Het kanon van Dessel Aanvraag voor een erfgoedproject bij k.ERF 1.
Gegevens van de aanvragers
De aanvraag voor een erfgoedproject gebeurt door vier organisaties die voor dit project samenwerken: -
Heemkundige Kring De Griffioen Dessel vzw Heemkundige Kring Zeven Neten Retie vzw VVV Dessel vzw VVV Retie vzw
Heemkundige Kring De Griffioen Dessel vzw Maatschappelijke zetel Oude Gemeentehuis Markt 1 - 2e verd. 2480 Dessel Ondernemingsnummer: 440675948 Correspondentieadres: HK De Griffioen Dessel vzw p.a. de heer Luc Damen voorzitter Kanunnikenblok 11 2440 Geel
[email protected] Rekeningnummer: 230-0176866-55 Bezoldigde medewerkers: De vereniging heeft geen bezoldigde medewerkers Bijdrage tot werking k.ERF: In 2011 namen vijf leden van de vereniging deel aan het Forum van k.ERF op 22 mei. Retiese Heemkundige Kring “Zeven Neten” vzw Maatschappelijke zetel Passtraat 14 2470 Retie Ondernemingsnummer: 4536644056 Correspondentieadres: De heer Walter Raeymaekers Voorzitter Gerststraat 4 2490 Balen Bezoldigde medewerkers: De vereniging heeft geen bezoldigde medewerkers
Pagina 1 van 5
Bijdrage tot werking k.ERF: In 2011 nam de voorzitter van de vereniging deel aan het Forum van k.ERF op 22 mei. Vereniging voor Vreemdelingenverkeer en Toerisme van de Gemeente Dessel vzw – VVV Dessel Maatschappelijke zetel Hannekestraat 1 2480 Dessel Ondernemingsnummer: 443191416 Correspondentieadres: VVV Dessel Hannekestraat 1 2480 Dessel Bezoldigde medewerkers: De vereniging heeft geen bezoldigde medewerkers in dienst. Toeristische Dienst - VVV Retie Maatschappelijke zetel Markt 1 2470 Retie Ondernemingsnummer: 408342581 Correspondentieadres: VVV Retie Mevrouw Lieve Dams Voorzitter Prinsenlaan 33 2470 Retie Bezoldigde medewerkers: De vereniging heeft geen bezoldigde medewerkers in dienst.
2.
Gegevens van de contactpersoon HK De Griffioen Dessel vzw p.a. de heer Luc Damen voorzitter Kanunnikenblok 11 2440 Geel
[email protected] (014) 58.20.50 (0478) 32.23.71
Pagina 2 van 5
3.
Gegevens van het project
Dessel vraagt dat Retie een belofte nakomt die 125 jaar oud is en eindelijk een nieuw kanon geeft in ruil voor het kanon van Dessel dat in 1886 in Retie gesneuveld is. Wat was er gebeurd? In 1865 werd kunstschilder Karel Ooms (Dessel, 1845 – Cannes, 1900) op twintigjarige leeftijd laureaat aan de Koninklijke Academie van Antwerpen. Deze gebeurtenis ging in Dessel niet onopgemerkt voorbij. Het hele dorp stond in rep en roer. Dessel zou zijn zoon een onvergetelijke thuiskomst bezorgen. Iedereen schoot in actie om het dorp te versieren voor de plechtige ontvangst van de jonge veel belovende schilder op 11 mei 1865. Antoon Verdonck smeedt een kanon. Laurent Bongaerts schreef hierover een “Verslag der feesten van Desschel gegeven bij de bekrooning des heeren Karel Ooms…”. Hierin lezen we hoe het kanon van Dessel geboren werd: “Antoon Verdonck, de smid werkte zijn vernuft uit op een kanon, dat Karels zegepraal op den adem van den wind uren en uren ver zou wegdragen…. De laatste proefneming lukte volkomen: het nieuwe kanon deed den grond onder zijne slagen daveren, zonder dat het minste er aan gehinderd werd. Het monsterachtig schietgetuig werd op een open plein in gereedheid gebracht en de smid had zijne taak voleind en mocht met moed en gerustheid den plechtigen dag te gemoet zien.” Het kanon van Dessel trekt door de Kempen. Op 11 mei 1865 was heel Dessel vanaf „s morgens in de weer. De klokken werden geluid en het kanon werd in werking gezet: “Het veldstuk van den smid mocht in dit plechtig oogenblik niet achteruit blijven en deed de glasramen onder zijne donderende slagen rammelen”. Het kanon bleek zo‟n succes dat het de volgende jaren bij feestelijkheden in heel de Kempen gebruikt werd. Op 8 juli 1886 kwam Mgr Goossens in Retie de kinderen van Retie, Schoonbroek en Dessel het Heilig Vormsel toedienen. Het kanon van Dessel mocht niet ontbreken. Te veel poeder. En toen liep het mis: “De Rethynaren, welke tijdens de plechtige inhaling van onzen hoogwaarden aartsbisschop het tuig in gebruik hadden, en waarschijnlijk -de kracht van het poeder niet genoegzaam kennende - staken er te veel