Financiële en Economische info 27/11/2011 Aankopen Obligaties door ECB Met die onbeperkte inkopen zou de ECB de escalerende schuldencrisis, die volgens steeds meer economen de toekomst zelf van de eurozone in gevaar brengt, indammen. De ECB vindt dat ze zich niet met het peil van de lange rente moet moeien, dat is voor haar alleen de job van 'de markten'. 'Het is problematisch als we met obligatie-inkopen de rente beïnvloeden en zo een politiek signaal sturen', zegt de directeur. Hij wijst daarmee op het gevaar dat overheden met het 'duwtje in de rug' van de ECB de sanering van de overheidsfinanciën weer kan terugdraaien. 'De centrale bank moet voor prijsstabiliteit zorgen', benadrukt ECB. Zij stelt dat er onvermijdelijk een inflatieopstoot op middellange termijn zou zijn, mocht de ECB met forse obligatie-inkopen de overheden financieren. En zoals het een 'orthodoxe Duitse centrale bankier' betaamt, verwijzen de Duitsers in bedekte termen naar de ontwrichtende hyperinflatie van de Weimarrepubliek in de jaren twintig. 'We weten uit de economische geschiedenis dat het altijd naar een katastrofe leidt als een centrale bank royaal overheden financiert'. Heel wat overheden en economen denken dat het precies die halsstarige houding van de ECB is, die naar een implosie van de muntunie en een katastrofe zal leiden. De meeste analisten en commentatoren zijn stomverbaasd dat de Duitsers zo moeilijk doen om bv. Griekenland uit de nood te helpen. Sommigen zijn nochtans minder verbaasd over de Duitse houding. Wie de Duitse geschiedenis kent, weet dat Duitsland in ongeveer dezelfde situatie heeft verkeerd tijdens de periode van de Weimar Republiek in de jaren 20. Het was een periode voor de Duitsers waar men van de ene crisis in de andere overging, die uiteindelijk Hitler in stelling bracht. En we weten inmiddels wat die allemaal heeft veroorzaakt. De ellende is ontstaan vanuit een enorme schuld. Duitsland was zwaar belast door het Vredesverdrag van Versailles (opgelegde herstelbetalingen door Duitsland, als schuldige aangeduid voor de Eerste Wereldoorlog) en conflicten die op een burgeroorlog leken. Terwijl Duitsland grote herstelbetalingen moest betalen, resulteerden de verloren oorlog en ineenzakkende economie in onoplosbare sociale en politieke problemen, zoals massale stakingen. Belastingverhogingen om de schulden te voldoen waren nauwelijks een optie. De regering moest lenen en kon dat alleen bij de Staatsbank, die de benodigde gelden verstrekte door bankbiljetten te laten drukken.
Die inflatoire nam truc ongekende vormen aan. Toen bezetten België en Frankrijk het Ruhrgebied omdat Duitsland de herstelbetalingen niet correct zou hebben voldaan. De republiek garandeerde daarop de lonen van de arbeiders in bezet gebied, die uit protest in staking waren gegaan, waardoor de kosten voor de schatkist exponentieel toenamen.
De arbeiders werden gewoon uitbetaald door in snel tempo bijgedrukt geld, hetgeen een hyperinflatie veroorzaakte.
1
Het heeft uiteindelijk mede de Tweede Wereldoorlog veroorzaakt,door de opkomst van Hitler met zijn agressief nationalisme, waarna de Duitsers overgingen tot de nieuwe en stabiele Duitse Mark, die de Duitsers hebben gebracht tot waar ze vandaag terug staan. Pleidooi voor eurobonds Volgens meer en mee economen moet er nu echter een einde komen aan de onrust op de obligatiemarkten die Europa doormaakt, anders komt de stabiliteit van het wereldwijde financiële systeem in gevaar. Zij pleiten voor eurobonds en wil dat de ECB op grote schaal staatsleningen opkoopt van zwakke eurolanden. Anders dreigt een ramp. "We zullen de breakdown van de financiële markten zien en een zeer, zeer sterke recessie in heel Europa. We zullen in heel Europa langdurig zeer hoge werkloosheid meemaken. De banken zullen failliet gaan en de mensen zullen hun geld kwijtraken." 28/11/2011 De Europese Centrale Bank moet dringend onbeperkt staatspapier inkopen, omdat de obligatiemarkten hebben opgehouden te functioneren en bijgevolg ook Europese banken - met hun enorme obligatieportefeuille - met een stille of niet zo stille run op hun deposito's kampen. De Duitse inflatie zakte in november licht. Samen met een sterke vertraging van de geldgroei kan die trend mogelijk de Europese centrale bankiers vermurwen hun inflatiefocus te ruilen voor een onbeperkte strijd tegen de schuldencrisis. Ook al woedt de Europese schuldencrisis in alle hevigheid, recent benadrukten ECB-toplui dat inflatie hun voornaamste focus blijft. Dit tot grote frustratie van heel wat economen en politici. Die zien inflatie als het probleem van gisteren en vrezen eerder dat de eurozone als gevolg van de escalerende schuldencrisis dit kwartaal in een recessie belandde. Mogelijk kunnen die vertragende inflatie en geldgroei, de centrale bankiers overtuigen hun inflatiefocussen te temperen. En kan dit een factor zijn om volop op de strijd tegen de schuldencrisis te focussen.
Beleggers hopen dat een Frans-Duits plan voor een strakker begrotingstoezicht in de eurozone de Europese Centrale Bank kan vermurwen om eindelijk alle wapens in de strijd tegen de schuldencrisis te gooien. Het overzicht van de commentaren over de eurocrisis leert vooral hoe verdeeld de beleidsmakers zijn. Terwijl vooraanstaande commentatoren in alle toonaarden zeggen dat de tijd opgebruikt is, blijven er discussies woeden over de geëigende rol van de ECB en over het te voeren beleid (besparen vs. stimuleren). Een evolutie waarbij minstens de structuur van de eurozone zelf zou veranderen (met een kleinere maar meer geïntegreerde groep landen) is zeker niet ondenkbaar .
29/11/2011 De 17 landen van de eurozone moeten volgend jaar voor 800 miljard euro overheidsschulden (her)- financieren. De Belgische inflatie is in november gestegen tot 3,85 procent, het hoogste peil in 2011. Daarmee blijft de Belgische levensduurte hardnekkig hoger dan die in de buurlanden. Obligaties Door het uitgeven van obligaties trekken de uitgevende partijen vreemd vermogen aan, waarmee zij bijvoorbeeld weer investeringen doen. Een obligatie heeft een bepaalde looptijd en zal na afloop door de uitgever terug betaald moeten worden aan de obligatiehouders. Dit gaat tegen de nominale waarde. Obligaties worden op de beurs verhandeld en hebben een bepaalde beurskoers. Deze is uitgedrukt in een percentage van de nominale waarde. De nominale waarde is altijd 100%. De beurskoers van een obligatie kan dagelijks wijzigen en kan bijvoorbeeld staan op bv. 90% of 110%, enz. Aan het eind van de looptijd zal een obligatie terugbetaald worden tegen 100%. Waarom zou u een obligatie kopen voor bijvoorbeeld 110% terwijl deze aan het eind van de looptijd wordt terug betaald tegen 100%? Dit heeft alles te maken met de rentevergoeding op de betreffende obligatie en de huidige rentestand.
2
Een voorbeeld:
Stel: de huidige rentestand is 2% en u ziet een staatsobligatie uitgegeven door de Belgische Staat met jaarlijks 5% rente tot en met 31 dec 2016. U betaalt voor deze obligatie 108,06% Zoals u ziet betaalt u wel 8,06% meer dan u er voor terug krijgt. MAAR, u ontvangt wel 5% rente tot en met 2012, terwijl de huidige rentestand maar 2% is!
Stel: de huidige rentestand is 2% en u ziet een staatsobligatie uitgegeven door de Belgische Staat met jaarlijks 1,5% rente tot en met 31 dec 2016. U betaalt voor deze obligatie 90,05% Zoals u ziet heeft u al 9,95% verdiend aangezien deze obligatie weer tegen 100% wordt terugbetaald Daarnaast ontvangt u 1,5% rente per jaar tot en met 2012. MAAR, de huidige rente is 2%, dat is meer dan de 1,5% die u krijgt op deze obligatie.
Wat is een obligatie? Een obligatie is een schuldbewijs voor een lening die meestal door een overheidsinstelling of een bedrijf is aangegaan. Een bedrijf dat geld nodig heeft kan door het uitgeven van een obligatielening de nodige middelen ter beschikking krijgen. Als koper van een obligatie leent u dus een bepaald bedrag aan een bedrijf of overheidsinstelling. Hiertegenover staat een (meestal van tevoren bepaalde) jaarlijkse rentevergoeding. Aan het eind van de looptijd wordt de nominale waarde of schuldvordering van de obligatie terugbetaald.
Risico van obligaties Obligaties worden verhandeld op de effectenbeurs. De koers van de obligaties is afhankelijk van een aantal factoren. De eerste factor is de uitgevende instelling. Als het bedrijf of de instelling waaraan u geld heeft geleend failliet gaat, dan is het slechts hopen dat u uw geld nog krijgt. Geld lenen aan de overheid houd dus minder risico in dan geld lenen aan een klein onbekend bedrijf. Hoe groter het faillissementsrisico hoe hoger de rente. Dat heeft tot gevolg dat de overheid en grote, bekende bedrijven meestal minder rente betalen dan kleinere bedrijven. Een heel belangrijke factor binnen de obligatiekoersen is de rente. Als de rente op de kapitaalmarkt hoog is dan zal de rente op obligaties ook hoog zijn. Als de rente laag is dan zal de instantie die de obligaties uitgeeft ook een lage rente betalen. Concreet wilt dit zeggen dat bij een stijgende rente de waarde van uw obligatie daalt. Bij een dalende rente stijgt de waarde van uw obligatie. Verklaring: Stel, u koopt een obligatie die u de komende 10 jaar recht geeft op een rente van 6%. Als de kapitaalmarktrente nu daalt naar 5%, dan zullen de nieuwe obligaties ook een lagere rente krijgen. Uw obligatie is nu in waarde gestegen. Ze heeft immers een hogere rente dan de nieuwe obligaties die op de markt komen. Als de kapitaalmarktrente nu zou stijgen na de aankoop van uw obligatie dan zal uw obligatie aan waarde verliezen.
Kan een bank failliet gaan ? Ja ! De grootbanken hebben op hun balans een grote hoeveelheid overheidsobligaties, zowel Belgische als buitenlandse (bv Griekenland). Deze obligaties in omloop kunnen in waarde dalen :
Omdat de rentevoeten in de markt stijgen bv omdat de overheden hogere interesten moeten betalen om beleggers aan te trekken, want herfinancieringen van hun schuld is practisch permanent nodig) Omdat de kredietwaardigheid van de overheid, dus het risico op niet of niet-gehele terugbetaling van de obligaties,sterk gedaald is.
Op deze wijze boeken deze banken verliezen, want een effektieve verkoop van deze obligaties zou minder opbrengen dan de aankoopprijs ervan !. Indien effektief de klanten al hun geld zouden opvragen bij de bank, moet deze laatste wel de minderwaardige obligaties verkopen, met verlies en met gevaar dat alle klanten niet kunnen geholpen worden.
