NIEUWSBRIEF
STICHTING WERKGROEP GRAUWE KIEKENDIEF jaargang 8, nummer 3
n Een ode aan... n Grauwe kiekendiefvlucht in 3D n Wintervoedstelveldjes
n Senegal 2014 n Italiaans Facebook contact n De graauwe kiekendaif n Komt een...
Een vliegende start Door Ben Koks
Ieder veldseizoen begint met de nodige hectiek. Een stukje van de dynamiek waar we mee van doen kregen, had te maken met een opdringerig heerschap: een in 2012 geboren mannetje Steppekiekendief die een kolonie Grauwe Kiekendieven bezocht. Hij trok heel wat aandacht, nadat een stel ‘vogelaars’ de waarneming via sociale media hadden doorgegeven. Aandacht die wellicht het precaire proces van paarvorming, nestbouw, en in ons geval sociale verhoudingen met de akkerbouwers rond het perceel waar de Steppekiekendief zat, niet ten goede zou komen. Dankzij kordaat ingrijpen van onder andere burgermeester Pieter Smit en zijn mensen van gemeente Oldambt, konden we in ieder geval de verkeerssituatie bij Finsterwolde snel aanpassen, waarmee de grootste druk van de ketel was. Inmiddels is de Steppekiek vertrokken en elders zijn kunsten aan het vertonen. Wij zijn tevreden over hoe het is verlopen. Later komen we nog eens op het verblijf van deze Steppekiek terug. In de tussentijd heeft het Vogel het uit!-team een mooie app gelanceerd. Almut heeft daar een bijdrage aan geleverd. We hopen dat mensen de lol oppikken van serieus veldwerk versus een mooie invoer. Gegevens die wij weer kunnen gebruiken om ons akkervogelverhaal mee te verdiepen. Momenteel stevenen we af op een aardig muizenjaar. In ieder geval stukken beter dan de voorbije twee broedseizoenen. Bij het verschijnen van deze nieuwsbrief hebben de eerste Blauwe Kiekendieven ergens in de weidse akkers jongen. Ook de Velduil laat zich weer als broedvogel rond de wuivende graanvelden zien en het aantal Grauwe Kiekendieven zal dit jaar ergens tussen veertig en vijftig paar uitkomen. Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief | Postbus 46 | 9679 ZG Scheemda Bezoekadres: Plattelandshuis Oost-Groningen | Nassaustraat 14 | 9671 BW Winschoten www.werkgroepgrauwekiekendief.nl
Pagina 2
Een ode aan een opdringerig maar mooi heerschap Foto’s van Rein Hofman
Le es ve rd er
Pagina 3
Le
es
ve
rd
er
Pagina 4
Le
es
ve
rd
er
Pagina 5
Met dank aan Rein Hofman voor de fantastische foto’s. Le es ve
Kijk voor meer moois op BIRDFOCUS.
rd er
Pagina 6
Grauwe kiekendiefvlucht in 3D Dat GPS-loggers op Grauwe Kiekendieven prachtige data opleveren wisten we al. Patronen van het jagen kunnen zo goed in beeld worden gebracht, zie onderstaande afbeelding van een pasgemaaide Vogelakker met daarbij de GPS-data van het jaagpatroon na het maaien.
Maar daar is natuurlijk nog veel meer uit te halen. Prof. dr. ir. Willem Bouten van de Universiteit van Amsterdam heeft voor ons een heel erg klein deel van die data in een 3D-animatie gezet. Dat is smullen! Fantastisch is te zien hoe een Grauwe Kiekendief (man) aan het jagen is en prooien vangt en deze zelf verorbert. Maar uiteindelijk ook wat meeneemt naar zijn nest. Klik op de afbeelding hiernaast voor de beelden van deze 3D-animatie, het laden van het filmpje kan even tijd in beslag nemen.
Pagina 7
Van wintervoedselveldjes en MAS, tellen in het veenkoloniale gebied Door Danny Gerrets Nadat ik voor het eerst akkervogels in winterveldjes had geteld, dreigde ik na afgelopen winter in een gat te vallen. Ik was mijn tweewekelijkse rondjes langs de winterveldjes gaan waarderen. De rust en ruimte van Polder Pekela Zuidkant met zijn verscheidenheid aan vogels was een beetje mijn thuis geworden. Tijdens ieder rondje was er wel weer iets bijzonders te beleven. Dus was ik blij toen ik de uitnodiging onder ogen kreeg om mij op te geven als vrijwilliger voor de broedvogeltellingen volgens de MAS-methode.
