Faalangst en rekenen
22 februari 2012 13.30 – 16.00 uur
Berber Klein
[email protected]
Agenda 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Introductie Wat is faalangst (faal) angst bij rekenen Oorzaken van angst bij rekenen Gevolgen van angst bij rekenen Aanpakken in de klas Aanpakken buiten de klas
1
Doelen 1. • • •
2. 3. 4. 5.
Kennis hebben van faalangst bij rekenen Weten wat het is Weten waardoor het wordt veroorzaakt Weten welke gevolgen het heeft
Kennis hebben van aanpakken in de klas Kennis hebben van aanpakken buiten de klas Inzichten kunnen toepassen op een casusleerling Kunnen omschrijven wat de casusleerling nodig heeft
2. Wat is angst? •
Gezonde, stimulerende rol in ontwikkeling van de mens
•
Nuttige alarmfunctie
•
Probleem als verlammend gaat werken
•
Angst is fysiologische reactie van een bedreigd organisme op uitwendig gevaar
2
2. Wat is angst? •
Drie componenten angst : 1) Psychologisch, cognitief: gevoel van angst, vrees, zorg of gedachte 2) Motorisch: trillingen, hyperactiviteit of overreageren 3) Fysiologisch: bijv. Verhoogde hartslag, versneld ademhalen, transpireren
Zorgt voor gerichte aandacht op hetgeen wat begreigend is
2. Fysiologische werking bij angst • • •
• •
Aanmaak adrenaline Belangrijke rol bij je reactie om te vechten of te vluchten in bedreigende situaties Aanmaak adrenaline kan vervelend bijwerking hebben in angstige situaties: remmende werking op overdracht prikkels in hersenen Maakt nadenken moeilijker Kan black-out veroorzaken door overbelasting werkgeheugen
3
2. Fysiologische werking bij angst Twee onderscheidbare kenmerken: 1. Zorggedachten (‘worry’) Cognitieve component vooral verantwoordelijk voor verminderd presteren Cognitieve interferentie 2. Emotionaliteit (‘emotionality’) Affectieve component Lichamelijke reacties
Er is geen uniform faalangstige leerling
2. Angst als gedragsprobleem •
Gedragsstoornis - vooral onstaan en gevoed vanuit aanleg
•
Gedragsprobleem - vooral ontstaan en in stand gehouden onder invloed van omgeving
•
Bij dit onderscheid gaat het uiteraard om de dominantie van de invloed, er is altijd sprake van beide invloeden.
4
3. Angst bij rekenen Math anxiety --- rekenangst
Test Anxiety Testangst
Number Anxiety Getallenangst
Math course Anxiety Angst voor de rekenles
Karakteristiek gedrag: afhankelijk gedrag – bevestigend gedrag – vermijdend gedrag
4. Oorzaken van angst bij rekenen •
In drie groepen verdelen - Sociaal-economische factoren: Achtergrond van ouders / houding van ouders - Kindkenmerken - Invloed van leerkrachten en schoolsysteem
5
4. Oorzaken bij het kind
- Aanleg voor angst - Rekenstoornis (dyscalculie) - Minder goede metacognitieve vaardigheden - Negatieve ervaringen - Leerlingen met minder mogelijkheden hebben meer angst - Leerlingen met minder zelfvertrouwen
4. Oorzaken in het schoolsysteem
- Normatief toetsen. De norm is het gemiddelde! - Je moet dus altijd aan het gemiddelde voldoen - Toetsen (vooral onder tijdsdruk) onderschatten de leerlingen met angst - Opbouw van de lesboeken: dezelfde lesstof voor iedereen - In lesstof wordt aanpak voor aanpak uitgelegd terwijl rekenen niet altijd zo wordt geleerd! (eerst lengte dan breedte…eerst optellen dan aftrekken)
6
4. Oorzaken in instructie
- leraren dragen uit dat rekenen/wiskunde moeilijk is, maar tegelijkertijd heel belangrijk - Leren leerlingen dat je aanleg moet hebben voor rekenen/wiskunde, dat het iets is waar je goed in bent (niet dat het iets is wat je kan leren) - Elke dag alleen het werken in het schrift
4. Oorzaken in instructie
- Aangeleerd krijgen dat er maar één goed manier is - Rekenwerk moeten doen als straf! - Voorbeeldfunctie: leraren die zelf rekenangst hebben of rekenen niet leuk vinden: de klas kopieert dit gedrag! -NB nog extra versterkt als ouders het ook niet leuk vinden.
