Een behandelprogramma voor DOORZETTERS

Heliomare Relweg 51 1949 EC Wijk aan Zee T 088 920 88 88 E [email protected]

Behandelprogramma ‘Doorzetters’ Doel van dit document: Betreft de diagnosegroep(en):

Richtinggevend Kinderen en jongeren met (dreigend) overgewicht

Een behandelprogramma voor ‘DOORZETTERS’ Behandelprogramma voor kinderen met een motorische beperking en overgewicht. juni 2011

Behandelprogramma voor kinderen met overgewicht 2011 Heliomare

1

Voorwoord Het toenemen van het aantal kinderen met overgewicht in Nederland en ook in Heliomare onderwijs maakt het van belang om een behandelprogramma specifiek voor deze doelgroep te maken. Dat is in 2006 gereed gekomen. De ervaringen van de afgelopen jaren met het programma toonden aan dat het nodig was om het programma te verbeteren en aan de nieuwst inzichten aan te passen. In 2010 is er een multidisciplinaire projectgroep ingesteld die gedurende een jaar bezig is geweest met het herzien en herschrijven van het bestaande behandelprogramma. volgens nieuwe inzichten en ontwikkelingen op het gebied van overgewicht bestrijding.


2

Inhoud Voorwoord ................................................................................................................................ 2 Inleiding .................................................................................................................................... 5 Hoofdstuk 1

Oriëntatie ....................................................................................................... 7

1.1 Marktoriëntatie ....................................................................................................... 7 1.2 Doelgroep ............................................................................................................... 7 1.3 Hulpvraag ............................................................................................................... 7 1.4 Gewenste uitkomst .................................................................................................. 7 1.5 Zorgvisie ................................................................................................................ 8 1.6 In- en exclusie criteria ........................................................................................... 9 Hoofdstuk 2

Behandelproces .......................................................................................... 11

2.1 Fasering van het behandelproces ........................................................................ 11 2.2 Stroomdiagram .................................................................................................... 13 2.3 Aanmelding en indicatiefase ................................................................................ 14 2.4 Observatie-/ onderzoeksfase ................................................................................ 14 2.5 Behandelfase ........................................................................................................ 15 2.6 Ontslagfase .......................................................................................................... 24 2.7 Nazorgfase ........................................................................................................... 24 2.8 Evaluatie behandelproces .................................................................................... 24 2.9 Frequentieschema ................................................................................................ 25 2.10 Communicatie .................................................................................................... 28 2.10.1 Overlegmomenten ........................................................................................ 28 2.10.2 Contactpersoon ............................................................................................ 28 2.10.3 Werkboek “Doorzetters” .............................................................................. 28 Hoofdstuk 3

Organisatie .................................................................................................. 29

3.1 Taken en verantwoordelijkheden ......................................................................... 29 3.2 Specifieke deskundigheden................................................................................... 29 3.3 Randvoorwaarden ................................................................................................ 29 Literatuur ................................................................................................................................ 30 Bijlagen ................................................................................................................................... 31

Bijlage 1

Werkboek doorzetters.............................................................................. 32

Bijlage 2

Informatiebrief ouders VSO .................................................................... 44

Bijlage 3

Informatiebrief ouders SO/Leerweg 3 .................................................... 47

Bijlage 4

Instroomformulier behandelprogramma “Doorzetters” ........................ 50


3

Bijlage 5

Evaluatie rapportageformulier ............................................................... 51

Bijlage 6

Tussentijdsverslag Doorzetters voor ouders ........................................... 53

Bijlage 7

Eindverslag Doorzetters voor ouders ..................................................... 55

Bijlage 8

Evaluatieve vragen aan ouders ............................................................... 56

Bijlage 9

BMI berekening ....................................................................................... 59


4

Inleiding

Aanleiding tot het maken van een bewegingsprogramma Er blijkt een toenemend aantal kinderen met overgewicht binnen de populatie kinderen met een motorische beperking, die de mytylschool Heliomare bezoekt. Ook landelijk is er sprake van meer kinderen met overgewicht en obesitas, zoals blijkt uit de landelijke cijfers in het rapport van de Gezondheidsraad van 2003 (Frederiks, Hirasing 2001). Hieruit blijkt een toename in de periode van 1980 tot 1997. Zoals onderstaande grafieken aantonen.

Overgewicht en obesitas ontstaan door een langdurige disbalans tussen energieverbruik en energieopname. Aanleg en/of ziekte kunnen hierbij een rol spelen. Ook de omgeving kan overgewicht in de hand werken, zoals het aanbod van producten in de supermarkt, automaten op school en aantrekkelijk makende reclame.

Risicofactoren als gevolg van overgewicht Op korte termijn: - psychosociale problemen; - respiratoire aandoeningen; - orthopedische aandoeningen; - huidaandoeningen; - type II diabetes; - hypertensie. Op lange termijn: - cardiovasculaire aandoeningen; - overgewicht als volwassene. (Wabitsch 2000)


5

Inventarisatie van het huidige beleid in de behandeling van kinderen met overgewicht. Uit de literatuur blijkt dat de behandeling van overgewicht het beste resultaat geeft indien dit multidisciplinair wordt toegepast ( Braet 2001, Epstein 1998). Een gedragsmatige aanpak mag hierbij niet ontbreken (Jansen ea. 2009). Het is van belang dat er gedurende langere tijd begeleiding gegeven wordt, dat wil zeggen gedurende ongeveer 1 jaar gevolgd door intermitterende periodes met interventies in het jaar erna. Het programma wordt in een cursusvorm gegeven en beslaat één schooljaar met aansluitend een advies voor vervolg. De deelnemers zijn leerlingen van het Speciaal Onderwijs en Speciaal Voortgezet Onderwijs van Heliomare. Doel van het programma Het multidisciplinaire programma is gericht op individuele doelstellingen, mogelijkheden en interesses van het kind. En wordt zoveel mogelijk in groepsverband aangeboden, zodat deelnemers van elkaars ervaringen kunnen profiteren en elkaar kunnen stimuleren tot volhouden. Doel van het programma is vermindering of stabilisatie van het lichaamsgewicht. Tevens streven we naar verbetering in conditie, verandering van voedingsgewoonten en een actievere levensstijl.


6

Hoofdstuk 1

Oriëntatie

1.1 Marktoriëntatie Via internet en informatiebulletins is gezocht naar informatie over bestaande behandelprogramma’s voor kinderen met overgewicht. Er zijn instellingen met een multidisciplinaire behandelprogramma voor deze groep, zoals Heideheuvel en Sint Franciscus Gasthuis. Ons inziens is echter geen van deze centra gericht op de doelgroep van Heliomare, namelijk kinderen met een motorische beperking. 1.2 Doelgroep Kinderen en jongeren in de leeftijd van 6 tot 18 jaar, met een motorische functiebeperking en een Body Mass Index (BMI) waarde (gerelateerd naar geslacht en leeftijd) die in de categorie overgewicht of obesitas valt. Zie bijlage 9.

1.3 Hulpvraag Zowel de schoolarts als de revalidatiearts krijgen regelmatig signalen van ouders, klassenassistenten en behandelaars over problemen die zich voordoen bij de verzorging en bij activiteiten van het kind omdat het kind zwaar is door een (te) hoog lichaamsgewicht. Ook de kinderen zelf geven soms aan last te hebben van het overgewicht omdat ze zich hierdoor minder makkelijk bewegen, minder prettig met gymnastiek mee kunnen doen, sneller vermoeid zijn en/of omdat hun kleren niet lekker zitten. Uiterlijk speelt natuurlijk ook een rol hierin. Pestgedrag vanwege overgewicht lijkt minder vaak een reden dan bij regulier onderwijs, omdat binnen de populatie van Heliomare veel kinderen zijn die een zichtbare of merkbare bijzonderheid hebben. 1.4 Gewenste uitkomst Ten aanzien van gewicht We streven naar gewichtafname waardoor een BMI waarde van gezond gewicht bereikt wordt (zie bijlage 9). Echter de maximale gewichtafname mag niet meer dan 510% per jaar bedragen (Wilson). Als het gewicht stabiel blijft kan door de groei ook een gewichtvermindering verkregen worden. Ten aanzien van verbeteren van de conditie We streven een zodanige conditie na dat dagelijkse activiteiten, met gebruik maken van de geheel eigen manier van bewegen, 30 minuten kan worden volgehouden. Ten aanzien van voeding en eetpatroon Het kind eet niet meer dan de dagelijks aanbevolen hoeveelheid, uitgaande van 3 maaltijden per dag en 2-3x een tussendoortje. Belangrijk is dat kind en ouders de tijd en rust nemen om te eten. Ten aanzien van de leefstijl Er heeft een verandering in leefstijl plaatsgevonden waarin meer bewegingsactiviteiten per dag een vaste gewoonte zijn geworden, kind en ouders bewust om gaan met eten en het kind het zelf belangrijk vindt om op de gezondheid te letten. Ten aanzien van de rol van de ouders Ouders hebben besef van hun voorbeeldfunctie om samen met hun kind een gezonde leefstijl na te streven. Ouders zien hierbij de mogelijkheden van hun kind en spelen


