HARMEN VOORTMAN ( )

HARMEN VOORTMAN (1786-1867)

I

n 1786 beviel Janna Buisman, vrouw van Jurgen Voortman1, van een tweeling. De twee jongetjes werden Herman en Heinrich genoemd. Op zondag 5 maart 1786 werden beiden Luthers gedoopt in de kerk van Monnickendam. Het doopboek vermeld eerst Herman en daarna Heinrich. Dooppeet waren Geertruy Bloem en Doortje Gastman. Herman groeide op in en rond het Zuideinde van Monnickendam waar het gezin woonde. In 1805 was Herman schutter bij de schutterij van de stad Monnickendam. Hij was toen 19 jaar oud. Palmzondag 13 april 1806, deed Herman Voortman 's avonds voor een volle gemeente belijdenis in de Lutherse kerk van Monnickendam, samen met: Adriaan Buddeke, zoon van Jurgen Buddeke en Marrijtje Boer. Janna Buisman was nog getuige bij zijn doop;

Rosina Margaretha Reershemius. Bij een openbare verkoping van meubilaire goederen op 16 februari 1807 ten huize van de overleden Klaas Fraaij en Lijsbeth ermey, kocht Herman Voortman een cammisool voor fl. 2,-,-2 Herman maakte kennis met Trijntje Visser, een dochter van Jan Claasz. Visser en Neeltje Davids Bolleman. Trijntje kwam uit een Katholiek gezin. De vader was al voor 1800 overleden. De moeder was in 1800 hertrouwd met Barend Groenewoud. Op zondat 15 april gingen de tweelingbroers Herman en Heinrich Voortman in ondertrouw met respectievelijk Trijntje Visser en Grietje Lakeman. Op zondag 29 april werden de huwelijken voltrokken voor de schepenen van Monnickendam. Daar Trijntje Visser Katholiek was, werd het huwelijk van Herman Voortman niet in de kerk voltrokken.

Frederica Draak; Willem Esselman, zoon van Harmen Esselman en Antje Hillebrandts; Jurriaan Hammes, zou in 1808 trouwen met een dochter van Harmen Esselman en Antje Hillebrandts; Jan Hendrik Kok; Gesina Reershemius;

1

zie ook R. Voortman, biografische beschrijving van Jurgen Voortman (1743-1812).

2

SAWA Monnickendam O.R.A. veilboek inv. 3592

312

BIOGRAFISCHE BESCHRIJVING

Tijdvak 1810-1830 Op 11 mei 1811 werd het eerste kind van Harmen en Trijntje Katholiek gedoopt in Monnickendam. Het zoontje werd vernoemd naar de vader van Trijntje, Jan.3 Op drie november 1811 trad Jan Jurgen Voortman in het huwelijk met Neeltje van Rijk in Sloterdijk. Harmen Voortman was daarbij aanwezig als getuige en ondertekende de akte met zijn naam. Als beroep stond vermeld dat Harmen tuinman was. Het tweede kind werd op 16 mei 1813 geboren in het huis aan de Niesenoortsteeg nummer 88. Dezelfde dag werd het kind Luthers gedoopt. Het zoontje werd vernoemd naar de vader van Harmen, Jurgen. Op 19 mei deed Harmen aangifte bij de burgerlijke stand en had de getuigen Hendrik Groot en Klaas Valentijn meegenomen. Harmen ondertekende de akte die in het Frans opgesteld was. Op 18 oktober 1813 kocht Harmen een huis aan het Zuideinde, nummer 96 (wijk I nummer 494) uit een veiling van deurwaarder Barend Lanser. De vorige bewoner was Adriaan Klaver. Op 5 november 1813 was de overdracht bij de notaris.4 De akte werd in het Frans opgesteld waarvan de vertaling als volgt luidt:

handtekening van Harmen Voortman in 1813.

Ten overstaan van mij, Johannes Mathias Pfeil, notaris des Keizers in het justitieel inningsgebied Monnickendam, residerende te Monnickendam, arrondissement Hoorn, departement Zuyderzee, verscheen in het jaar 1813 op 5 november den

Heer Barend Lanser, deurwaarder van het voormalig bureau der grondbelasting te Monnickendam en aldaar woonachtig.

3

zie ook R. Voortman, biografische beschrijving van Jan Voortman (1811-1834). 4

SAWA Monnickendam N.A. (oud) inv. 3600 akte 86.

Deze verklaart dat ingevolge de verordening van ons lid der Raad van State, algemeen beheerden van 'slands financien en der Keizerlijke schatkist in Holland, van de 12e februari 1812, inzake artikel 136 en na inachtname van alle voor-


313

Detail van de kadastrale kaart van Monnickendam uit 1827. Kadaster nummer 494 is het huis dat Harmen Voortman in 1813 kocht. Rechtsonder zien we de lutherse kerk. geschreven en opgelegde rechterlijke formaliteiten inzake de te volgen procedure ter verkrijging van het landelijk geldend recht dd. 17 januari 1806. Hij heeft verkocht, ten overstaan van den Heer Daniel Arbman, burgemeester van Monnickendam, zoals blijkt uit de akte, opgemaakt tijdens de veiling van de 18e oktober ll. naar behoren te Edam geregistreerd, op de 4e dezer aan de Heer Harmen Voortman, arbeider te Monnickendam.

Een woonhuis met erf, in voornoemd Monnickendam, gelegen in het Zuyd End sectie 3 no. 96, aan de zuyd-oostkant begrensd door het huis waar de brandspuiten worden bewaard en aan de noordkant door een woning behorende tot de stad Monnickendam. Waarvan volgens het Cohier der grondbelasting, de laatste bewoner is; Adriaan Klaver. Tevens verklaard de comparant bij deze het eigendomsrecht van voornoemde huis en erf ten overstaan van hem overtedragen aan voornoemde

314


Heer Harmen Voortman, door middel van deze akte, die tevens als kwitantie van voornoemde verkoop overeemkomst zal dienen en hem in staat stelt er het vruchtgebruik van te genieten, ermee te handelen, ervan te beschikken als over een hem behorend goed in volledig eigendom en hierdoor door hem in bezit genomen en bewoond te worden, evenals zijn andere goederen die op gelijke legale wijze door hem verworven zijn, terwijl hij zich ten eigen bate van de taak kwijt voortaan de belastingen ervoor af te dragen. Aldus opgemaakt en gepasseerd te mijnen kantore, ik, notaris, in aanwezigheid van Pieter Mooy en Jan Mobron, timmerlieden, woonachtig te Monnickendam voornoemd, als getuigen die, evenals de comparant, na lezing dezes, samen met mij notaris, hebben getekend. B.Lanser

Pieter Mooy

Jan Mobron

J.M.Pfeil In 1810 betaalde Adriaan Klaver jaarlijks fl 3.09.00 aan belasting voor dit huis. Tussen het huis van Harmen Voortman (96) en zijn ouders (108) zaten twaalf huizen.

Amsterdamse duimen. Harmen Voortman zou dan 166 cm lang zijn. Op 23 juni 1815 om 04:30 uur in de ochtend werd het derde kind van Harmen en Trijntje geboren. Het zoontje werd Klaas genoemd. Een dag later doet Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand samen met de getuigen Cornelis de Jong (dienaar van justitie) en Pieter Neyzen. In deze akte verklaard Harmen niet te kunnen schrijven en zet hij een kruisje. Op 8 januari 1816 is Harmen getuige bij de aangifte van geboorte van Jaapje Voortman. Het buitenechtelijk kind van Grietje Voortman werd aangegeven bij de burgerlijke stand door de vroedvrouw Marijtje Kaal. Huijbertje de Graaf was ook getuige. Harmen ondertekende de akte met zijn naam.

nr. 554

Op 2 augustus 1818 om 10:00 uur smorgens werd het vierde kind van Harmen en Trijntje geboren. Het zoontje werd Hendrik genoemd. Een dag later doet Harmen aangifte bij de burgerlijke stand en nam de getuigen Jan Roos en de koopman Nicolaas Jan Molenaar mee. Harmen ondertekende de akte met zijn naam.

Voortman, Harmen, geb. M'dam 05-03-1786, lengte 5 voet 6 duim, wonende Zuideinde wijk 1, ouders Jurge Voortman en Anna Buisman, werkman, gehuwd.

In mei 1819 heeft Harmen onenigheid over de schutting van zijn buren. Op 19 mei doet hij zijn beklag bij de regenten van de stad:7

Een Amsterdamse voet is 28,3133 cm en een Amsterdamse duim is 2,57394 cm. Harmen zou dan ongeveer 157 cm lang. Volgens Appel6 hanteerde men in Monnickendam een voet van 11,75

Harmen Voortman klaagt over de betimmering van zyn buuren behelsende het wegnemen van zyn ligt.