3
Worst case : Alle klanten vragen hun geld op en de obligaties zijn practisch niets meer waard bij verkoop ! Ook kleinere banken kunnen in de problemen komen, aangezien ze ook met grootbanken verweven zitten en vorderingen kunnen hebben op deze grootbanken.
Europees noodfonds voor de stabiliteit in de eurozone Er gaan miljarden naar het Europees Noodfonds. Maar waar komt dat geld eigenlijk vandaan? We spreken over twee noodfondsen. Het tijdelijke noodfonds (EFSF) en het permanente noodfonds (ESM) dat in juli 2013 van kracht moet worden. Nu gaat het vooral over het tijdelijk noodfonds. Daarin zit een brutobedrag van 750 miljard, dat netto op 450 miljard uitkomt vanwege de noodzakelijke buffers en kasreserves. In tegenstelling wat veel mensen denken is dit – nog – geen echt geld. Het gaat om GARANTIES die afgegeven worden. En door die garanties kan Griekenland vrij goedkoop op de internationale kapitaalmarkt lenen. Op het moment echter dat Griekenland failliet gaat wordt het wel echt geld. Want dan klopt het noodfonds op de deur met de vraag om even bij te passen. Dan moeten we daadwerkelijk met geld over de brug komen ! Is het tijdelijk noodfonds slagvaardig genoeg? Het noodfonds moet flexibel ingezet en opgehoogd moet worden. Daar zijn alle deskundigen het nu wel mee eens. Het noodfonds moet opgehoogd worden tot 1500 à 2000 miljard bruto.! Het noodfonds moet groot genoeg worden om niet alleen de problemen in Griekenland, Portugal en Ierland, maar ook in landen als Spanje en Italië op te vangen. Maar als dat niet groot genoeg is, dan kan de ECB voor de keuze gesteld worden om, tegen beter weten in, nog meer overheidsobligaties op te kopen of de eurozone uit elkaar te laten vallen. En dat is een onmogelijke keuze. .
Kan het gebeuren dat de euro ophoudt te bestaan en we opnieuw met eigen vroegere munt gaan moeten betalen? Elk land blijft soeverein en kan dat besluiten. Maar de Europese verdragen bepalen dan wel dat een land dan ook uit de Europese Unie moet stappen. Er is ook geen bepaling dat een land door de andere landen uit de eurozone gegooid kan worden. Er gaan wel stemmen op om dat in de toekomst wel mogelijk te maken, als ultieme sanctie wanneer een land zijn huishouden niet op orde brengt, maar dan is er dus een verdragswijziging nodig. Waarom zetten we Griekenland na zo’n verdragswijziging niet als nog uit de euro? Een bericht dat Griekenland uit de euro stapt, zou er wel eens voor kunnen zorgen dat heel wat mensen hun geld uit Griekenland weghalen, waardoor de Griekse banken meteen failliet gaan. Een terugkeer naar de drachme zou daarmee een feitelijk failliet voor Griekenland betekenen. De andere landen van de eurozone verliezen dan hun uitstaande leningen aan Griekenland waardoor hun staatsschuld en bankenstelsel direct getroffen wordt. De hele eurozone kan hierdoor in de val van Griekenland worden meegesleept. Kunnen we niet beter de euro in zijn geheel opdoeken? Over het algemeen zou dat chaos, onrust en instabiliteit betekenen. Wellicht zou het voor een land als Duitsland in eerste instantie nog meevallen omdat bij de terugkeer van de D-Mark, deze munt niet meteen zou devalueren (hoewel een sterke munt weer niet goed is voor de export), maar voor vele andere eurolanden zou dat wel het geval zijn, met een snelle kapitaalvlucht en verdere ineenstorting van de economie tot gevolg. De BEF zou devalueren met ongeveer 15% en de zuiderse munten tot zelfs75% ! In deze landen zullen de prijzen dus torenhoog oplopen door de duurdere invoer. Een terugkeer naar de Belgische frank kan een direct welvaartsverlies van 10% procent betekenen: we zouden dan met z'n allen jaarlijks 34 miljard euro minder verdienen, door de inkrimping van de economie..
Wat is eigenlijk de meerwaarde van de euro? De euro levert welvaart op. Voorzichtige berekeningen leren dat de euro en de interne markt iedere Belg een paar 1000 euro per jaar opbrengt, voor andere eurolanden is dat veel meer. De euro versterkt de internationale concurrentiepositie van Europese landen, voorkomt wisselkoersschommelingen binnen Europa en bevordert de interne en externe handel. Daarom is het belangrijk dat alle Euro-landen samen vechten voor het behoud van een sterke euro, door Griekenland te helpen deze crisis te boven te komen maar ook door snel werk te maken van een krachtig Europees beleid dat kan optreden tegen wanbeleid en dat transparant en democratisch verantwoording aflegt aan de Europeanen.
4
We staan voor een binaire keuze: willen we de euro en dus het naoorlogse Europese integratieproject redden met een politieke unie of niet? En als het antwoord 'neen' is, zijn we bereid het daaruit logisch voortvloeiende economisch nachtmerriescenario te accepteren?. Het probleem is dat we met een halve muntunie zitten: het Europese bedrijfsleven is heel sterk met elkaar verweven. Dat is enerzijds het gevolg van de Europese eengemaakte markt voor goederen en diensten. Toen de peetvaders van de euro - de Franse president Mitterand en de Duitse kanselier Kohl - elkaar in de vroege jaren negentig diep in de ogen keken en de muntunie op de sporen zetten, maakten ze één kapitale fout : Ze dachten dat een verdere politieke integratie automatisch zou voortvloeien uit de monetaire integratie. Niet dus. En dus hebben we nu de keuze Plan A is de sterk gefragmenteerde politieke bovenbouw van de muntunie in lijn brengen met de sterk geïntegreerde economische onderbouw. En dat vergt onverteerbare keuzes.
Vermijden dat de eurozone een voetnoot in de geschiedenisboeken wordt. En dat betekent onvermijdelijk dat we moeten stoppen met zelfs de kleinste natiestaat een vetorecht te geven bij elke beslissing. Dat betekent ook dat de individuele lidstaten een groot deel van hun begrotingsbeleid en dus belastinggelden afstaan aan een supranationaal maar hopelijk meer democratisch Europa. Ja dus, een soort Verenigde Staten van Europa. Waar belastingsgeld van Duitsland naar Italië vloeit, zonder dat de Europeaan het beseft (cfr VS !) Zo’n begrotingsunie is een fundamentele keuze. Want de begroting is niets anders dan een in cijfers gegoten maatschappijvisie. En dus kan die begrotingsunie er alleen via democratische en dus per definitie trage weg komen. En daarom hebben we nood aan een Europese Centrale Bank die bereid is tussen te komen om 'haar' muntunie te verdedigen. Want op dit ogenblik wordt de eurozone aan flarden geschoten door de belegger. En doet zoals de Bank of England of de Federal Reserve doet: de belegger de boodschap geven dat ze de unie desnoods met haar drukpers wil verdedigen en beleggers hun staatspapier altijd terugbetaald krijgen, desnoods met het inflatoire gezoem van de drukpers. Allemaal onverteerbaar voor het orthodoxe Duitsland ! Plan B de sterk geïntegreerde economische onderbouw van de muntunie weer afstemmen op de sterk gefragmenteerde politieke bovenbouw. De facto komt dit neer op het ontrafelen van decennia economische integratie. Alleen al de sterk geïntegreerde betalingsdiensten en financiële sector ontmantelen wordt een doos van Pandora !
01/12/2011 Centrale Banken De belangrijkste centrale bankiers ter wereld namen samen ingrijpende maatregelen om tijd te kopen in de strijd tegen de crisis. ‘Belangrijkste centraal bankiers ter wereld.’ Het gaat om de centrale banken uit de VS, het VK, de eurozone, Canada, Japan en Zwitserland. Eindelijk een globale aanpak van een globaal probleem. De monetaire wereldleiders beseften al langer dat de Europese crisis groot genoeg is om de hele wereld een depressie te bezorgen, en het is niet de eerste keer dat ze een gecoördineerde actie ondernemen. Maar terwijl ze tot voor kort vooral vurig hoopten dat de Europese politiek de uitslaande Europese brand zou blussen, hebben ze nu wel begrepen dat het een heuse wereldbrand geworden is en dat er ontzettend veel liquiditeiten nodig zijn om die te blussen. De Chinese centrale bank maakte geen deel uit van het consortium, maar ze liet zich gisteren niet onbetuigd. Zij besliste dat Chinese banken minder cash moeten aanhouden als ze leningen verstrekken. Banken wankelen. Ze vertrouwen elkaar totaal niet en durven elkaar dus niet te financieren. Ze schroeven ook hun andere leningen fors terug. Ze verkopen buitenlandse bezittingen om hun balansen te versterken. Ze verkopen massaal overheidsobligaties omdat de kloof tussen de aankoopprijs en de huidige waarde voor sommigen stilaan fataal dreigt te worden. Uit puur lijfsbehoud verergeren ze hun nu al erg precaire situatie. Op eigen kracht kunnen ze het tij niet keren. De Europese Centrale Bank zou het wel kunnen door onbeperkt overheidsobligaties te kopen en aldus de prijs aanvaardbaar hoog en de rente aanvaardbaar laag te houden. Maar het signaal van gisteren kan ook tellen: de centrale banken van de wereld die de handen in elkaar slaan. Ingrijpende maatregelen.De centrale banken worden het betrouwbare tussenschot. Gewone banken kunnen voor een zacht prijsje rechtstreeks bij hen terecht. Elke bank zou dus over de dringende noodzakelijke liquiditeiten kunnen beschikken. Dat moet toch vertrouwen inboezemen. Het is dan ook te hopen dat de banken opnieuw wat meer kredieten durven te verschaffen en dat ze hun paniekverkopen van obligaties en andere activa staken. Om tijd te kopen. De centraal bankiers kunnen de eurocrisis niet oplossen, maar deze uitslaande brand kunnen ze tenminste blussen. De speciale regeling loopt tot 2013. Dat is een hele poos. Tegen dan zouden de duidelijke contouren van een heuse Verenigde Staten van Europa getekend moeten zijn. In de strijd tegen de crisis. De enige die de echte strijd kan winnen heet Angela Merkel. Zij moet haar landgenoten overtuigen dat Duitsland enorm veel te verliezen heeft bij een uit elkaar vallende eurozone en dat die eurozone enkel nog gered kan worden door een verregaande solidariteit en een fiscale en budgettaire integratie. ****************************************
5
Is eurozone tikkende tijdbom? De eurocrisis heeft almaar meer weg van een uitslaande brand. Die woedt zo hevig dat verscheidene economen en opiniemakers de eurozone omschrijven als een ‘tikkende tijdbom’. Wat is daarvan aan? En moet u er echt van wakker liggen, als dat Europese springtuig binnenkort zou ontploffen? Is de euro opnieuw in gevaar? De munt was toch al drie keer ‘gered’? Europa dokterde tot vandaag voor de euro al drie grote reddingspakketten uit, deels samen met het Internationaal Monetair Fonds (IMF)
Het eerste kwam er in mei 2010. Dat plan focuste op de verlening van noodkredieten aan Griekenland en de oprichting van een noodfonds met een vuurkracht van 440 miljard euro. Maar de Griekse economie bleek er slechter aan toe dan gedacht.
