Gezamenlijke aanpak vernieuwing ouderenzorg in Amsterdam Anja Hommel, programmamanager WMO, gemeente Amsterdam Karin Boudewijns, manager VV&T Achmea, divisie Zorg & Gezondheid
De kosten van de gezondheidszorg groeien sterk Oorzaken: vergrijzing en ontwikkelingen medische technologie
Bron: Vws 2012
2
Mevrouw Beek is 83 jaar heeft hartfalen, artrose en er is een vermoeden van dementie. Haar man is onlangs overleden, haar kinderen wonen elders in het land.
De huisarts De ouderenconsulent WMO
De geriater
De praktijkondersteuner huisarts De wijkverpleegkundige De casemanager
De specialist in het ziekenhuis De welzijnswerker
Ouderen verschillen sterk van elkaar in vitaliteit. Standaardoplossingen werken niet.
Zeer vitaal
Minder vitaal 25% van de ouderen loopt een extra risico op gezondheidsproblemen
47% van de ouderen sport 47% van de ouderen heeft een auto 72% van de ouderen gaat ieder jaar op vakantie
20% van de ouderen voelt zich weleens tot vaak onveilig in de eigen buurt
Bron: CBS Statline 2009 – 2011, SCP 2011, Veiligheidsmonitor Rijk 2008.
4
15% van de 85+ers is ernstig depressief 20% van de ouderen gebruikt thuiszorg 10% van de ouderen leeft in verzorging-of verpleeghuis
Verschil in vitaliteit leidt tot verschil in behoeften…
Omvang
Situatie
Individuele behoefte
5 5
Vitaal
Multimorbide
Kwetsbaar
Afhankelijk
32%
32%
21%
14%
• Thuis
• Thuis
• Thuis
• Niet/weinig ziekte en functieverlies
• Meerdere (chronische) ziekten
• Vitaal blijven
• Behoud van regie
• Gedeeltelijk • Volledig afhankelijk afhankelijk van van verzorging door verzorging anderen anderen • Vergroten mate • Thuis voelen; zelfredzaamheid privacy in thuissituatie • Aandacht, contact met andere mensen • Contact met andere mensen
• Deel uitmaken van • Voorkomen maatschappij verergering symptomen
• Verpleeghuis
Bron: :Westendorp, R. & Waal, van der, M. (2011). Anders kijken naar de ouderenzorg. Zorgmarkt, nummer 11; Visiedocument seniorenbeleid 2012 Achmea
De volgende stap is een integrale aanpak van zorgverzekeraars, zorgverleners en lokale overheid samen Bijvoorbeeld:
150
Aantal opnames1 [index]
100
In de afgelopen 15 jaar is het aantal opnames voor een heupfractuur niet gedaald …
50 0 1995
… Er zijn dan ook veel verschillende risicofactoren voor een heupfractuur…
… het verkleinen van deze risico’s kan alleen door een combinatie van interventies gericht op voorkomen vallen en het voorkomen van letsels
•
Hoge(re) leeftijd
•
Ondergewicht
•
Vrouw zijn
•
Fracturen verdelen
•
Evenwichtsproblemen
•
Verblijf in verpleeghuis
•
Lage botmineraal dichtheid
•
Gebruik kalmerende middelen
•
Gebruik hulpmiddelen lopen
•
Algemene gezondheidstoestand
•
Verminderd gezichtsvermogen
•
Heupfracturen in familieanamnese
Missie gezondheidswinst Zorgverzekeraars werken samen met gemeenten en andere partijen aan preventie door zicht te richten op persoonlijke en omgeving omstandigheden
1. Gecorrigeerd voor veranderingen in leeftijdssamenstelling en omvang van de bevolking Bron: Nationaal Kompas, RIVM, 2012. CBS, Gezondheid en zorg in cijfers, 2008 6
2010
Het versterken van informele zorg voorkomt vervolgkosten
Bijvoorbeeld: 12% ouderen sociaal geïsoleerd1
Uit onderzoek blijkt dat ouderen na de dood van hun partner vaak in sociaal isolement komen en psychosociale problemen krijgen
Geschatte kosten:
€250.000
kosten Achmea 2011
Sociaal isolement leidt tot verhoogde zorgvraag
Verwerking verlies en opdoen nieuwe sociale contacten
Interventie: GGZ aanbod + WMO aanbod leidt tot kwalitatieve winst
25% tot
35% per jaar 7 7
…maar ook tot kwantitatieve opbrengsten.