op - en het kanon berstte van woede. “Sic transit gloria mundi”. Het nieuws heeft eene groote verslagenheid te Desschel teweeg gebracht, die echter min of meer gematigd werd, zoohaast zij vernamen dat de Rethynaars hun met een Kanon-Krupp in wisseling gingen vereeren.” Een nieuw kanon. Dat beloofden die van Retie aan Dessel. Nog even en het is 125 jaar geleden. Hoog tijd dat Retie zijn schuld inlost. Het Schepencollege van Dessel heeft een officiële brief geschreven naar de collega‟s van Retie met de vraag om voor een nieuw kanon te zorgen. Retie heeft al voor een nieuw kanon gezorgd, maar laat voorlopig nog in het midden of het dat wel aan Dessel zal schenken. Overdracht van het nieuwe kanon op 10 juli. Op zondag 10 juli 2011 is het zover. Retie overhandigt het nieuwe kanon officieel aan Dessel en vereffent daarmee zijn oude schuld. Het kanon wordt in het gehucht Werbeek vlakbij de grens met Dessel door de burgemeester van Retie overgedragen aan de burgemeester van Dessel. Daarna trekt men te voet in stoet met het kanon naar Dessel naar het Hamerplein in het centrum van de gemeente. Hier werd het oude kanon door smid Verdonck gemaakt en krijgt het
Pagina 3 van 5
nieuwe een plaats op een sokkel waar vroeger een beeld van Sint-Jozef met het kind Jezus stond. De aanwezigen wordt een receptie aangeboden. Op het Hamerplein staat nog een oude smidse, niet die van Adriaan Verdonck wel die van smid Victor Bel, een van de laatste smeden van Dessel en afstammeling van Adriaan Verdonck. Partners. In de stoet stappen naast de twee burgemeesters en een aantal schepenen ook een paar tientallen mensen mee op, allemaal gekleed in klederdracht “anno 1900”. Voor deze stoet wordt beroep gedaan op de medewerking van nog een aantal andere verenigingen uit Dessel en Retie: de fanfare van Dessel, de Sint-Sebastiaansgilde van Retie, de Sint-Sebastiaansgilde van Schoonbroek, de Chirojeugd van Witgoor, het trommelkorps van de Chiro van Witgoor dat zijn wederoptreden maakt,… Dat betekent dat naast de vier organisaties die het project op touw zetten, ook de gemeentebesturen van Dessel en Retie en een aantal andere verenigingen uit de beide gemeenten bij het project betrokken worden. Doelen en doelgroep. Het project richt zich tot het grote publiek en brengt op een ludieke manier een aantal aspecten uit de dorpsgeschiedenis onder de aandacht: de kunstschilder Karel Ooms (Dessel, 1845 – Cannes, 1900), het feest in Dessel toen hij op twintigjarige leeftijd primus werd aan de kunstacademie in Antwerpen, de historie van de smid en het kanon,… Dessel houdt er in het centrum van de gemeente een kanon aan over. Dat kanon en heel het verhaal daarrond kan ook in de toeristische communicatie door de gemeente uitgespeeld worden. Wie voortaan door Dessel gegidst wordt en aan het kanon passeert, krijgt te horen waarom dat kanon op het Hamerplein op een sokkel staat. Promotie van het project. Het project wordt stap voor stap aan het grote publiek bekendgemaakt. Op 20 mei vertrok er een persmededeling met als titel “Dessel presenteert Retie een 125 jaar oude rekening. Kanon inzet van het dispuut” In die persmededeling werd de nadruk gelegd op “het dispuut tussen de twee gemeenten”. Er werd nog niet gesproken over de feestelijkheden op 10 juli. De persmededeling was een schot in de roos met o.a. op de nationale pagina‟s van Gazet van Antwerpen een artikel van een halve pagina. In een volgende stap kreeg de Heemkundige Kring van Retie de eer om het nieuwe kanon aan het publiek voor te stellen tijdens de opendeurdag van 29 mei naar aanleiding van het twintigjarig bestaan van de vereniging. Voor de aankondiging van de festiviteiten op 10 juli wordt gebruik gemaakt van het gemeentelijke informatieblad van Dessel en van Retie en wordt opnieuw de pers ingelicht. In de week van maandag 4 juli wordt het een hoofdartikel in De Kempenaer, een huis-aan-huisblad dat in Dessel, Retie, Arendonk en Kasterlee gratis verspreid wordt en dat zeer veel gelezen wordt. Aan Digicat wordt gevraagd om de stoet en de overhandiging van het kanon op film vast te leggen. Affiches en flyers zorgen voor de rest. 4.
