERNAMES
ICT Sector
Hoe benutten Nederlandse ICTondernemers hun groeikansen? Grant Thornton geeft in dit rapport de uitkomsten van haar recente onderzoek naar de strategie en het fusie- en overnamegedrag van bedrijven in de ICT-sector weer.
Najaar 2012
VOORWOORD De groei van de Nederlandse ICT-sector is het afgelopen decennium achtergebleven bij de economie. Bovendien zijn de marges gekrompen door veel nieuwe toetreders. Daarnaast snijden zowel grote bedrijven als de overheid in hun kosten, waardoor ICT-budgetten het vaak ontgelden. De groeiverwachtingen voor de komende jaren zijn echter bovengemiddeld, vooral bij de bedrijven in het MKB die omzetgroei realiseren door innovatieve oplossingen in niches te ontwikkelen. Hoewel de economische problemen nog niet voorbij zijn, lijkt markt voor ICT diensten weer aan te trekken. Deze groei, gecombineerd met de druk van grote ICT bedrijven om kosten te drukken door kleine marges aan te houden, maakt de industrie rijp voor consolidatie en herstructurering. Daarnaast acquireren grote bedrijven steeds vaker kleine innovatieve groeibedrijven in plaats van het aanhouden van een eigen R&D afdeling. Dit laat ook sporen na in de markt voor fusies en overnames die, volgens een recent artikel van Computable (01-05-2012), alweer meer activiteit laat zien dan voor de crisis. Deze ontwikkelingen leiden dan ook vaak tot de vraag: “Wat wordt mijn strategie voor de komende jaren en in hoeverre past een mogelijke overname of verkoop hierin?”. Daarom heeft het Corporate Finance team van Grant Thornton besloten onderzoek te doen naar de strategische vooruitzichten van Nederlandse ICT ondernemingen. Hierdoor kunnen we een nog beter beeld schetsen van wat er speelt bij ICT bedrijven. Luc Daemen Partner - Corporate Finance
METHODOLOGIE In juli en augustus van 2012 heeft het Corporate Finance team van Grant Thornton een vragenlijst rondgestuurd naar ICT bedrijven in en om de Randstad. Uiteindelijk zijn de gepresenteerde resultaten gebaseerd op de 57 bedrijven die de vragenlijst ingevuld hebben teruggestuurd. In de vragenlijst zijn de volgende onderwerpen opgenomen: •
Waardecreatie;
•
De strategie van deze bedrijven om waardecreatie te bereiken;
•
De bewegingsruimte die deze bedrijven hebben;
•
Ervaringen met het kopen en verkopen van bedrijven.
Met de respons van deze 57 partijen geven de resultaten een goed beeld van de ontwikkelingen in de branche, zeker als we dit aanvullen met onze eigen ervaringen. Wij wensen u veel leesplezier.
2
ACTIVITEITEN
GROEI VERWACHTINGEN
Alle respondenten gaven aan binnen de ICT-sector en/of in E-commerce actief te zijn. De ‘sub-sectoren’ Software Ontwikkeling, Software as a Service, Software Implementatie en Web Ontwikkeling zijn de meest voorkomende categorieën. Opvallend is dat bedrijven die deze diensten aanbieden meestal ook software ontwikkelen. Dit is het geval bij 70% van de Software as a Service bedrijven en bij 80% van de webontwikkelaars. Het is niet gek dat veel bedrijven zich bezighouden met meerdere activiteiten. Toch zien we dat de bedrijven uit de groep respondenten zich gemiddeld met twee activiteiten bezighouden en dat bedrijven met meer dan drie activiteiten echt een uitzondering zijn. Daarnaast is er waar te nemen dat grote bedrijven (>20 werknemers) zich doorgaans op minder activiteiten focussen dan kleine bedrijven (<20 werknemers). Het aantal activiteiten lijkt in de afgelopen drie
Activiteiten van de
respondenten1
Software Ontwikkeling Software as a Service Software Implementatie Web Ontwikkeling Infrastructuur Webshops Beveiliging 0%
1
Na een krimp van de sectoromzet in 2009 en 2010, zag 2011 weer een positieve groei2 en hebben de respondenten momenteel een positieve groeiverwachting. Maar liefst negen van de tien ICT ondernemers voorziet een sectorbrede groei in de komende jaren (zie figuur rechtsonder). Daarnaast geeft 74% van de ondernemers aan genoeg bewegingsruimte te zien aangaande kennis, de financiële situatie en “Negen van de tien ICTde marktpositie.