7

hierop in. Met name voor de doelgroep binnen leerweg 3 en het jonge kind binnen leerweg 1 en leerweg 2 zal ook de leefomgeving, zoals grootouders etc. een rol spelen om een gezonde leefstijl van het kind te verkrijgen. We streven ernaar dat kind en ouders na beëindigen van het programma op de ingeslagen weg door kunnen gaan. Opzet behandelprogramma Het behandelprogramma heeft 4 pijlers: 1. ouderparticipatie, met accent op voorbeeldfunctie en stimulerend gedrag 2. gedragsmatige aanpak, gericht op zelfvertrouwen, zelfbeeld en motivatie 3. voeding, gaat uit van gezonde voeding, in balans, en genieten van eten 4. bewegingsactiviteit, gericht op energieverbruik, sport/ADL ontwikkeling en plezier in bewegen. Het behandelprogramma gaat uit van een aantal algemene principes t.a.v. voeding, bewegen en deelname kind en ouders. Voor elk kind wordt een individueel programma gemaakt, gebaseerd op deze algemene principes. Daardoor is de samenstelling van het programma wat betreft het aantal begeleidingsmomenten door diëtist en psycholoog/maatschappelijk werk, en het aantal ingeplande bewegingsactiviteiten door fysiotherapeut en/of bewegingsagoog aangepast aan de behoefte en mogelijkheden van het individuele kind. Er zijn zowel gezamenlijke als individuele activiteiten voor de deelnemers in de vorm van sportgroepjes, kindbijeenkomsten en ook voor de ouders door (informatieve) ouderbijeenkomsten en ouderintervisie.

1.5 Zorgvisie Uitgangspunten in aanpak en benadering Bij steeds meer kinderen en jongeren is al vroeg overgewicht te constateren. Anders eten en meer bewegen is voor het tegengaan van overgewicht een geschikt middel. De doelgroep van dit project, binnen Heliomare uitgevoerd, is bekend met bewegingsstoornissen. Dit brengt enerzijds met zich mee, dat bewegen dikwijls niet in de eerste plaats als een plezierige bezigheid wordt ervaren. Anderzijds is veel eten en snoepen bij gebrek aan voldoende andere prettige bezigheden voor mensen in het algemeen een voor de hand liggende toevlucht. Houding t.a.v. het kind Voor een bevredigend resultaat is het van belang uit te gaan van de beleving van het kind en ouder m.b.t. de genoemde aspecten eten en bewegen. Wat maakt dat jij veel eet en vaak snoept? Wat maakt, dat bewegen voor jou niet zo aantrekkelijk is? Uit de persoonlijke antwoorden op deze vragen kan het behandelteam samen met ouders en kind een persoonlijke hulpvraag formuleren. Voor kinderen van leerweg 3 en het jonge kind zal dit aspect vooral met de ouders worden doorgesproken. Het eetgedrag kan worden omgebogen van eten uit verveling naar eten is leuk, ook als je niet veel eet maar bijvoorbeeld leert genieten van eten. Eten kan namelijk gezellig zijn. Het is voor ouders / opvoeders dan ook de moeite waard om te proberen de eetmomenten binnen het gezin een gezellig aspect te geven. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor het bewegingsgedrag. Ook daarbij is het van belang te benadrukken, dat bewegen naast moeilijk, lastig, pijnlijk enz. ook een prettige Behandelprogramma voor kinderen met overgewicht 2011 Heliomare

8

bezigheid kan zijn. Meer bewegen en ontdekken dat meer bewegen ook leuk kan zijn, is hier het uitgangspunt. Een vooraf gesteld doel bereiken, bijvoorbeeld in de vorm van een persoonlijk record zal de eigenwaarde van deelnemers positief beïnvloeden en een positieve gemotiveerdheid opleveren. Zowel bij het eet- als bij het bewegingsgedrag is het doel: een blijvende gedragsverandering. Een belangrijk aspect t.a.v. het bereiken van dat doel, is de eigenwaarde van het kind. Iemand die meer in beweging is en verantwoord eet, om zo zijn overgewicht terug te brengen zal zich prettiger gaan voelen. Al was het alleen maar vanwege het feit, dat je er beter van gaat uit zien. Ook je conditie zal er profijt van hebben. Participatie van de ouders De rol van ouders / opvoeders (en het gezin) zal niet alleen bestaan uit het houden van toezicht op het nakomen van gemaakte afspraken. Een motiverende rol spelen en het bevorderen van de eigenwaarde van het kind komen daar nog bij. Het is belangrijk, dat ouders / opvoeders de voordelen van verantwoord eten en meer bewegen kennen en er vooral ook zelf naar gaan leven. Ouders zijn voor kinderen een voorbeeld. De doelstelling van dit project is, dat er een gedragsverandering t.a.v. eten en bewegen binnen het hele gezin wordt bereikt. Binnen het gezin is het einddoel ‘Voortaan anders omgaan met eten en bewegen’. Organisatie De organisatie van het programma voor ieder kind/jongere wordt afgestemd op de individuele behoefte van kind/jongere en ouders, rekening houdend met de belastbaarheid van kind en ouders. We passen onze adviezen aan naar wat in de thuissituatie mogelijk is en naar de bewegingsactiviteiten waar het kind belangstelling voor heeft. Bij het plannen van de activiteiten wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met het school/therapieprogramma van het kind.

Samenwerking Verschillende vakgroepen werken samen met behulp van een tevoren opgesteld behandelplan. Indien gewenst vindt tussentijds aanpassing plaats in overleg met het doorzetters behandelteam. Het doorzetters behandelteam bestaat uit een vertegenwoordiging van de deelnemende vakgroepen en zorgt voor de coördinatie en afstemming tussen de vakgroepen. 1.6 In- en exclusie criteria Inclusie:  leeftijd 6-18 jaar;  BMI waarde passend bij overgewicht of obesitas, gerelateerd aan de leeftijd (zie bijlage 9).  cognitief niveau zodanig dat het kind korte opdrachten kan begrijpen; Exclusie:  Lopende behandelingen door diëtist en/of psycholoog buiten Heliomare  Zodanige gedragsproblematiek dat meer begeleiding nodig is dan het programma kan bieden (bijv. niet in staat zijn om aan de groepsbehandeling mee te doen)  Onvoldoende motivatie van jongere/kind en /of ouders  Langdurige ziekte/afwezigheid Behandelprogramma voor kinderen met overgewicht 2011 Heliomare

9

 

Leeftijd 18+ Ernstig beperkte belastbaarheid door bijvoorbeeld hartproblemen.


10

Hoofdstuk 2

Behandelproces

2.1 Fasering van het behandelproces Fase

Doel

Actie

Aanmeldings- - aanmelden kind consult revalidatie-arts is fase afgesproken Indicatiefase

- besluitvorming deelname

Observatie- / onderzoeksfase

- maken behandelplan

Behandelfase - uitvoeren behandelplan - tussentijds rapportage Ontslagfase

- rapportage t.b.v. teambespreking - eindverslag ouders

Evaluatiefase

- checken tevredenheid - navragen bewegingsactivit eit buiten Heliomare

Gehanteerde rapportage

Overleg van overgew. team

Tijdpad

Instroomformulier

februari/ap ril

- consult ra - Besluit voorlopige plaatsing genomen

- verwijsbrief naar doorzetters behandelteam - Opdracht naar planning - planning conditietesten- - rapportage eind sept. intakegesprekken diëtist/ ft/ba/psych/ diëtist/mw psych/maatschappelijk naar doorzetters werk behandelteam

juni/ juli

- therapieprogramma volgens afspraak - behandelplan tussentijds aanpassen -gesprekken met ouders afronden behandelprogr.

- rapportage januari ft/ba/psych/ diëtist/mw naar doorzetters behandelteam

oktober tot juni/juli*

- rapportage eind juni ft/ba/psych/ diëtist/mw naar doorzetters behandelteam -eindverslag formulier naar ouders

juni/juli*

- gegevens in medisch dossier - vragenlijst is retour - eindrapportage naar ouders

Tevredenheidsenquete

juli

september

* Afhankelijk van schoolvakantie planning ra = revalidatiearts, psych=psycholoog, ft=fysiotherapie, ba=bewegingsagogie, overgew.=overgewicht, mw=maatschappelijk werk, cvb=commissie van begeleiding heliomare onderwijs


11

2.2 Stroomdiagram


13

2.3 Aanmelding en indicatiefase -

-

-

Ouders, revalidatiearts, school of therapeut melden het kind/jongere aan. De revalidatiearts toetst de situatie van het kind aan de inclusiecriteria en stelt in de anamnese aan aantal specifieke vragen. Ouders krijgen van de arts de informatiefolder (eventueel thuis toegestuurd door planning samen met uitnodiging voor intakegesprek bij diëtist/ psycholoog/maatschappelijk werk (SO, leerweg3)). De fysiotherapeut van het kind vult na toestemming voor deelname een instroomformulier in m.b.t het motorisch functieniveau van het kind, waarmee de therapeuten van het behandelprogramma geïnformeerd worden. Indien het kind niet onder behandeling is bij fysiotherapeut wordt voor hem/haar door de planning een intake gepland bij fysiotherapeut om o.a. instroomformulier in te vullen.