In 1814 komen we te weten hoe lang Harmen is, aan de hand van een lotingslijst5:

Is zulks mede aan de stads architect opgedragen welke hier op heeft berigt dat er voor het zelve een

5

SAWA Monnickendam Alfabetische lotinglijst. G.A. (nieuw) inv. 1457. 6

Appel, L.; Vereniging Oud Monnickendam jaarboek 2001, pag. 97.

7

SAWA Monnickendam, Wetten en resolutien van di magistraat stad Monnickendam. G.A. (oud) inv. 121.


blind was geplaatst doch dat het zelve zeven duim van de muur is opgesteld. Op 11 maart 1820 doet Harmen een verzoek bij het stadsbestuur om zijn drie kinderen naar de armenschool te mogen sturen:8 Is gecompareerd, Harmen Voortman, verzoekende dat zijn drie kinderen op de arme scholen mogten worden aangenomen, uithoofde hij in de onmogelijkheid is de schoolgelden van het burgerschool te voldoen. Is de resolutie tot een volgende vergadering in advies gehouden, terwijl de gevoelens van de schoolcommissie dien aangaande zal worden ingewonnen. Het gaat om de kinderen: Jan, 8 jaar oud Juriaan, 6 jaar oud Klaas, 4 jaar oud Een week later (18 maart) krijgt Harmen de benodigde toestemming: Naar aanleiding van het geresolveerde van de voorgaande vergadering, zijn op het rapport van de plaatselijke schoolcommissie aan de kinderen van Jurgen Voortman geaccordeerd het schoolgaan op de stads arme scholen alhier, hetgeen te gelijk te toegestaan aan het kind van Willemtje Schipper. Het notulist vermeldt foutief de naam van de vader van Harmen Voortman, Jurgen Voortman, die in 1812 overleden is. Op vijftien juli 1820 ’s morgens om 11:30 uur werd het vijfde kind van Harmen en Trijntje geboren. Het zoontje werd Barend genoemd. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Getuigen waren Harmen

8

SAWA Monnickendam, Register van notulen van vergaderingen van het college van burgemeester en wethouders. G.A. (nieuw) inv. 30

315

Hummen en de stadsbode Jan Mars. Harmen ondertekende deze akte met zijn naam. Op 11 februari 1821 overleed Barend om 06:00 uur ’s morgens op een leeftijd van ruim een half jaar. Een dag later deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de bugerlijke stand. Zeilenmaker Hendrik Groot was mee als getuige. Op 15 januari 1822 om 16:00 uur werd het zesde kind van Harmen en Trijntje geboren. Het dochtertje werd Janna genoemd. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Getuigen waren zeilenmaker Hendrik Groot en stadsbode Jan Mars. Een week later overleed de baby, op 22 januari om 22:00 uur. Een dag later deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Zeilenmaker Hendrik Groot was mee als getuige. Op 5 oktober 1823 was Harmen Voortman getuige bij het huwelijk van Simon Willemsz. Mey (zoon van Willem Mey en Grietje Voortman) met Trijntje Diclofs Ossebaar in Broek in Waterland. Op 18 januari 1824 is Harmen getuige bij het huwelijk van Grietje Voortman met boekbinder Pieter Musch in Monnickendam. Op 19 april 1824 werd het zevende kind van Harmen en Trijntje geboren om 14:00 uur. Het zoontje werd Barend genoemd, naar de stiefvader van Trijntje. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van burgerlijke stand. Getuigen waren tuinman Barend Strubbe en zeilenmaker Hendrik Groot. Op deze akte wordt bij Harmen voor het eerst vermeld dat hij tuinman is. Op andere akten wordt hij telkens als werkman genoemd. Harmen ondertekende de akte met zijn naam.

316


De armenschool waar drie kinderen van Harmen sinds 1820 naar gaan, voldeed niet aan de verwachting, zoals te lezen is in de notulen van de raadsvergadering van 20 maart 1825:9 Den Heer president rapporteert ter vergadering dat naar aanleiding van het bepaalde in de vorige vergadering door Z.E.A. benevens den Heer wethouder H.J.van Marle op gisteren het school examen in het stads armenschool was bijgewoond dan dat echter hetzelve geensints beantwoorde aan de verwagting welken men deswegens moest hebben dat zowel de ortographie als leertrant geensints naar de regel worden geleerd en verders in een woord zijn e.a. zijne ontevredenheid over het onderwijs in dit school moest te kennen geven. Op maandag 30 mei 1825 overleed de moeder van Harmen Voortman, Janna Buijsman, op 72-jarige leeftijd in het huis aan het Zuideinde (nr. 108) te Monnickendam. In de loop van deze dag deden twee broers Harmen en Jan Jurgen Voortman, de aangifte bij de burgerlijke stand. Drie weken later, op maandag 20 juni, verkochten de nabestaanden van Janna Buijsman het huis waarin zij (en in 1812 Jürgen Voortman) overleden was. Het huis werd door Grietje, Leentje10, Harmen, Hendrik en Jan Jurgen Voortman verkocht voor fl. 200,- aan Simon Willemsz. Mey (zoon van de in 1810 gestorven Willem Sijmonsz. Mey en Grietje Voortman). Twaalf oktober 1825 is Harmen getuige bij de aangifte van geboorte van Neeltje Lakeman, dochter van Dirk Lakeman en

Leentje Voortman, in Monnickendam. De andere getuige is Wilhelm Hülskämper. Bijna twee weken later, op zondag 23 oktober, werd het kind Luthers gedoopt in het huis aan de Kerkstraat in Monnickendam. Dooppeet werd Harmen Voortman, de broer van Leentje. Nog geen week later, op vrijdag 28 oktober, overleed Neeltje Lakeman, 17 dagen oud. Op 10 februari 1827 werd het achtste kind van Harmen en Trijntje geboren om 16:00 uur. Het zoontje werd David genoemd, naar de grootvader van Trijntje (moederskant). De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Fredrik Klerk en landman Jan Mobron waren de getuigen. Op 22 februari 1829, ’s middags om 13:00 uur, overleed David op een leeftijd van twee jaar. Een dag later deed Harmen aangifte bij de amtbenaar van de burgerlijke stand. Frederik Klerk was mee als getuige. Op acht november 1829 is Harmen aanwezig bij het huwelijk van zijn oudste zoon Jan met Trijntje Bakker in Hoorn. Op 7 augustus 1830 krijgt Harmen de functie van vervangend nachtwacht binnen de stad Monnickendam.11 Ingevolge de genomene dispositie van deze vergadering dd 17 july ll. is door den Heer E.J. van Rooy de post als subsituyt nachtwacht begeven aan Jan Bloem. En door den Heer Burgemeester D.Arbman Dz. een gelijke post als subsituyt nachtwacht aan Harmen Voortman.

9

SAWA Monnickendam Register van notulen van vergaderingen van het college van burgemeester en wethouders. G.A. (nieuw) inv. 31 10

zie ook R. Voortman, biografische beschrijving van Leentje Voortman (1782-1854).

11

SAWA Monnickendam Register van notulen van vergaderingen van het college van burgemeester en wethouders. G.A. (nieuw) inv. 32


Inten 5e door het overlijden van Corn. Preker is de post als subsituyt turfdrager door den Heer H.J. van Marle begeven aan G. Posch. Het huwelijk tussen Klaas Peen en Leentje Voortman werd voltrokken op zondag 22 augustus 1830 in Monnickendam. De vier getuigen waren allen familie: Jan Westerveld, Hendrik Molenbroek, Harmen Voortman en Jacob Lakeman. Op 14 september 1830 overleed Trijntje Visser, ’s avonds om 23:30 uur, op een leeftijd van 43 jaar. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Landman Cornelis Kater was mee als getuige. Om de kosten van schutterij te kunnen betalen, werd er op 20 november 1830 belasting geheven naar vermogen: Personele omslag Gemeente Monnickendam ten behoeven van de onkosten voor de kleeding stukken van de Schutterij van de eerste ban geformeerd door de Commissie van Reporlitie benoemd en ingevolge de dispositie van den edele achtbare raad dezer stad d.d. 20 november 1830.12 25. Harmen Voortman, geheel voldaan ƒ 1,20 Harmen (44 jaar) blijft met vier kinderen achter in het huis aan het Zuideinde: Juriaan (17 jaar), Klaas (15 jaar), Hendrik (12 jaar) en Barend (6 jaar).

12

SAWA Monnickendam Archieven van de Overheid Monnickendam, Plaatselijke instellingen met een specifieke taak, schutterij, inv. 11, belastingskohieren.