In juli 2011 volgde een tweede, omvangrijker noodplan. Europa breidde de steun voor Griekenland uit en maakte ze goedkoper. Ook de steun voor Ierland en Portugal, twee eurolidstaten die in de tweede helft van 2010 in de problemen kwamen, werd goedkoper. En de financiële sector moest een bijdrage leveren.
Toen Italië en Spanje, de derde en de vierde grootste economie van de eurozone, afgelopen zomer in een vertrouwenscrisis terechtkwamen, drong zich een derde steunplan op. Dat kwam er eind oktober. De euroleiders beslisten het noodfonds met financiële spitstechnologie groter te maken en de banken een grotere bijdrage te laten leveren. Tot nu is er geen duidelijkheid of er van dat grotere noodfonds ook effectief iets in huis komt. En dus woekert de eurocrisis voort.
Waar bevinden de problemen zich? In de krakkemikkige constructie van de eurozone: één muntunie met één monetair beleid, maar met 17 afzonderlijke begrotingen. Dat veroorzaakte een jarenlange opbouw van budgettaire excessen en scheeftrekkingen. Nu die etterbuil gebarsten is, heerst groot wantrouwen op de obligatiemarkt, de markt waar de schulden van de eurolidstaten vrij verhandelbaar zijn. Hoe langer de eurocrisis woekert, hoe minder beleggers erop vertrouwen dat alle eurolidstaten netjes hun schulden zullen terugbetalen. Dat doet beleggers obligaties van eurolanden verkopen. Als obligaties massaal worden verkocht, stijgen de rentetarieven. Hogere rentes maken het duurder voor een land om zich te financieren. En dat leidt er op zijn beurt toe dat de eurocrisis nog wat erger wordt: lage economische groei (en dus dalende inkomsten) in combinatie met duurdere financiering brengt een rentesneeuwbal op gang, een situatie waarbij het zo goed als onmogelijk wordt schuld af te betalen. Klopt het dat de eurocrisis de lont is? Het klopt dat er op zeer korte termijn een oplossing voor de eurocrisis moet komen. In de eerste plaats omdat grote eurolidstaten zoals Frankrijk, Italië en Spanje in de komende maanden voor miljarden euro’s schulden op vervaldag zien komen. Dat betekent dat ze vers geld moeten gaan lenen bij de obligatiebeleggers om oude schulden af te lossen en om hun ‘werkingsmiddelen’ op peil te houden. Als de beleggers hun geld liever op zak houden dan het uit te lenen, bestaat de kans dat een lidstaat van de eurozone een deel van zijn financiële verplichtingen niet zal kunnen nakomen.
Is het erg als een euroland zijn financiële verplichtingen niet kan nakomen? Dat is slecht nieuws voor de Europese banken en verzekeraars. Zij zijn de grootste schuldeisers van de eurolanden. Het vertrouwen in de Europese financiële sector is vandaag al zo laag dat elk nieuw windstootje verwoestende gevolgen kan hebben. Niet-Europese financiële instellingen zijn vandaag niet happig om geld te lenen aan hun Europese concurrenten. In een rampscenario is het niet ondenkbaar dat ook particuliere klanten van Europese financiële instellingen hun geld wegtrekken. Zo’n ‘bankrun’ doet zich vandaag al voor in Griekenland. Dat kan banken in het faillissement duwen en de economie in een depressie dompelen, een langgerekte diepe economische krimp. Bestaat de kans dat de eurozone uit elkaar spat? Als de Europese leiders geen actie ondernemen, dan is zoiets niet uitgesloten. De huidige strategie van Europa bestaat erin geld te lenen aan noodlijdende lidstaten in ruil voor drastische saneringen. Volgens sommige economen is het niet onmogelijk dat een land als Griekenland eenzijdig beslist de eurozone te verlaten, ook al ontbreekt het kader voor zo’n actie en zou dat de Griekse economie nog meer pijn doen.
6
Als de economische crisis nog verergert, kan er ook een volksopstand ontstaan. Voorts speculeren sommige economen erop dat de euroleiders het niet eens zullen raken over een oplossing voor de crisis en de muntunie zullen opdelen, bijvoorbeeld in een zone met de (rijkere) kernlanden en een met de (armere) landen in de periferie. Moet u ervan wakker liggen als de euro barst? Ja. Economen spreken van een doos van Pandora die dan opengaat. Wat eruit komt, is moeilijk te voorspellen, maar vast staat dat de onzekerheid en de chaos de economie in een diepe crisis zouden duwen. Kan de ramp nog vermeden worden? Ja. Maar dan is veel moed nodig. De Europese Centrale Bank moet haar onbeperkte vuurkracht gebruiken om de obligatiemarkt te ondersteunen. In tweede instantie moet er een geloofwaardig europroject komen. Dat kan alleen door de lidstaten economisch en budgettair nauwer te laten samenwerken. Het is van moeten.
De Franse president verklaarde dat Frankrijk en Duitsland samen willen strijden voor een nieuw Europees verdrag, dat Europa grondig herziet.
Als Frankrijk en Duitsland verenigd zijn, betekent dat dat heel Europa verenigd en sterk is", klonk het. Europese burgers moeten volgens zo'n nieuw verdrag in de toekomst "meer verantwoordelijkheid krijgen via een economische regering". Frankrijk is ook bereid een strengere budgettaire controle te aanvaarden van Europa op de nationale begrotingen, maar wil dat er in ruil een grotere solidariteit is tussen eurolanden, via een uitbreiding van het actieterrein van de Europese Centrale Bank (ECB) en via euro-obligaties. Een nieuwe economische cyclus dient zich aan die anders zal zijn van de voorgaande ! "Het zal een cyclus van schuldafbouw zijn". "Een cyclus van schuldvermindering moet de balans van de economie weer richten op werk en productie, iets wat de ontwikkelde landen teveel hebben opgeofferd". Voorts heeft Frankrijk volgens het Franse staatshoofd de "schrik" te pakken om "de controle over haar lot" te verliezen. Die angst "vernietigt het vertrouwen" en "paralyseert de consumenten, want investeerders belet te investeren, de ondernemer te ondernemen, de bankier te lenen". De enige manier om de angst te bezweren, is "de waarheid vertellen".
02/12/2011 Hoe een potentieel compromis om de schuldencrisis te lijf te gaan er moet uitzien, is na donderdag duidelijk De Europese Centrale Bank drijft haar obligatie-inkopen fors op om zo de crisislanden uit de vuurlinie weg te nemen en de muntunie te stutten. In ruil laten de overheden van de eurozone zich in een strak keurslijf naar Duits model stoppen en zweren ze via een 'begrotingspact' hun overheidsfinanciën streng te saneren. Merkel zei tot nog toe steeds 'nein' tegen een grotere rol voor de ECB, maar de centrale bank zelf lijkt haar positie te milderen. De ECB-voorzitter suggereerde subtiel dat ze bereid is een grotere rol te spelen, maar ná een begrotingspact. Merkel zei andermaal dat ze de eurozone wil versterken. De monetaire en economische unie heeft een aantal constructiefouten die moeten worden weggewerkt, klonk het. Het uiteindelijk doel is een begrotingsunie. Daarin moet er nog strenger toezicht komen op het begrotingsbeleid van de lidstaten, met ook een Europees schuldenplafond. Merkel liet ook verstaan dat een snelle oplossing voor de huidige schuldencrisis niet mogelijk is. Ze sprak over een "proces dat nog jaren zal duren". 'We praten niet alleen over een begrotingsunie, we staan op het punt ze te realiseren', zegt Merkel. Haar definitie van een 'begrotingsunie' is evenwel één waarbij nationale begrotingen onder 'strikte regels' vallen, met 'automatische sancties' voor begrotingszondaars. 'We hebben automatische sancties nodig. Alleen zo kan het vertrouwen dat intussen 60 keer geschonden is, hersteld worden', stelde kanselier, verwijzen naar de 60 maal dat lidstaten van de eurozone er niet in geslaagd zijn hun begrotingstekort onder 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) te houden. Wie hoopt op een snelle crisisbestrijding via de uitgifte van Eurobonds - de gemeenschappelijke uitgifte van staatspapier, zeg maar een begrotingsunie via de achterdeur - of een grotere rol van de Europese Centrale Bank (ECB), kwam met de toespraak van Merkel van een kale reis terug. Ten eerste gooide ze koud water op de hoop dat de Europese Centrale Bank in plaats van mondjesmaat en met tegenzin, onbeperkt staatsobligaties kan inkopen, om de uitslaande schuldencrisis te blussen. 'De ECB is niet als de Amerikaanse Fed. Haar doelstelling is prijsstabiliteit. En die job doet ze goed, in tegenstelling tot het zootje dat de Europese politiek er van maakt', stelt Merkel. Voor Merkel moet de ECB dus op inflatie blijven focussen. Daarmee gaat ze lijnrecht in tegen de Franse president Sarkozy, die wil dat Frankfurt het deflatierisico dat Europa bedreigt' volop te lijf gaat.
7
Eurobonds dan maar als crisisbestrijder? Neen. Merkel: 'Eurobonds kunnen niet als reddingsmaatregel. Dat kan niet zolang er geen Europese instelling is die de inkomsten en uitgaven beheert'. De dubbele nein op ECB en Eurobonds stoten op zware kritiek van de oppositie, die wél voorstander is.. Opmerkelijk was dat Merkel stilaan als enige in Europa blijft geloven dat het Europees noodfonds nog ingezet kan worden als crisisbestrijder Maar wat zijn nu Eurobonds ? Heel kort gezegd: het zijn Europese obligaties. Niet elk land geeft apart zijn obligaties uit, maar alle euro-landen samen. Zo kunnen individuele landen niet meer worden gegijzeld door de financiële markten. Dat zou met name voor Zuid-Europese landen als Griekenland, Italië en Spanje goed nieuws zijn. Met de eurobonds zou de rente die die landen moeten betalen een stuk minder worden. Het is ook de reden dat Duitsland (en Nederland) zo mordicus tegen waren zijn: de rente zou uitkomen op een gemiddelde van alle huidige rentes. Voor Duitsland en Nederland zou de nieuwe rente hoger uitpakken dan de huidige, en deze landen zouden er dan ook financieel op achteruit gaan. Maar de eurobonds kunnen er wel voor zorgen dat de financiële speculatie met zwakkere eurolanden stopt. Bovendien kan de euro zich dan als echte wereldmunt gaan presenteren. De schuld van alle eurolanden samen is kleiner dan die van de Verenigde Staten. Toch betaalt de VS nu minder rente, zelfs minder dan Nederland en Duitsland. Het Amerikaanse schatkistpapier wordt door zoveel partijen binnen en buiten de VS verhandeld, dat speculanten gewoon niet genoeg gewicht in de schaal leggen om de prijs te beïnvloeden. Het grootste bezwaar van landen als Duitsland en Nederland was telkens dat zwakke Euro-landen als het ware beloond zouden worden voor hun financieel wanbeleid. Daarom zullen eurobonds er waarschijnlijk alleen komen als er een systeem is opgetuigd, waarbij landen automatisch sancties krijgen opgelegd als zij de regels van het stabiliteitspact met de voeten treden. Daar zijn de Europese landen nu druk mee bezig. Hebben landen stelselmatig een te hoog begrotingstekort of dringen zij de staatsschuld niet terug, dan krijgen zij een boete of worden Europese subsidies niet uitgekeerd. Duitsland zet langzame stapjes richting de eurobonds, al wil het nog steeds nog lang zo ver niet gaan Zo overweegt het land in het uiterste geval met vijf andere EU-landen met de hoogste kredietwaardigheid zogenoemde elitebonds of triple A-bonds uit te geven. Bondskanselier Angela Merkel zou deze elite-obligaties alleen willen uitgeven als de 27 EU-lidstaten het niet eens worden over nieuwe EU-verdragen over controles op overheidsfinanciën en begrotingsregels.
