Inhoud: Voorgeschiedenis her-identificatie banken 2005-2008 Her-identificatie actie Rabobank 2011-2012
IBAN-pas eind 2012 inzet voor verplichtstellen van het tonen van een geldig ID-bewijs van vaste klanten van ING en ABN-AMRO. Voorgeschiedenis her-identificatie banken 2005-2008 In het najaar van 2005 begonnen de grote banken in Nederland een grootscheepse heridentificatieactie waarbij miljoenen klanten een oproep kregen om zich opnieuw te identificeren bij de bank en daar een kopie of scan van hun geldige identiteitsbewijs te laten maken. Voor deze her-identificatieactie operatie was er geen wettelijke basis. Klanten werd verteld dat de banken verplicht waren dit van hen te verlangen op grond van ‘gewijzigde wettelijke voorschriften’ en op last van toezichthouder De Nederlandsche Bank. Echter van een gewijzigde wettelijke verplichting was helemaal geen sprake. Woordvoerders van de banken beweerden dat de, van toepassing zijnde, Wet Identificatie Dienstverlening (WID) gewijzigd was door de invoering van de Wet op de Uitgebreide ID-plicht, die begin 2005 was ingevoerd (en voor het gemak door de overheid eveneens als WID werd afgekort). De afkorting WU-ID die het Meldpunt Misbruik ID-plicht, ter onderscheiding introduceerde, wordt na jarenlange lobby nu algemeen ook door de wetgevende macht als formele afkorting gebezigd. Mensen, die soms al 40 jaar of langer klant waren bij een bank, werden geïntimideerd en gedreigd met het stopzetten van de dienstverlening (contractbreuk) als ze niet aan de massaal verstuurde schriftelijke oproepen tot her-identificatie zouden voldoen. Systematisch werd klanten die geen belastingplichtige diensten afnemen voorgehouden dat zij verplicht waren om een kopie van hun IDbewijs te laten maken door de bank. ( iets wat enkel op grond van de Algemene Wet Rijksbelastingen (AWR) vereist is voor klanten die wèl belastingplichtige diensten afnemen). En op grote schaal werden klanten verplicht om een digitale scan van hun ID-bewijs te laten maken, terwijl de bank zonder uitdrukkelijke toestemming van de klant niet het recht heeft om een digitale gezichtsopname op te slaan in de administratie. NB Het vastleggen van een afschrift van het ID-bewijs in de administratie is verplicht omdat de bank daarmee moet kunnen aantonen dat men een klant daadwerkelijk heeft geïdentificeerd bij het aangaan van de bankrelatie. Het vastleggen van een scan in kleur inclusief gezichtsopname is daarvoor niet nodig en ook niet toegestaan op grond van de Wet Bescherming Persoonsgegevens omdat het hierbij om gevoelige gegevens gaat die in verzameld worden zonder doelbinding. Voor klanten die niet onder de AWR vallen volstaat zelfs na identificatie dat dit vermeld wordt op een getekend formulier waarop de relevante gegevens worden genoteerd. Na intensieve tegenactie van Stichting Meldpunt Misbruik ID-plicht en vele volhardende individuen die weigerden aan de oproepen gehoor te geven, gaven de banken het op en lieten ze klanten die na 2008 nog steeds geen gehoor hadden gegeven aan de oproepen verder met rust. Dit was, al was dat 2 jaar na dato, in overeenstemming met de richtlijnen van De Nederlandsche Bank die al op 15-62006 in de ’Circulaire Wid-herstelacties banken’ had aangegeven dat het enige wat veranderd was in 2005 dat nieuwe klanten zich met een geldig ID-bewijs dienden te identificeren en dat ‘klanten waarvan men in het verleden de identiteit had vastgelegd’ zich niet aan een her-nieuwde identificatieplicht hoefden te laten onderwerpen. Her-identificatie actie Rabobank 2011-2012 Vanaf april 2011 begon de Rabobank opnieuw duizenden klanten aan te schrijven en telefonisch op te roepen dat men verplicht was om zich aan de balie opnieuw te komen laten identificeren met een geldig paspoort of ID-bewijs. Deze actie vormde een onverwachte doorstart van de eerdere her-identificatie operatie die de grote banken in Nederland tussen 2005-2008 uitvoerden. Toentertijd had ABN/AMRO de voortrekkersrol