317

318


Tijdvak 1831-1849 Harmen (44 jaar) ging in ondertrouw met de 24-jarige Trijntje Berkhout. Trijntje Berkhout was dochter van Rem Berkhout en Jannetje Mostert, geboren en opgegroeid in Edam. Zondag 20 februari 1831 werd in Monnickendam het huwelijk voltrokken tussen Harmen Voortman en Trijntje Berkhout. Met de bijzondere documenten bij het huwelijk tussen Klaas Peen en Leentje Voortman in gedachten, treffen we bij het huwelijk van Harmen Voortman en Trijntje Berkhout een opmerkelijke kanttekening aan: ‘En hebben de beide comparanten benevens de navolgende vier getuigen tot de voltrekking van dit huwelijk nodig, onder eeden verklaard dat bij hun nog de plaats nog de tijd van het overlijden van de grootouders van vaders en moederszijde van Harmen Voortman bekend zijn; en alzoo buiten de mogelijkheid gesteld daar van behoorlijke doodactens hier bij over te leggen, geschiedende deze verklaring en in sectie in deze acte overeenkomstig het advies van den Fransche Staatsraad, van den 4 Termidor jaar XIII’ De doodakten van de grootouders van Trijntje Berkhout komen helemaal niet ter sprake, terwijl deze ook ontbreken. De vier getuigen bij het huwelijk waren: Hendrik Voortman, Klaas Peen, Pieter Musch (in 1824 gehuwd met Grietje Voortman) en Hendrik Groot (zeilenmaker te Monnickendam). Op 14 november 1831 werd het eerste kind van Harmen en Trijntje Berkhout geboren om 23:30 uur. Het zoontje werd Dirk genoemd. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Getuige was Frederik Klerk en Jan Peen.

Harmen kocht in de loop der haren diverse spullen bij openbare verkopingen, zoals op 19 juli 1832:13 Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 55. H.Voortman een lap rood bloemde, lang 17 palm ƒ 1,50 Op 21 maart 1834 kocht Harmen een vest:14 Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 8. H.Voortman een vest ƒ 1,50 Op 3 mei 1834 om 04:00 uur ‘s morgens werd het tweede kind van Harmen en Trijntje geboren. Het zoontje werd Rem genoemd, naar de vader van Trijntje. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Cornelis Duijm en Simon Boerlage waren getuigen. Op 25 september 1834 koopt Harmen enkele kledingstukken:15 Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 5. H.Voortman een hemdje en vesje ƒ 0,60 36. H.Voortman een pijlakens buis ƒ 1,70 Pijlaken is een grove wolstof. Een buis is een nauwsluitend kort jasje met een of twee rijen knopen (wambuis). Op 30 oktober 1835 koopt Harmen wederom enkele goederen bij een openbare verkoop:16

13

SAWA Monnickendam G.A. (nieuw) inv. 1215

14


15


16



319

Kadastrale kaart van Monnickendam uit 1827. Hierop het perceel 477 dat in 1836 door Trijntje Berkhout gekocht werd. Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam,

Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam,

16. H.Voortman een blauw lakense broek ƒ 6,00

21. H.Voortman een strijkijzer ƒ 1,20

54. H.Voortman een zilveren knipje ƒ 3,25 Op 13 januari 1836 is Harmen bij de openbare verkoping van beleende goederen uit de bank van lening.17

17


35. H.Voortman een lap bloemde ƒ 1,10 Vier maanden later, op 21 april 1836 koopt Harmen nog meer:18

18


320


Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 62. H.Voortman een servet met twee fronnetjes ƒ 0,55 80. H.Voortman een laken ƒ 1,50 Op 22 juni 1836 om 01:30 uur ’s morgens werd het derde kind van Harmen en Trijntje geboren. Het dochtertje werd Janna genoemd, naar de moeder van Harmen. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Metzelaar Jacob Meij en klerenmaker Jan Snieder waren getuigen. Elf dagen na de geboorte overleed Janna, ’s morgens om 11 uur op 3 juli. Een dag later deed Harmen aangifte van overlijden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Hij nam Jan Snieder mee als getuige. Op 14 september 1836 is Harmen aanwezig bij een openbare verkoping op ’t Zand:19 Openbare verkoping op 't Zand uit de boedel van Gerr. Hendrik de Vries. no. 5 mandjes Voortman vijftig cents Op 19 december 1836 koopt Trijntje Berkhout een boomgaard aan de burgwal in Monnickendam.20 Voor mij Age Volkerse, notaris residerende te Monnickendam, district Hoorn, provincie Noord Holland, in't bijzijn van de nabeschreve getuigen, zijn gecompareert, Hendrik Idels Greuter, arbeider en Jannetje Bos, echtelieden, wonende alhier, zijnde zij comparante ten deezen door gemelde hare man geadsisteert en geauthoriseert.

19

SAWA Monnickendam N.A. (oud) inv. 3607 akte 3867 20

SAWA Monnickendam N.A. (oud) inv. 3588 akte 3881

Dewelke bekende verkogt te hebben en mitsdien bij deezen tot eenen vollen vrijen eigendom te cederen en transporteren aan ende ten behoeven van Trijntje Berkhout, huisvrouw van Harmen Voortman, tuinman en mede door dezelve geadsisteert en geauthoriseert mede wonende alhier, koopster en acceptante voor zich, hare erven of regt verkrijgenden; Een erf of boomgaard, staande en gelegen alhier ter stede op de burgwal, lang negentien ellen, vier palmen en breed acht ellen acht en een halve palm, met een daar staande loots, sectie A no. 477, belend met de verkoopers ten zuiden en de stadsgrond ten noorden. Comparanten verkoopers hebben opgemelde perceel den vijfde december 1831 ten overstaan van mij notaris en getuigen in publieke veilinge gekogt en voldaan blijkens quitantie den laatsten dier maand, mede ten overstaan van mij notaris en getuigen alhier gepasseert. Welke beide actens in't begin des volgende jaars ten kantore der hypotheken te Hoorn zijn overgeschreven, zonder dat de comparanten den precisen datum of artikel kunnen opgeven. Deze verkoop is geschied voor de somma van vijfenzeventig guldens, welke kooppenningen de koopster beloofd en aanneemt, aan de verkoopers hunne erven of regt verkrijgenden, te zullen voldoen en betalen den eerste january aanstaande met twintig guldens, en vervolgens ieder vierendeel jaar twintig guldens en alzoo bij continuatie tot de volle effectueele voldoeninge toe. Voor de nakominge deezes, verklaard de comparante koopster te verbinden alle hare goederen, speciaal opgemelde perceel. Dezelve daar aan voldoende verklaren de verkoopers den koopster in den eigendom der opgemelde bogaard te bevestigen, onder belofte van vrijwaring voor alle namaning en verband als na regten. Aldus gepasseert binnen Monnickendam voorschreven, ten kantore van mij notaris in presentie van Lodewijk Paulus Schmidt,


chirurgyn, en Adriaan Kater, broodbakker, beide wonende alhier, als ten dezen verzochte getuigen, in het jaar achttienhonderd zes en dertig den negentiende van december, en hebben de comparanten benevens de gemelde getuigen en wij notaris de minute deezes na gedane voorleezing getekend. Trijntje Berkhout

J.Bos

Harmen Voortman

A.Kater

Hendrik Idels Greuter

L.P.Schmidt A.Volkerse not.

Waarschijnlijk werd de boomgaard gebruikt als moesland, getuige de verkoop van het stuk land in 1850. Op 20 april 1837 was Harmen aanwezig bij de openbare verkoop van goederen uit de bank van lening:21

321

Kanarie De kanarie wordt al eeuwen als huisdier gehouden. Vaak voelt het beestje zich juist in een kooi en op een hoge plek het veiligst. Deze kooi is bij voorkeur niet rond maar rechthoekig. Het is een ideaal huisdier voor zowel kinderen als volwassenen. De kanarie (Serinus canarius) is een zangvogel die oorspronkelijk van de Canarische eilanden afkomstig is, waar hij ook naar genoemd is. Thans leeft de kanarie nog altijd op de Canarische eilanden en Madeira. De kanarie leeft voornamelijk van zaden en insecten. Hij heeft een kleine stevige snavel waarmee hij zaden kan pellen. Het eten van bijvoorbeeld grit helpt bij de vertering hiervan. Ook heeft hij vogelmineralen nodig voor zijn kalkhuishouding.

72. H.Voortman een borstrok22 ƒ 0,55

De zang van de kanarie kan zeer gevarieerd zijn. Het zijn meestal de mannetjes die uitgebreid zingen, vrouwtjes zingen slechts bij uitzondering. De kanarie kan de zang van andere vogels leren. De zang van het mannetje dient met name ter afbakening van het territorium.