1. Bron: Sociaal isolement bij ouderen, Anja Machielse, Gepubliceerd in Geron, Tijdschrift over ouder worden en maatschappij, nummer 2, 2006.t
Wat bindt gemeente, zorgverzekeraar en veld?
Wat kan een gezamenlijke aanpak zijn?
1 november 2012
Visie toekomst ouder worden in Amsterdam Hervormingen zijn noodzakelijk; ongeacht wat er op ons af komt aan landelijke ontwikkelingen Amsterdammer is verantwoordelijk voor de manier waarop hij/zij ouder wordt en anticipeert daar ook op Ondersteuningsbehoefte én mogelijkheden Amsterdammer centraal Inzetten op preventie en verschuiving van zwaar naar lichter aanbod Infrastructuur zorg en ondersteuning doelmatig ingericht • Zorg dichtbij. Basisaanbod gebiedsgericht en integraal en verbonden met de 1e lijn; hier zoveel mogelijk A‟dammers opvangen • Gespecialiseerd kwalitatief hoogwaardig aanbod op stedelijk niveau
Verbindingen tussen de stelsels (AWBZ, Zvw en Wmo) worden versterkt en benut Gemeente en verzekeraar samen verantwoordelijk voor inrichting gezamenlijk zorg- en ondersteuningsaanbod voor ouderen. Afspraken met aanbieders over te behalen resultaten
1 november 2012
Wat willen we bereiken? Burger ervaart geen schotten Geen lacunes en doublures in het brede aanbod van zorg en ondersteuning Vereenvoudiging toegang/indicatiestelling Meer nadruk op eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden (ipv claims en verzekerd recht) Betere aansluiting zorg op sociale netwerken en burgerinitatieven Aanbod meer toegesneden op specifieke problematiek in buurt of wijk Meer aandacht voor preventie in brede zin En natuurlijk ook: Efficiëntere inzet van middelen Beperking beroep op zware voorzieningen Lagere kosten
1 november 2012
Reeds in gang gezet Ketenaanpak dementie Cliëntprofielen HHM Beschrijving ondersteuningsvragen en range van producten om tot beoogde resultaten te komen Vuistregels voor inzet van middelen vanuit meerdere domeinen
Verkennende gesprekken met 1e lijn over indicatiestelling Wmo Voorliggend aanbod in de stadsdelen Meer kwetsbare Amsterdammers beter opvangen Onderdeel van continuüm aan zorg en ondersteuning in de stad
Versterking vrijwillige inzet en mantelzorgondersteuning Convenant Amsterdam – Achmea: geintegreerde 1e lijn Gebiedsgerichte aanpak in Noord en Nieuwwest O.b.v. gezamenlijke analyses en problematiek Inzet van gebiedsgerichte programma‟s
Verkenning doelgroep ouderen i.h.k.v. decentralisatie begeleiding
1 november 2012
Gezamenlijke aanpak in Amsterdam Gezamenlijke analyse (Stadsdeel, Centrale Stad, Achmea) van populatiekenmerken en zorg- en ondersteuningsbehoeften van inwoners.
Samen vormgeven aan een solide en samenhangend basisaanbod (eerstelijnszorg, ondersteuning én welzijn) op wijkniveau . Onderdelen zijn: •
Informatie en cliëntondersteuning
•
Mantelzorg en vrijwillige inzet
•
Basiszorg en ondersteuning Ondersteuning kan per gebied verschillen afhankelijk van gebiedsanalyse en cliëntprofielen
Ondersteuning kan per gebied verschillen afhankelijk van gebiedsanalyse en cliëntprofielen.