Overzicht van de financiële middelen
Gemaakte en geplande uitgaven: -
Kanon: aankoop, zandstralen, herschilderen: Plaat voor op de sokkel waarop het kanon komt: Huur van een treintje
750 euro 400 euro 150 euro
Pagina 4 van 5
-
(met dit treintje worden mensen die de voettocht van Retie naar Dessel niet meer aankunnen vervoerd) Huur van kledij voor de deelnemers aan de stoet Huur van een geluidsinstallatie Volksreceptie n.a.v. de komst van het kanon Promotiemateriaal (affiches, flyers,…) Varia en onvoorziene kosten Totaal:
150 200 1.500 50 100
euro euro euro euro euro
3.300 euro
Inkomsten: Het gemeentebestuur van Dessel is bereid om een deel van de kosten voor zijn rekening te nemen door de receptie te betalen. De gemeente Retie wil eventueel de aankoop van het kanon te financieren, maar daarover is nog geen beslissing genomen. De overige kosten, goed voor een bedrag van 1.050 euro komen voor rekening van de vier verenigingen die het project organiseren. Indien de gemeente Retie geen financiële steun biedt, lopen die kosten op tot 1.800 euro. 5.
Ondertekening
Ik verklaar dat alle gegevens in het aanvraagdossier naar waarheid ingevuld zijn. Ik bevestig dat ik het subsidiereglement voor erfgoedprojecten volledig heb nagelezen en ermee akkoord ga. Ik verklaar namens de onder punt 1 vermelde organisaties dat zij alle voorwaarden uit het subsidiereglement strikt zullen naleven. Luc Damen Voorzitter van HK De Griffioen Dessel vzw Optredend namens: Heemkundige Kring De Griffioen Dessel vzw Heemkundige Kring Zeven Neten Retie vzw VVV Dessel vzw VVV Retie vzw
Bijlagen: -
Tekst van een artikel over het Kanon van Dessel, verschenen in De Desselaar, het gemeentelijk informatieblad van Dessel in november 1997. Persmededeling van 20 mei 2011 over het dispuut tussen Dessel en Retie over het kanon. Krantenartikels verschenen in opvolging van de persmededeling
Pagina 5 van 5
Het kanon van Dessel Meer dan honderd jaar geleden had Dessel een eigen kanon! Niet om het grondgebied en het vege lijf van de inwoners te verdedigen, maar wel om bij feesten en plechtigheden vreugdeschoten te lossen. Het kanon was in 1865 gemaakt door de smid Antoon Verdonck (18031874), die aan de Hamerplaats tussen de Kwademeer en de Hofstraat woonde. De Hamerplaats - een officiële straatnaam tussen 1891 en 1930 - zou zijn naam te danken hebben aan het feit dat er twee smeden en een wagenmaker woonden. Naast Antoon Verdonck, die in officiële documenten “meestersmid en meesterwagenmaker” genoemd werd, woonde er ook nog Jozef Verhaert, “meestersmid”. In 1865 werd kunstschilder Karel Ooms op twintigjarige leeftijd laureaat aan de Koninklijke Academie van Antwerpen. Deze gebeurtenis ging in Dessel niet onopgemerkt voorbij. Het hele dorp stond in rep en roer. Dessel zou zijn zoon een onvergetelijke thuiskomst bezorgen. Iedereen schoot in actie om het dorp te versieren voor de plechtige ontvangst van de jonge veel belovende schilder, op donderdag 11 mei 1865. Laurent Bongaerts schreef over deze heugelijke dag een “Verslag der feesten van Desschel gegeven bij de bekrooning des heeren Karel Ooms, in het vak der schilderkunst bij de Koninklijke Academie te Antwerpen”. Hierin lezen we hoe het kanon van Dessel geboren werd: “Antoon Verdonck, de smid werkte zijn vernuft uit op een kanon, dat Karels zegepraal op den adem van den wind uren en uren ver zou wegdragen. De vlijtige man werd helaas bij zijne eerste proefneming bedrogen, want na de ontploffing was het kanon als bij een tooverslag weggevoerd zonder dat er nog een enkel stuk van te vinden was. Waar was het verbleven?.. Men wist het niet dan den volgenden dag, wanneer