verzorgd en had de Rabo bank zich met iets meer terughoudendheid opgesteld ten aanzien van dreigementen met rekeningen blokkeren en zogenaamde noodzaak voor het inscannen van identiteitsbewijzen. Nu was het de Rabo die opnieuw een her-identificatie actie startte. Niet omdat dit verplicht werd door áangescherpte wettelijke verplichtingen’zoals dat heette ( die zijn er niet) maar om interne administratieve redenen.( waarbij na lang aandingen van vast klanten die weigerden opnieuw een kopie van hun identiteitsbewijs in te leveren werd toegegeven dat de vroeger ingeleverde kopie niet meer te achterhalen bleek in de bank administratie!). Sinds april 2011 bleek dat via de semi-zelfstandig opererende Rabo regio kantoren, een nieuw identificatieoffensief hadden ingezet. Duizenden klanten kregen oproepen om zich zo snel mogelijk op hun bankfiliaal te komen identificeren en een kopie van hun identiteitsbewijs te laten maken. Ook nu weer werden mensen aangeschreven die zich bij het aangaan van een contract met de bank gewoon volgens de regels hadden geïdentificeerd, ook mensen die al tientallen jaren klant waren en klanten die daarbij een kopie van hun identiteitsbewijs hadden ingeleverd voor de op grond van de Algemene Wet rijksbelastingen (AWR) verplichte vastlegging daarvan in de bankadministratie. Ook nu weer werden, net als jaren terug, degenen die niet onmiddellijk aan de oproep van de bank voldeden bedreigd met het blokkeren van hun rekening en stopzetten van verdere diensten. Dit keer bleef het echter niet bij loze dreigementen, en ging men er in verschillende regio’s daadwerkelijk toe over om banksaldo’s te blokkeren. In het meest bizarre geval gebeurde dit zelfs door Rabo Flevoland waar een bankbediende tot blokkeren dan het saldo overging van iemand die niet eens werd aangeschreven, maar waarvan de betreffende bankmedewerker naar zijn zeggen op de voicemail van de telefoon van de klant en die van haar ouders had ingesproken dat de bank een her-identificatie eiste. Ook nu weer werden klanten niet enkel met dreigementen geconfronteerd, maar werden er in ruil voor het langskomen op een bankfiliaal cadeau’s in het vooruitzicht gesteld.(Rabo- Utrecht e.o. bood zo de kans aan dat klanten om een i-Pot zouden kunnen winnen). Weer steunde het Meldpunt Misbruik ID-plicht, dit keer in samenwerking met Burgerrechtenvereniging Vrijbit, klanten die geen genoegen namen met een oproep waarin niet eens fatsoenlijk werd vermeld op welke wetgeving de bank zich baseerde. Mensen die protest aantekenden tegen insinuerende post van de bank ‘dat zij zich voorheen niet volgens de regels geïdentificeerd zouden hebben’, werden geadviseerd en geholpen om geen genoegen met dergelijke valse beschuldigingen te nemen. Klanten die zich voorheen netjes hadden geïdentificeerd, maar inmiddels niet meer over een geldig ID-bewijs kunnen beschikken omdat zij ter verkrijging van een paspoort of ID-kaart geen vingerafdrukken wensen af te geven aan de Staat, werden geholpen om de bank ervan te overtuigen dat (zeker met een tot 5 jaar) verlopen ID-bewijs ook kan voldoen aan de verplichting die op banken rust om te kunnen aantonen dat men zich heeft ingespannen om zich ervan te vergewissen dat de klant zich niet voor een ander uitgeeft. Er werden klachten ingediend over deze kwestie bij de regioafdelingen en rechtstreeks bij Rabobank Nederland. De Nederlandsche Bank (DNB) en de Nederlandse Financiële Autoriteit werden verwittigd en gevraagd Rabo terecht te wijzen. Opnieuw bleek via de toezichthouder op naleving van de wettelijke voorschriften (DNB) dat er geen sprake van was dat de identificatieverplichtingen zouden zijn aangescherpt of dat de toezichthouder strengere eisen zou hebben gesteld. De Nederlandse Financiële Autoriteit, die tot taak heeft toezicht te houden op de manier waarop banken als ‘vertrouwensinstellingen’ met hun klanten omgaan, adviseerde klachtenprocedures op te starten tegen apert onjuiste en misleidende informatie verstrekking van de bank. Net als in 2005 werd van nieuw ingevoerde wetgeving ten onrechte voorgesteld als of daar nieuwe identificatieplichten uit voort zouden vloeien. In 2005 ging dat om de invoering van de Wet op de Uitgebreide ID-plicht (WU-ID) waarvan ten onrechte gesuggereerd werd dat dit een wijziging zou zijn van ter zake doende Wet Identificatie Dienstverlening zou vormen.