ondernemingen voorziet sectorbrede groei”
Verder lijkt het vooral de grotere bedrijven voor de wind te gaan. Alle bedrijven met meer dan 50 werknemers hebben de afgelopen jaren een positieve omzetgroei laten zien. Hiernaast verwachten deze bedrijven ook in de komende drie jaar waardecreatie te bereiken. De positieve houding naar de markt vertaalt zich ook in de kansen die de ondernemers zien. De categorieën op de door ons verstuurde vragenlijst waren gelimiteerd tot nieuwe markten (binnen- en buitenland), nieuwe producten en het toepassen van nieuwe technologieën. Groeiverwachtingen sector Al deze mogelijkheden zijn 50% ongeveer even populair bij de respondenten. 82% van 40% de ondervraagden geeft wel 30% aan bij twee of meer 20% categorieën groeimogelijkheden te zien. 10%
50%
0%
Het percentage van bedrijven dat aangeeft de desbetreffende activiteit uit te voeren. 2
ABN AMRO (2012) IT-Software en Services
3
Case Study: Strategische Koper
GRANT THORNTON - NL Grant Thornton is volop actief in de ICT sector. Zo begeleidde het Corporate Finance team in Rotterdam de verkoop van Pebblestone Nederland aan het beursgenoteerde K3 Business Technology Group Plc uit Engeland. “Het samenvoegen van de activiteiten van K3 en Pebblestone Nederland benadrukt de ambitie van K3 om de belangrijkste speler te zijn in de ICT fashionmarkt.” Met de aankoop gaat K3 zich onder andere richten op de verdere ontwikkeling en professionalisering van het product Pebblestone Fashion. In dit verkooptraject werkte Grant Thornton nauw samen met de eigenaar van Pebblestone. De toegevoegde waarde die Grant Thornton hierbij leverde bestond uit het streven naar waardemaximalisatie en het managen van de complexiteit gezien de IP rechten en distributierechten.
Bovendien geeft maar 37% van de respondenten aan de concurrentie een reële bedreiging te vinden. Het ziet er dus naar uit dat de
ondernemers nog voldoende vertrouwen in de groei van de ICT-markt hebben. The Cloud
In lijn met de groei in cloud services, blijken alle Software as a Service bedrijven een positieve groei te voorzien. Daarnaast gaven alle Software as a Service gerelateerde bedrijven uit deze studie aan dat ze verwachten waarde aan hun onderneming toe te kunnen voegen in de komende drie jaar. Deze gegevens duiden dus aan dat de ondernemers vertrouwen hebben in de markt van cloud services.
BEDREIGINGEN In dit onderzoek gaf 70% van de respondenten aan geen of slechts één categorie als bedreiging voor omzetgroei te zien en het vinden van gekwalificeerd personeel werd het meest genoemd als bedreiging. Deze categorie kwam
nog voor toenemende concurrentie, de economische situatie en overheidsbezuinigingen (deze laatste categorieën vallen onder de categorie ‘overig’ – zie figuur hieronder). Boeien en Binden
Het vinden, boeien en binden van gekwalificeerd personeel blijkt een lastig vraagstuk binnen de ICT-sector te zijn. Vier op de tien bedrijven geeft aan onvoldoende bewegingsruimte te hebben met betrekking tot personeel en bijna de helft van de respondenten geeft aan dat (een tekort aan) personeel een bedreiging vormt voor het bedrijf. Dit betekent dat een personeelstekort als de grootste bedreiging voor het bedrijf beschouwd wordt. Om dit op te lossen geeft 63% van de respondenten aan in werknemers te gaan investeren. Hiermee is personeel nog net voor innovatie de meest prominente investeringskeuze.