de eene langs hier, de andere langs daar met gebrokene ijzerstukken kwam gedragen. Het was waarlijke eene pijnlijke zaak voor den smid: zou hij den moed laten zinken? Neen. Hij meent een nieuw middel gevonden te hebben, en waarlijk het tweede kanon beantwoordt beter aan zijn verlangen dan het voorgaande. Tweemaal had de grond gedreund onder deszelfs donderende scheuten, en nog altijd bleef het nieuwe veldstuk ongeschonden. Hoerah! Bravo! Ditmaal eene volle lading klonk het uit den talrijken groep der belanghebbende aanschouwers. Zoo gezegd, zoo gedaan. Men deed zeven oncen poeder in de bus, en ... paf, daar bezwijkt het nieuwe meesterstuk weer onder zijne krachten. Antoon was door deze pletterende tegenkanting als teneer geslagen: wat moest hij nu doen? Weder rijst eene heldere straal van hoop in zijnen donkeren geest op: aan de vaart had hij vroeger een colossale ijzeren bus gezien, waar vroeger de brug op gedraaid had. Dit zwaar stuk zou gewis aan de krachten van het poeder weerstaan, en daar en boven, op eenige uren was dezelve in een kanon herschapen. Dergelijke gedachten vlogen hem door het hoofd en reeds eene halve uur nadien lag de gewaande buis in zijne werkplaats. De laatste proefneming lukte volkomen: het nieuwe kanon deed den grond onder zijne slagen daveren, zonder dat het minste er aan gehinderd werd. Het monsterachtig schietgetuig werd op een open plein in gereedheid gebracht en de smid had zijne taak voleind en mocht met moed en gerustheid den plechtigen dag te gemoet zien.” En of het kanon werkte! Op 11 mei 1865 was heel Dessel vanaf „s morgens vroeg in de weer. De klokken werden geluid en het kanon werd in werking gezet: “Het veldstuk van den smid mocht in dit plechtig oogenblik niet achteruit blijven en deed de glasramen onder zijne donderende slagen rammelen”. Aan bijna elke woning in het centrum van het dorp hingen opschriften, gedichten en verzen ter ere van Karel Ooms. Zo ook bij de smid: “Hier zijn we nu aan de kanongieterij van Antoon Verdonck. Luistert: Wagemans en Toon de Smed / Sieren „t huis ook wonder net / Daarbij hoort men nog alom / „t Brommen van ons nieuw kanon.” En brommen zou het kanon van Dessel nog jaren lang doen. Het werd voor de laatste keer gebruikt in Retie op donderdag 8 juli 1886 bij de ontvangst van Mgr Goossens, aartsbisschop van Mechelen. Die dag was de kerkleider naar Retie gekomen om de kinderen van Retie, Schoonbroek en Dessel het Heilig Vormsel toe te dienen. De monseigneur werd met de gepaste
eer ontvangen en het hele dorp was in feeststemming: “Van „s morgens vroeg dreunde het kanon en kondigden de klokken het feest aan” (Gazet van Moll, 10 juli 1886). Dat kanon bleek het kanon van Dessel te zijn, maar het zou hier ook zijn zwanenzang beleven. Een week later verscheen in de Gazet van Moll het volgende bericht: “Het vermaard kanon van Desschel dat de smid Toontje Verdonck (zalige nagedachtenis) tijdens de feesten van den schilder Karel Ooms, 1865, met zooveel genie vervaardigde en hetwelk sinds dien tijd in meest alle Kempische feesten aanwezig was, om door zijn gedonder de vreugde wijd en zijd te verkondigen heeft, eilaas! zijn laatsten dag beleefd... De Rethynaren, welke tijdens de plechtige inhaling van onzen hoogwaarden aartsbisschop het tuig in gebruik hadden, en waarschijnlijk de kracht van het poeder niet genoegzaam kennende - staken er te veel op - en het kanon berstte van woede. “Sic transit gloria mundi”. Het nieuws heeft eene groote verslagenheid te Desschel teweeg gebracht, die echter min of meer gematigd werd, zoohaast zij vernamen dat de Rethynaars hun met een Kanon-Krupp in wisseling gingen vereeren.” Na 21 jaren trouwe dienst gaf het kanon van Dessel de geest. Of die van Retie hun woord gehouden hebben en een nieuw kanon gekocht hebben, hebben we niet kunnen achterhalen. Misschien moeten we hen daar toch nog eens aan herinneren! Luc Damen Heemkundige Kring De Griffioen Dessel vzw November, 1997 Verschenen in De Desselaar