.
03/12/2011
Deflatie en Inflatie De voornaamste reden voor het ontstaan van deflatie uit de reële sfeer is de afname van de effectieve vraag. Een dalende vraag leidt tot prijsverlagingen. In de monetaire sfeer wordt deflatie veroorzaakt doordat de geldhoeveelheid afneemt of omdat de omloopsnelheid van geld afneemt. Als er minder geld beschikbaar is voor een bepaalde hoeveelheid goederen dan is de enige mogelijkheid dat deze goederen een lagere prijs krijgen. Deze reële en monetaire sfeer zijn niet los van elkaar te zien. Een afnemende vraag veroorzaakt een verlaging van de omloopsnelheid van geld omdat mensen meer zullen gaan sparen. Een afnemende geldhoeveelheid zal er op zijn beurt voor zorgen dat de vraag minder wordt. Verwachtingen van de consument Deflatie is zeer verstorend voor de economie. Door deflatie wordt de verwachting gewekt bij consumenten dat de prijzen in de toekomst zullen dalen. Hierdoor is het voordelig voor de consument te sparen en zijn geld later uit te geven. Denk aan de mensen die wachten met het kopen van een huis omdat de verwachting is dat de huizenprijzen zullen dalen. Door verhoging van de spaartegoeden neemt de omloopsnelheid van het geld af. Verder neemt door het uitstellen van uitgaven de vraag verder af. Beide effecten veroorzaken verder deflatie. Bedrijven zullen reageren op het wegvallen van de vraag. Zij zullen mensen ontslaan en minder investeren. Hierdoor daalt de effectieve vraag verder en ook dit versterkt de deflatie. De lonen worden vaak niet of te laat naar beneden bijgesteld. Bedrijven zien zich geconfronteerd met dalende afzetten en dalende verkoopprijzen. Tegelijkertijd blijven de loonkosten hoog. Dit is funest voor de winstgevendheid van bedrijven. De rendementen op investeringen zullen nog verder dalen. Faillissementen en ontslagen zijn dan onvermijdelijk. Sparen of contanten aanhouden wordt steeds aantrekkelijker Doordat de rendementen op investeringen laag zijn is de beste actie voor beleggers om liquide te blijven of je geld in staatobligaties te stoppen. Als veel mensen dit voorbeeld volgen dan heeft dit grote nadelen. De besparingen lopen enorm op (het kopen van obligaties heeft hetzelfde effect als sparen) waardoor de omloopsnelheid verder afneemt. Verder komt er een toenemende behoefte aan contanten.
8
In een banksysteem met fractionele reserves is dit voor banken lastig. Bij dit systeem worden de tegoeden die op de banken staan uitgeleend aan anderen. Dit betekent dat de bank niet aan al zijn verplichtingen kan voldoen als teveel mensen hun geld omzetten in contanten.. Hierdoor wordt het vermogen van banken om geld uit te lenen ernstig beperkt. En minder lenen betekend ook minder vraag. Conclusie Deflatie heeft in zich een versterkend effect en moet daarom worden vermeden. Een manier om dit te voorkomen is door geldhoeveelheid steeds te laten groeien. Door de steeds groeiende geldhoeveelheid zal er inflatie optreden. De ECB heeft nu als doelstelling om de inflatie op 2% te houden. Niet te hoog, maar ook niet te dicht bij nul om deflatie te voorkomen. Een andere oplossing is dat overheden meer uitgeven om de uitval in effectieve vraag te voorkomen. Om enig effect te hebben moeten deze extra uitgaven wel omvangrijk zijn en de staatschuld zal dus wel flink oplopen. In de oude economische theorie ging men er nog van uit dat deflatie vanzelf over zou gaan. De logica is simpel. Door de dalende prijzen stijgt de koopkracht en dus ook de effectieve vraag. Door de stijging in de effectieve vraag zal de deflatie afnemen. Dit denken gaat er erg vanuit dat de economie naar evenwicht tendeert. De historie heeft inmiddels ruim bewezen dat dat zeker niet altijd het geval is.
Wat zal de toekomst ons brengen ten aanzien van inflatie? Inflatie kun je zien als de toename van de geldhoeveelheid of als het stijgen van de prijzen. Kijken naar de toename van de geldhoeveelheid is eenvoudiger en duidelijker. Het stijgen van de prijzen is een gevolg van de toename van de geldhoeveelheid. Het lastige is dat deze toename van de prijzen nauwelijks te meten valt. Je kan wel de kosten van het levensonderhoud meten. Maar het is niet gezegd dat het juist die prijzen zijn die stijgen door de toename van de geldhoeveelheid. Inflatie kan bijvoorbeeld ook leiden tot hogere huizenprijzen. Inflatie ontstaat over het algemeen door een toename van de kredietverlening. In ons huidige systeem komt geld in het systeem door het geven van leningen. De kredietverlening bepaalt daarmee ook de omvang van de geldhoeveelheid. Ten tijde van een hoogconjunctuur verloopt de groei van de kredietverlening vrij makkelijk. De mensen zijn optimistisch en mensen willen graag geld lenen voor nieuwe uitgaven of investeringen. Tijdens een hoogconjunctuur zie je dan ook vaak prijsstijgingen. Deze prijsstijgingen zijn het gevolg van de extra kredietverlening en de extra vraag die dat oplevert. Door kredietverlening kun je meer uitgeven dan je inkomen. Dat inkomen wordt bepaald door hetgeen je produceert. Door de leningen wordt de koopkracht groter dan de productie en zo ontstaat er een opwaartse druk op de prijzen. In een laagconjunctuur is het stukken lastiger om de kredietverlening op gang te houden.
Ten tijde van een laagconjunctuur is er een groot risico op deflatie. Deflatie wil dus zeggen dat de geldhoeveelheid afneemt. Mensen worden voorzichtiger en gaan meer sparen en minder lenen. Bedrijven zien minder mogelijkheden voor investeringen en dus is er ook daar minder vraag naar leningen. Een andere oorzaak kan zijn dat bedrijven failliet gaan en dat deze kredieten dus verdwijnen. De geldhoeveelheid kan daardoor afnemen of ze gaat minder snel groeien. De neiging is in de laagconjunctuur daardoor om juist minder uit te geven dan het inkomen. Zowel de investeringen als de consumptie dalen. Dat betekent een lage vraag ten opzichte van de productie en dat zorgt voor lagere prijzen. De uitleg van de nadelen van deflatie houden vaak verband met het aanhouden van spaargeld omdat geld meer waard wordt. Dit is echter weer een omkering van oorzaak en gevolg. Deflatie zal over het algemeen gepaard gaan met een lage rente. De reële rente die je krijgt in een situatie met deflatie hoeft dus helemaal niet hoger te zijn. Er is dus helemaal geen reden om vanwege de prijsdalingen meer te sparen. Eerder is het omgekeerde aan de hand. Doordat mensen gaan sparen daalt de geldhoeveelheid en daardoor dalen de prijzen. Dit sparen kan ook in de vorm van het aflossen van leningen, voor economen komt dit op hetzelfde neer. Het gaat erom dat de bestedingen minder zijn dan de prijs van de totale productie. Omdat het even duurt voordat de prijzen zich aanpassen is er even te weinig koopkracht om de productie op te kopen. De prijsdalingen zijn dus een gezonde reactie op de ontstane situatie. Door de lagere prijzen wordt de prijs van de totale productie weer gelijk aan de bestedingen. Dan wordt alles weer verkocht en kan iedereen weer aan het werk. De andere mogelijkheid is dat er hyperinflatie ontstaat. Men denkt vaak dat hyperinflatie een wat ergere vorm van inflatie is, maar hyperinflatie is een geval apart. Hyperinflatie ontstaat doordat de bevolking het vertrouwen in de munt verliest. Dat kan veroorzaakt worden door een toename van de geldhoeveelheid maar dat hoeft niet. Inflatie is een toename van de geldhoeveelheid en hyperinflatie is verlies van vertrouwen in de munt en deze twee zijn dus duidelijk verschillend van elkaar. Men verliest bij hyperinflatie het vertrouwen in de munt en men zal dus overstappen op een alternatief. Dat kan goud zijn of een andere valuta zoals de dollar. De overheid zal dus aansturen op een combinatie van overheidsstimulering en ruim monetair beleid. De overheid zal dus meer geld lenen om investeringen te doen en ze zullen de rente verlagen. Dit kan afhankelijk van de omstandigheden leiden tot zowel deflatie, inflatie als ook hyperinflatie, maar niet tot stabiliteit. De deflatie kan ontstaan doordat je terecht komt in een Japans scenario. De bevolking blijft maar sparen en ook de banken blijven terughoudend met het uitlenen van geld. Er wordt te weinig geconsumeerd en ook te weinig geïnvesteerd. Wat zullen nu de gevolgen zijn voor de gewone man als deze scenario’s zich voordoen? De belangrijkste factoren zijn dan het pensioen en het eigen huis. En wellicht zijn er mensen die zich proberen in te dekken door te beleggen in goud. In een situatie van deflatie zoals Japan zou je denken dat je pensioen veilig is omdat je vermogen meer waard wordt door de deflatie.
9
Maar deze deflatie gaat gepaard met zeer lage rentes en lage rendementen op investeringen. Dat betekent dat het rendement op je gespaarde vermogen dus ook laag is. Dat is nadelig als je vermogen op wil bouwen voor je oude dag. Ontstaat er hyperinflatie dan ben je uiteraard hele pensioen kwijt. Het is dan in één klap waardeloos geworden. Als je een eigen huis hebt dan is deflatie ook niet positief, want de waarde van je huis daalt. Als de deflatie echt doorzet dan zal ook je salaris dalen en dat zal het lastiger maken om je hypotheek af te betalen. ***************************************
Intekening op de Staatsbons De Gucht is niet verbaasd over het succes van de staatsbons. Hij wijst erop dat er nu eenmaal veel spaargeld staat op de Belgische rekeningen "Ik denk dat men zelfs naar meer zou kunnen gaan. Als je aan de Belgen een financieel voordeel geeft om in te schrijven op een volkslening, dan wordt daar massaal op gereageerd, dat is evident", zegt hij. Maar De Gucht heeft wel een waarschuwing klaar. "Het zou wel eens kunnen dat je op een bepaald ogenblik Europees daar commentaar over krijgt. Want men geeft een fiscale begunstiging aan de Belgische spaarder die daar zijn geld insteekt, dat betekent eigenlijk een discriminatie tegenover iemand anders die daar zou op inschrijven, een Duitser of een Italiaan of een Fransman" "Ik denk dat daar een Europees addertje onder het gras zou kunnen steken als men daar een blijvend systeem van maakt", Yves Leterme maakt zich niet al te veel zorgen over Europese klachten. "Dit is een uitzondering", zegt hij. "Ik nodig de Europese Commissie uit om wat dynamischer om te gaan met de crisis. De commissie is er om oplossingen te zoeken, niet om lidstaten in de problemen te brengen."
