Hersenen in verbouwing 23 april 2012
Sascha Roos, Gz-psycholoog / neuropsycholoog Cecile Gunning, Klinisch-psycholoog/ psychotherapeut
roos & gunning © 2012 Karakter
roos & gunning © 2012 Karakter
Programma • • • • • • • roos & gunning © 2012 Karakter
Breinfeiten Het ontwikkelende en lerende brein Het emotionele brein Het sociale en creatieve brein Video fragment Het puberbrein in huis Het puberbrein in de klas
Waarom? • • • •
• roos & gunning © 2012 Karakter
Staan pubers zo laat op Blijft huiswerk liggen Vertonen pubers zulk risicovol gedrag Hebben pubers zulke stemmingswisselingen Hebben pubers minder respect voor ouders….
Is puberen nieuw? • • • •
roos & gunning © 2012 Karakter
Puberen is ontwikkelingsfase Aristoteles Shakespeare Romeo & Julia
Breinfeiten • Hersenen….. • • • • • roos & gunning © 2012 Karakter
Hersenen wegen 1 tot 1 ½ kilo (is 2% van lichaamsgewicht) Gebruiken circa 20% van alle zuurstof die een mens inademt en zo’n 20% van al het bloed dat het hart door het lichaam pompt Bestaan voor 80% uit water Zijn zo’n 1,6 liter in volume Oppervlakte
Breinfeiten
roos & gunning © 2012 Karakter
• • • •
1e fase (puberteit): Aanvang rond 10e levensjaar Duurt tot ongeveer 16e jaar Fysieke transformatie mede o.i.v. hormonen
• • • •
2e fase (adolescentie): Loopt van einde puberteit tot ongeveer 21e jaar Rol hormonen minder groot Nog steeds belangrijke ontwikkelingsveranderingen in de hersenen
Breinfeiten: Jetlag • • •
roos & gunning © 2012 Karakter
Slaaphormoon melatonine Lichaam meer slaap nodig Experiment VS
Het ontwikkelende brein
roos & gunning © 2012 Karakter
Het ontwikkelende brein • Meetmethoden: • EEG (electro encefalogram), > 1924 • •
roos & gunning © 2012 Karakter
Meet wanneer hersenen actief zijn Maar niet waar
Het ontwikkelende brein • Meetmethoden: • MRI (Magnetic Resonance Imaging) >1980 •
roos & gunning © 2012 Karakter
Meet structuur van de hersenen
Het ontwikkelende brein • Meetmethoden: • CT-scan (computed tomography) >1970 • • • •
roos & gunning © 2012 Karakter
Soortgelijk aan MRI-scan Maar dan met rontgenstraling Laat daarom botten beter zien Vult MRI aan/sluit MRI niet uit
Het ontwikkelende brein • Meetmethoden: • F-MRI (Functionele MRI) •
roos & gunning © 2012 Karakter
Meet activiteit van de hersenen
Het ontwikkelende brein • Grijze stof • • •
Zenuwcellen/neuronen Waar het om gaat, werkkracht Nemen wisselend af, na 15de met 12.000 p/d
• Witte stof
roos & gunning © 2012 Karakter
• • •
Zorgt voor verbindingen Is ahw de snelweg Neemt lineair toe
Het ontwikkelende/lerende brein • Geen helicopterview: minder verbindingen tussen hersendelen • • • • • • roos & gunning © 2012 Karakter
Lagere overdrachtssnelheid informatie Minder probleemoplossend vermogen Moeite met overzicht Problemen met planning, vooruitdenken, organisatie Slechtere concentratie Impulsiever, verhoogd afleidbaar
Het lerende brein
roos & gunning © 2012 Karakter
Het lerende brein Planning vraagt een goede samenwerking tussen verschillende controle functies. flexibiliteit
informatie filteren werkgeheugen
geheugen multitasken feedback gebruiken aandacht erbij houden roos & gunning © 2012 Karakter
Het lerende brein Samengevat: • Inhibitie, werkgeheugen, flexibiliteit en planning zijn tijdens adolescentie nog niet op volwassen niveau • Adolescenten gebruiken nog niet de geijkte hersengebieden optimaal roos & gunning © 2012 Karakter
Het lerende brein Wat gaat beter: • Steeds complexere problemen oplossen • Meerdere taken tegelijkertijd • Toename werkgeheugen, belangrijk voor planning • Abstract denken • Leren beargumenteren roos & gunning © 2012 Karakter
Het emotionele brein
roos & gunning © 2012 Karakter
Het emotionele brein • Heftige emoties: amygdala meer de overhand • • •
roos & gunning © 2012 Karakter
Emoties minder onder controle Negatieve emoties sneller de overhand Moeite met lezen gezichtsexpressies en hierdoor minder inlevingsvermogen