Op 17 mei 1837 was Harmen aanwezig bij de openbare verkoop van goederen uit de boedel van notaris Johannes Matthias Pfeil:23

In de volksmond wordt de kanarie wel kanariepiet of kanarievogel genoemd. Veel kanaries in het Nederlandse taalgebied krijgen dan ook de naam Piet of een naam die hiervan is afgeleid.


Bij de openbare verkoping uit de boedel van Johannes Matthias Pfeil. no. 4 kanarie Voortman tachtig cents Op 5 augustus 1837 werd het vierde kind van Harmen en Trijntje geboren, om 01:00 uur in de ochtend. Het zoontje werd Jan genoemd. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Jacob Meij en Jan

Snieder waren wederom als getuigen aanwezig. Op 7 december 1837 was Harmen weer aanwezig bij de openbare verkoop van goederen uit de Bank van Lening:24 Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 24. H.Voortman een verlakt blad ƒ 0,70

21


25. dezelve een dito tabakspot ƒ 0,75

22

Borstrok: een dik (veelal kriebelend) onderhemd voor in de winter. 23


24


322


43. H.Voortman een zwart marinis jakje ƒ 0,30 Op dezelfde veiling kocht zijn zoon Juriaan een zilver cigaarpijpje. Vijf maanden na zijn geboorte, overleed Jan op 21 januari 1838 om 9 uur in de ochtend. Dezelfde dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Jacob Meij was getuige.

opbouwing te vrijwaren dat door instorting de publieke veiligheid niet ingevaar word gesteld. En zal extract dezes worden ter hand gestelt aan den Heer commissaris van politie en aan den eigenaar ten fine van informatie en narigt.


Op 1 januari 1839 werd het vijfde kind van Harmen en Trijntje geboren, om 23:00 uur in het huis aan het Zuideinde nummer 119. Het dochtertje werd Jannetje genoemd. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Getuigen waren Jan Snieder en Willem Esselman.

73. H.Voortman een verlakt keteltje ƒ 0,70

20-1-1839 gedoopt

Op 1 december 1838 doet Trijntje Berkhout een verzoek om een oude schuur te mogen slopen.26

Op 11 april 1839 is Harmen weer aanwezig bij de openbare verkoop:27

Op 9 augustus 1838 is Harmen weer aanwezig bij de openbare verkoop:25

P. Een gepresenteerd rekwest van Trijntje Berkhout, als daartoe door hare man H.Voortman geauthoriseert, houdende verzoek om eene oude vervallen schuur, staande op de Burgwal wijk 1 no. 85 sectie A no. 477 te mogen amoveren ter voorkoming van ongelukken. Is goedgevonden dit rekwest te stellen in handen van de stadsarchitect om te dienen van berigt en advies. Een week later (8 december) heeft de stadsarchitect gekeken en brengt verslag uit: 3. Ten gevolge van eene gedane inspectie van den stadsarchitect wegens de gesteldheid van een loots gelegen op de burgwal sectie A no. 477. Is goedgevonden de eigenaars te gelasten om onverwijld dit gebouw hetzij door amotie of

Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 50. H.Voortman een laken ƒ 0,60 Op 16 april 1839 gaven Cornelis Tieman en Leentje Voortman te kennen een openbare veiling van roerende goederen te willen houden op 24 april. Al het dubbele en overbodig huisraad (‘waaronder geen goud, zilver of horlogiën’) werd aan de hoogste bieder verkocht. De veiling begon op woensdag 24 april om 10 uur in het pakhuis van Philip Abraham Voorzanger aan de Kerkstraat (wijk 4 nummer 26, thans nr. 48) waar de goederen stonden opgeslagen. De akte werd vastgelegd door notaris Meynard Cornelis Merens. Harmen Voortman was er ook bij aanwezig: 78. ketel en komvoir Harmen Voortman 0,65 84. een rok Harmen Voortman 0,15

25

SAWA Monnickendam Monnickendam, inv. 1215 26

G.A.

(nieuw)

SAWA Monnickendam Register van notulen van vergaderingen van het college van burgemeester en wethouders. G.A. (nieuw) inv. 33

Op 6 juni 1839 is Harmen ook aanwezig bij de openbare verkoop:28

27


28




Hendrik Idels Greuter A. Kater

50. H.Voortman een laken ƒ 1,60 Op 19 juli 1839 loste Trijntje Berkhout de volledige hypotheek af op de boomgaard aan de Burgwal in Monnickendam.29 Voor mij Age Volkerse notaris residerende te Monnickendam district Hoorn, provincie Noord Holland, in 't bijzijn van de nabeschrevene getuigen, zijn gecompareert, Hendrik Idels Greuter, arbeider, en Jannetje Bos, echtelieden, wonende alhier, zijnde zij comparante ten deezen door gemelde hare man geadsisteert en geauthoriseert. Dewelke verklaarden te consenteeren, in het royement van een hypothecaire inschrijving uit kragte eener acte van koop en verkoop op den negentiende december laatstleden, ten overstaan van mij notaris en getuigen alhier gepasseert, tegen Trijntje Berkhout, huisvrouw van Harmen Voortman van beroep tuinman en ook tegen dezelve Harmen Voortman wonende alhier op een erf of boomgaard, staande en gelegen alhier op de burgwal, lang 19 ellen 4 palmen en breed 8 ellen en 8 en een halve palm, met een daarop staande loots, sectie A no. 477 belend de comparanten ten zuiden en de stadsgrond ten noorden, voor vijfenzeventig gulden, ingeschreven ten kantore der hypotheken te Hoorn, den zestienden januari laatstleden deel 42 artikel 154. Aldus gepasseert binnen Monnickendam voorschreven, ten kantore van mij notaris in presentie van Adriaan Kater, broodbakker en Lodewijk Paulus Schmidt, chirurgyn, beide wonende alhier als ten deezen verzochte getuigen in het jaar achttienhonderd zevenendertig den negentiende van july en hebben de comparanten, benevens de getuigen en wij notaris, de minute deezes, na gedane voorlezing getekend. Jannetje Bos

29

323

Harmen Voortman J.P.Schmidt A.Volkerse not.

Op 25 juli 1839 om 17:00 uur overleed Jannetje op een ouderdom van ruim een half jaar in het huis aan het Zuideinde in Monnickendam. De volgende dag deed Harmen aangifte van overlijden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Jacob Meij was mee als getuige. Op 8 augustus 1839 was Harmen weer aanwezig bij de openbare verkoop:30 Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 11. H.Voortman een laken ƒ 1,10 Het huis aan het Zuideinde dat in 1813 door Harmen was gekocht, werd in 1840 door zijn zoon Juriaan Voortman verkocht. Pas in 1847 verkocht Barend Voortman zijn 1/8 deel van het huis. Op 9 april 1840 was Harmen ook aanwezig bij de openbare verkoop:31 Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 21. Harm Voortman een hembd ƒ 0,90 Op dezelfde veiling kocht zijn zoon Hendrik een wol dekentje. Op 17 mei 1840 kwam er bij het stadsbestuur een verzoek binnen van Cornelis Kater: 32 M. Een gepressenteerd rekwest van Corn. Kater Corn.sz. verzoekende op het erf van Harmen Voortman een schuur te mogen bouwen.

Trijntje Berkhout


30


31


32


324


Is goedgevonden dit rekwest te stellen in handen van den Stad Architect. Op 31 mei 1840 bracht de stadsarchitect verslag uit: J. Berigt van dezelve (stads architect) op het rekwest van C.Kater Cz. wegens het bouwen van een schuur of loots op het erf van Harmen Voortman, houdende dit berigt dat er naar het inzien geene termen bestaan om den rekwestrant zijn verzoek te weigeren. Is dien conform besloten. Uit de kadastrale gevens blijkt dat Trijntje Berkhout het recht van opstal verleend heeft (A-778) aan Cornelis Kater over 0,58 roede. In 1854 is het in eigendom van H. Smelik en in 1863 van K. Hoogland. Bij een akte (2375) van scheiding bij notaris Merens op 8 december 1849 lezen we:

Krijn Hoogland heeft het huis tenminste behouden tot in 1875. Naar het zich laat aanzien heeft Trijntje Berkhout wel toestemming gegeven op er een huis te laten bouwen, maar heeft zij het stukje grond nooit verkocht. De broer van Harmen Voortman, Hendrik Voortman, wijzigde op 17 oktober 1840 zijn testament bij notaris Kornelis Veenstra te Nieuwendam. Het testament wordt hier aangehaald omdat ook Harmen Voortman hier in vermeld wordt: Koning Willem II (1792-1849) Op zaterdag 6 augustus 1842 legt Koning Willem II een bezoek af aan de stad Monnickendam. Straten en bruggen werden versierd, er werd een erewacht samengesteld, een corps muzikanten en bloemenmeisjes.