2.4 Observatie-/ onderzoeksfase Onderzoek en observatie door de andere vakgroepen vindt plaats aan begin van elk schooljaar in de eerste weken na toestemming van de revalidatiearts voor deelname. De onderzoeken zullen zoveel mogelijk op een dagdeel aaneengesloten plaatsvinden. Binnen 3 weken hierna wordt een (overgewicht)teamoverleg gepland om op basis van de onderzoeksgegevens het behandelplan af te spreken. Voorafgaand wordt de rapportage ingeleverd met behulp van het rapportageformulier. Psycholoog /orthopedagoog/maatschappelijk werker -

-

Intakegesprek met het kind (evt. met ouders, afhankelijk van leeftijd en cognitief niveau van het kind) samen met de diëtist. Gedrag en eetpatroon uitvragen. afname CBSA of CBSK: vragenlijst naar competenties en zelfbeeld van het kind (uitgezonderd kinderen leerweg 3) een inschatting maken van de motivatie bij aanvang van deelname aan het programma (door gesprek).

Diëtist -

-

Intakegesprek met het kind (evt. met ouders, afhankelijk van leeftijd en cognitief niveau van het kind) samen met psycholoog/maatschappelijk werk. Gedrag en eetpatroon uitvragen met behulp van vragenlijst ”voeding en eetgewoonten”. Ouders of kind vullen gedurende minimaal 4 dagen het (multidisciplinaire) dagboek in en leveren het bij de diëtist.

Fysiotherapeut / bewegingsagoog:


14

-

Conditietest. Er wordt gekozen voor een van de standaard testen afhankelijk van fysieke mogelijkheden van het kind/jongere (zie hoofdstuk 2.5 bewegen/metingen) Bij kinderen met een verminderde cognitie (LW3, sommige kinderen van LW2) zal de 6 minuten wandeltest worden afgenomen. Hierbij krijgen ze binnen twee weken eerst 2 x een oefentest. De gegevens van de 3e herhaling zullen gebruikt worden.

-

Meten van lichaamslengte en –gewicht alsook middelomtrek. Bepalen van BMI (hiervoor wordt een screeningsformulier gebruikt)

2.5 Behandelfase Uitvoeren multidisciplinair behandelplan door de deelnemende vakgroepen. Naar aanleiding van de gegevens uit de onderzoeken wordt in de bespreking van het doorzetters behandelteam het behandelprogramma per kind verder vormgegeven. Na overleg met de ouders wordt het programma ingepland door de afdeling Planning. 2.5.1 Voeding Intakefase Naast het berekenen van de Body Mass Index (BMI) , is het belangrijk om inzicht te krijgen in het gewichtsverloop van de afgelopen jaren en een interpretatie van de huidige BMI (gerelateerd naar leeftijd en geslacht). Tijdens deze intake wordt (globaal) inzicht verkregen in dagelijkse eten en drinken (wat, hoeveelheden, eetpatroon en eetgewoonten) van de leerling. Ook smaakvoorkeuren, wie bepaalt het eten en drinken van de leerling en de verwachtingen tav de diëtist en de Doorzetters komen aan bod. Intakegesprek  Duur 45 min  In samenwerking met orthopedagoog / psycholoog/maatschappelijk werk (leerweg 3, SO)  de leerling samen met ouder(s) of verzorger(s). Bij kinderen tot 16 jaar is minimaal een ouder aanwezig. Boven de 16 jaar zal aan de jongere instemming gevraagd worden of ouder al den niet bij het gesprek aanwezig zal zijn. Altijd volgt communicatie met ouder/verzorger.  Intake-gesprek verloopt volgens vragenlijst “ voeding en eetgewoonten” , afgenomen door de diëtist.  De diëtist verzamelt informatie op gebied van o Aanwezige inzicht en kennis van gezonde voeding voor een kind (vlgs richtlijnen gezonde voeding van het Voedingscentrum) o Al dan niet ervaring met diëten, diëtisten, afvallen, aankomen etc o Welke eetgewoonten heersen er bij het kind en gezin of woonvorm (bijvoorbeeld WTC), bijvoorbeeld eetplaats, eetsnelheid, gebruik van maaltijden en tussendoortjes, eten in weekenden en bij feesten, vaste gebruiken (religieus, gezins-gewoonten) etc  Dagboek van een Doorzetter; Aan het eind van het gesprek geeft de diëtist een mapje “ Dagboek van een Doorzetter” mee. (dagboek wordt in het werkboek opgenomen)


15

Het dagboek bestaat uit een eetdagboek en een beweegdagboek. Het kind wordt gevraagd om 4 dagen een eetverslag bij te houden, op bijgeleverde formulieren. Het gaat om twee weekend-dagen en twee door de weekse (school)dagen. Bij voorkeur wordt het door het kind ingevuld, zo nodig geholpen door een ouder/verzorger. Het eetdagboek geeft informatie over het tijdstip van eten en drinken, wat en hoeveel er gegeten en gedronken wordt en over de eetplaats, met wie en zo mogelijk het gevoel daarbij. Daarnaast wordt gevraagd om een beweegverslag over dezelfde 4 dagen bij te houden, zodat de fysiotherapeut inzicht krijgt in het beweegpatroon en de type activiteiten van het kind. Opmerking; Fysiotherapeut draagt zorg voor gewichtsmeting, lengtemeting, BMI-bepaling en meting van middelomtrek. Behandelingsfase Uitgangspunten De gestelde uitgangspunten zijn algemeen geldend. Naar aanleiding van de intake worden punten meer of minder benadrukt. Zo nodig (en zo mogelijk binnen het kader van de Doorzetters) worden naast de algemene uitgangspunten individuele behandelingsdoelen gesteld. 

  

Kennisoverdracht en kennis-vergroting; gericht op beperken van energieintake en kennis van richtlijn goede voeding voor kind/jongere in bepaalde leeftijdsgroep (Schijf van vijf, Voedingscentrum). Productkeus, aanbevolen hoeveelheden zijn de “ rode draad” . Advies geven over praktische toepassing van het voedingsadvies (energiebeperkt dieet) in verschillende situaties. Advies geven, zowel aan ouders/verzorgers als aan het kind/jongere. Adviseren over gezonde eetgewoonten, met name regelmaat, rustig eten en tijd voor maken, goed proeven (leren genieten), extra’s (snoep en snacks) in verhouding tot eten. Onder eten verstaan we zowel drinken als vaste voeding. Bewust zijn van gedrag dat van invloed is (kan zijn) op eetgedrag, bijvoorbeeld verveling, emoties, invloed omgeving…..(intern- en extern bepaald eetgedrag). Hier sluit de behandeling direct aan op de behandeling van de orthopedagoog/psycholoog/maatschappelijk werk.

Begeleidingsvormen  Groepsbegeleiding o VSO leerlingen o Begeleid door diëtist en orthopedagoog/psycholoog o Criteria voor de samenstelling van de groep: Max 8 deelnemers Tijdsduur max 60 min per bijeenkomst (concentratie) o De groepsbegeleiding hebben o.a. als doel dat deelnemers ervaren met “lotgenoten” aan hetzelfde te werken, zowel wat betreft omgaan met voeding als met gedrag. Het biedt mogelijkheden om in heel praktische zin aan kennis vergroting te werken (bijvoorbeeld vergelijken van verschillende producten). Sterven naar positieve, veilige sfeer waarin de deelnemers elkaar kunnen steunen en stimuleren.


16



Individuele begeleiding o Enkele VSO-leerlingen zullen niet geschikt zijn om in de groep de Doorzetters-begeleiding te krijgen. Voor een beperkt aantal (max 3 per cursus jaar) zal individuele begeleiding ingepland kunnen worden. Voor de individuele begeleiding moet een duidelijk behandelplan aan ten grondslag liggen, gebaseerd op diagnostiek van de diëtist, geformuleerd na de intakefase. Afbakening in de tijd is van belang. Een VSO-jongere kan zelfstandig begeleid worden, indien nodig of gewenst kan begeleiding samen met ouder plaatsvinden.



o

Ouders van SO-leerlingen worden individueel begeleid, indien gewenst samen met orthopedagoog/maatschappelijk werker. De voeding van het jonge kind wordt vrijwel volledig bepaald door ouders/verzorgers, in ieder geval zijn zij er voor verantwoordelijk. Vandaar dat de begeleiding op de ouders/verzorgers is gericht.

o

In het schooljaar 2010/2011 is gestart met ouderintervisie, door orthopedagoog en maatschappelijk werk. Voorwaardelijk voor deze vorm van ondersteuning is een gemeenschappelijke ambitie, kennis en uitgangspunten voor het afvallen van het kind. Indien dit niet aanwezig is, vindt begeleiding individueel plaats.

o

De benodigde voorwaarden om het kind thuis te “laten” bewegen, komen aan de orde. Gelet op de doelgroep binnen leerweg 3 en jonge kinderen binnen het SO is ook aandacht voor de direct betrokkenen als grootouders, familie en buren.