Het emotionele brein • Emoties zijn heftiger en extremer en wisselen elkaar in hoog tempo af. • In combinatie met het nog onvolledig ontwikkeld vermogen tot beteugelen brengt jongere in gevaren zone • Begrip is er alleen in rust • Neiging tot keuze voor korte termijn verleiding is groter dan verstandige lange termijn keuze roos & gunning © 2012 Karakter
Het emotionle brein Verschil jongens / meisjes: • Emotionele systeem rijpt eerder bij meisjes, dus eerder volwassen • Jongens activiteit amygdala blijvend groter • Bij meisjes meer activiteit in frontale cortex(zien daardoor context beter) of minder kort lontje
roos & gunning © 2012 Karakter
Het emotionele brein Lange termijn vs korte termijn keuze: • Jongere krijgt nog geen waarschuwing bij een gevaarlijke situatie of deze wordt overspoeld door emotionele appel • Plezier centrum gaat bij jongeren al werken als er mogelijk een beloning aankomt Dus daarom steeds spannende situaties opzoeken roos & gunning © 2012 Karakter
Het emotionele brein • Zowel bij anticiperen op een beloning als bij het maken van keuzes waar een risico aan zit laat jongere zich sturen door plezier centrum Emoties en impulsen hebben overhand roos & gunning © 2012 Karakter
roos & gunning © 2012 Karakter
Het emotionele brein • Adolescenten: goede rationele inschatting van risico’s in rust • Overschatten zelfs risico’s van HIV, aardbevingen, SOA • Toch beoordelen zij voordelen van bv alcohol groter dan de risico’s tav toekomstig drinkgedrag roos & gunning © 2012 Karakter
Het emotionele brein • Volwassenen: reageren direct met afkeer impuls (op basis van ervaring) • Jongeren: gaan makkelijker nieuwe uitdagingen aan dan volwassenen (niet belast door waarschuwingssysteem) roos & gunning © 2012 Karakter
roos & gunning © 2012 Karakter
Creatieve brein • Creativiteit: hersenen zijn nog flexibel daardoor talenten
roos & gunning © 2012 Karakter
Creatieve brein • • • • • • roos & gunning © 2012 Karakter
Het is niet allemaal ellende: Slimme internetters Technisch en practisch Uitblinkers in sport Muzikale talenten Debatteren/discussieren (politiek)
Sociale brein • • • •
Ontwikkelt zich gaandeweg Van besef van intentie Via ‘give to get’ principe En invloed van vrienden, omgang wordt anders • Naar handhaving in de maatschappij roos & gunning © 2012 Karakter
Puberbrein in huis en op school • Gevoelig voor positieve feedback, stimulans en bevestiging! • Straffen en afkeuring helpt niet • Oog hebben voor verschil in tempo j en m • Oefenen helpt mits talent aanwezig
roos & gunning © 2012 Karakter
Puberbrein in huis en op school • Houd rekening met verstoord slaapritme en moe zijn (als verklaring niet om het dan maar goed te vinden) • Nieuwe lesmethoden/nieuwe leerkracht • Multitasking (msn, muziek, sms, hyves) • Plannen (-) • Lange termijn doelen stellen (-) roos & gunning © 2012 Karakter
Hoe overleef je als ouder?
roos & gunning © 2012 Karakter
Tips voor ouders • • • • • • • roos & gunning © 2012 Karakter
U heeft echt invloed Blijf betrokken Bied structuur en grenzen Geef het goede voorbeeld Stimuleer zelfstandigheid Schakel over van straf op beloning Geef geen negatief oordeel waar leeftijdgenoten bij zijn
Tips voor ouders • Geef uw kind emotionele warmte • Geef complimenten • Help met plannen, vooruitdenken, consequenties overzien • Geef ruimte voor experimenteren, voor fouten • Houd rekening met hun mening roos & gunning © 2012 Karakter
Tips voor leerkrachten • • • •
roos & gunning © 2012 Karakter
Bied structuur en regels Heb oog voor elke individuele leerling Straal enthousiasme uit voor het vak Geef veel complimentjes als jongeren iets goed doen
Tips voor leerkrachten • Voorbeeldgedrag is belangrijk • Geef jongeren mogelijkheden om trots op te zijn • De beste adviseurs lopen op de school rond • Huiswerk op teletop + mondeling
roos & gunning © 2012 Karakter
Links • • • • •
roos & gunning © 2012 Karakter
www.hersenen-in-actie.nl www.hersenenenleren.nl www.brainanddevelopmentlab.nl www.trails.nl www.kijkeninjebrein.nl
roos & gunning © 2012 Karakter