1 november 2012
Gezamenlijke aanpak in Amsterdam (vervolg) Wat willen we bereiken: „ontprofessionaliseren‟ en goede ondersteuning aan de voorkant Uitgangspunt is dat je als Amsterdammer zelf de ondersteuning regelt die je nodig hebt. Via je eigen netwerk of via mogelijkheden in de buurt (informele zorgnetwerken) Als je het zelf niet redt dan is er goede professionele ondersteuning. Er op tijd bij zijn en de juiste dingen doen is belangrijk. Alert zijn op risicofactoren (bijvoorbeeld het overlijden partner, ontslag uit het ziekenhuis)
Professionals vinden elkaar in wijknetwerk. Zij hebben professionele regelruimte om daar waar nodig extra zorg of
ondersteuning te regelen. Amsterdam en Achmea stemmen beleid met elkaar af om via de verschillende inkopen hun gezamenlijke visie te realiseren. Mogelijk gezamenlijk opdrachtgeverschap.
1 november 2012
Meer informatie: Beleidsbrief „Gedeelde Zorg, Gedeelde verantwoordelijkheid. Amsterdam, Wethouder Zorg, april 2011 http://www.amsterdam.nl/gemeente/organisatie-diensten/wzs/programma'-wmo/awbz-wmo/
Uitgangspuntennotitie Amsterdamse aanpak decentralisatie AWBZ-begeleiding. Gemeente Amsterdam, januari 2012 http://www.amsterdam.nl/gemeente/organisatie-diensten/wzs/programma'-wmo/awbz-wmo/
Opdrachtgever- en opdrachtnemerschap. Handreiking Transitiebureau begeleiding in de Wmo, maart 2012 http://www.invoeringwmo.nl/bibliotheek/opdrachtgever-en-ondernemerschap
Voorlichtingsposter Samen Ondernemend. Speelruimte van partners in maatschappelijke ondersteuning. http://www.invoeringwmo.nl/bibliotheek/voorlichtingsposter-samen-ondernemend-0
Congres 31 oktober 2012
sessie „care‟ deel 2 Zorg voor ouderen uitdaging voor aanbieders
Jan Coolen
1. Opgave Nog gezond vitaal houden zinvolle rollen
Kwetsbaar (multi-morbiditeit, etc) risico‟s klein houden, preventie zelfredzaamheid op peil houden activeren (ook sociaal steunnetwerk)
Blijvende beperkingen langdurige zorg onontkoombaar ook dan sturen op behoud zelfredzaamheid maar kwaliteit van leven steunt vooral op zinvolle rollen, meedoen, sociaal contact dus verbinden van zorg en welzijn
2. Kansrijk: fijner leven, minder beperkingen Chronische aandoening – – – – –
aantal mensen met chronische aandoening stijgt in komende tien jaar mede door vergrijzing en toename van ongezonde leefstijl tegelijk steeds langer leven, en steeds langer in goede gezondheid (RIVM, door het succes van behandeling, w.o. geneesmiddelen en hulpmiddelen doordat chronische ziektes niet gepaard hoeven te gaan met beperkingen.