Ouderbegeleiding Ouders zijn zeer direct betrokken bij de Doorzetters. De rol van ouders is een belangrijke. o Voorwaarde scheppend (zorg dragen voor de juiste maaltijden (productkeus, bereidingswijzen, regelmaat), maar ook voor tussendoortjes (wederom productkeus, hoeveelheid en frequentie) o Ondersteunen van verandering van eetgedrag en/of eetgewoonten van kind en gezin o Verantwoordelijk voor motiveren en stimuleren van hun kind o Verantwoordelijk voor informeren van “ omgeving” van kind, zoals opa-oma-familie-oppas-vrienden etc Hiertoe moeten ouders betrokken worden en willen worden bij de Doorzetters. Betrekken van ouders vindt plaats door middel van : o Deelname aan intake-gesprek met diëtist en orthopedagoog/psycholoog/maatschappelijk werk o Informatie aan ouders middels ouderavond(en) en schriftelijke informatie over voortgang Doorzetters middels Doorzetters-info-mapje dat ieder kind/jongere krijgt. (en thuis kan overleggen) o Indien van toepassing: deelname aan individuele begeleidingstraject van het kind


17

2.5.2 Gedrag Intakefase Intake met het kind door psycholoog/orthopedagoog/maatschappelijk werk i.s.m. de diëtist. Ouders zijn bij dit gesprek aanwezig bij kinderen tot en met 16 jaar (daarna in overleg met de jongeren) en altijd bij kinderen met een lager cognitief niveau (lager dan het niveau moeilijk lerend). Tijdens deze intake wordt inzicht verkregen over de motivatie, de weerbaarheid, het zelfvertrouwen van het kind en de opvattingen in het gezin. Ook worden de eetgewoonten en het ‘eetgedrag’ van het kind doorgenomen. Beginmeting Afname CBSK (kinderen 8 tot 12 jaar) of CBSA (kinderen 12 tot 18 jaar). Deze vragenlijst kijkt naar de competenties en het zelfbeeld van het kind. Behandeling Uitgangspunten De psychologische begeleiding bestaat uit een beïnvloeding van deelnemende kinderen en opvoeders naar een positief gemotiveerde houding ten aanzien van dit behandelprogramma middels individuele gesprekken en groepsbijeenkomsten voor zowel opvoeders als kinderen. De begeleiding is gericht op de omgang met (negatieve) emoties en gedachten. Overmatig eten vindt vaak plaats naar aanleiding van negatieve emoties (Van Strien, 1986, 1996) zoals bijvoorbeeld verveling. Emoties leiden tot een algemene arousal en bij sommigen kan eten snel leiden tot reductie van de ervaren stress. Voedsel functioneert dan net als bij bijvoorbeeld alcohol of pillen, als een symptoombestrijding (palliatief copinggedrag). De ervaren bevrediging kan dan sterk bekrachtigend werken. Het systematisch niet belonen van de drang naar dergelijk gedrag is een belangrijk onderdeel waarop wordt ingespeeld bij de psychologische begeleiding. Een ander aspect van de begeleiding is het ontwikkelen van een probleemoplossende manier van denken: zoeken naar gedachten, die helpen bij het verwerven van ander gedrag, waarbij de deelnemer op den duur zich zelf leert controleren in dat andere gedrag. In gesprekken met de kinderen wordt getracht de hand te leggen op deze minder effectieve gedachten en deze te vervangen door gedachten, die juist leiden tot het ontdekken welke vorm van bewegen wel aantrekkelijk kan zijn voor het kind en het ontdekken dat bezig zijn met gezonder eten ook leuk en interessant kan zijn. Het doel is het aanleren van nieuwe eet- en beweeggewoonten. Per deelnemer wordt gezocht naar haalbare doelen, die worden vastgelegd in een behandelplan. Begeleidingsvormen  Individuele begeleiding Indien uit de CBSK of de CBSA en/of de intake een negatief zelfbeeld komt, kan er voor gekozen worden om het kind individueel te begeleiden. De begeleiding is gericht op het positiveren van de houding van het kind t.o.v. zichzelf. Het kind wordt zo’n 8 maal individueel begeleid door de psycholoog/orthopedagoog die verbonden is aan de doorzetters.  Groepsbegeleiding De groepsbijeenkomsten hebben o.a. als doel dat de kinderen ervaren met een aantal ‘lotgenoten’ aan hetzelfde te werken, zowel wat betreft omgaan met voeding en gedrag (groepsbegeleiding door diëtist en psycholoog/orthopedagoog) als ten aanzien van het bewegen (groepsbegeleiding door paramedici).


18

De groepsbegeleiding bestaat uit een 5-tal bijeenkomsten waarbij verschillende onderwerpen met elkaar besproken worden. Na afloop van de bijeenkomst wordt een opdracht aan de kinderen meegegeven, welke ze thuis moeten maken.  Ouderbegeleiding De begeleiding van ouders vindt plaats door middel van ouderavond(en). In de begeleiding ouders en kind is het aanleren van ander gedrag m.b.t. eten en bewegen het hoofddoel. Het is de bedoeling dat ouders/opvoeders ‘het goede voorbeeld’ gaan geven. Leren (gedrag veranderen) vindt voor een belangrijk deel plaats via imitatie. Daarnaast zullen de inspanningen door het kind positief worden beïnvloed door de steun die ervaren wordt bij het ‘meedoen’ door de omgeving. Voorwaarden Contract Middels een contract wordt overeengekomen dat kind en ouders zich houden aan de afspraken in het belang van het slagen van het programma. Motivatie Het is belangrijk dat de kinderen gemotiveerd zijn om deel te nemen aan het behandelprogramma. Door middel van groepsbegeleiding en individuele begeleiding wordt getracht om de motivatie van de kinderen, het bereiken van een gezond gewicht, te vergroten. Gedragsverandering Het bijhouden van een dagboek, waarin wordt vastgelegd wat het kind zoal gegeten en gedronken heeft en wat er extra aan beweging is gedaan. Tevens wordt de beleving van het kind hierbij genoteerd. Dit is de eerste stap naar ander gedrag. Stilstaan bij moeilijke momenten tijdens het behandelprogramma en hoe die het hoofd te bieden is een tweede stap. Rol van ouders De rol van ouders/verzorgers is een belangrijke. Niet alleen bij het houden van een toeziend oog op het nakomen van gemaakte afspraken. Ouders hebben meestal een grote invloed op de eet- en leefgewoonten van hun kind en kunnen een voorbeeld voor hen zijn. Van de ouders wordt gevraagd actief deel te nemen aan het behandelprogramma. De ouders worden geïnformeerd over het belang van verantwoord eten en bewegen en hen wordt gevraagd het goede voorbeeld te geven. Ouders leren het belang kennen van verantwoord eten en meer bewegen en gaan in dat opzicht het goede voorbeeld geven. Zij scheppen het klimaat waarin deze bezigheden worden ervaren als prettig om naar uit te zien. Evaluatie Indien het kind individueel begeleid is, wordt de CBSK of de CBSA aan het einde van de cursus herhaald, waarbij gekeken wordt of er een evenwichtiger score op de verschillende domeinen bereikt is. Indien het kind niet individueel begeleid is, wordt er door de psycholoog/orthopedagoog in een kort evaluatiegesprek met het kind besproken wat de ervaringen van het kind zijn, waar het kind nog aan moet werken en of, en zo ja, welke hulp het kind hierbij nog nodig heeft.


19

2.5.3 Bewegen 1. Onderdelen bewegingsprogramma Het bewegingsprogramma wordt begeleidt door een fysiotherapeut en/of een bewegingsagoog. In het behandelplan bestaat het bewegen uit: bewegingstherapie, dat wil zeggen onder begeleiding oefenen, sporten; bewegingsactiviteiten in het dagelijks leven; verminderen van sedentaire (zittend activiteiten (zoals tv kijken, computeren). Anamnestische gegevens Uit de vragenlijst aan de ouders en het instroomformulier ingevuld door fysiotherapeut samen met het kind - hulpvraag ouders en kind; - persoonsgegevens en diagnose; - voorgeschiedenis; - onderzoek naar oorzaken overgewicht; - grof motorische vaardigheden Instroomformulier wordt tijdens indicatie fase ingevuld door de behandelende fysiotherapeut tijdens behandeling. Indien het kind geen fysiotherapie heeft wordt er een intake van 60 min. ingepland bij een fysiotherapeut met als doel het instroomformulier in te vullen. Metingen 1. Lichaamsgewicht, lengte en middelomtrek worden door de behandelende fysiotherapeut gemeten tijdens fysiotherapie. Dit gebeurt: - tijdens indicatie fase (bij kinderen/jongeren zonder FT tijdens intake bij fysiotherapeut) - bij aanvang van het schooljaar (in de observatiefase) - tijdens het doorzetters schooljaar eenmaal per 2 maanden. - In de evaluatiefase aan het eind van het schooljaar voor de laatste evaluatieoverleg (juni/juli).