Van den opstal onder f gemeld (gewaardeerd ƒ 225,-) zijn geen bewijzen van eigendom aanwezig, noch aan de comparanten bekend, terwijl het hun mede onbekend is of deswege eenige omschrijving ten kantore van hypotheken heeft plaats gehad. De comparant Cornelis Kater Cornelisz. senior heeft in der tijd dit huis doen bouwen. Bij de verkoop van onroerend goed op 31 december 1852 (notaris Merens akte 3107) lezen we: Ten verzoeke van Cornelis Kater Cornelisz. te Monnickendam, een huis op de Niesenoordburgwal te Monnickendam sectie A778 groot 58 ellen, kooper Jan van den Berg voor Hillegond Smelik te Monnickendam voor ƒ 160,. Tot slot bij de transportakte (5476) op 31 december 1861 bij notaris Merens: Een huis staande op de Niesenoordburgwal te Monnickendam, kadastraal sectie A-778, groot 58 ellen, koper Krijn Hoogland, ƒ 75,-.

Koning Willem II, geschilderd door Jan Adam Kruseman in 1840.


325

‘Ik herroep alle vorige door mij gemaakte testamenten, ik geef en legateer aan mijne huisvrouw Grietje Metzelaar, al zoodanig gedeelte mijner na te latene goederen, als waarover de wet tijdens mijn overlijden van kracht zijnde, mij toe zal staan ten hare behoeve te beschikken, zijnde het mijne uitdrukkelijke begeerte, dat door haar het meest mogelijke voordeel uit mijne nalatenschap zal worden genoren. In gevalle echter van vooroverlijden mijner genoemde huisvrouw zonder kinderen uit ons tegenwoordig huwelijk verwekt na te laten, zoo praelegateer ik aan Paulus Visser, zoon van mijne genoemde huisvrouw, Grietje Metzelaar, bij wie haar in eerder huwelijk verwekt, door nu wijlen Willem Visser, alle mijne kleederen en lijfs toebehooren en zulks bij vooruit genieting en buiten het aandeel, hem ingevolge deze uiterste wil in mijne nalatenschap toekomende, en benoeme tot mijne erfgenamen, mijnen broeder Harmen Voortman, mijne zuster Leentje Voortman gehuwd met Cornelis Tieman, de nakomelingen van wijlen mijne zuster Grietje Voortman, benevens de kinderen van mijne vrouw, genoemde Grietje Metzelaar, zijnde Paulus, Marretje en Jannetje Visser, ieder van hun voor een gelijk zesde gedeelte, en bij vooroverlijden van een of meer hunner nakomelingen, bij plaats vervulling.’

Op 8 april 1841 kocht Harmen Voortman twee gebloemde lappen voor 90 cent bij een openbare verkoping van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam. Zijn zwager Cornelis Tieman was ook aanwezig op deze veiling.

Op 11 december 1840 was Harmen weer aanwezig bij een openbare verkoop:33

Op 1 oktober 1843 werd het zevende kind van Harmen en Trijntje geboren om 17:00 uur in het huis aan het Zuideinde. Het zoontje werd Klaas genoemd. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Willem Esselman en weversbaas Hermann Diederich Dinkelmann waren getuigen.

Openbaar verkoop van beleende goederen uit de bank van lening te Monnickendam, 103. H.Voortman een wol dekentje ƒ 1,30 Op 19 december 1840 werd om 02:00 uur ’s nachts het zesde kind van Harmen en Trijntje geboren. Het zoontje werd Jan genoemd. Twee dagen later deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Harmen Wolthaus en Jan Snieder waren getuigen.

Op 30 juli 1841 was Harmen getuige bij de aangifte van geboorte van zijn kleindochter Trijntje (dochter van Klaas Voortman en Catharina Plaggenburg) in Monnickendam. Toen op zondag 5 september 1841 in Monnickendam het huwelijk gesloten werd tussen Juriaan Voortman (zoon van Harmen Voortman en Trijntje Visser) en Antje Mels, vroeg hij zijn twee ooms, Cornelis Tieman en Hendrik Voortman, getuige te zijn. De andere twee getuigen waren beide broers van Juriaan Voortman: Klaas Voortman (schilder) en Hendrik Voortman (zeilenmaker). Bij de openbare verkoping van beleende goederen uit de bank van lening van Monnickendam op 14 september 1843, kocht Harmen Voortman voor fl. 0,65 een katoenen laken met gerd. Zijn zwager Cornelis Tieman was ook aanwezig op deze veiling.

Op 8 oktober 1843 overleed de oudere Klaas Voortman op 28-jarige leeftijd in het huis aan het Zuideinde. Harmen deed aangifte van overlijden op 9 oktober en nam Willem Esselman mee als getuige. 29 oktober gedoopt

33


326


In 1846 kreeg Harmen Voortman met vier kinderen ondersteuning uit de bedeling van de Evangelisch Lutherse gemeente.34 Tot de vier kinderen zal gerekend zijn: Klaas Voortman (1843) Jan Voortman (1840) Rem Voortman (1834) Dirk Voortman (1831) Op 29 juli 1846 om 12:00 uur ’s middags werd in het huis aan het Zuideinde het achtste kind van Harmen en Trijntje geboren. Het dochtertje werd Jannetje genoemd. De volgende dag deed Harmen aangifte bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Jan Snieder en landman Sijmon Hamburg waren de getuige. 23-08 gedoopt Bijna een jaar na haar geboorte, overleed Jannetje Voortman op 22 juni 1847 ’s avonds om 21:00 uur in het huis aan het Zuideinde. De volgende dag deed Harmen aangifte van overlijden bij de ambtenaar van de burgelijke stand. Broodbakker Gerbrand Visser was getuige. In 1846 en 1847 was er een hoger sterftecijfer in Monnickendam door koortsen en mazelen.35 Op 16 mei 1849 werd het negende kind van Harmen en Trijntje geboren in het huis aan het Zuideinde om 03:00 uur ’s nachts. Het dochtertje werd Leentje genoemd, naar de zus van Harmen. Twee dagen later deed Harmen aangifte bij de 34

GA (nieuw) Monnickendam inv.nr. 1279, rekening en verantwoording opgemaakt door de weesmeesters van de Ev.Luth. gemeente. 35

L. Appel, Tijdsbeeld van een ‘dode’ stad in de 2e helft van de 19e eeuw, in Jaarverslag 1991 van de vereniging oud Monnickendam, pag. 91.

ambtenaar van de burgelijke stand. Jan Snieder en winkelier Christiaan Beekman waren getuigen.


Tijdvak 1850-1867 Bij de ledenlijst van de Lutherse gemeente op 1 januari 1850 wordt aangegeven dat Harmen Voortman op het Zuideinde 53 woont.36 Op 13 april 1850 kocht Trijntje Berkhout een huis aan de Niesenoortburgwal:37 Op heden den dertienden April Achttienhonderd vijftig, compareerde voor Meynard Cornelis Merens, notaris in het arrondissement Hoorn, prov. Noord Holland, residerende te Monnickendam in tegenwoordigheid van nagenoemde getuigen: Anna Kool, weduwe van Hendrik Bloem, zonder beroep, wonende te Monnickendam, Dewelker verklaarde verkocht te hebben en mitsdien in volle en vrijen eigendom op en over te dragen aan en ten behoeve van Trijntje Berkhout, zonder beroep, huisvrouw van Harmen Voortman, tuinman wonende te Monnickendam, die ten deze mede comparerende en door haren man geadsisteerd en geauthoriseerd, verklaarde gekocht te hebben en voor haar zelven in koop te accepteren; Een huis en erve staande en gelegen op de Niezenoordsburgwal te Monnickendam, kadastraal sectie A nommer 731, groot een roed twee en twintig ellen. Waarvan de verkoopster den eigendom verkregen heeft bij acte van scheiding en verdeeling op den vijfden january achttienhonderd vijf en veertig voor den ondergetekende notaris in tegenwoordigheid van getuige verleden, behoorlijk geregistreerd en op een uittreksel overgeschreven ten kantore van

327

Hypotheken te Hoorn den vijf en twintigsten january daaraan volgende in deel 68 artikel 211. De koopster zal haar gekochte op den twee en twintigsten April aanstaande kunnen aanvaarden en daarvan van dien tijd af ook alle belastingen moeten betalen. En is deze verkoop en koop geschied om en voor de som van Honderd vijftig gulden, welke bedrag de verkoopster erkende van de koopster ontvangen te hebben en haar daarvoor bij deze ten vollen te kwiteren en dechargeren. Waarvan acte gedaan en verleden te Monnickendam, ten kantore van den notaris, in tegenwoordigheid van Jan Bakker Janszoon, candidaat notaris en Lourens Koster, policiedienaar, beide wonende binnen deze stasd, als ten dine verzochte getuigen, die met de comparanten aan den notaris bekend zijn en hebben de comparanten met de getuigen en de notaris deze minute onmiddellijk na voorlezing onderteekend. Anna Kool wed. H.Bloem Trijntje Berkhout H.Voortman L.Koster J.Bakker Jsz.