Leven met ziekte en beperkingen – chronische ziekten leiden niet per se tot een leven in slechte kwaliteit – driekwart van mensen met chronische aandoening voelt zich redelijk gezond – ervaren gezondheid – zo laten mensen zelf weten – is afhankelijk van: energie hebben, ‘lekker in je vel te zitten’, besef dat je ‘dingen kunt doen die je wilt doen’, onafhankelijkheid en keuzevrijheid kunnen meedoen in de samenleving
3. Kwetsbare ouderen: “naar voren” helpt Kwetsbare ouderen – meerdere aandoeningen – risico op functieverlies (beperkingen) – soms combinatie van aandoeningen met laag inkomen, gebrekkige woonsituatie, zwak sociaal netwerk
Vroeg erbij loont - tijdig ingrijpen vanaf begin chronische ziekte minder “schade” – werken aan gezonde leefstijl loont – meer jaren in redelijke gezondheid
Preventie helpt (w.o. gezond gedrag) – minder ziektelast (jaren in slechts kwaliteit) – minder zorggebruik – en minder zorgkosten per oudere persoon
4. Gebiedsgerichte aanpak (lokale samenleving)
“nulde lijn” – onderlinge hulp en steun – algemene voorzieningen
“support” “care”
“cure”
5. Inkoop: bouwstenen vanuit Zvw, Awbz
(1) Tijdig opvangen van gezondheidsrisico’s - sturen op gezonde leefstijl loont, preventie - vroeg erbij leidt tot minder gezondheidsschade
(2) Zorg dicht bij huis sterker maken - brede basiszorg = huisarts + versterkte thuisverpleging - tevens samenhang met mantelzorgondersteuning, ouderenadvisering, welzijn - nieuwe communicatietechnologie breed toepassen (vb. “mijnzorgnet”) (3) Medische zorg organiseren rond de patiënt - naar zorgnetwerk rond de patiënt (over grenzen van 1e en 2e lijn) - samenhang in preventie, curatieve zorg, zorg thuis (over grenzen van ‘lijnen”) - coördinatie van zorg via thuisverpleging
6. Ondersteuning & zorg
Ondersteuningsvraag: meest genoemde achtergronden : “ik kan mezelf zonder hulp niet redden in dagelijks leven” “ik wil overbelasting van mantelzorgers tegengaan” “ik kan zonder begeleiding niet thuis wonen“ “zonder begeleiding ga ik vereenzamen” “zonder dagvoorziening heb ik een leeg leven” “dagprogramma ontlast mantelzorger (cliënt met dementie)”
Inkoop: bouwstenen vanuit Wmo (1) Algemeen loket: - informatie & advies, opstapjes naar voorzieningen - mantelzorgondersteuning, inzet van vrijwilligers - verbinding met breed dienstenpakket (evt zelf betalen)
bijvoorbeeld “veilige huis” (sensoren i.v.m. valpreventie) (2) Sterke verbinding met basiszorg in wijk: huisarts + wijkverpleging - casemanagement als onderdeel van deze basiszorg - lonende preventiemethoden, voorbeeld “in de put uit de put” - inbreng van vrijwillige en professionele ouderenadvisering
(3) Toegang tot begeleiding - ontmoeting- en dagvoorzieningen (welzijn en zorg samen) - individuele begeleiding blijft mogelijk (kan soberder dan nu) - let op specifieke behoeften, voorbeeld palliatief-terminale zorg
7. Verbinding: (5) en (6) - gebiedsgerichte aanpak - nieuwe opzet basiszorg en ondersteuning
Loket / inloopfunctie
huisarts
wijkverpleging
thuisdiensten woonservice
langdurige verzorging
ondersteuning mantelzorg informele en formele ouderenadviseur laagdrempelige preventie (vb “in de put uit de put” ontmoeting- en dagvoorzieningen belang van steunnetwerk (familie, lotgenoten, communities) verbinding zorg en welzijn want ervaren kwaliteit van bestaan is bij kwetsbare ouderen mede afhankelijk van participatie en sociale relaties.
…… evidence uit buitenland geïntegreerde basiszorg voor kwetsbare ouderen – – – – – – –
health and social care zorg samengebracht via "day health centre" kern ervan = huisarts en wijkverpleging daarmee verbonden : casemanagement sterke betrokkenheid van mantelzorgers focus op preventie en zelfredzaamheid daarnaast herstel & rehabilitatie (minder zorgafhankelijkheid)
resultaten afname ziekenhuisopnames, afname kosten medische zorg, toename cliëntsatisfactie en (ervaren) gezondheidstoestand, nog geen eenduidig effect op “physical functioning” kernpunt: – integraal programma heeft voordelen voor ouderen – en voor beheersing zorguitgaven (2e lijn minder, verpleeghuisopname later)