04/12/2011 Werkloosheid Europa Momenteel zitten 23.554.000 mensen in de 27 landen van de Europese Unie zonder werk In de Eurozone, de 17 landen van de Eurozone zitten nu 16.294.000 zonder werk Dat blijkt uit cijfers van Eurostat, het statistisch bureau van de Europese Unie. Opvallend is dat in de 17 landen van de Eurozone de werkloosheidsgraad (10,3 procent) hoger ligt dan in die van de hele Unie (9,8 procent). Voor alle duidelijkheid: het gaat om werkloosheid bij de beroepsbevolking. België (beroepsbevolking +/_ 5 Mio) scoort volgens de cijfers van Eurostat overigens best behoorlijk met 6,6 procent. Alleen in Oostenrijk (4,1 %), Luxemburg (4,7 %), Nederland (4,8 %) en Duitsland (5,5 %) doen ze het beter. Spanje spant de kroon: daar zit 22,8 % van de beroepsbevolking zonder werk, waarvan 48,9% jongeren <25 jaar. In Griekenland is dat 18,3 %, waarvan 45,1% jongeren <25 jaar.
05/12/2011 Steeds meer economen vinden dat de ECB moet aankondigen dat ze desnoods onbeperkt obligaties zal inkopen. Alleen in dat geval weet de obligatiehouder net als in de VS of in het VK dat de terugbetaling van de obligatie verzekerd is, omdat de centrale bank desnoods geld bijdrukt op de eindvervaldag. Zelfs Duitsland - waar kanselier Merkel steeds meer kritiek te slikken krijgt - zou zich volgens waarnemers niet langer verzetten tegen een actievere rol van de ECB. Merkel zegt niet dat de ECB geen obligaties mag inkopen. Ze zegt dat de ECB onafhankelijk is. Vrij vertaald: als de ECB 'op eigen initiatief' volop staatsobligaties inkoopt om de muntunie te stutten en de financiële stabiliteit te waarborgen, dan is Berlijn bereid de andere richting uit te kijken.
10
Europese banken hebben afgelopen weekend 332 miljard euro liquiditeiten bij het 24-uursloket van de Europese Centrale Bank (ECB) ondergebracht. Dat is het hoogste bedrag sinds juni 2010 en wijst op een nieuw teken van wantrouwen in het banksysteem. Het grote gestalde bedrag toont aan dat de banken elkaar wantrouwen en hun geld liever bij de centrale bank onderbrengen dan het op de interbankenmarkt tegen een hogere rente aan elkaar uit te lenen.
06/12/2011
Merkel en Sarkozy legden gisteren in Parijs de laatste hand aan het Grote Compromis voor de redding van de euro. Europa wordt herschapen naar Duits model. Het akkoord draagt duidelijk een sterke Duitse stempel. Merkel slaagde er in Sarkozy ervan te overtuigen dat Europa een striktere begrotingsdiscipline nodig heeft. Bovendien moet die zuinigheid via een nieuw verdrag in beton worden gegoten.
Als de andere Europese leiders zich donderdag en vrijdag op de Europese top achter het akkoord scharen, ligt de weg vrij voor een sterkere rol van de Europese Centrale Bank in de bestrijding van de crisis, iets wat veel economen cruciaal achten.
Zo ziet het Frans-Duitse akkoord er in grote lijnen uit:
Deficit
De eurolanden worden verplicht in hun grondwet een 'gouden regel', een rem, in te schrijven waardoor het onmogelijk wordt om begrotingstekorten op te stapelen. Een nieuw Europees Verdrag zal voorschrijven hoe die regel er moet uitzien.
Sancties
Landen die hun begrotingstekort hoger laten oplopen dan drie procent van hun bruto binnenlands product, zullen automatisch worden bestraft. Die sancties kunnen enkel nog worden ongedaan gemaakt met een gekwalificeerde meerderheid van 85 procent van de stemmen van de eurolanden.
Sarkozy was aanvankelijk niet gewonnen voor dat automatisme. Hij zag het als een aantasting van de nationale soevereiniteit en zal hierop ongetwijfeld door de Franse socialisten worden aangesproken tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen.
In ruil voor haar overwinning moest Merkel wel de rol van het Europees Hof van Justitie enigszins inperken. Het Hof zal de begroting van een land niet kunnen afkeuren. Dat vooruitzicht viel niet alleen slecht in Parijs, ook België en andere landen stonden daar huiverig tegenover.
Het compromis bestaat er in dat het Hof enkel beoordeelt of de 'gouden regel' in de nationale grondwetten in overeenstemming is met het Stabiliteits- en Groeipact.
11
Verdrag
Die diepere integratie op begrotingsvlak moet in een verdrag worden gegoten. Merkel verkoos een verdrag dat de instemming zou hebben van alle 27 lidstaten van de EU, maar moet zich nu neerleggen bij de mogelijkheid dat enkel de 17 eurolanden het ondertekenen. Het Verenigd Koninkrijk dreigt immers roet in het eten te gooien. Sarkozy is altijd voorstander geweest van een verdrag voor de eurozone alleen.
Binnen de Europese Commissie wordt een 'supercommissaris' belast met het toezicht op de naleving van de begrotingsregels. De onderhandelingen over het verdrag moeten in maart rond zijn.
Euro-obligaties
Merkel haalde nog een slag thuis. Er komen geen euro-obligaties of, met andere woorden, de schuld wordt niet gedeeld. 'Euro-obligaties zijn geen oplossing voor de crisis', moest Sarkozy toegeven.
Europese Centrale Bank
Maar Sarkozy verkreeg wel een grotere rol voor de Europese Centrale Bank. Officieel luidde het: 'Wij drukken ons vertrouwen uit in de ECB. We zullen geen verklaringen, positief of negatief, afleggen over haar optreden.' De onafhankelijkheid van de bank, zo dierbaar voor Merkel, blijft dus behouden. Maar de voorzitter liet vorige week al uitschijnen dat de bank bereid is een grotere rol in de bestrijding van de crisis te spelen als de regeringsleiders een stringenter budgettair gaan beleid voeren.
Het Europees verdrag verbiedt de centrale bank om geld te lenen aan staten. De omweg via het Internationaal Monetair Fonds omzeilt deze beperking. Ze beslisten tevens dat het permanente reddingsfonds, European Stability Mechanism, in 2012 van start gaat, en niet in 2013.
Privésector (banken o.a.)
Merkel stond er altijd op dat de investeerders hun deel van het verlies zouden dragen als een land zijn schulden niet kan afbetalen. Dat leidde tot onrust op de markten en stijgende rentevoeten op staatspapier. Nu is evenwel overeengekomen dat dergelijke operatie beperkt blijft tot Griekenland. 'Het is belangrijk dat we tonen dat Europa een veilige plaats is om te investeren', zei Merkel.
07/12/2011 De ECB laat de geldpersen lopen en koopt er vervolgens langlopend schuldpapier mee. Daarna slorpt ze het verse geld weer op door banken geld te laten storten op een termijnrekening. Dat is de essentie van wat de ECB wekelijks onderneemt. Ze doet dat om het geld dat ze in de markt pompt door overheidsobligaties te kopen weer op te slorpen. Waarom is dat nodig ? Door staatspapier op te kopen op de secundaire markt drukt de ECB de rente, wat het vervolgens goedkoper moet maken voor die overheden om nieuwe schuld uit te geven. Maar de ECB creëert zo dus wel vers geld. De Duitsers vrezen dat de toename in de geldhoeveelheid op termijn tot inflatie lijdt. Om enigszins aan die verzuchting tegemoet te komen en de geldcreatie ongedaan te maken, laat de ECB de banken intekenen op termijnrekeningen van één week. Het gebeurt de laatste weken dat de geldcreatie niet volledig kan geneutraliseerd worden, wat erop wijst dat de banken liever hun cash hamsteren.
12
08/12/2011 De verwachtingen van de Eurotop zijn hooggespannen, maar op de achtergrond knaagt het scepticisme. De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Nicolas Sarkozy legden begin deze week de basis voor een akkoord over een wijziging van het EU-verdrag. De bedoeling is de lidstaten te verplichten tot begrotingsdiscipline en schuldafbouw, zodat het vertrouwen in de Europese eenheidsmunt wordt hersteld en de EU tegelijk evolueert naar een begrotingsunie. Europees president Herman Van Rompuy en Commissievoorzitter Barroso hebben een manier bedacht om een verdragswijziging snel door te voeren, zonder ratificatie door alle nationale parlementen. Om de markten te kalmeren is ook meer noodgeld vereist, maar hoe dat precies in zijn werk zal gaan, is niet duidelijk. Duitsland zou zich in ieder geval verzetten tegen het plan om een 'dubbele firewall' op te werpen. Er zou een plan zijn om, naast het tijdelijke reddingsfonds EFSF, dat over 440 miljard euro beschikt, ook de permanente reddingsboei ESM te laten functioneren. Hierdoor zou de slagkracht van de Europese bazooka ruimschoots verdubbelen. De hoofdrolspelers hebben hun posities ingenomen. Duits bondskanselier Angela Merkel wil de hele eurozone op Duitse leest schoeien. Zij hamert op een nieuw Europees verdrag dat de lidstaten strenge begrotingsregels en verregaande economische harmonisering oplegt. Frans president Nicolas Sarkozy heeft zich eerder deze week al achter Merkel geschaard. Pas als de nationale parlementen de radicale verdragswijziging goedgekeurd hebben, is Berlijn bereid de deur op een kier te zetten voor acute crisisbestrijding, zoals euro-obligaties of een grotere rol voor de ECB. Van Rompuy heeft een alternatief voorstel. Hij vreest voor een juridische slijtageslag en heeft een snellere oplossing uitgedokterd, waarbij er maar kleine wijzigingen nodig zijn aan het huidige Europese verdrag van Lissabon. Opmerkelijk: ECB-voorzitter Mario Draghi zou nauw betrokken zijn bij zijn plan. Ook Europees Commissievoorzitter José Manuel Barroso schaart zich achter Van Rompuy. Maar uit Berlijn klinkt vooralsnog een hard 'nein'. De Europese Unie bestaat uit 27 landen, waarvan er 17 in de eurozone zitten. Bij de niet-eurolanden klinkt irritatie over wat zij als een Duitse machtsgreep ervaren. De Britse premier David Cameron ziet het onder meer niet zitten dat Brussel de regels zou bepalen in de Londense City. *** De Europese Centrale Bank (ECB) gaat banken onbeperkt geld lenen voor drie jaar, om hen door de schuldencrisis en de nakende recessie te loodsen. De voorwaarden voor banken om bij de ECB te lenen, worden ook versoepeld. De instelling uit Frankfurt verlaagde haar belangrijkste rente. Net als vorige maand gingen er 25 basispunten af, tot een rente van 1 procent. Zo staat de belangrijkste rente opnieuw op het peil van begin dit jaar. Lager dan 1 procent ging de Europese rente nog nooit. Er werd verwacht dat de ECB de banken te hulp zou snellen. Door de schuldencrisis in de eurozone heerst er immers wantrouwen tussen de banken. Ze weigeren nog aan elkaar te lenen, waardoor sommige financiële instellingen niet meer aan geld op korte termijn dreigen te geraken.