Nu kregen klanten, die de moeite namen om van Rabo te eisen dat men moest toelichten aan welke ‘wettelijke verplichtingen’ Rabo in de oproepen refereerde, te horen dat het om de Wet ter voorkoming van Witwassen en Financieren van terrorisme (WWFt) zou gaan. Ook hiervan bleek dat er weliswaar, door samenvoeging van de voormalige WID en wet Ongebruikelijke Transacties (MOT) in 2008 een nieuwe wet was ingevoerd, maar dat dit geen wijziging bracht in de vóór die tijd geldende identificatieplicht. Aangezien er geen sprake was van gewijzigde identificatieverplichtingen, begon van lieverlee duidelijk te worden dat de bank haar klanten met een zogenaamde her-identificatie plicht lastig viel omdat Rabo kennelijk in de administratie niet meer over de persoonsgegevens beschikte die de klanten in het verleden hadden verstrekt. De Rabobank gaf dat uiteindelijk ook zelf toe aan diverse klanten, die na veel over en weer bellen en schrijven en klachten indienen, excuses kregen voor het feit dat de bank niet meer over hun persoonsgegevens beschikte omdat men kennelijk verzuimd had deze zorgvuldig in de administratie vast te leggen’. Eind van het liedje is dat er weer duizenden klanten, zich hebben laten overreden om onder bedreiging naar een bankfiliaal te komen voor her-identificatie. Dat diverse boze klanten hun rekening bij de Rabobank opzegden. En dat de enkelingen die in 2012 nog steeds in de slag waren met de bank over deze kwestie, uiteindelijk in het gelijk werden gesteld dat de gang van zaken onbehoorlijk was geweest. Waarna men zeer vriendelijk en voorkomend werd verzocht om de bank te helpen om de administratie alsnog op orde te brengen. Dat kon dan voor klanten die onder de identificatieplicht van de WWFt vallen door identificatie met een verlopen identiteitsbewijs waarna een formulier werd ingevuld en ondertekend met de noodzakelijke gegevens zijnde: -naam, adres, woonplaats, en geboortedatum van de klant, -datum van identificatie en handtekening van bankbediende die de identificatie bevestigt. -type identiteitsdocument, uitgiftenummer en plaats van uitgifte van het getoonde identiteitsbewijs. - handtekening van klant dus GEEN BSN en GEEN afbeelding van het gezicht Klanten die onder de AWR vallen konden zich met een verlopen identiteitsbewijs identificeren en de ontbrekende zwart-wit papieren kopie inleveren van een kopie zoals dat ten tijde van de oorspronkelijke identificatie aan de bank werd afgestaan. NB een bestuurslid van het Meldpunt kreeg in 2012 gedaan van de Rabo dat deze schriftelijk bevestigde dat zij aan de her-identificatie oproep had voldaan met het tonen van een verlopen paspoort waarmee in 2002 identificatie had plaatsgevonden en met het opnieuw inleveren van een kopie hiervan het hiaat in de Rabo administratie had doen herstellen.