2. Conditietests: submaximaal testen met hartfrequentiemeting, passend bij de motorische mogelijkheden van het kind. Dus bij lopende kinderen een looptest en een fietstest bij kinderen die vooral zullen trainen met fietsen en vanuit een zittende houding. - fietsergometertest (PWC 170); - zes minuten wandeltest; - shuttle run (specifiek voor cerebrale parese); - astrand armergometertest (bodycycle). Deze tests worden twee maal afgenomen: tijdens observatiefase voor de eerste evaluatieoverleg en aan het eind van het programma voor de laatste evaluatieoverleg. Doel van het meten is om het submaximale inspanningsniveau van het kind in te schatten. Ook worden de meetwaardes evaluatief gebruikt om het effect op de conditie en op de hoeveelheid beweging te kunnen meten bij herhaling van de test. De conditietest wordt door fysiotherapeut en bewegingsagoog afgenomen in de daarvoor speciaal ingeplande testtijd (30min.) Het kind en de ouders krijgen voorafgaand deze test informatie over datum, tijdstip, locatie en nodige kleding/schoeisel. Behandelprogramma voor kinderen met overgewicht 2011 Heliomare

20

Kinderen met een verminderde cognitie (LW3) doen de conditietest tijdens fysiotherapeutische behandelingen. Bij hen is het van belang de test 2 tot 3 keer te oefenen voordat de test daadwerkelijk afgenomen kan worden (in 3 tot 4 behandelingen). Kinderen met een verminderde cognitie zijn van nature meer terughoudend en zetten zich pas in als ze weten wat er komen gaat (van Wijck2008). Dit kan ook het geval zijn bij kinderen van LW2 of het VSO. Deze kinderen worden normaal ingepland. De therapeut kan beoordelen of de deelnemer ook meer geschikt is voor het herhalen van de inspanningstest. Indien dit het geval is geeft de therapeut dit zelf aan bij de planning.

Uitslagen van alle metingen worden door fysiotherapeut genoteerd in digitale screeningformulier en het Doorzetters werkboekje.

Basisvoorwaarden bewegingstherapie - belasting met submaximale intensiteit (50-70% van VO2 max, HR 130-150); - 30-45 min. 4x per week (naar de Nederlandse Norm voor Gezond bewegen); - trainen van grote spiergroepen; - aangepast aan de individuele mogelijkheden en interesse van het kind; - vaardigheidsspecifiek; - plezier en afwisseling staan voorop; - niet de intensiteit maar de tijdsduur t.b.v. aantal herhalingen bepaald primair de inspanning; - houd de vermoeidheid in de gaten. Specifieke voorwaarden voor een bepaalde aandoening  Cerebrale parese: Gebruik cyclische bewegingen, bij voorkeur in een uitgangshouding die spasticiteit remt. Zoek een alternatief voor lopen, zoals handbike, hometrainer, skelter, roeibank.  Spina bifida: Vermijd compressie in de nek en geef ondersteuning aan de lumbale wervelkolom. Let op het tempo en de kwaliteit van de ademhaling. Houd rekening met mogelijke sensibiliteitsstoornissen.  Neuromusculaire aandoeningen: Richt de training niet teveel op de spierkracht in verband met risico van ‘over-use’. Gebruik kortdurende oefeningen, met veel herhalingen.  Reumatische aandoening: vermijd overbelasting van de gewrichten (hydrotherapie is goede vorm van bewegen), matige intensiteit is wenselijk. Behandelvorm Het streven is om 4 keer per week 30-45 minuten onder begeleiding te bewegen. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden, zie onderstaand schema. activiteit fysiotherapie zelfstandig oefen periode (ZOP) fitness- of sportgroep Doorzettersgroep Loopgroep / fietsgroep / handbikegroep Zwemmen (incidenteel)

frequentie per week 1-2x 1-2x

begeleiding FT (fysiotherapeut) fysiotherapeut

1x 1x 1x

BA / FT BA / FT FT / BA

1x

BA


21

Het programma wordt individueel aangepast aan de fysieke mogelijkheden en/of het gedrag van het kind. Bij de therapiefrequentie wordt ook rekening gehouden met de vaste hoeveelheid beweging van het kind per dag in de school en thuissituatie bijvoorbeeld op een sportclub of dansschool. Omdat het van belang is dat de kinderen/jongeren de activiteit beoefenen met een submaximale intensiteit (50-70% van VO2 max, HR 130-150) is het wenselijk regelmatig te trainen met een hartslagmeter. Inhoudelijk Individuele fysiotherapie Accent bij de individuele therapie ligt op efficiëntie in bewegen tijdens oefeningen met matige intensiteit en bepaalde duur. Een grote diversiteit aan bewegingsvormen wordt aangeboden. Frequentie is 1 keer per week. Indien er andere indicaties zijn voor fysiotherapie wordt er nodige frequentie aangehouden. Zelfstandig Oefen Periode (ZOP) Het kind krijgt op schrift een programma dat zelfstandig uitgevoerd kan worden in een vooraf afgesproken tijd. Tegelijkertijd zijn meerdere kinderen met hun oefenprogramma in de ruimte bezig. Er is begeleiding door een fysiotherapeut of bewegingsagoog. Het programma wordt regelmatig bijgesteld. Wekelijks wordt opgeschreven wat het behaalde resultaat is. Frequentie 1 a 2 keer per week. Fitness Bij de fitness oefenen kinderen aan de hand van individueel opgesteld oefenschema in groepsverband onder begeleiding van een bewegingsagoog en/of fysiotherapeut. Frequentie 1 a 2 keer per week. Opbouw: - gezamenlijke warming up; - parcours op fitnessapparatuur: doel is het aanzetten van het metabolisme. De duur wordt verlengd als uit de HR blijkt dat kind weinig intensief aan de gang is. Ook is er aandacht voor krachtbehoud/-opbouw. Behoud van spiereiwitten kan middels trainen op fitnessapparatuur. - cooling down: individueel of gezamenlijk. Score: aantal herhalingen en/of duur. Sport/spelactiviteiten Matig intensief. In groepen of tweetallen. Gekozen wordt voor balspellen, tikspel e.d. Onder begeleiding van bewegingsagoog eventueel samen met fysiotherapeut. Frequentie 1 a 2 keer per week. Zwemmen VSO: op indicatie, niet standaard voor elke doorzetters. SO: kinderen zwemmen al standaard met de klas Exclusiecriteria hydrotherapie (algemeen): - open wonden; infecties; koorts; - epilepsie die niet met medicatie onder controle is te krijgen; - tracheostoma; - vitale capaciteit minder dan 1400 ml ; - slikstoornissen. Behandelprogramma voor kinderen met overgewicht 2011 Heliomare

22

2. Bewegingsactiviteiten in dagelijks leven Thuissituatie In de thuissituatie wordt het kind door ouders/verzorgers gestimuleerd om actief te worden en meer te bewegen. Voorbeelden van bewegingsactiviteiten in de thuissituatie zijn: -

zelfverzorging; verplaatsen; hobby / sport. huisdier verzorgen (indien van toepassing) huishoudelijke taken vervullen

Toelichting voor de ouders over bewegingsactiviteiten in thuissituatie vindt plaats tijdens ouderbijeenkomsten en individueel tijdens contacten met fysiotherapeut (persoonlijk of telefonisch). School Binnen de schoolsituatie zijn diverse lesprogramma’s ingeroosterd waarbij bewegen een onderdeel van uitmaakt. Gymnastiek wordt 2x per week aangeboden, gegeven door een vakleerkracht. Een aantal groepen heeft wekelijks bewegen op muziek in het rooster staan, waarbij een fysiotherapeut ondersteunend is. Ook tijdens pauzes en vaardigheden als boodschappen doen is bewegen op school een vast aspect.