M.C.Merens

Dezelfde dag verkocht Trijntje Berkhout de boomgaard, inmiddels moesland, aan de Niesenoordburgwal:38 Op heden den dertienden April Achttienhonderd vijftig, compareerde voor Meynard Cornelis Merens, notaris in het arrondissement Hoorn, provincie Noord Holland, residerende te Monnickendam, in tegenwoordigheid van na genoemde getuigen,

36

Trijntje Berkhout, buiten beroep, huisvrouw van en ten deze geadsisteerd en geauthoriseerd door Harmen Voortman, tuinman wonende beide te

37

38

Appel, L. De Lutherse Gemeente te Monnickendam, Vereniging Oud Monnickendam jaarverslag 1997, pag. 96. SAWA Monnickendam N.A. (nieuw) inv. 13 akte 2521

SAWA Monnickendam N.A. (nieuw) inv. 13 akte 2522

328


Monnickendam, dewelke verklaarde te hebben verkocht en mitsdien in vollen en vrijen eigendom op en over te dragen aan en ten behoeve van Willem Mey, vischkooper, wonende mede te Monnickendam, die, ten deze mede compareerende verklaarde gekocht te hebben en voor zich zelven in koop de accepteren; Een stuk grond of moesland gelegen te Monnickendam, op de Niesenoordsburgewal, kadastraal sectie A nummero 777, groot negen roeden zesenzeventig ellen. Waarvan de verkoopster den eigendom bekomen heeft bij acte op den negentienden December Achttienhonderd zesendertig voor de te Monnickendam geresideerd hebbende notaris Age Volkerse, in tegenwoordigheid van getuigen gepasseerd, later geregistreerd en op een afschrift over geschreven ten kantore van Hypotheken te Hoorn den zestienden january achttienhonderd zevenendertig deel 105 artikel 24. De kooper zal zijn gekochte dadelijk kunnen aanvaarden en daarvan voortaan ook alle belastingen moeten betalen. En is deze verkoop en koop geschied om en voor de som van vijfenzeventig gulden, welk bedrag de verkoopster erkend van den kooper ontvangen te hebben en hem daarvoor ten vollen te kwiteren en dechargeren. Waarvan acte gedaan en verleden te Monnickendam, ten kantore van den notaris in tegenwoordigheid van Jan Bakker Janszoon, candidaat notaris, en Lourens Koster, policiedienaar, beide wonende binnen deze stad, als ten deze verzochte getuigen, die met de comparanten aan den notaris bekend zijn.

L.Koster J.Bakker Jsz.

M.C.Merens

Het gezin verhuisd naar de Niesenoordburgwal nr. 82. Naast Harmen (64 jaar) en Trijntje (44 jaar) waren nog in huis wonend: Barend (25 jaar), Dirk (19 jaar), Rem (16 jaar), Jan (10 jaar), Klaas (7 jaar) en Leentje (1 jaar). Uit 1851 en 1852 is de belastingaanslag van Harmen Voortman bewaard gebleven. Aan de hand van zijn inkomsten werd vastgesteld dat Harmen tot de twaalfde klasse behoorde:39 twaalde klasse Harmen Voortman f 1,51 Op 25 maart 1852 was Harmen getuige bij de aangifte van overlijden door Juriaan Voortman van zijn dochter Jannetje. Jannetje overleed op 1-jarige leeftijd een dag eerder in het huis aan de Herengracht in Monnickendam. Harmen was nog tuinman. Van Harmen Voortman is bekend dat hij (tenminste vanaf) 28 september 1853, maar mogelijk al eerder, door het stadsbestuur was aangesteld als haringtelder. De aanstelling was telkens voor een jaar. Ook op 27 september 1854, 3 oktober 1855, 23 september 1856, 15 oktober 1857 en 30 september 1858 werd Harmen aangesteld als haringtelder.40 Over de jaren 1844-1853 werd jaarlijks 1600 last (16.000.000 haringen) verhandeld aan de visafslag in Monnickendam. Dit had

En hebben de comparantanten met de getuigen en den notaris deze minute onmiddellijk na gedane voorlezing onderteekend. Trijntje Berkhout H.Voortman W.Mey

39

SAWA Monnickendam Kohieren van de personele omslag. G.A. (nieuw) inv. 980 en 981.

40

G.A. (nieuw) Monnickendam inv. 1007


Haring Haringen (geslacht Clupea) zijn vissen van het noordelijk halfrond. Er zijn twee soorten, de Pacifische haring (C. pallassii) en de Atlantische haring (C. harengus), met vele ondersoorten. Haringen komen voor op het noordelijk halfrond, en worden ca. 45 cm lang. De larven leven van plankton, de volwassen dieren van groter plankton (o.m. roeipootkreeftjes), garnalen en kleinere vissen. Haringen komen voor in grote scholen. Aan dit laatste danken zij ook hun naam; haring werd in oud-nederlands als "heering" geschreven. Het woord is afgeleid van "heer" in de betekenis van legerschare. Het is dus een vis die in grote scholen als een "heer" door het water trekt. Haringen behoorden eeuwenlang tot de belangrijkste vissen in de visserij. Door overbevissing werd op diverse plaatsen het haringbestand sterk verminderd, waardoor de regering zich genoodzaakt voelde om een 6-jarig vangstverbod (1977-1983) in te stellen. Door strenge Europese vangstbeperkingen, die nu nog steeds gelden, heeft de haring zich kunnen herstellen en gaat het anno 2004 weer goed met de haring. Meer algemeen wordt ook de familie Clupeidae, waartoe naast de eigenlijke haringen ook onder meer de elften, sardines en sprotten behoren, wel als 'haringen' aangeduid. Haring is een vette vis die rijk is aan omega-3vetzuren. In haring komt soms de haringworm, een parasiet, voor.

een gemiddelde jaaromzet van fl. 100.000,.41

329

Register houdende een opsomming van de patentplichtigen ten behoeve van de uitoefening van handel, een bedrijf of een beroep (1853-1868). 246. Harmen Voortman, haringtelder (bron:) In 1855 heerste de cholera en typhus in Monnickendam die voor een hoger sterftecijfer zorgde. In 1857 was er een hoger sterftecijfer in Monnickendam door koortsen en pokken. Op 1 juli 1857 passeerde er een akte voor de kantonrechter waarbij Harmen Voortman benoemd werd als voogd over de minderjarige kinderen van Sijmon Meij en Trijntje Ossebaar; Jan en Simon Meij. Op 17 november liet Harmen Voortman een procuratie (toestemming) akte opgemaken bij notaris Merens in Monnickendam. De akte wordt wel vermeld in de klapper maar de eigenlijke akte heb ik niet kunnen vinden.42 Op 17 november 1857 werd de boedel van wijlen Sijmon Meij geinventariseerd door notaris Merens:43 In het jaar Achttienhonderd Zevenenvijftig, den Zeventiende der maand November, des voormiddags ten tien ure. Heb ik, Meynard Cornelis Merens, notaris in het arrondissement Hoorn, provincie Noord Holland, residerende te Monnickendam, vergezeld in tegenwoordigheid van Willem Mobron, stadsbode, en Jacob Stroman, van beroep schoenmaker, beide wonende te Monnickendam, als verzochte getuigen, mij begeven ten sterfhuize van wijlen Sijmon Mey, overleden den eenentwintigsten Juny dezes jares, in 42

41

2e

L. Appel, Tijdsbeeld van een ‘dode’ stad in de helft van de 19e eeuw, in Jaarverslag 1991 van de vereniging oud Monnickendam, pag. 38.

SAWA Monnickendam N.A. (nieuw) inv. 21 akte 4369.

43

SAWA Monnickendam N.A. (nieuw) inv. 21, akte 4371

330


het Zuideinde te Monnickendam, ten aan de aldaar overtegaan tot de inventarisatie en beschrijving van alle meubelen, kleederen, huisraad, inboedel, koopmansgoederen, gereedschappen, goud en zilver, gereed geld, titels en papieren, opgave van in en uitschulden, en in het algemeen van alles het geen zich ten gedachte sterfhuize berust en geacht kan worden te behooren tot den boedel van opgenoemde Sijmon Mey en diens weduwe Maretje Veltrop, waarin als nog begrepen is, de nalatenschap van Trijntje Ossebaar, eerste echtgenoot van den overledene Sijmon Mey, en zulks ten verzoeke en in tegenwoordigheid van: ...