7
5. Gevolgen van angst bij rekenen
- Vermijden van de rekentaak / rekentoets - Behalen lagere prestaties vanwege angst - Behalen lagere beheersing & prestaties vanwege vermijding (minder effectieve instructie / oefening) - Rekenen wordt steeds moeilijker - Leerling moet steeds overnieuw leren wat in voorgaande jaren is aangeboden - Invloed op schoolkeuze & carrièrekansen
6. Aanpakken van angst bij rekenen
Leerlingen moeten over al hun angsten bij rekenen / wiskunde komen en worden uitgedaagd om zich verder te ontwikkelen op dit gebied Doel: de bedreiging van het rekenen weg te halen.
8
6. Algemeen
Als het leren van rekenen/wiskunde in de context van de belevingswereld van het kind wordt geplaatst, zullen leerlingen het zinvoller vinden en daarbij is de kans op angst minder groot. -
Materialen Groepswerk Rekenspelletjes Koppeling aan dagelijks leven Computer Rekenmachine
(Furner & Gonzalez, 2011)
6. Toetsing
• Geen of weinig aandacht geven aan prestatievergelijking in de klas – Focus op de mogelijkheden – Het is prima dat je bepaalde dingen nog niet weet, daar gaan we aan werken
• Maak beheersingsdoelen op verschillende onderdelen niet alleen niveaudoelen • Maak de doelen realistisch en uitdagend • Geloof erin dat tijd investeren loont!
9
6. Toetsing
• Naast methodegebonden toetsen: • Manier zoeken om te toetsen wat de individuele vooruitgang is van leerlingen. Hoe kan dit inzichtelijk gemaakt worden – – – – – –
Portfolio Groeikaarten Beheersingskaarten Beheersingsposter Etc Etc
6. Toetsing
• Uitkomsten op CITO / methodegebonden toetsen zouden als privé beschouwd moeten worden
10
6. Taak
• Gevarieerd, uitdagend, doelgericht en gerelateerd aan belevingswereld • Instructie gericht op aanpak EN inhoud! • Gebruik ervaringen van leerlingen bij de instructie • Gebruik ook contexten buiten de school • Relateer het geleerde aan wereld buiten de school (waar heb je dit voor nodig?) • Coöperatieve werkvormen zijn nuttig! – Sociaal – Actief
6. De leerling
• Taakgericht gedrag belonen ipv taakvermijdend gedrag corrigeren (verhouding 4:1) • Investeren in leerstrategieën, met name taakaanpak – Wat, Wanneer, Waarom, Hoe – Stop, Denk, Doe, Check – Denk Na, Maak een plan, Voer hem uit, Controleer
• Demonstreer voordelen en aanpakken van verschillende leerstrategieën • Oefenen van aanpakgedrag in groepjes / tweetallen
11
6. Leeromgeving
• Sfeer waarin leerlingen: – risico’s mogen nemen – fouten mogen maken – aan mogen geven iets niet te snappen – vragen durven stellen • Zowel gericht aan leerkracht als mede-leerlingen • Houding ten opzichte van fouten bespreken
7. Aanpakken buiten de klas
• Ontspanningsoefeningen • RET = Rationeel Emotieve Therapie – Cognitieve gedragstherapie – G-denken
12
7. Aanpakken buiten de klas
• Video G-denken • Noteer: – Welke oefeningen voert de therapeut uit bij de leerling? – Hoe reageert de leerling hierop? – Hoe zou jij het zelf doen?
5. Afsluiting – evaluatie
13