*** 09/12/2011 De euroleiders zijn het in de late uurtjes eens geraakt over strengere begrotingsregels en beloven de eigen crisislanden via een ommetje IMF 200 miljard extra toe te stoppen. Maar het nachtelijk overleg legde vooral de diepe verdeeldheid binnen Europa bloot. Over een verdragswijziging met de 27 EU-landen bleken de verschillen onoverbrugbaar. Tussen de Britse premier Cameron en de Duitse kanselier Merkel gaat een steeds bredere kloof. De Britse premier David Cameron bezorgde de euroleiders hoofdbrekens. De Britten waren er als de dood voor dat een verdragswijziging of een financiële transactietaks gevolgen zou hebben voor de Londense City. Cameron dreigde vooraf al met een veto.
13
Voor de Duitse bondskanselier Angela Merkel was een verdragswijziging haast een princiepskwestie. Daarmee wilde ze begrotingsdiscipline van de eurolanden afdwingbaar maken. Ze vond een medestander voor haar pleidooi in de Franse president Nicolas Sarkozy. Het resultaat tussen de twee onverzoenbare standpunten werd een typisch Europees compromis. 23 EU-landen onderschrijven de nieuwe begrotingsregels en sluiten zich aan bij de 'coalition of the willing'. De Britten en Hongaren doen niet mee De Zweden en Tsjechen willen eerst hun parlement raadplegen. Men had liever een vergelijk met 27 gehad 'De 17 lidstaten van de eurozone plus zes andere landen gaan een intergouvernementeel akkoord sluiten', lichtte Herman Van Rompuy, voorzitter van de Europese Raad, na afloop toe. Hij beklemtoonde dat snelheid nu 'belangrijk is voor de geloofwaardigheid'. Dat intergouvernementeel akkoord houdt in dat landen die hun begrotingstekort niet tijdig onder de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) verminderen, voortaan automatisch een sanctie krijgen. De Europese Commissie kan enkel tegengehouden worden als een grote meerderheid van lidstaten zich verzet tegen die sanctie. De landen scharen zich ook achter de zogeheten 'golden rule'. Die schuldenrem verplicht hen een begroting in evenwicht te hebben en houden. Uit de ontwerpconclusies blijkt dat het structurele begrotingstekort onder 0,5 procent van het bbp moet blijven. Voor landen die een schuldenberg torsen die lager is dan 60 procent van het bbp, mag het tekort hoger oplopen. De eurolanden en andere EU-landen bereikten een akkoord om 200 miljard euro extra middelen te pompen in het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Het muntfonds kan op zijn beurt geld toestoppen aan noodlijdende eurolanden. Maar verschillende elementen van het compromis blijven onduidelijk. Zo blijft het toekomstig noodfonds ESM beperkt tot 500 miljard euro. Dat fonds moet midden 2012 in plaats van in 2013 operationeel worden, maar krijgt op Duits aandringen geen banklicentie. Dat is meteen een belangrijke rem op de vuurkracht, aangezien die brandblusser zonder banklicentie niét bij de Europese Centrale Bank (ECB) voor kredieten kan aankloppen. Een geloofwaardige dam tegen de schuldencrisis is het niet: van de belofte bij de vorige eurotop het huidige noodfonds tot 1.000 miljard aan te sterken is niets meer terug te vinden. En 500 miljard lijkt misschien een enorm bedrag, maar is het niet: alleen al Italië en Spanje, de twee grote zorgenkinderen van de eurozone, moeten volgend jaar een slordige 600 miljard euro zien te vinden om hun schulden te (her)financieren. Ook de euro-obligaties zijn van tafel.
Niet alleen de markten dreigen het akkoord van een 'verdragswijziging met 17 plus' af te wijzen. De Britse blokkade en de vinnige discussies tussen Cameron en Sarkozy gaan hun sporen nalaten, was te horen na afloop. De Britten zullen erop worden afgerekend dat ze de boel blokkeerden, „op een ogenblik dat de euro aan de rand van de afgrond staat‟.
14
WAARTOE VERBINDEN DE 23 LIDSTATEN ZICH?
Het permanente Europese noodfonds voor eurolanden in moeilijkheden (ESM) gaat al op 1 juli 2012 van start. Het zou half 2013 het tijdelijke noodfonds EFSF, dat vorig jaar werd opgericht, vervangen. Het ESM kan voor 500 miljard euro hulp bieden.
De 23 lidstaten beloven dat ze een begroting in evenwicht zullen hebben, met een maximaal tekort van 0,5 procent. Het tekort op de begroting moet onder de 3% blijven. Wie in de fout gaat, mag zich automatisch aan een sanctie verwachten.
Om sneller te reageren op ontsporingen wordt de unanimiteit opgeheven en vervangen door een meerderheid van 85% van de stemmen 10/12/2011 26 van de 27 leden van de Europese Unie engageren zich tot een redelijk verregaande begrotingsunie. Eén lid weigert mee te gaan.Het Verenigd Koninkrijk eiste garanties voor een blijvend sterke positie van het Londense financieel centrum, maar kreeg die niet. Daarop vetode premier David Cameron een verhoopte herziening van het Verdrag van Lissabon, de eigenlijke Europese grondwet. De vraag is of dit zelfgezochte isolement stap één is richting de definitieve breuk tussen het VK en Europa. In een meer centraal geleid Europa, met meer opgelegde solidariteit en minder macht voor de soevereine staten, is geen plaats voor de Britse mentaliteit. Dit pact is niet de grote doorbraak die de wereld kan overtuigen dat de euro gered is en dat pakweg Italiaanse overheidsobligaties veilig zijn. Het is een stap, maar er moeten nog veel stappen volgen. Op korte termijn moeten beleggers overtuigd worden dat overheidsobligaties oké zijn. De financieringsbehoefte van alleen al Italië, Spanje, Frankrijk en België bedraagt deze winter al circa 250 miljard euro. Zij moeten hun obligaties kunnen plaatsen tegen een aanvaardbare rente. Een voor de hand liggende oplossing is de welbekende bazooka van de Europese Centrale Bank. Is de ECB bereid al het nodige geld te drukken en al de nodige obligaties te kopen? Mario Draghi, de ECB-voorzitter, hield donderdag nadrukkelijk die boot af . Tegelijk wil Draghi de banksector helpen. Veel banken dreigen te kapseizen als de miljarden aan overheidsobligaties die ze bezitten verder onderuitgaan. Als dat gebeurt, begint een nieuwe Grote Depressie. Maar waarom wil de ECB dan niet rechtstreeks de obligatiemarkt stutten en alzo de banken uit de wind zetten? Allicht omdat de ECB er als de dood voor is landen te redden die niet eerst hun financiën op orde brengen. Dit begrotingspact kan Draghi misschien vermurwen nu toch met zijn bazooka uit te pakken. Maar het blijft een wens, geen zekerheid. En dan, behalve de schulden en de banken is er nog een derde probleem: de economie. Saneringen en schuldafbouw zijn noodzakelijk, maar er moet tegelijk uitzicht op groei zijn. Het heroveren van het vertrouwen van consumenten en werkgevers is daarbij bepalend. Daar horen mogelijk extra overheidsuitgaven bij. Het kan voor de groei onontbeerlijk zijn dat begrotingstekorten tijdelijk toenemen, anders dreigen krimpende economieën de schuldenbergen automatisch hoger te maken. Het begrotingspact moet ook de economische groeikansen gaaf houden. Dat lijkt niet het geval. De begrotingsregels zijn streng en flexibiliteit is onbestaande: het jaarlijkse deficit mag niet groter zijn dan 0,5 procent van het bbp. De wil van Angela Merkel is wet. Het negeren van het economisch groeipotentieel zou wel eens de achilleshiel van dit nieuwe pact kunnen zijn. Dit pact heeft zijn merites, maar de weg is nog lang en bochtig. Er moeten nog veel essentiële stappen volgen. Allemaal met het risico op gevaarlijke uitschuivers.
15
Het is de eerste keer sinds zijn toetreding tot de Europese Unie in 1973 dat Groot-Brittannië geweigerd heeft om een akkoord van dergelijke grote omvang te tekenen. Iron Lady Margaret Thatcher stond ook bekend voor haar weerstand tegen meer Europese inmenging, maar zelfs zij zette uiteindelijk haar handtekening onder de afspraken die de EU vormgaven. Wat bezielde Cameron? ‘Wat werd voorgesteld, gaat in tegen de belangen van Groot-Brittannië en dus stemde ik niet in’, klonk zijn uitleg na het opstellen van de slotverklaring op de eurotop. City of London Concreet: Cameron was naar Brussel afgezakt om er meer vrijstellingen te bekomen voor Groot-Brittannië, dat altijd al een buitenbeentje is geweest binnen de Europese Unie. De Britse premier wilde het als volgt aanpakken: hij zou instemmen met de verdragswijziging die de Duitse bondskanselier Angela Merkel voorstelde, maar alleen op voorwaarde dat het Britse financiële centrum, de City of Londen, gevrijwaard zou worden van strengere Europese regelgeving zoals de financiële taks op transacties. De Londense zakenwereld is immers van levensbelang voor de Britse economie. Ze neemt een groot deel van de belastinginkomsten voor haar rekening. Maar Cameron ving bot – met name de Franse president Nicolas Sarkozy wees de Britse eisen van de hand - en dus hield hij vast aan zijn veto tegen de verdragswijziging, met het totale isolement tot gevolg. Alle andere 26 lidstaten van de EU toonden zich immers wel bereid om een begrotingspact te vormen, buiten een verdragswijziging om. Merkel liet na de top optekenen dat ze liever een ‘ja’ had gehoord van Groot-Brittannië, maar dat de nodige maatregelen om de euro te redden ook zonder de Britten genomen konden worden. Sarkozy vroeg zich luidop af: ‘Wij moeten ons toch niet verontschuldigen omdat we onze munt willen redden?’ De starre houding van Cameron kan op weinig begrip rekenen in Europa, maar zal in zijn thuisland op veel applaus onthaald worden. Euroscepticisme scheert hoge toppen in Groot-Brittannië. Populaire kranten toonden zich alvast verontwaardigd over het gedrag van Sarkozy, die geen hand wou geven aan Cameron. Er zijn echter ook heel wat tegenstanders van de werkwijze van de premier. Ze vrezen het isolement en het bijbehorende gebrek aan inspraak van Groot-Brittanië wanneer Europa belangrijke beslissingen neemt die hoe dan ook de hele EU zullen beïnvloeden. Eentje ‘feliciteerde’ Cameron met zijn lidmaatschap binnen de tweederangslanden van de EU. Het buitenbeentje Cameron maakte alvast duidelijk dat hij zijn beslissing zal blijven verdedigen, hoewel hij erkent dat het isolement risico’s inhoudt. ‘Groot-Brittannië zal zijn houding verdedigen door te benadrukken dat de instellingen van de EU niet gebruikt mogen worden om nieuwe fiscale regels op te leggen.’ Zonder garanties op vrijwaring zou een verdragswijziging de eurolanden in staat hebben gesteld om de Britse belangen te ondermijnen, klinkt het. Deze nieuwe episode doet hier en daar de vraag rijzen of de Britten nog wel een plaats hebben binnen de Europese Unie. Hun uitzonderingspositie is alleszins weer extra in de verf gezet. Londen maakt geen deel uit van de eurozone en van de Schengenruimte en was er doorheen de jaren wel in geslaagd om uitzonderingen te bekomen inzake sociale regels en de Europese grondrechten. Groot-Brittannië geniet bovendien al jaren van een korting op zijn bijdrage aan de Europese begroting. Cameron wees vrijdag een breuk af. 'Het lidmaatschap is in ons belang en zolang dat het geval is, zal ik het lidmaatschap steunen', zei hij.