Op 1 augustus 1862 is Harmen getuige bij de aangifte van overlijden van een zoon van Rem Voortman. De laatste handtekening die we van Harmen kunnen ontdekken is die uit 1865. Bij het huwelijk van zijn zoon Jan met Jannetje leger schrijft hij op 79-jarige leeftijd zijn naam: Op 19 februari om 02:00 uur ’s nachts overlijd Harmen Voortman op 80-jarige leeftijd in het huis aan de Burgwal nummer 80 in Monnickendam. De zonen Rem en Dirk Voortman doen op 21 februari aangifte van overlijden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.

4. Harmen Voortman, arbeider, wonende te Monnickendam, in betrekking van voogd over de minderjarige Jan Mey en Simon Mey, daartoe benoemd door evengemelde Heer Kantonregter, blijkens des zelfs proces verbaal van den eersten July dezes jaar, behoorlijk geregistreerd.

Harme Voortman van wege de Evang. Luth. gemeente

...

op de algemene burger begraafplaats

Op 23 februari wordt Harmen begraven op de algemene burger begraafplaats in Monnickendam:44

n.b. Jan en Willem Mey, minderjarige kinderen van Sijmon Mey en Trijntje Ossebaar. Verdere verwerking zie Rem Voortman (1834-1900). Laatst bekende handtekening van Harmen Voortman, uit 1865.

Op 20 juni 1859 deed Harmen Voortman aangifte van overlijden van zijn zoon Juriaan. Juriaan overleed op 46-jarige leeftijd op 19 juni in het huis aan het Singeltje. Timmerman Gerrit Westerbaan was getuige bij de aangifte. Harmen oefende inmiddels geen beroep meer uit. 29-12-1860 harmen voogd Op 10 augustus 1861 was Harmen getuige bij de aangifte van overlijden van een dochter van Rem Voortman. Op 30 juli 1862 is Harmen getuige bij de aangifte van overlijden van een zoon van Rem Voortman.

44

SAWA Monnickendam, register van betaalde grafrechten op de algemene begraafplaats, G.A. (nieuw) inv. 1079


331

Hoofdstuk IV (18671868)

werd door de stad waar iemand geboren was, werd het verzoek naar Edam gestuurd. Op 21 maart 1867 komt het antwoord uit Edam.

Direct na het overlijden van haar man, vraagt Trijntje Berkhout ondersteuning aan bij het stadsbestuur. Het eerste verzoek dateert van 9 maart 1867:45

nr. 111 A.

nr. 91 A. 1 bijlage.

Commissie armenzaken afd. Herv. gemeente Monnickendam.

T.Berkhout den 9 Maart 1867 Burgemeester en wethouders van Edam. De gedrukte missive zendende besluit van den burgemeester dezer gemeente, d.d. 26 February 1867, nr. 27, tot het verstrekken van ondersteuning aan Trijntje Berkhout wed. Harmen Voortman.

Wed. H.Voortman den 21 Maart 1867

Het gemeente bestuur van Edam, heeft ons medegedeeld dat door het algemeen armbestuur aldaar is besloten, aan Trijntje Berkhout, wed. Harmen Voortman, geene geldelijke bedeeling voor rekening dier administratie mag worden verstrekt, maar zij moet worden verwezen naar het kerkgenootschap waartoe zij behoort.

get. F.Nooy

Mogt hiermede door haar geen genoegen worden genomen, dan wenscht men art. 144, der armenwet, toegepast zien. Van dit berigt stellen wij U weled. bij deze in kennis.

Omdat het regel was dat de kosten betaald

Burgemeester en wethouders


get. F.Nooy Armoede Het werkelijk aantal bedeelden is sinds 1845 sterk toegenomen. Over de periode 1839 tot 1845 moest gemiddeld zo’n 20% van de totale bevolking van Monnickendam leven van de bedeling. Van 1845 tot 1858 was dit zelfs opgelopen naar 28% tot 33%. In jaren met epidemiën (1846, 1847, 1855 en 1857) kon het aantal bedeelden oplopen tot 38% van de totale bevolking. Het grootste deel van de armen (80%) werd het hele jaar door verzorgd en de rest werd enkele keren per jaar verzorgd.

Op 22 juli 1867 verleende het stadsbestuur van Edam toestemming om Trijntje Berkhout te ondersteunen:46 nr. 340 A. 1 bijlage Trijntje Berkhout den 22 July 1867 Burgemeester en wethouders van Edam De gewone missive zendende besluit van den burgemeester dezer gemeente, d.d. 22 July 1867, nr. 61, tot het verstrekken van ondersteuning aan Trijntje Berkhout wed. H.Voortman. Burgemeester en wethouders

45

SAWA Monnickendam, Brievenboek burgemeester en wethouders, inzake armenwezen, G.A. (nieuw) inv. 1264.

van het

46

SAWA Monnickendam, Brievenboek burgemeester en wethouders, inzake armenwezen, G.A. (nieuw) inv. 1265.

van het

332


get. F.Nooy Op 27 september 1867 krijgt Trijntje Berkhout wederom ondersteuning: nr. 369 A. 1 bijlage Trijntje Berkhout wed. Harmen Voortman den 27 september 1867 Burgemeester en wethouders van Edam De gewone gedrukte missive, zendende besluit van burgemeester dezer gemeente, d.d. 16 september 1867, nr. 67, tot het verstrekken van ondersteuning aan Trijntje Berkhout wed. H.Voortman. Burgemeester en wethouders get. F. Nooy Op 11 januari 1868 krijgt Trijntje Berkhout wederom ondersteuning: nr. 22 A. 1 bijlage T.Berkhout den 11 January 1868 Burgemeester en wethouders van Edam Als voren met besluit van den 2 January 1868, nr. 11, tot het verstrekken van ondersteuning aan T.Berkhout wed. H.Voortman. Burgemeester en wethouders get. F.Nooy Op 12 januari 1868 om 18:00 uur overlijdt Trijntje Berkhout op 62-jarige leeftijd in het huis aan de Niesenoortsburgwal nummer 82. Dirk Voortman en schilder Simon Schram doen op 14 januari aangifte van overlijden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.

Op 15 januari 1868 wordt zij begraven op de algemene burgerlijke begraafplaats van Monnickendam.47 Trijntje Berkhout Geref. Diacon. op de algemene burgerlijke begraafplaats Een paar weken na de begravenis wordt de inboedel geinventariseerd door notaris Merens, op 4 februari 1868:48 Op den vierden Februarij achttienhonderd acht en zestig des namiddags om drie ure, ten verzoeke en in tegenwoordigheid van: 1. Dirk Voortman, metselaar, 2. Rem Voortman, zonder beroep, 3. Jan Voortman, houtzaagmolenaarsknecht, 4. Klaas Voortman, scheepstimmer-mansknecht, 5. de Heer Harke Johannes Schmidt, apotheker, 6. Bart de Haas, landman, allen wonende te Monnickendam, twee laatstgenoemden in hoedanigheid van Regenten van het Evangelisch Luthers Weeshuis te Monnickendam, waarin is opgenomen de minderjarige Leentje Voortman en alzoo van regtswege de voogd over haar uitoefenende. 7. Hendrik Voortman, zeilemaker te Volendam, 8. Jan Buter, werkman te Monnickendam, als in huwelijk hebbende Trijntje Voortman, dochter van wijlen Klaas Voortman en hem ten deze als diens eenig kind en erfgenaam representerende. 9. Barend Voortman, kleermaker te Broek in Waterland, 10. Trijntje Voortman, naaister te Monnickendam woonachtig, dochter en eenig kind van wijlen Jurrian Voortman, zijnde meerderjarig. 47

SAWA Monnickendam register van betaalde grafrechten op de algemene begraafplaats, G.A. (nieuw) inv. 1079.