3. Verminderen van sedentaire activiteiten De fysiotherapeut bekijkt de verhouding activiteit/ rust in de klas en speelt hierin een adviserende rol. Afspraken worden gemaakt met ouders, leerkracht en kind om de duur van de sedentaire activiteit te verminderen en spreken een actief alternatief af. Hierbij wordt gedacht aan het verminderen van de duur van computeren, televisie kijken, muziek luisteren en lezen. Het overbrengen van informatie over het verminderen van sedentaire activiteiten naar ouders wordt gedaan via ouderbijeenkomsten/ouderavond en op LW3 tijdens bijeenkomsten met de maatschappelijk werkster. Tevens wordt de informatie opgenomen in het werkboekje en kunnen ouders hier telefonisch advies over krijgen. 4. Sportadvies Doelstelling: samen met het kind en ouders komen tot een sportadvies. Er wordt gezamenlijk gezocht naar sportactiviteit voor het kind wat het kan/wil volgen na het doorzettersprogramma van Heliomare. In maart en april worden de kinderen beoordeeld of er een sportadvies gesprek moet plaats vinden. Doorzetters coördinator geeft een lijst met namen door aan de bewegingsagoog (specialisatie sportadvies). De bewegingsagoog neemt telefonisch contact op met de ouders van het kind om na te vragen of eventueel al interesse is voor sport/ bewegen na de doorzetters. Is er wel een idee , dan volgt een verwijzing naar regioconsulent.


23

Is er nog geen idee, worden kind en ouders uitgenodigd voor een gesprek met bewegingsagoog.  Er wordt uitgezocht welke sport activiteit bij een kind/jongere past gezien interesse en mogelijkheden van het kind.  Er wordt uitgezocht bij welke verenigingen in de eigen woonomgeving deze activiteit kan worden beoefend.  Er wordt gekeken of de begeleiding naar een vereniging wenselijk is.  Er wordt gekeken naar de mogelijke knelpunten? ( vervoer, kosten, sportmateriaal) en er wordt naar oplossingen gezocht.

2.6 Ontslagfase In de laatste maand van het schooljaar vindt de afronding van het programma plaats. In de teambesprekingen worden de kinderen die meedoen aan het behandelprogramma besproken en wordt een afrondende rapportage geformuleerd. Ouders okrijgen deze eindrapportage toegestuurd waarna contact met hen wordt opgenomen door hun contactpersoon om het verslag de verduidelijken, vragen te beantwoorden en de evaluatie te bespreken. 2.7 Nazorgfase -

-

dag van ontslag; nacontrole kind (door revalidatiearts) om te kijken wat het effect is van meedoen aan het programma op het dagelijks leven wanneer de begeleiding gestopt is en ouders en kind het helemaal zelf moeten gaan doen. Deze nacontrole zal plaatsvinden na ongeveer een half jaar. Secretariaat zorgt voor inplannen van dit contact met de revalidatiearts.

2.8 Evaluatie behandelproces Aan de hand van een vragenlijst naar tevredenheid van de ouders over het behandelproces. Zie voorbeeld in bijlage 8.


24

2.9 Frequentieschema

Fase

Revalidatiearts Psycholoog/maatschap pelijk werker

Diëtist

Fysiotherapeut / Secretariaat / Bewegingsagoog Planning

Aanmeldings Fase

Indicatiefase

1x consult 1.0 uur

Onderzoeksfase

1 uur gesprek

Behandelfase

Ouderavond 2 x 2 uur

Ontslagfase

5x individueel of in groep kind (PS) 5x individueel of in groep ouders (MW) 1x kind+ouders


Ouders melden kind aan. Secretariaat regelt consulten. Planning plant intakes bij FT voor kinderen die nog geen FT hebben Planning regelt afspraken Planning regelt afspraken + begeleidende brief

FT BMI meeting en instroomform. met kind invullen 1x 0.5 uur 1 uur gesprek en Interview 0,5 uur dagboek Testen afnemen: 1x 0,45 uur (bij 6 minuten wandeltest LW3/2: 3x0,5 uur, 1x 0,5 uur) Ouderavond Ouderavond Secr. verstuurt 2 x 2 uur 2 x 2 uur uitnodigingen aan ouders 5x individueel of in groep kind +eventueel ouders 1x kind+ouders

Wekelijks 4x 0,50,45 uur FT + BA + HT

Planning past therapieprogramma kind aan

Wekelijks 4x 0,50,45 uur FT + BA + HT

Secret. verzorgt eindrapportages

Extern

Overgewicht team

Aanmelding bij doorzetters behandelteam

Optioneel 2x overleg extern sport / (ca.10 min. per bewegingskind) voorlichting

1x overleg (ca.10 min. per kind)

25

Testen afnemen: 1x 0,45 uur (bij 6 minuten wandeltest LW3/2: 3x0,5 uur, 1x 0,5 uur)

Evaluatiefase

Evaluatieformulier wordt aan ouders toegezonden

Contactpersoon 1x 0,5 uur 1x 1uur verwerken formulieren

HT = hydrotherapie / zwemmen, BA = bewegingsagogie, FT = fysiotherapeut, secr. = secretariaat, MW =maatschappelijk werk


26

2.10 Communicatie 2.10.1 Overlegmomenten Er wordt een team ingesteld bestaande uit een vaste vertegenwoordiging van alle vakgroepen die actief participeren in het overgewichtprogramma, te weten: revalidatiearts, diëtist, psycholoog/orthopedagoog, maatschappelijk werk, fysiotherapeut, bewegingsagoog. Dit team overlegt na de eerste maand om de resultaten van onderzoek en observatie te bespreken en een behandelplan af te spreken. Hierbij zijn dus niet alle behandelaars aanwezig. Soms kan een behandelaar hierbij uitgenodigd worden voor een bespreking over een bepaald kind. Daarna volgt elke 3 maanden een evaluatie in het team om de voortgang te bespreken en het behandelplan bij te stellen.

Teambespreking; Eén keer per 3 maanden, op vaste dag en tijd t.b.v. evaluatie voortgang per kind en bijstellen individueel behandelplan (ca. 10 min. per kind wordt gereserveerd). Aan het eind van de cursus, dus einde schooljaar, bij de laatste teambespreking, worden de kinderen uit het programma doorgesproken (eindevaluatie/ontslag). Rapportage: Tussentijdse rapportage: De rapportage wordt tevoren ingevuld en opgeslagen door alle betrokken vakgroepen in digitale Doorzetters map m.b.v. het invuldocument voor tussentijdse evaluatie. Zie bijlage 6 Eindrapportage: Aan het eind van het cursusjaar wordt een eindrapportage geschreven. Na bespreking van het kind op het team wordt een eindrapportage gemaakt en gestuurd naar de ouders. Behandelend fysiotherapeut neemt hierna telefonisch contact met de ouders. Zie 2.9.2 en bijlage 7.

2.10.2 Contactpersoon Er is gekozen voor eigen fysiotherapeut van het kind als contactpersoon, zodat ouders een vast teamlid hebben om hun vragen aan te stellen. Deze contactpersoon zal telefonisch overleg hebben met de ouders, maar hen desgewenst ook spreken wanneer zij op Heliomare zijn. Tussentijds en aan het einde bespreekt de contactpersoon de rapportage met het behandelplan met de ouders. Contactpersoon informeert ook de deelnemende kinderen over de afspraken die gemaakt zijn tijdens teambespreking. 2.10.3 Werkboek “Doorzetters” Voor het bijhouden van vorderingen en afspraken met behandelaars ontvangt elke deelnemer van het programma het werkboek “Doorzetters”. Het boek dient tevens als communicatie middel tussen kind/jongere, ouders, school en behandelaars. Inhoud van het boek:  Informatie en tips over gezond eten  Informatie over een gezonde levensstijl met voldoende beweging  Werkboekje voeding  Werkboekje beweging


28

 

Voedings- en beweegdagboek Metingen overzicht

Hoofdstuk 3

Organisatie

3.1 Taken en verantwoordelijkheden De opzet van het behandelprogramma kent een cursusgerichte vorm. Zie onderstaande tabel. Na de instroom in juni en bepalen van de definitieve plaatsing, starten kinderen en hun ouders aan begin van het schooljaar en eindigen aan het eind van het schooljaar. Er is geen vervolgmogelijkheid. Het maximum aantal deelnemers is bepaald op 12 kinderen (maximum voor VSO jongeren is 8). 3.2 Specifieke deskundigheden Diëtist, psycholoog/ orthopedagoog maatschappelijk werk: ervaring in werken met groepen kinderen van verschillend ontwikkelingsniveau; kennis van de problematiek m.b.t. overgewicht. (Kinder)fysiotherapeut: kennis van de specifieke problematiek bij kinderen met overgewicht en een motorische bewegingsbeperking van diverse aard en omvang. Kennis van training van kracht en inspanning op submaximaal niveau, passend bij de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van het kind. Bewegingsagoog: kennis van inspanningsfysiologie en inspanningstesten bij kinderen. Tevens kennis van de mogelijkheden tot opbouw van spierkracht bij kinderen, gerelateerd aan de leeftijd en het ontwikkelingsniveau.