13/12/2011 Het Britse veto tegen een wijziging van het Europese verdrag is dinsdag zwaar op de korrel genomen tijdens een debat over de eurocrisis in het Europees Parlement. De leider van de grootste politieke fractie in Straatsburg betoogde dat de Britse korting op de Europese begroting in vraag moet worden gesteld. Volgens de EVP bewees het optreden van premier David Cameron dat de Britten geen oog hebben voor solidariteit of verantwoordelijkheid. Hun verminderde bijdrage aan de begroting moet dan ook herbekeken worden. "Het geld van onze belastingbetalers moet gebruikt worden voor andere zaken dan het belonen van zelfzuchtig en nationalistisch gedrag." Ook socialisten, liberalen en groenen spaarden Cameron niet. Hij maakte een collectieve aanpak van de schuldencrisis onmogelijk en isoleerde zijn land. "Na een paar dagen zal ook Cameron wel beseft hebben dat hij de blunder van zijn leven heeft gemaakt", verklaarde liberaal fractieleider Guy Verhofstadt. In ruil voor een verdragswijziging eiste Cameron uitzonderingen op de Europese regelgeving voor de financiële sector in de Londense City, maar dat was voor de overige lidstaten onaanvaardbaar omdat de integriteit van de interne markt in het gedrang dreigde te komen.
De EU zal nooit meer dezelfde zijn ZONDER DE BRITTEN NAAR EEN FEDERAAL EUROPA Het was de dag dat Europa zich verenigde. Het was de dag dat Europa in twee delen uiteen viel. Om de euro te redden, zullen zesentwintig leden van de EU een fiscaal pact sluiten en de controle over hun belastingen en uitgaven — twee kernbevoegdheden van een staat — aan gemeenschappelijk toezicht onderwerpen. Als dat echt gebeurt, zal de crisis van de monetaire unie tot een politieke unie hebben geleid die er anders niet was gekomen.
16
Even belangrijk is de beslissing van het Verenigd Koninkrijk om niet mee te doen: het is een breuk tussen een kern, met de grote meerderheid van de lidstaten, en een kleine, verbrokkelde periferie. Hoe het ook afloopt, de Europese Unie is voorgoed veranderd. Zelfs als later zou blijken dat het allemaal niets heeft uitgehaald, zullen de historici 9 december 2011 blijven onthouden.
Big bazooka Zessentwintig van de zevenentwintig lidstaten zullen zich er wettelijk toe te verbinden hun begroting in evenwicht te brengen, onder het toezicht van het Europees Hof van Justitie en door middel van besparingsplannen die door de Europese Commissie moeten worden goedgekeurd. Meer nog: de zeventien leden van de eurozone zullen waarschijnlijk automatisch sancties oplopen als hun tekort de drie procent overstijgt. Welkom in een Duits Europa. In ruil komt er meer geld voor reddingsoperaties en wordt er gesuggereerd dat de Europese Centrale Bank (ECB) actiever zal optreden. Duitsland betaalt de rekening. Op papier is dit een grote stap in de richting van een fiscale en transferunie van de zeventien huidige en acht toekomstige leden van de eurozone. Omdat David Cameron, de Britse premier, niet wil meespelen, moet dat gebeuren door een ‘interne overeenkomst die in maart of vroeger zal worden ondertekend'. Er bestaan nog enorme onzekerheden over deze continentale stap in het onbekende. Vergeleken met wat de US Fed gedaan heeft, was dit geen ‘big bazooka'. De rente op de Italiaanse staatsobligaties sprong vrijdag zenuwachtig op en neer. Misschien zal het Duitse medicijn niet de economische groei voortbrengen die de enige manier is waarop Europa op langere termijn zijn openbare en private schuldenberg kan verminderen. Een strenge fiscale discipline zou de Grieken en de Portugezen tot een echte opstand kunnen aanzetten. Een obligatieanalist vertelt mij: ‘Terwijl de slagaders van de eurozone dichtgeslibd zijn en haar hart het elk ogenblik kan begeven, zegt de ECB dat ze niet bevoegd is om te opereren en kiezen de lidstaten voor een hongerdieet. Het verrast me dat de markten niet negatiever reageren en ik denk dat ze dat nog zullen doen.' De eurozone is dus niet aan haar laatste crisis toe. Ik waag me niet aan voorspellingen. Maar als de euro overleeft en sterker wordt, zal er beetje bij beetje, moeizaam en pijnlijk, een hechtere unie van misschien wel 26 staten groeien. Zonder het Verenigd Koninkrijk.
Camerons veto is niet alleen een beslissend moment voor het Verenigd Koninkrijk. Het is ook slecht nieuws voor Europa. De Britten hebben al eeuwenlang een ambivalente houding tegenover Europa : de Britse kompasnaald gaat heen en twee tussen twee polen, het verlangen naar isolement en de wetenschap dat isolement onmogelijk is. Toen Frankrijk, Duitsland, Italië en de Benelux in de jaren 1950 de Europese Gemeenschap begonnen te vormen, hield het Verenigd Koninkrijk zich afzijdig. Later besloot het dat het mee aan tafel moest zitten om zijn eigen belangen te verdedigen — en een van die traditionele belangen is het bewaren van het machtsevenwicht op het continent. Bijna veertig jaar lang, zelfs onder Margaret Thatcher, was dat de ambitie van de Britse regeringen in wat nu de Europese Unie is.
Maar vrijdag heeft Cameron het Britse Europabeleid een ommezwaai gegeven. Hij zegt nu: ‘Beste vrienden van de eurozone, ga jullie gang en red het zaakje maar. Wij zullen toekijken en applaudisseren.
Verzwakt Cameron beweert dat hij de nationale belangen van het Verenigd Koninkrijk heeft verdedigd. Op korte termijn heeft hij misschien gelijk, want hij heeft een strengere regulering van de financiële diensten verhinderd. Maar op lange termijn heeft hij ongetwijfeld ongelijk. Wat de kleine lettertjes ook mogen zeggen, als het Verenigd Koninkrijk deze koers blijft volgen, zal het invloed verliezen en zelfs minder inspraak hebben in de regels van de eenheidsmarkt. Een kind van vijf snapt dat. Als je een club hebt waarin zesentwintig leden de ene kant uit willen en een of twee de andere, wie wint dan het pleit? Zeker als die zesentwintig hun eigen club-in-de-club stichten. Dit is slecht voor het Verenigd Koninkrijk maar ook voor Europa. Voor Europa is het geen goede zaak dat een van zijn grootste economieën, de basis van zijn belangrijkste financiële centrum, zich afzijdig houdt. De EU is al ingewikkeld genoeg en met
17
twee parallelle structuren zal er eindeloos worden gekibbeld over wie wat wel en niet mag doen. Zonder het Verenigd Koninkrijk heeft Europa geen geloofwaardig buitenlands en veiligheidsbeleid. In de ogen van China en de VS zal het verzwakt zijn. Een belangrijke dag voor Europa, ja, maar geen dag om te vieren.
16/12/2011 Door de eurocrisis kenden de financiële markten in 2011 een slecht jaar. Zit alle onheil al in de koersen verwerkt? Of zijn er nog risico‟s die niet genoeg worden verrekend? Belgische beursexperts antwoorden. Zowel de eurocrisis als de aankomende recessie geeft beleggers weinig reden tot optimisme. Toch zijn er ook positieve signalen. "Het voornaamste thema van 2012 zal zijn dat de wereldeconomie het minder slecht zal doen dan velen vrezen. Wie echter alle risico‟s wil uitsluiten, houdt best ook rekening met scenario‟s die nog onvoldoende door de financiële markten worden ingeprijsd. Wat zijn die scenario's? Belgische beursexperts zetten er 5 op een rij. 1/ Schuldencrisis in VS Heel wat analisten vrezen dat na de eurozone ook de VS onder vuur genomen worden voor hun gigantische schuldenberg. "Financiële markten houden vandaag al rekening met heel wat negatieve evoluties, maar een echte Amerikaanse schuldencrisis wordt nog niet verrekend. Een eventuele crash van de Amerikaanse dollar zou de financiële markten enorm pijn kunnen doen. Amerikaanse staatsobligaties zijn daarom te mijden. 2/ Eurozone valt uit elkaar Het scenario dat de eurozone uit elkaar valt, wordt vandaag niet langer als fictie beschouwd. Maar de vraag is of de financiële markten dat risico al genoeg incalculeren. "Tegenover het dieptepunt van 2009 staan de beurzen nog ongeveer 40 tot 50 procent hoger. Het verdwijnen van de euro of een gewijzigde club van eurolanden is dus nog niet helemaal verrekend. Als een van de perifere landen de euro verlaat, belandt dat land in een inflatoire depressie. Omgekeerd, stel dat Duitsland de euro verlaat, dan belandt het in een deflatoire depressie. Beide scenario's kunnen leiden tot een chaos waarbij het Lehman-debacle een flauw voorspel was. Op zo‟n moment komen we echt op onbekend terrein. Reden te meer dus om het, vanuit voorzorgsprincipe, niet zover te laten komen”. 3/ Spanningen in het Midden-Oosten Door de eurocrisis raakte het nieuws de voorbije maanden wat ondergesneeuwd, maar het nucleaire programma van Iran baart analisten wereldwijd steeds meer zorgen. De vrees dat Teheran aan een atoombom werkt, is sterk toegenomen. "In het Midden-Oosten maken landen als Iran handig gebruik van de malaise in het Westen om hun invloed uit te breiden. Hoe ver wil Iran daarin gaan ?” 4/ Negatieve reële rente houdt aan De opbrengst op een spaarboekje ligt vandaag ver onder de inflatie, zodat de spaarder in reële termen elke dag geld verliest. Hoelang duurt dat nog? “Hoewel er overcapaciteit is en de vraag slabakt, zal de inflatie niet fors dalen, zoals dat in 2009 wel het geval was. Daar zullen de hoge energieprijzen en allerhande taksen en accijnzen wel toe leiden. Anderzijds zal de structureel lagere economische groei als gevolg van een jarenlange schuldenafbouw de langetermijnrente laag houden of nog lager parkeren. Het zal dus ook in 2012 moeilijk zijn om een positieve reële rente te behalen”. 5/ Sociale spanningen lopen op Zal de bevolking de zware besparingen door de overheden zomaar aanvaarden? Sommige analisten houden er rekening mee dat sociale onrust en spanningen zullen ontstaan ten gevolge van de overheidsingrepen. “Geen enkele natie heeft zich ooit een weg naar herwonnen welvaart gesaneerd. Als meer dan 40 procent van de Spaanse jongeren zonder baan zit bijvoorbeeld, dan dreigt een volledige generatie verloren te gaan. Dat is een economische, maar ook een maatschappelijke ramp. Hoeveel kan een democratie, zeker als ze relatief jong is, verdragen?”.