Bedreigingen in de ICT Sector Vinden van Gekwalificeerd Personeel Toenemende Concurrentie Overig Hoge Investeringen 0%
50%
4
Interessant genoeg is de vraag naar personeel niet afhankelijk van bedrijfsomvang en bedrijfsactiviteiten (op E-commerce na; de respondenten binnen deze sector zien een tekort aan personeel over het algemeen niet als bedreiging). Hieruit blijkt dat de personeelsproblematiek sectorbreed wordt ervaren. Participatie van key personeel, een uitermate geschikte manier van het binden van personeel, wordt echter niet vaak als strategie gebruikt. Ondanks dat afhankelijkheid van key personeel de meest aangedragen bedreiging is voor waardecreatie geeft slechts 11% van de bedrijven aan dat participatie deel uit gaat maken van de strategie in de komende jaren.
ICT-SECTOR EN STRATEGIE Dat de respondenten de toekomst positief inzien wordt nogmaals bevestigd doordat 90% van de ondernemers verwacht de komende drie jaar waarde toe te voegen aan het bedrijf – de overige 10% gaf aan niet te weten of het waarde kan toevoegen in de komende jaren. Toenemende omzet en een goed of groeiend klantenbestand worden als redenen aangeduid voor het vertrouwen in de toekomst. Echter, groei op zich leidt niet direct tot waardecreatie. Het is van essentieel belang dat deze acties leiden tot een duurzame rendementsverbetering.
Dan resteert de vraag: Hoe denkt men deze waarde te gaan creëren? Om deze vraag te beantwoorden zijn drie overwegingen interessant: •
Wat zijn de value drivers van de onderneming?
•
Waar gaat men in investeren?
•
Welke strategie gaan ondernemers de komende jaren volgen?
Ten eerste zien zeven van de tien ondernemers hun product als voornaamste value driver. Dit is niet ongewoon, maar impliceert dat veel ICT bedrijven unieke oplossingen weten aan te bieden waarmee waarde gecreëerd kan worden. Hierop aansluitend geven zes van de tien bedrijven aan te willen investeren in nieuwe technologieën en het doorvoeren van innovaties als prioriteit te stellen om groei te waarborgen. Dit duidt erop dat bedrijven zich primair focussen op het behouden van hun voorsprong op productgebied.
Strategische Richtingen Autonoom Strategische Partner Rationaliseren Organisatie Overnames Key Personeel Participatie Financiele Partner
Value Drivers
Verkoop van Onderneming
Product
0%
50%
100%
Organisatie
Naast het product werden ook efficiëntie en de kwaliteit van de organisatie aangedragen als belangrijke value drivers. Een kwaliteitsorganisatie lijkt echter vooral belangrijker te worden naarmate het bedrijf groeit en meer werknemers in dienst heeft.
Efficiency Schaalbaarheid Groeimarkt Anders Geen Idee 0%
50%
5
Het strategische pad dat deze bedrijven in willen slaan is overduidelijk: de plannen zijn om autonoom door te groeien. De meeste bedrijven hebben meerdere strategische ideeën, maar met 80% steekt het autonome pad daar ver boven uit. 40% van de ondervraagde bedrijven kiezen een samenwerking (strategisch of financieel) als strategisch pad. Waar grote bedrijven vaker aangeven overnames te willen verrichten (64% van de grote bedrijven vs. 24% voor de kleine bedrijven) , is een samenwerking vaker een keuze bij kleine bedrijven verrichten (20% van de grote bedrijven vs. 45% voor de kleine bedrijven). Verder is maar liefst één op de zes bedrijven van plan om op overname pad te gaan.