3.3 Randvoorwaarden Materiaal: Voldoende testmateriaal (fietsergometer, armergometer, hartfrequentiemeter, weegschaal). Voldoende ruimte om met groepen te werken: sporthal, oefenruimte fysiotherapie. Aanpassingsmogelijkheden in de fitness naar de lengte en motorische mogelijkheden van het kind. Dagboek en werkboek (het minimale aantal gelijk aan het aantal deelnemers) Logistieke zaken Afstemming vakgroepen en afspraken met elkaar; inplannen programma’s bij de kinderen (afdeling Planning). Secretariële ondersteuning: voor verwerken rapportage en maken van afspraken doorzetters behandelteam.


29

Literatuur Hoofdstuk 1 - Rapport Gezondheidsraad. Overgewicht en obesitas. Den Haag: Gezondheidsraad, 2003; publicatienr 2003/07 - Renders CM, Seidell JC e.a. Overgewicht en obesitas bij kinderen en adolescenten en preventieve maatregelen. Ned Tijdschr Geneeskd 2004;148(42):2066-2070 - Hirasing RA, Fredriks AM, Buuren S van, Verloove-Vanhorick SP e.a. Toegenomen prevalentie van overgewicht en obesitas bij Nederlandse kinderen en signalering daarvan aan de hand van internationale normen en nieuwe referentiediagrammen. NedTijdschr Geneeskd 2001;145:1303-1308 - Fredriks AM, Buuren S van, Hirasing et al. De Quetelet-index (‘body mass index’) bij jongeren in 1997 vergeleken met 1980; nieuwe groeidiagrammen voor signalering van overgewicht , ondergewicht en obesitas. Nederlands Tijdschr Geneeskd 2002;145(27):1296-1303 - Braet C, Winckel MJAM van. Behandelstrategieën bij kinderen met overgewicht. Bohn Stafleu van Loghum, Houten/Diegem. 2001 - Wabitsch M. Overweight and obesity in European children and adolescents: causes and consequences, treatment and prevention. Eur J Pediatr 2000;159 Suppl 1:S5-7 - Wilson GT. Behavioral treatment of obesity: Thirty years and counting. Advances in Behavior Research and Therapy 16, 31-75 - Jansen A, Nederkoorn C, Martijn C, Roefs A, Havermans R, Mulkens S. Waarom obesitas in de GGZ behandeld moet worden. Tijdschrift GZ Psychologie 2009: december: 38-44 Hoofdstuk 2 - Bulk-Bunschoten AMW, Renders CM e.a. Signalieringsprotocol Overgewicht in de Jeugdgezondheidszorg. Vumc Amsterdam. 2004 - Braet C.e.a. : Dikke kinderen. Acco Leuven/Amersfoort 1995 - Epstein LH, Meyers MD, Raynor HA, Saelens BE. Treatment of Pediatric Obesity. Pediatrics 1998;101:554-570 - Epstein LH, Valoski AM, Vara LS et al. Effects of decreasing sedentary behavior and increasing activity on weight change in obese children. Health Psychology 1995;14(2):109-115 - Braet C, Tanghe A, Decaluwé V, Moens E, Rosseel Y. Inpatient treatment for children with obesity: weight loss, psychological well-being and eating behavior. J. Pediatr. Psychol 2004;29:519-529 - Tanghe A. e.a. : Obese jongeren met eetbuien. Tijdschrift Voor Gedragstherapie. Jaargang 33 september 2000 - Strien, T van. Eating behavior, personality traites and body mass. Swetz & Zeitlinger Lisse,1986 - Dieetbehandelingsrichtlijn ‘Te hoog gewicht bij kinderen’ Elsevier protocollen, 2004 - De behandeling van overgewicht bij kinderen Informatorium Voeding en Diëtetiek, juli 2004


30

Bijlagen


31

Heliomare

Bijlage 1

Werkboek doorzetters

Een echte doorzetter!

Naam:

Dit is het werkboek van het doorzettersprogramma in Heliomare


Heliomare

Inleiding De doorzetters is een programma waarin we samen werken aan gezond en actief leven. In dit werkboek vind je een overzicht van de verschillende onderwerpen die aan bod komen, achtergrondinformatie en een werkboekgedeelte om je vorderingen en afspraken bij te houden. Het is jouw werkboek. Het is de bedoeling dat iedereen in het boekje kan lezen/ schrijven die je helpt bij het bereiken van een gezond de levensstijl. Bijvoorbeeld je ouders, de klas, de diëtist, de fysiotherapeut en de psycholoog/maatschappelijk werkster. Zo kan iedereen je helpen bij het bereiken van jouw doel!


Heliomare

Inhoudsopgave: 1: Telefoonnummers Achter rood tabblad: 2: Waarom bewegen en gezond eten? 3:

Informatie en tips over gezond eten

4:

Informatie over een gezonde levensstijl met voldoende beweging

Achter groen tabblad 5: Werkboekje voeding en gedrag 6:

Communicatieblad voeding en gedrag

7:

Werkboekje beweging

8:

Communicatieblad beweging

9: Werkboek klas Achter blauw tabblad 10: Meetblad Achter geel tabblad 11: Voedings- en beweegdagboek


Heliomare

1: Telefoonnummers Team: Diëtist: Manon Kuijpers Maatschappelijk werk: Cathrien Moor Orthopedagoog VSO: Rosa Kroes Orthopedagoog SO: Esther van der Sleet Fysiotherapie SO: naam: Fysiotherapie VSO: naam: Sportadvies team: Jop van den Helder Planning: Connie van Castricum

: 088920-8417 : 088920-8187 / 06-44196509 : 088920-8190 : 088920-8255 : 088920-8237 : 088920-8234 : 088920-8190 : 088920-8482

Afspraken worden tevoren ingepland. Mocht je eerder een afspraak willen dan kun je altijd contact opnemen met het betreffende teamlid of de planning.


Heliomare

2: Waarom bewegen en gezond eten? Als je als kind overgewicht hebt en inactief bent heb je 60 % meer kans om te dik te zijn als je ouder wordt. Te dik zijn is niet gezond voor je lichaam. Door overgewicht heb je meer kans op ziekten zoals suikerziekte, huidaandoeningen, klachten aan je spieren en gewrichten, klachten aan je ademhalingssysteem en hartziekten. Ook kan je hierdoor minder zelfvertrouwen hebben.

Om een gezond gewicht te bereiken moet je letten op de volgende 3 dingen: 1: dat je gezond eet en niet teveel snoept 2: dat je minder zit (zoals tijdens televisie kijken, lezen en computeren) 3: dat je meer gaat bewegen en sporten

3: Informatie en tips over gezond eten Eten en drinken leveren de energie die je lichaam nodig heeft om te kunnen functioneren en te bewegen. Voor een gezond gewicht en het behouden daarvan, moet er een evenwicht zijn in de hoeveelheid voeding die je eet en de hoeveelheid energie die je lichaam verbruikt. Wanneer je wilt afvallen is het belangrijk dat je minder eet en meer beweegt! De hoeveelheid energie die je per dag nodig hebt verschilt per persoon. Hieronder is weergegeven wat kinderen/jongeren van 6-18 jaar gemiddeld op een dag nodig hebben. Gemiddeld aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen per dag 4 tot 12 jaar 12 tot 20 jaar 3-5 sneetjes 5-7 sneetjes Brood 2-3 aardappelen of 2-3 4-5 aardappelen of 4-5 Aardappelen (of rijst, opscheplepels opscheplepels pasta, peulvruchten) rijst/pasta/peulvruchten rijst/pasta/peulvruchten 3 opscheplepels groente 4 opscheplepels groente Groente 2 stukken fruit 2 stukken fruit Fruit 300-450/-600 ml 500 ml melk(producten) en Zuivel melk(producten) en ½ - 1 1 plak kaas plak kaas 100-120 gram Vlees(waren), vis, kip, 100-120 gram ei of vleesvervangers 20-30 gram 20-30 gram Halvarine, margarine, bak- en braadproducten 1 - 1,5 liter 1,5 liter Dranken * De kleinste hoeveelheden gelden voor de jongste kinderen


Heliomare

Omdat het lastig is voor kinderen en jongeren om eigen gezonde keuzes te maken in voedingsmiddelen hebben we hieronder een aantal tips voor je op een rijtje gezet. Tip 1: ontbijt is belangrijk Sla je ontbijt niet over! Sommige kinderen en jongeren denken calorieën te beperken door hun ontbijt over te slaan, niet doen! Het ontbijt is de belangrijkste maaltijd van de dag, dit geeft je namelijk energie om je “motor” op te starten en daardoor kun je goed de dag beginnen. Tip 2: gezonde tussendoortjes Neem naast 3 hoofdmaaltijden ook 3 keer iets kleins tussendoor! Zo blijft je spijsvertering op gang. Op deze manier heb je ook minder gauw trek in grote koeken, chocolade repen of een zak chips. Verantwoorde tussendoortjes zijn: 1 plak ontbijtkoek, 1 krentenbol, 1 evergreenkoek, 1 sultanakoek of 1 stuk fruit. Tip 3: slechte dranken Drink niet teveel frisdranken/vruchtensappen of sportdranken! Deze dranken bevatten heel veel suikers en dit is niet alleen slecht voor je lichaam maar ook voor je tanden! Wist je dat 1 glas cola 5 suikerklontjes bevat? Je kunt beter kiezen uit: light frisdranken (niet meer dan 3 glazen per dag), (vruchten)thee zonder suiker, mineraalwater of water. Deze dranken zijn lekker en leveren heel weinig calorieën, daar word je dus niet dik van  Tip 4: kleine hoeveelheden Zin in iets lekkers? Bedenk je van te voren goed wat je wilt gaan eten, hoeveel je daarvan wilt gaan eten en waar je het gaat eten? Dit zijn belangrijke punten om rekening mee te houden. Voorbeeld: spreek met jezelf af dat je na school 2 kleine chocolaatjes mag, eet dit op aan tafel als je gezellig met je vader of moeder zit te kletsen. Zo zorg je ervoor dat je niet meer eet dan je met jezelf hebt afgesproken!