© Danny Gerrets
Le
Na in de voorgaande dagen een verkennend rondje te hebben gemaakt langs mijn telpunten, stond ik de ochtend van 5 april om 6 uur goed gemutst op om aan mijn eerste officiële telrondje te beginnen. Volgens de weerberichten zou het een zonovergoten dag worden. Toen ik bij mijn eerste telpunt aankwam was het zicht echter niet veel meer dan 25 meter, terwijl je alle vogels binnen een cirkel van 300 meter moet tellen. Nu zijn veel vogels aan hun zang wel te herkennen, maar hoe bepaal je bijvoorbeeld of er sprake is van ‘nestindicerend gedrag’? Dus besloot ik op de achterbank van mijn auto een oogje dicht te knijpen in de hoop dat de mist later zou zijn opgetrokken. Toen ik twee uur later mijn ogen opende, vertoonde de mist nog altijd geen aanstalten om op te trekken. Dus besloot ik mijn eerste rondje nog maar even uit te stellen. Ook dat hoort bij het tellen van broedvogels. es
ve
rd er
Pagina 8
Inmiddels ben ik bezig met de derde telronde. Ieder rondje kent zo zijn hoogtepunten. Zoals die keer dat er een koppel Patrijzen opvloog ‘onder de rook’ van de aardgasopslag bij Zuidwending. Een locatie waar je ze het minste zou verwachten, te meer omdat kranen en bulldozers op nog geen 100 meter afstand bezig waren met grootschalig grondverzet. Of de keer dat er een Kwartel zowat onder mijn voeten opvloog uit de dekking. En voor het eerst van mijn leven stond ik oog in oog met een Wezel.
© Piet Munsterman, Saxifraga
Wezel.
Geregeld ontmoet ik tijdens de tellingen boeren die aan het werk zijn op het land of medewerkers van loonbedrijven. Dat leidt steevast tot een praatje over het boerenbedrijf, natuurbeheer, Werkgroep Grauwe Kiekendief en natuurlijk over vogels. Als teller ben je in hun ogen al gauw de deskundige en soms krijg ik dan vragen waarop ik ook het antwoord schuldig moet blijven, zoals: hoe verleg je het nest van een Kievit, zonder dat het broedsel verloren gaat? Wanneer ik vrienden en kennissen vertel dat ik sinds september vorig jaar in Stadskanaal woon, kijken zij me meewarig aan. Maar mede dankzij de tellingen van winterakkers en broedvogels heb ik ontdekt dat het omringende veenkoloniale landschap met zijn uitgestrekte akkers, ondanks de achteruitgang door de moderne landbouw, toch nog heel veel (akker)vogels tellen. En sinds het lezen van het laatste dikke rapport van Werkgroep Grauwe Kiekendief weet ik dat mijn tellingen bijdragen aan een hoger doel, namelijk dat agrarische landschap nog beter in te richten voor akkervogels.
Pagina 9
Senegal 2014: op zoek naar Edwin & Co(rry) Door Almut Schlaich Afgelopen winter hebben wij tijdens twee expedities naar Senegal data verzameld in overwinteringsgebieden van ‘onze’ Grauwe Kiekendieven. Ons doel was om een antennesysteem te installeren om de vogels met UvA-GPS-loggers gedurende de hele winter uit te kunnen lezen, om zo gedetailleerde gegevens over hun habitatgebruik in het overwinteringsgebied te verkrijgen. Natuurlijk is het in Afrika wat minder makkelijk om zoiets te laten draaien dan in Oost-Groningen. Maar met de hulp van onze lokale counterpart Albert Dely Faye is het gelukt om een stabiel systeem meerdere maanden te laten lopen.
De omgeving waar het basisstation voor de GPS-loggers was gestationeerd. © Google Earth
De basiscomputer werd op de watertoren in Diabel geïnstalleerd en via een zonnepaneel en een grote accu van stroom voorzien. Vanuit de toren konden de antennes contact leggen met antennes in bomen verder op in het gebied. Zo was het mogelijk om de drie grote slaapplaatsen in Khelcom af te dekken. Binnen het bereik van de antennes werden zo de gegevens van de loggervogels uitgelezen. Le es ve rd er
Pagina 10
Maar niet alleen het vaste systeem in Khelcom werkte succesvol. Met behulp van een mobiel station met antenne aan de auto vastgemaakt konden we alle gegevens van twee Nederlandse loggervogels uitlezen. Onze trouwe Edwin liet zich weer vinden in zijn gebied bij Fatick. En deze keer konden we ook nog Corry in een gebied vlakbij Nioro du Rip spotten. Interessant genoeg lukte het uitlezen van de gegevens in beide gevallen tijdens hun “middagpauze”. In de grootste hitte van de dag zitten de kiekendieven vaak in een boom en dan kan je rustig met de auto in de buurt gaan staan en een antenne op hun richten. Het resultaat zijn gigantische mooie gegevens van hun herfstmigratie en overwintering. Hier komt zeker een vervolg op!