ECB vreest kredietschaarste Voorzitter Mario Draghi van de Europese Centrale Bank (ECB) vroeg de Europese banktoezichthouder EBA gisteren heel nadrukkelijk op te passen met de mogelijke gevolgen van de strengere kapitaalregels die ze de banken wil opleggen. Daarmee geeft hij voor het eerst toe dat strengere kapitaalregels de al erg fragiele Europese groei nog verder kunnen verzwakken.
De EBA vindt dat het kernkapitaal (Tier 1) van de banken tegen 2013 verhoogd moet worden van 7 tot 9 procent van de activa op hun balans, rekening houdend met het risicoprofiel ervan.
18
Volgens de toezichthouder hebben de Europese banken daarvoor 114,7 miljard euro extra kapitaal nodig.
Eerder zei de ECB dat strengere regels niet zouden wegen op de groei, maar Draghi ziet het anders. In een toespraak in Berlijn zei hij te vrezen dat de kredietverlening aan bedrijven en gezinnen onder zo'n verstrenging zou kunnen lijden. Daardoor dreigen de consumptie en de investeringen van gezinnen en bedrijven nog verder af te nemen.
'Het plan om de kapitaalbasis van de Europese banken te versterken,' zei Draghi, 'moet hun status op de financiële markten verbeteren. Maar dat is geen eenvoudig proces.'
'De banken kunnen een beroep doen op hun aandeelhouders en zo proberen hun kernkapitaal te verhogen, maar met de extreem lage beurskoersen is dat nu een erg dure zaak. Bovendien staan weinig aandeelhouders, zelfs bij deze lage koersen, te springen om in te tekenen'.
Maar de andere opties zijn volgens Draghi slechter. 'Activa verkopen om op die manier de verhouding tussen het kernkapitaal en de activa te verbeteren, is een minder interessante oplossing en de kredietverlening beperken om zo de activazijde van de balans af te slanken is nog erger.'
De ECB verlaagde vorige week haar rente met een kwart punt tot één procent en versoepelde tegelijk de regels voor het onderpand dat ze vraagt bij kredietverlening aan de banken. 'Het effect daarvan op de economische groei zou de komende weken en maanden voelbaar moeten worden', zei Draghi. 'Maar het is evident dat die maatregelen tegenwind dreigen te krijgen van de strengere kapitaalregels.'
Secretaris-generaal Christine Lagarde van het IMF waarschuwt ondertussen dat de eurocrisis aan het escaleren is en het punt nadert waarop zelfs een verenigd Europa de zaken niet meer kan keren. Zonder internationale samenwerking, zegt Lagarde, groeit het risico op protectionisme en terugplooien op nationalisme, 'precies wat in de jaren 30 gebeurde, en wat daaruit voortvloeide is niet bepaald iets om naar uit te kijken'.
19/12/2011 De Europese Unie heeft vandaag andere landen opgeroepen om samen te zorgen voor wereldwijde financiële stabiliteit. Dat kunnen de landen doen door hun bijdrage aan het Internationaal Monetair Fonds (IMF) te verhogen. Deze oproep werd gedaan na het telefonisch overleg tussen de ministers van Financiën van de eurolanden en de rest van de Unie. In de persverklaring die na afloop werd uitgegeven roept de EU de G20-lidstaten en andere financieel sterke landen op om de inspanningen die gedaan worden voor het behouden van wereldwijde financiële stabiliteit te ondersteunen. Dat kunnen deze landen doen door meer geld ter beschikking te stellen aan het IMF, dat dit kan gebruiken om "wereldwijde financiële leemte in te vullen". De EU zou zelf 150 miljard euro aan het IMF ter beschikking stellen, onder de vorm van bilaterale leningen, zo werd vandaag afgesproken. De grootste bijdrage komt van Duitsland (41,5 miljard euro), terwijl België 9,99 miljard euro op tafel zou leggen. Maar sommige landen liggen dwars, in het bijzonder het Verenigd Koninkrijk. Dat land weigerde vanavond opnieuw voor 30 miljard euro bij te springen, zogenaamd omdat er geen globaal akkoord is. Vanavond waren er nog meer dissidente stemmen te horen. Bulgarije verklaarde "niet bereid te zijn niet-gedisciplineerde landen te helpen financieren" en Tsjechië zegt nog te twijfelen. Slechts drie niet-eurolanden zullen dus zeker bijdragen: Zweden, Denemarken en Polen.
De Europese Centrale Bank (ECB) heeft in de afgelopen week fors meer overheidsobligaties opgekocht van eurolanden met problemen. Dat heeft de instelling uit Frankfurt vandaag bekendgemaakt. Het ging over 3,361 miljard euro, tegen 635 miljoen euro in de week daarvoor. In het voorjaar van 2010 begon de ECB Grieks staatspapier op te kopen en sinds afgelopen zomer slaat ze ook Italiaans en Spaans papier in. Het gaat ondertussen al om meer dan 211 miljard euro.
19
20/12/2011 De ECB bij monde van de voorzitter blijft benadrukken dat ze vertikt met onbeperkte obligatie-inkopen de Europese schuldencrisis te blussen. Beleggers zetten er echter steeds meer op in dat Frankfurt via de achterdeur de overheden te hulp snelt via de onbeperkte steun die de commerciële banken van de centrale bank genieten. Woensdag veilt de ECB immers voor het eerst onbeperkt kredieten op drie jaar. En beleggers speculeren dat heel wat banken zich goedkoop zullen financieren in Frankfurt en vervolgens dat goedkope geld aan het werk zetten door veel hoger renderend Spaans of Italiaans staatspapier te kopen. Te meer daar die banken dat crisispapier vervolgens weer kunnen gebruiken als onderpand voor verse kredieten bij de ECB. Een carrousel die alvast de beurzen even tot rust brengt.
21/12/2011 De ECB verlaagt de rente, maar zorgt vooral voor een belangrijke en nooit geziene versoepeling van de kredietvoorwaarden voor de banken. Zo kunnen ze sinds gisteren beroep doen op kredieten met een looptijd van liefst drie jaar en het onderpand dat de banken hiervoor mogen geven werd sterk uitgebreid. Zelfs bepaalde bankleningen kunnen dienen. Dit is een enorm belangrijke stap, want zo helpt de ECB om de vicieuze cirkel waarin de banken, de overheden en de financiële markten gevangen zitten, te doorbreken. 'Het hele systeem is vastgelopen door een gebrek aan liquiditeit (direct beschikbaar geld). Het was vijf voor twaalf, maar de ECB heeft dat gelukkig begrepen.'
'Door zich te richten op de solvabiliteit hebben de overheden de liquiditeit helemaal doen opstoppen.' Bij de laatste stresstest moesten banken overheidsobligaties tegen marktwaarde waarderen en de banken moeten daarvoor bovendien in extra kapitaal voorzien. In de huidige markten is dat bijna onmogelijk, waardoor de enige uitweg voor de banken was om activa (overheidsobligaties die al onder druk staan ) te verkopen. Gevolg: nog verder dalende obligatiekoersen (= stijgende rente), nog meer wantrouwen tegenover de banken, nog minder liquiditeit. Kortom: de weg naar de afgrond.
21/12/2011
ECB zet geldkraan open voor banken De Europese Centrale Bank leent 489 miljard euro tegen ultragunstige tarieven aan de banken. Gehoopt wordt dat die het geld zodanig aanwenden dat de schuldencrisis beheersbaar wordt. An offer the banks couldn't refuse. Zo noemt een analist van Barclays Capital de nieuwe maatregel van de ECB, die vandaag ingaat. De centrale bank leent de banken onbeperkt geld met een looptijd van 3 jaar, tegen een rente van 1 procent. Geen wonder dat niet minder dan 523 banken intekenden. Ze willen graag 489,2 miljard euro lenen. Dat is meer dan de jaarlijkse omvang van de totale Belgische economie. Het is ook meer dan analisten hadden geraamd, en de grootste monetaire operatie in het bestaan van de ECB. De ECB doet dit uiteraard om de schuldencrisis te bestrijden. Het idee is dat de banken het bijna gratis geld gebruiken om te beleggen in staatsobligaties. Die brengen immers meer op dan de 1procent rente die ze aan de ECB moeten betalen. Het verschil is pure winst. Als dit mechanisme goed werkt, heeft het drie voordelen. Eén: met de winst kunnen de banken hun kapitaalbasis versterken. Twee: de toegenomen vraag naar obligaties doet de koersen stijgen en de rente dalen, wat het voor probleemlanden makkelijker maakt om hun schuld te financieren. Drie: de obligaties kunnen de banken gebruiken als onderpand voor langlopend krediet bij de ECB. Er zijn ook nadelen verbonden aan deze operatie. Het ter beschikking stellen van dergelijke hoeveelheden geld tegen extreem lage rentevoeten dreigt de normale werking van de kredietmarkt te verstoren. Zo zou het kunnen dat banken de rente op spaarboekjes en kasbons gaan verlagen. Ze hebben het geld van de spaarders immers niet meer zo hard nodig - ze kunnen het goedkoper lenen van de ECB.
Of dit ook het begin van de oplossing is voor de eurocrisis, moet nog blijken. De marktreacties op korte termijn zijn moeilijk te interpreteren. Een trendbreuk is zeer moeilijk te lezen. Volgens sommige specialisten is de vicieuze cirkel wellicht doorbroken, maar de Angelsaksische financiële wereld blijft sceptisch. Daar overheerst de overtuiging dat de banken, ondanks de driejarige ECB-leningen, onvoldoende staatsobligaties zullen kopen om de euro-obligatiemarkt weer tot rust te brengen. Sowieso moeten de overheden het vertrouwen herstellen.
20
23/12/2011 Banken wantrouwen elkaar steeds meer De data die Frankfurt vrijdag publiceren, leren dat de Europese banken de voorbije nacht liefst 347 miljard euro aan deposito's bij de ECB hebben geparkeerd. Daarmee zijn we 'slechts' 38 miljard euro verwijderd van het laatste recordbedrag van 385 miljard euro van vorige zomer. In tijden van stress verkiezen banken hun geld tijdelijk bij de Europese centrale bank te parkeren, dan dat ze het onder elkaar zouden uitlenen aan interessantere tarieven. Opvallend is vooral dat banken beduidend meer deposito's lieten overnachten in de ECB-logeerkamer dan de nacht daarvoor. In de nacht van woensdag op donderdag parkeerden ze ruim 180 miljard euro minder bij de Europese centrale bank. De monsterlening van 489 miljard euro die de Europese Centrale Bank eerder deze week aan de bankinstellingen toekende, ligt wellicht mee aan de basis van die forse stijging. Maar de cijfers die de ECB deze ochtend vrijgaf, suggereren dat het grootste deel van dat Europese kerstgeschenk dus nog niet aan Europese staatsobligaties of ondernemingen werd opgesoupeerd.
21