OVERNAMES EN ERVARINGEN
Redenen voor Verkoop Vergoeding
Case Study: Cross-border Transactie
Groeiversnelling
GRANT THORNTON - UK
Continüiteit 0%
50%
aanbodzijde minder betrokken in overnames dan middelgrote en grote bedrijven. Komen de deals wel rond?
De ondervraagde bedrijven kiezen ervoor om zelfstandig door te gaan. Ondanks dat 75% van de respondenten wel eens benaderd is voor de verkoop van (een deel van) het bedrijf, besluit slechts een kwart daadwerkelijk over te gaan tot een transactie. Vooral financiële vergoeding en groeiversnelling werden genoemd als overwegingen die meespelen bij een eventuele verkoop. Deze motivaties voor een verkoop werden beide door een kleine meerderheid van de respondenten aangedragen.
Het doen van overnames is als agendapunt in de bedrijfsvoering aanwezig. Een grote meerderheid van de ondervraagde bedrijven is weleens benaderd voor de verkoop van het bedrijf of een divisie en bijna vier op de tien ondernemers heeft zelf één of meerdere Benaderd voor Verkoop overnames voltrokken. Verkoop Kleine bedrijven 25% Nee Ja zijn zowel aan 26% 74% de vraag- en de
Geen Verkoop 75%
6
Het Engelse Gyron Internet Ltd (Gyron), een snel groeiend datacenter infrastructure specialist, is verkocht aan het Japanse NTT Communications (NTT). Gyron is opgericht in 2000 en is sindsdien sterk gegroeid in een ‘fast growing mission critical IT space’. Grant Thornton heeft Gyron en haar aandeelhouders begeleid bij deze belangrijke transactie. Doelstelling was om een oplossing te vinden om toekomstige groei te financieren met funding en om een maximale waarde te realiseren voor hun onderneming. Met behulp van het internationale Grant Thornton netwerk kwam men snel in contact met senior level executives van NTT in Japan om de propositie op de juiste plek onder de aandacht brengen. Door de strategische focus van NTT kon de transactie snel afgerond worden. De deal gaf de aandeelhouders niet alleen een significante financiële vergoeding, maar gaf hen als aanblijvende managers/aandeelhouder voor Gyron/NTT ook nog mogelijkheden om te profiteren van het toekomstige succes van Gryon.
Dit zou erop kunnen duiden dat de verwachtingen tussen kopers en verkopers relatief ver uiteen liggen, aangezien veel transacties uiteindelijk niet doorgaan. De verwachtingen van beide partijen zijn echter niet onderzocht. Waarom acquireren?
De respondenten zijn op overnamegebied vooral in het offensief. In de grafiek hieronder staan de redenen die de 22 bedrijven die bij een overnameproces betrokken zijn geweest, hebben genoemd. Het verbeteren van de schaalgrootte en het vergroten van het marktaandeel worden samen met het behalen van synergiën genoemd als de belangrijkste redenen voor overname.
Ondanks dat bedrijven met een sterke omzetgroei niet vaker overnames doen dan bedrijven met een lage omzetgroei, blijkt wel dat bedrijven die overnames doen én snel groeien (bedrijven met een omzetontwikkeling van meer dan 10%) vaker aangeven overnames te doen om hun marktaandeel te vergroten. Dit wekt de suggestie dat een deel van de bedrijven overnames doet om extra omzet te behalen en een deel overnames doet om de kosten te verlagen (behalen van synergie) waarbij schaalvergroting een item is dat beide doeleinden ten goede komt. Daarnaast zijn de ondervraagde bedrijven meestal tevreden met de verrichte overnames. Binnen de groep van bedrijven die eerder één of meerdere overnames heeft afgerond geeft meer dan 33% aan ook in de toekomst waarde te willen gaan creëren door middel van overnames. Binnen de groep van respondenten die nog onbekend is op het gebied van fusies en overnames
Redenen voor Acquisities Schaalvergroting Marktaandeel vergroten Synergie effecten Toegang tot technologie Geografische dekking uitbreiden Concurrentie beperken Marktaandeel behouden
Obstakels Overnames Onzekerheid Toegevoegde Waarde 0%
50%
Marktaandeel behouden speelt daarnaast amper een rol. De focus ligt dus vooral op het uitbreiden van de markt met bestaande producten. Deze uitkomst is consistent met de value driver analyse, waar het product beschouwd wordt als voornaamste value driver.