© Ben Koks
Op de watertoren wordt de basiscomputer geplaatst.
© Joris van Alphen
Le es ve rd er
© Joris van Alphen
Pagina 11
© Ben Koks
Loggervogel Edwin zit op het heetst van de dag in een boom.
NAJAARSROUTES Edwin Corry
Pagina 12
De graauwe kiekendaif Door Harbert Schutte, 2014 Bron: Almut Schlaich , Werkgroep Grauwe Kiekendief
De onderzuikers nuim n ze den ook wel ‘de kiek n’ en goan in t begun van september d’r eev n vandeur om in Sahel 6 moand laank te overwinteren. n Zone in t zuud n van de Sahara en t is doar slim hait.
© Ben Koks
Ze zuik n achtermekoar op, zo’n 3 gebied n dei ze ploatsgetrouw binn n en d’r nait van ofwiek n. Mit hun prachtige veder kleur doun ze doar in Afrika in de lucht volop schitteren. Pas as de gloei nde zunne hoog aan de hemel stait zitt n ze in boom n en stroek n om de hitte zo te mied n.
Le es ve rd er
Pagina 13
© Ben Koks
s Nachts sloap n ze op de grond zo biemekoar woardat den ook wel doezenden stuks kenn n zitt n. t Waarkploug van ‘de kiek n’dut doar onderzuik noar. Zo word n ze den ook de aantall n sprinkhoan n gewoar deur de verschill nde habitats te tell n fiks deur te spitt n om n idee krieg n van; woarom binn n ‘de kiek n’ juust doar!
Le es ve rd er
Pagina 14
© Ben Koks
Deur telling n op de sloapploatsen van ‘de kiek n’ breng n ze zo in de koart houveul dat d’r wel binn n en verzoamel n broakball n om te achterhold n wat ze eet n. Inmiddels, as de dag weer begunt te kriek n mout n de onderzuikers en RTV Noord zug weer bezinn n want ‘de kiek n ‘ binn n t Grunningerlaand nait vergeet n.
© André Eijkenaar
Pagina 15
Komt een Amsterdammer in Noordoost Groningen… Door Theo van Lent Vanaf 28 april heb ik vijf dagen in een huurauto rondgestruind in Noordoost-Groningen. Het contact werd gelegd via Madeleine op de Roofvogeldag 2014 in Meppel. Ik had een prachtig onderkomen in Bellingwolde, waar de Grasmussen, Braamsluipers en Geelgorzen volop zongen. Nog nooit was ik hier geweest. Wel had ik voor de werkgroep in Flevoland naar Grauwe Kiekendieven gezocht en ooit eens in de broedtijd met een antenne buiten de auto hangend rondgescheurd om een jagend mannetje te volgen (noot redactie: onderzoek radiotelemetrie 2006). Groningen is prachtig! Die weidsheid en die stilte is hier rond Amsterdam nergens te vinden. Opvallend: het voorjaar komt hier later, ik heb geen enkele Gierzwaluw gezien, terwijl die boven Amsterdam en omstreken al rondvlogen. Bomen waren later in blad. Het landschap met dijken en uitgestrekte akkers, alleenstaande bomen; het is een mooi open, maar ook een geheimzinnig landschap. En die namen! Hongerige Wolf, Polen, Godlinze. Er is ook een Doodstilsterweg! Daar ga ik de volgende keer naar toe. Opvallende soorten voor een Amsterdammer: Patrijs, Paapje, Tapuit en zelfs een Kleine Zilverreiger. De Gele Kwikstaart mag wel in het logo van Noordoost-Groningen. Ze zijn er steeds en ze zijn beeldschoon. Bij Winschoten zat een Slechtvalk in een mast, en ik zag vier grote zilverreigers in De Gaast.