IBAN-pas eind 2012 inzet voor verplichtstellen van het tonen van een geldig ID-bewijs van vaste klanten. Alle Nederlandse bankrekeningnummers worden automatisch omgezet naar een nieuw International Bank Account Number (IBAN) systeem. In tegenstelling tot de Bank Identifier Code (BIC) voorheen aangeduid als SWIFT adres) verwijst het IBAN niet naar een bepaalde bank maar naar een individuele bankrekening. Het IBAN is geen nieuw nummer maar een uitbreiding van het oorspronkelijke huidige rekeningnummer vooraf gegaan door de landcode, een controlegetal, letters die uw bank aanduiden en een aanvulling met nullen. U vindt dit nummer al op uw bankafschrift of de site van uw bank. IBAN bestaat in Nederland uit 18 tekens. Alleen het controlegetal is echt nieuw. Steeds meer bedrijven, organisaties en overheden gaan de komende overgangsjaren met IBAN werken. Vanaf 1 februari 2014 moeten alle 32 landen binnen SEPA (Single Euro Payments Area) over zijn op IBAN en wordt voor zowel binnenlandse als grensoverschrijdende betalingen alleen nog met dit rekeningnummer gewerkt. Voor meer informatie zie… http://www.overopiban.nl/consumenten/
Vanaf zomer 2012 zijn de banken gestart met de uitgifte van betaalpassen met daarop de IBAN. Op termijn krijgt iedereen, afhankelijk van de vervaldatum van de huidige betaalpas een nieuwe IBANbetaalpas. En met de uitgifte van deze nieuwe betaalpassen ontstaan opnieuw problemen betreffende de identificatieplicht. Voor het afhalen/activeren van de nieuwe bankpassen wordt door het bankpersoneel aan de balie namelijk automatisch om een geldig identiteitsbewijs gevraagd. ING gaat zelfs zover dat ze van de klant eisen dat deze opnieuw een kopie of scan van het momenteel huidige identiteitsbewijs laten maken, onder bedreiging van het anders vernietigen van de nieuw aangemaakte bankpas. Opnieuw wordt Stichting Meldpunt Misbruik ID-plicht geconfronteerd met vragen over de rechtmatigheid hiervan en advies gevraagd door mensen die geen geldig identiteitsbewijs willen of kunnen tonen. Bijvoorbeeld omdat de overheid hen al jaren een paspoort of ID-kaart weigert te verstrekken omdat ze bezwaar maken tegen het moeten afgeven van hun biometrische kenmerken (vingerafdruk en scan van gezichtsopname). In dit geval betekent het dat enerzijds de banken het wettelijk recht hebben om bij de afgifte of activering van een bankpas aan de hand van een geldig identiteitsbewijs te verifiëren of ze de dienst wel aan de juiste persoon verlenen. Maar dat laat onverlet dat de bank, in geval het niet om nieuwe klanten gaat geen wettelijke plicht hebben om een verlopen identiteitsbewijs als legitimatie te weigeren. Iedere bank heeft volgens de toezichthouder de Nederlandse Bank een eigen beoordelingsruimte, mits maar duidelijk is dat men ervoor zorgt dat er geen falsificaties plaatsvinden waarbij mensen zich voor een ander uitgeven. Dat betekent dus, net als in bovenstaande kwesties, dat het een bank, of een semi-zelfstandig bankrayon, vrij staat om te bepalen dat in individuele gevallen van een klant ook met een verlopen of alternatief identificatiebewijs onomstotelijk de juiste identiteit kan worden vastgesteld. Zo’n regeling kan men uiteraard niet treffen met de eerste de beste dienstdoende aan de balie, die opdracht heeft om geldige identificatie te eisen, maar wel met de leidinggevenden. Vandaar dat we mensen die zich met een verlopen identiteitsbewijs willen kunnen legitimeren, dat zij gerechtigd zijn om de op hun naam staande bankpas als óude’ klant van de bank in ontvangst te nemen, aanraden om hiervoor een schriftelijk verzoek in te dienen bij het bestuur van de bank waar zij een contract mee hebben. Daarbij is het raadzaam om in de aanvraag aan te geven waarom men een alternatieve regeling wenst. En om heel duidelijk te stellen dat er sprake is van een rechtsgeldige overeenkomst tussen de bank en de klant. En dat het in dit geval gaat om een contract waarvan de