PERSMEDEDELING Dessel presenteert Retie een 125 jaar oude rekening Kanon inzet van het dispuut Het Schepencollege van Dessel heeft een brief geschreven naar de collega’s van Retie met de dringende vraag om een 125 jaar oude rekening te vereffenen. Bij het opruimen van een aantal oude dossiers botste men in Dessel op een heikel probleem. Een dispuut met buurgemeente Retie uit 1886 bleek nooit afgesloten te zijn. De inzet van dat dispuut was en is …. een kanon! Wat was er gebeurd? In 1865 werd kunstschilder Karel Ooms (Dessel, 1845 – Cannes, 1900) op twintigjarige leeftijd laureaat aan de Koninklijke Academie van Antwerpen. Deze gebeurtenis ging in Dessel niet onopgemerkt voorbij. Het hele dorp stond in rep en roer. Dessel zou zijn zoon een onvergetelijke thuiskomst bezorgen. Iedereen schoot in actie om het dorp te versieren voor de plechtige ontvangst van de jonge veel belovende schilder op 11 mei 1865. Antoon Verdonck smeedt een kanon. Laurent Bongaerts schreef hierover een “Verslag der feesten van Desschel gegeven bij de bekrooning des heeren Karel Ooms…”. Hierin lezen we hoe het kanon van Dessel geboren werd: “Antoon Verdonck, de smid werkte zijn vernuft uit op een kanon, dat Karels zegepraal op den adem van den wind uren en uren ver zou wegdragen…. De laatste proefneming lukte volkomen: het nieuwe kanon deed den grond onder zijne slagen daveren, zonder dat het minste er aan gehinderd werd. Het monsterachtig schietgetuig werd op een open plein in gereedheid gebracht en de smid had zijne taak voleind en mocht met moed en gerustheid den plechtigen dag te gemoet zien.” Het kanon van Dessel trekt door de Kempen. Op 11 mei 1865 was heel Dessel vanaf „s morgens in de weer. De klokken werden geluid en het kanon werd in werking gezet: “Het veldstuk van den smid mocht in dit plechtig oogenblik niet achteruit blijven en deed de glasramen onder zijne donderende slagen rammelen”. Het kanon bleek zo‟n succes dat het de volgende jaren bij feestelijkheden in heel de Kempen gebruikt werd. Op 8 juli 1886 kwam Mgr Goossens in Retie de kinderen van Retie, Schoonbroek en Dessel het Heilig Vormsel toedienen. Het kanon van Dessel mocht niet ontbreken. Te veel poeder. En toen liep het mis: “De Rethynaren, welke tijdens de plechtige inhaling van onzen hoogwaarden aartsbisschop het tuig in gebruik hadden, en waarschijnlijk -de kracht van het poeder niet genoegzaam kennende - staken er te veel op - en het kanon berstte van woede. “Sic transit gloria mundi”. Het nieuws heeft eene groote verslagenheid te Desschel teweeg gebracht, die echter min of meer gematigd werd, zoohaast zij vernamen dat de Rethynaars hun met een Kanon-Krupp in wisseling gingen vereeren.” Een nieuw kanon, onverwijld. Dat beloofden die van Retie aan Dessel. Nog even en het is 125 jaar geleden. Hiermee steekt de historie van het kanon van Dessel de splitsing van BHV serieus naar de kroon. Een vergelijking die -zeker in het schepencollege van Dessel- voor de nodige nervositeit zorgt. En dus vertrok er een brief van Dessel naar Retie waarin beleefd maar toch heel gemeend gevraagd, bijna geëist wordt dat Retie zijn beschamende schuld vereffent en aan Dessel een feestkanon cadeau doet. Onverwijld! Het is spannend afwachten op het antwoord dat een dezer dagen de Werbeekse Neet zal overschrijden.