© Theo van Lent
Le es
Gele Kwikstaart
ve rd er
Pagina 16
Bij Finsterwolde was het raak: twee paartjes Grauwe Kiekendief baltsten en hadden ruzie over de grens van hun territorium. Bij de balts werd geroepen. Op cd’s hoor je dat altijd duidelijk en hard, maar als ze tweehonderd meter ver vliegen moet je echt de oren spitsen. Ik zat uren te kijken en te fotograferen. Veldleeuweriken volop, terwijl je daar bij ons echt © Theo van Lent naar moet zoeken. De kieken Steppekiek; ondersteboven kwamen soms dicht langs en het getagde 8-wijfje liet zich mooi op de foto zetten. Een vrouw Bruine Kiek werd uit het territorium verdreven. Ben belde me over een Steppekiekendief die hier rondhing. Ik ga er altijd van uit dat ik zeldzaamheden nooit zie, maar dat liep nu anders. Op 1 mei vlogen ineens vijf kiekendieven rond! Ik ging fotograferen, toen de vogels ver weg waren keek ik op de monitor; ik had een 3kj man Steppekiekendief gefotografeerd, een nieuwe soort voor mij! De vogel baltste hartstochtelijk mee en ik heb een foto van het beest ondersteboven vliegend. Een drieste baltsvlucht, razendsnel stijgend en dalend. De Steppekiekendief heeft een smallere hand dan de Grauwe, hij lijkt wel wat op een meeuw. ’s Avonds in het restaurant zette ik mijn eerste Steppekiekendief op waarneming.nl. Bij het dessert was de foto al 200 keer bekeken. De volgende dag was ik weer op die plek. De twee paren Grauwe Kiekendief baltsten. Ik zag binnen een kwartier de beide mannetjes hun perceel invliegen met een prooi die werd overgenomen door de vrouwtjes. Er werd dus al volop aan paarbinding gedaan. Ook doken de vogels regelmatig in de tarwe, de partner volgde dan en beide vlogen weer © Theo van Lent op. Een mooie aanblik voor een kiekendiefliefhebber. De Steppekiekendief liet zich ook weer zien, meebaltsend met het paartje Grauwe, maar ook jagend. Dat ging niet zo goed, hij vloog met een pluk gras weg en kon die niet loskrijgen. Ik kreeg de vogel ook nog zittend langs de weg op de foto. Het landschap is indrukwekkend als de avond valt. Langs de bosranden lopen Reeën. Vogelzang die niet wordt overstemd door verkeerslawaai. De velden met koolzaad, de voorname boerderijen met kastanjes en rode beuken. Ik kom er gauw weer terug.
Pagina 17
Italiaans Facebook- contact Gedurende de voorjaarstrek en najaarstrek krijgen wij regelmatig vragen over Grauwe Kiekendieven met een satellietzender of GPS-logger. Zo ook op 1 mei, en waar zouden we zijn zonder de vertaalsites. Zeker als de ander consequent blijft in het bezigen van Italiaans:
Ferdinando Atlante:
1 mei om 21:57
Stamattina nei Pressi di Bari ho avvistato un’Albanella minore con satellitare potrebbe essere una delle vostre? Vertaling: (Bing) Vanochtend in de buurt van Bari zag ik een grauwe kiekendief satelliet met zou een van jou? (Google) Vanmorgen heb ik gespot in de buurt van Bari un’Albanella met kleinere satelliet zou een van je eigen?
Werkgroep Grauwe Kiekendief
2 mei om 11:57
Hello Ferdinando Atlante, I’m not sure if it’s one of ‘our’ birds. Because our satellite transmitters seem to be different than what we see on this bird (see picture). It’s difficult to say. Do you have the exact location (coordinates) for us? I can at least check out our recent data.
Le es ve rd er
Pagina 18
Ferdinando Atlante:
2 mei om 11:57
queste sono le coordinate 41.120899, 16.762137 Vertaling: (Bing) Dit zijn de coördinaten 41.120899, 16.762137 (Google) dit zijn de coördinaten 41.120899, 16.762137
Ferdinando Atlante:
2 mei om 11:57
Ciao, vorrei condividere un link Google Maps con te. Link: <maps.google.it/maps?f=d&source=s_d> Vertaling: (Bing) Hallo, wil ik een Google Maps link met u delen. (Google) Hallo, Ik wil graag een Google Maps koppeling met u delen.
Ferdinando Atlante:
2 mei om 13:12
Avvistata il 1^ Maggio 2014 Vertaling: (Bing) Slechtzienden de 1 ^ mei 2014 (Google) Waargenomen op 1 mei 2014
Werkgroep Grauwe Kiekendief
4 mei om 19:05
Dear Ferdinando Atlante, thank you for the exact location. I’m going to check now where the Montagu’s with a satellite transmitter where at May 1 2014.
Werkgroep Grauwe Kiekendief
4 mei om 22:01
Ferdinando, there is a update of de Montagu’s with a satellite transmitter: http:// werkgroepgrauwekiekendief.nl/index.php?id=194 . You can see that none of them passed your camera. Anyway thanks for sharing your observation with us.
Ferdinando Atlante:
4 mei om 22:05
Ferdinando Atlante Vertaling: (Bing) Dankzij u ik volg je en volg je met veel plezier (Google) dankzij jou Ik volg je en ik zal volgen met veel plezier.