bank-partij eenzijdig via een tussentijdse aanvullende regeling een wijziging wil doorvoeren. Als de klant zich bij het afsluiten van dit contract vooraf volgens wettelijk voorschrift heeft laten identificeren en de daartoe voorgeschreven gegevens in de bankadministratie heeft laten vastleggen, kan men daaraan het recht ontlenen dat de bank niet eenzijdig zomaar (in dit geval vanwege de aanpassing aan een nieuw EU betaalsysteem) aanvullende eisen mag gaan stellen aan bestaande klanten. Bij een rechtsgeldig afgesloten overeenkomst mag de zakenpartner haar ‘oude’klanten hooguit verzoeken om medewerking te verlenen aan een her-identificatie. Indien de klant aan de bank kenbaar maakt hier bezwaar tegen te maken en/of niet aan te kunnen voldoen, mag de bank geen bankrekening gaan blokkeren, klanten uitsluiten van dienstverlening of bankpassen gaan vernietigen. Dat zou namelijk als contractbreuk eenvoudigweg een vorm van strafbaar handelen vormen. Een ernstig strafbaar feit, wat des te zwaarder weegt wanneer dit gepleegd wordt door een financiële instelling. Klanten zulke sancties in het vooruitzicht stellen is ook strafbaar. Zowel als misleiding waar klanten verkeerde informatie wordt voor geschoteld als vorm van pure bedreiging. Banken hebben voldoende juristen in dienst om dit aan hun eigen directie duidelijk te maken. En omdat de Nederlandsche Bank als toezichthouder op de financiële dienstverlening helder is over de eigen beoordelingsruimte die banken toekomt met betrekking tot de wijze waarop wordt voldaan aan
de identificatieplicht, staat juridisch de bank niets in de weg om een regeling te treffen waarbij men de klant tegemoet komt met een alternatieve regeling. Als stok achter de deur kan een bank die zich tegenover klanten schuldig maakt aan een onfatsoenlijke bejegening van haar klanten ook hierop aangepakt worden door de Autoriteit Financiële Dienstverlening. Naar verwachting zal de bank dan ook dit keer het bij volhardende klanten zeker geen contractbreuk plegen maar samen met de klant tot een alternatieve oplossing zien te komen. Daarbij valt ook dit keer te denken aan een regeling, analoog aan de bepalingen van de Kieswet, waarbij dat iemand ook met een 5- jaar verlopen paspoort of ID-kaart aan de ID-plicht mag voldoen, of met een verlopen pas waarmee men zich in het verleden volgens de bankadministratie heeft geïdentificeerd. De ervaring leert dat het raadzaam is om uitsluitend schriftelijk over de kwestie te communiceren, zodat men het bewijs in handen heeft om zo nodig te kunnen weerleggen dat men niet gereageerd zou hebben op aanzeggingen van de bank ( een nagenoeg standaard verwijt wat bezwaarden in eerste instantie kunnen verwachten). Stuur dit soort post altijd aan de directie, en zorg ervoor om ook van de eigen brieven een kopie te bewaren. De ervaring leert eveneens dat men zich niet gelijk moet laten ontmoedigen als de bank ook tijdens een lopende klachtenprocedure nog maanden brieven blijft sturen dat u nooit reageerde.(vraag hiervoor wel standvastig rectificatie en verontschuldigingen voor het lastigvallen!). Het kan geen kwaad om de Nederlandsche Bank en Autoriteit Financiële Marken, College Bescherming Persoonsgegevens en betrokken burgerrechtenorganisaties als Vrijbit en Meldpunt Misbruik ID-plicht middels kopieën in kennis te stellen en/of om hulp/ondersteuning te vragen. LET OP dat alles wat in bovenstaande informatie is uitgelegd over de wijze waarop uw gegevens mogen worden vastgelegd in de administratie ( respectievelijk in volge de AWR of Wfft) ongewijzigd van kracht blijft. Een bank die nu de invoering van het IBAN gebruikt om alsnog een kleurenscan van uw paspoort of ID-kaart vast te leggen is onwettig bezig, tenzij u daar vooraf ondubbelzinnig toestemming voor heeft verleend; en zolang u geen belastingplichtige diensten afneemt mag ook niet van de klant eisen dat dienst gezichtsopname en BSN in de administratie worden vastgelegd.