48

SAWA Monnickendam N.A. (nieuw) inv. 34 akte 6737


Genoemde Hendrik Voortman, Klaas, Barend een Jurrian Voortman, sub 7 tot en met 10 vermeld, zijn of waren de eenige kinderen geboren uit het het eerste huwelijk van Harmen Voortman en Trijntje Visser, terwijl uit diens tweede huwelijk met Trijntje Berkhout gesproten zijn de vier eerste comparanten en de minderjarige Leentje Voortman. Tot bewaring der regten van partijen en van alle die daarbij belang zouden kunnen hebben, wordt door Meynard Cornelis Merens, notaris in het arrondissement Hoorn, gevestigd te Monnickendam, in tegenwoordigheid der nader te noemene getuigen, ten sterfhuize van Trijntje Berkhout te Monnickendam, wijk een, numero 80, overgegaan tot de getrouwe inventarisatie en nauwkeurige beschrijving van alle roerende goederen, gouden en zilveren werken, titels en papieren, in- en uitschulden en in het algemeen van alles wat uitmaakt den boedel, zoals Harmen Voortman, voormeld, die heeft bezeten met Trijntje Berkhout, voormeld, welke echtelieden te dezer stede zijn overleden, respective den negentienden Februarij des vorigen jaars en twaalfden Januarij jongstleden; Welke goederen na het overlijden van laatstgenoemde in het bezit en onder bewaring zijn verbleven van Dirk Voortman, voormeld, naar wiens opgave en aanwijzing deze beschrijving geschiedt;

Twee tafels, vijf stoelen, geschat op twee gulden

333

ƒ 2,00

een stel gordijnen en drie schilderijen en eenig aardewerk, op een gulden

1,00

een tobbe en drie ijzeren potjes, drie gulden

3,00

een lamp, hangijzer koekepan en ketel, een gulden vijftig cents

1,50

een emmer, twee vogelkooitjes, vijftig cents

0,50

kabinetje, vier guldens

4,00

twee matten, een wollen deken en een sprei, zes gulden

6,00

een klok, vier gulden

4,00

twee bedden, twee zegge een peluw en een kastje, vijf en twintig gulden eenige oude kleeren, drie gulden Het actief dezes boedels bedraagt de somma van vijftig gulden

25,00

3,00 50,00

Titels en papieren

En dan nu tot de inventarisatie overgaande zijn gevonden de navolgende goederen:

De expedtitie eener acte van verkoop en koop, den dertienden April achttienhonderd vijftig voor mij notaris verleden over geschreven ten kantore van hypotheken van Hoorn den eersten Junij deszelfden jaars in deel 127 artikel 21, waaruit blijkt dat Trijntje Berkhout, huisvrouw van Harmen Voortman te Monnickendam heeft gekocht een huis en erve, staande en gelegen op de Niezenoordsburgwal te Monnickendam, kadaster sectie A numero 731 groot eene roede twee en twintig ellen, zijnde dit het eenige vast goed tot dezen boedel behoorende.

In het woonvertrek:

Opgave van in en uitschulden

Wordende Jan Voortman, voormeld, ten deze vertegenwoordigd door zijnen mondelingen gemagtigde den mede comparant Rem Voortman. < / De invoeging van: / Zijnde tot schatting van roerende goederen door partijen benoemd, Job Schaap, zeilemaker te Monnickendam, daartoe alhier mede verschenen en genoemde goederen geschat op de sommen achter de voorwerpen uiutgedrukt zonder beeedigd. >

334


De rendant verklaart dat de boedel van niemand iets te vorderen heeft, doch daarentegen verschuldigd is aan: Jacobus Mohler, timmerman te ƒ 39,55 Monnickendam, per resto negen en dertig gulden vijf en vijftig cents aan Dirk Voortman, voormeld, wegens geleend geld over de jaren achttienhonderd vijf-, zes- en zevenenzestig, honderd achtenveertig gulden

148,00

aan den zelfden wegens dito, tien gulden

10,00

Willem Visser, alhier, voor brood, een gulden en tachtig cents

1,80

Jansje de Jong, alhier, voor geleverd goed, twee gulden vijtig cents

2,50

aan Trijntje Hoogeland, winkelierster alhier, voor waren, twee gulden twee en vijtig cents

2,50

De comparanten zijn mij notaris bekend. Waarvan opgemaakt dit proces verbaal in tegenwoordigheid van den Heer Adriaan Huinder, candidaat notaris, en Jacob Koel, landman, beiden wonende binnen deze stad als verzochte en mij notaris bekende getuigen, die met de comparanten en den notaris hebben geteekend deze minute behalve Barend Voortman, die verklaarde niet te kunnen schrijven, als zulks nimmer hebbende geleerd, alles na gedane voorlezing. D.Voortman

B. de Haas

J.Schaap

R.Voortman

H.Voortman

Jb.Koel

K.Voortman

Jan Buter

A.Huinder

H.J.Schmidt

T.Voortman

M.C.Merens not. Op 24 mei 1868 volgde er een declaratie van het armwezen:49 Declaratie armwezen

Het passief dezes boedels 204,37 bedraagt alzoo twee honderd vier gulden, zevenendertig cents De Heeren Regenten van het Weeshuis verklaren niets van deze boedel te vorderen te hebben. Niets meer gevonden zijnde om te beschrijven in dezen inventaris, heeft de rendant van Dirk Voortman in handen van mij notaris afgelegd den eed dat hij niets heeft verduisterd noch gezien heeft of weet dat er iets is verduisterd geworden, van de goederen dezes boedels en die hij aanneemt te zullen opleveren en verantwoorden daarenwaar zulks zal behooren. Met deze beschrijving is men bezig geweest van drie tot vier ure in den namiddag.

den 24 Mei 1868 De navolgende declaratiën verzonden aan de hiernader genoemde gemeenten, van alhier wonende doch elders armlastige personen en gezinnen, als; nr. 206 A. Wed. H.Voortman Edam 35,50

ƒ

Op 25 juni 1868 volgde de brief van het stadsbestuur van Monnickendam aan het stadsbestuur van Edam om met spoed een rekening uit 1867 te voldoen: nr. 412 A. Sluiting verjaring pretentiën armwezen. Monnickendam den 25 Juny 1868. Tot sluiting der verjaring, bedoeld bij art. 55 der wet van 28 Juny 1854, Staatsblad nr. 100, hebben wij de eer U.E.A. hierbij op te geven de 49

SAWA Monnickendam Brievenboek burgemeester en wethouders, inzake armenwezen, G.A. (nieuw) inv. 1265

van het


335


Tot sluiting der verjaring, bedoeld bij art. 55 der wet van 28 Juny 1854, Staatsblad nr. 100, hebben wij de eer U hierbij op te geven de vorderingen, die wij wegens aan armen verstrekten onderstand ten laste van uwer gemeente hebben, met aanmaning om voor de spoedige voldoening de noodige zorg te willen dragen.

get. F.Nooy

Gerigt aan de volgende gemeente besturen;

Het stadsbestuur van Edam reageerde hierop met een betaling:

Edam, T.Berkhout

vorderingen die wij wegens aan armen verstrekte onderstand, ten laste uwer gemeente hebben, met aanmaning om voor de spoedige voldoening de noodige zorg te willen dragen. Wed. Voortman, over 1867

ƒ 9,55

nr. 420 A.

ƒ 7,22

Dit alles over het jaar 1868. Op 29 juni 1869 waren de rekeningen voldaan door het stadsbestuur van Edam.

Den 25 Juny 1868 B. en W. van Edam Wed. H.Voortman over 1867

Nr. 382 A. 13 bijlagen

ƒ 4,85

De betaling werd gevolgd met een verklaring van voldaan: nr. 443 A. 11 bijlagen. Den 27 Juny 1868 B. en W. van Edam Onder geleide dezer hebben wij de eer U.E.A. behoorlijk voor voldaan geteekend terug te zenden, de declaratie wegens verstrekte verpleging aan wed. Voortman, à ƒ 4,85. In 1869 volgen er enkele declaraties uit het jaar 1868, voor de verzorging van Trijntje Berkhout. Op 23 april 1869 de declaratie: Verzonden navolgende declaratiën aan onderstaande gemeenten, van alhier wonend, doch elders armlastige personen en gezinnen over 1868. nr. 216 A. Edam, Trijntje Berkhout 7,22 ½

ƒ

Op 28 juni 1869 volgde een aanmaning om de declaratie te voldoen: Nr. 358 A. Sluiting der verjaring. Den 28 Juny 1869

Den 30 Juny 1869 B. en W. van Edam Als boven, wegens de wed. F.Buter, wed. J.Tol, D.Klepper, G.Konijn, wed. H.de Wijs, N.Ent, J.Sankel, H.Regter, wed. K.de Wit, T.Berkhout, N.Blomberg en P.Keijzer, gedurende 1868, waarvoor ons de voldoening tot een vereenigd bedrag à ƒ 398,60 is geworden, bij U.E.A. missive van den 29 Juny 1869, Nr. 285 A. Burgemeester en wethouders get. F.Nooy

336


Woonadressen 1786-1803 Monnickendam, Zuideinde verponding nr. 335 (wijk I nummer 108). 1803-1808 Monnickendam, onbekend

verders

1808-1810 Monnickendam, Zuideinde Wijk I nummer 108 (verponding 335). 1810-1813 Monnickendam, verders onbekend 1813-1840 Zuideinde 96 (wijk I nr. 494) 1840-1850 Zuideinde 53 1850-1868 Niesenoordsburgwal 82 (sectie A nr. 731

HARMEN VOORTMAN ( )

Recommend Documents