Gebrek aan Kapitaal Niet van Toepassing Geen Ambitie/Noodzaak Te Hoge Vraagprijs Gebrek Deskundigheid Gebrek Geschikte Kandidaten 0%
25%
7
is slechts 6% van plan om waarde te creëren door het overnemen van divisies of bedrijven. Onzekerheid over de toegevoegde waarde van een overname is de meest genoemde reden van de respondenten. Bij de bedrijven zonder concrete overnameplannen blijkt echter dat een gebrek aan kapitaal ook een belangrijke reden is. Het lijkt er dus op dat bedrijven die moeite hebben kapitaal aan te trekken, overnames in zijn totaliteit afschrijven als haalbare strategie.
NAWOORD Na een analyse van de resultaten van de uitgezette enquête lijkt het vertrouwen in de ICT-markt weer te groeien. Een grote meerderheid ziet meerdere kansen binnen de sector om waarde te creëren en negen van de tien ondernemers verwacht dit ook te realiseren in de komende drie jaar. De respondenten geven doorgaans aan ook voldoende bewegingsruimte te hebben om deze groei te realiseren. Wel lijkt een tekort aan gekwalificeerd personeel het grootste groeiknelpunt te zijn voor de ondervraagde bedrijven. Van de respondenten is 40% actief op de overnamemarkt, maar er is nog wel ruimte voor meer activiteit in de toekomst. Eén op de zes respondenten geeft aan te willen investeren in overnames. Dit vooral voor schaalvergroting en om synergiën te realiseren. De obstakels voor overnames die men doorgaans ziet betreft meestal de onzekerheid over de toegevoegde waarde. Bij bedrijven zonder concrete overnameplannen speelt bovendien ook een gebrek aan kapitaal een rol. Uit dit onderzoek blijkt echter wel dat de respondenten over het algemeen tevreden zijn over hun gedane overnames.
8
CONTACT Heeft u nog vragen naar aanleiding van dit rapport? Neem dan contact op met de adviseurs van het Corporate Finance team van Grant Thornton.
Luc Daemen
Arjan Visser
T M E
T M E
Partner
010 – 270 51 08 06 – 15 220 875
[email protected]
Manager
010 – 270 51 08 06 – 34 192 427
[email protected]
Grant Thornton – Corporate Finance Van Vollenhovenstraat 3 3016 BE Rotterdam Tel: 010 - 270 51 11
Het Corporate Finance team van Grant Thornton assisteert bij fusie en overnametrajecten (koop en verkoop) van ondernemingen. Daarnaast richten wij ons op ondernemingswaarderingen, due diligence onderzoeken, key personeel aandelenparticipaties, bedrijfsfinancieringen en financiële herstructureringen. Het netwerk van Grant Thornton International is sterk internationaal gericht met vestigingen in meer dan 100 landen.
9
www.gt.nl © 2012 Grant Thornton Specialist Advisory Services B.V. Alle rechten voorbehouden. Grant Thornton Specialist Advisory Services B.V. is lid van Grant Thornton International Ltd (Grant Thornton International). Grant Thornton International en haar leden zijn geen wereldwijde vennootschap. Diensten worden geleverd door de onafhankelijke leden.
Grant Thornton is actief in de paarsgekleurde landen. In Nederland opereert het Corporate Finance team vanuit Amsterdam en Rotterdam Amsterdam De Passage 150 1101 AX Amsterdam Tel: 020 - 547 57 57
Rotterdam Van Vollenhovenstraat 3 3016 BE Rotterdam Tel: 010 - 270 51 11