Heliomare

4: Informatie over een gezonde levensstijl met genoeg beweging Per dag zijn er veel momenten waarin je zit: zitten op school, zitten achter de computer, zitten om een boek te lezen. Op deze momenten heeft je lichaam weinig energie nodig en hierdoor val je minder snel af als je veel zit en weinig beweegt. Ga daarom (eventueel samen met je fysiotherapeut) na hoeveel uren per dag je zit of ligt en hoeveel uren per dag je aan het bewegen. Probeer per dag meer actieve momenten te maken en minder te zitten en te liggen. Voorbeeld hiervan: In plaats van 1 uur computeren: 30 minuten computeren en 30 minuten helpen in de keuken of tuin. Actieve momenten kunnen zijn: Buiten spelen Meehelpen in de keuken of in de tuin Tafel dekken Spelen met lego, auto’s en ballen Wandelen Wii fit Andere beweegtips: - neem als het lukt de trap in plaats van de lift. - als rolstoelgebruiker ga zelf in de rolstoel rijden in plaats van geduwd te worden. - neem wanneer het kan de fiets (of loop) in plaats van meerijden met de auto/ bus - probeer eens staand te gamen of blijf lopen tijdens telefoongesprek. - sport

Zorg ervoor dat je ook sport. Kies een sport uit die je leuk vindt, want bewegen is leuk!! Het sportadviesteam van Heliomare kan je helpen in jouw buurt een sport te vinden die leuk is en geschikt voor jou.

5: Werkboek voeding en gedrag Datum afspraak diëtist / orthopedagoog

Afspraken met diëtist en orthopedagoog:

6: Communicatieblad voeding/gedrag


Heliomare

7: Werkboek beweging Weekstructuur beweegmomenten op school: Dag van de week beweegmoment Maandag

opmerkingen

Dinsdag Woensdag Donderdag vrijdag

Afspraken met fysiotherapeut en/of bewegingsagoog:

8: Communicatieblad beweging 9: Werkboek klas Hier kunnen de afspraken met de klas opgeschreven worden en andere onderwerpen die belangrijk zijn voor in de klas zoals bijvoorbeeld traktatiebeleid.

10: Meetblad Meting 1 Datum: Lengte (cm) Gewicht (kg)

BMI Middelomtrek (cm)

Conditie test


Meting 2 Datum

Meting 3 Datum

Meting 4 Datum

Meting 5 Datum

Heliomare

11:BIJHOUDEN VAN EET-DAGBOEK en BEWEEG-DAGBOEK. Het doorzetters-dagboek bestaat uit een eetdagboek en een beweegdagboek 1. Eetdagboek Hierin schrijf je alles op wat je die dag gegeten en gedronken hebt. Dus alles wat in je mond gaat! Een eetdagboek laat zien hoe het eetpatroon in elkaar steekt en maakt bewust van de eetgewoonten die er zijn. Daarmee wordt het vaak eenvoudiger en duidelijker om de knelpunten in de voeding aan te pakken. Je kunt beter zien wat goede en wat verkeerde eetgewoonten zijn. Hoe maak je een eetdagboekje?  Schrijf iedere dag heel precies op wat er is gegeten en gedronken. Het hoeft niet te worden afgewogen, het is goed om zogenaamde huishoudelijke maten te gebruiken, zoals kopje, beker, opscheplepel enz.  Schrijf het bij voorkeur direct op als je het eet of drinkt. Als je wacht tot eind van de dag bestaat de kans dat je dingen vergeet.  Gebruik per dag een nieuwe bladzijde  Vul de dag en de datum in  1e kolom: wat en hoeveel je eet en drinkt  2e kolom: waar, met wie je hebt gegeten en gedronken en als het lukt is het goed te beschrijven hoe je je voelde op dat moment.  Het voorbeeld laat zien hoe je een voedingsdagboek kunt invullen 2. Beweegdagboek Hierin schrijf je wat je aan beweging hebt gedaan, zowel op school als thuis.    

Gebruik per dag een nieuwe bladzijde van het beweegdagboek Vul de dag en de datum in Noteer wat voor soort beweging er is gedaan en hoeveel minuten ongeveer. Dus ook sporten, maar ook lopen naar de winkel, keuken mee helpen opruimen etc. Om het beter te kunnen zien kun je de tijdsduur inkleuren in stippen. Iedere stip staat voor 5 minuten.

VRAAG / OPDRACHT: Gedurende 4 dagen precies bijhouden wat je eet en drinkt en wat je doet aan beweging. Dus 2 dagen door de week en 2 dagen van het weekend !!!! Noteer ook je vragen, opvallende dingen, moeilijke momenten, onderwerpen die je wilt bespreken etc.


Heliomare

VOEDINGSDAGBOEK Dag: Tijd Ontbijt

Tussendoor

Lunch

Tussendoor

Warme maaltijd

Tussendoor


Eten en drinken (wat en hoeveel)

Datum: Waar, met wie, gevoel

Heliomare

BEWEEGDAGBOEK Dag: ……………… Tijd en situatie

Datum: ……………………

Welke beweging heb ik gedaan?

Hoe lang?

Kleur stip voor elke 5 min. OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO OOOOOOOOOOOO

© Universiteit Maastricht, Faculteit der Psychologie, Capaciteitsgroep Experimentele Psychologie


Bijlage 2

Informatiebrief ouders VSO

’Doorzetters’ Behandelprogramma voor jongeren met overgewicht in Heliomare VSO Informatie voor ouders Waar gaat het over Bij steeds meer kinderen en jongeren wordt overgewicht geconstateerd. Overgewicht vergroot de kans op gezondheidsklachten, zoals: diabetes, vaatproblemen en slijtage aan gewrichten. Op latere leeftijd kunnen hartproblemen het gevolg zijn. Daarnaast kunnen dikke kinderen en jongeren last hebben van een negatief zelfbeeld, emotionele problemen en gedragsproblemen. Anders eten en meer bewegen is voor het tegengaan van overgewicht een geschikt middel, maar meestal is dat niet voldoende om een blijvende gewichtsvermindering te bewerkstelligen. Een behandeling door meerdere deskundigen heeft wel een goede kans van slagen. Hierbij is de medewerking van ouder(s)/verzorgers(s) natuurlijk onmisbaar. Veel kinderen met overgewicht binnen Heliomare hebben ook stoornissen in het bewegen. Dit brengt enerzijds met zich mee dat bewegen dikwijls niet in de eerste plaats als een prettige bezigheid wordt ervaren. Anderzijds is veel eten en snoepen bij gebrek aan voldoende andere prettige bezigheden voor mensen in het algemeen een voor de hand liggende toevlucht. Voor een bevredigend resultaat is het van belang uit te gaan van de beleving van het kind m.b.t. de genoemde aspecten eten en bewegen. Waarom snoept uw kind vaak en eet het veel? Wat maakt, dat bewegen voor uw kind niet leuk is? Uit de persoonlijke antwoorden op deze vragen kan het behandelteam samen met ouders en kind een persoonlijke hulpvraag formuleren. Het eetgedrag kan worden omgebogen van eten uit verveling naar eten is leuk, ook als je niet veel eet maar leert genieten van eten. Eten kan namelijk gezellig zijn. Het is voor ouders/opvoeders de moeite waard om te proberen aan de eetmomenten binnen het gezin een gezellig aspect te geven. Hetzelfde geldt voor het bewegingsgedrag. Ook daarbij is het van belang te benadrukken, dat bewegen naast moeilijk, lastig, pijnlijk, enz. tevens een prettige bezigheid kan zijn. Meer bewegen en ontdekken dat bewegen ook leuk kan zijn, is hier het uitgangspunt. Een vooraf gesteld doel bereiken, bijvoorbeeld in de vorm van een persoonlijk record zal de eigenwaarde van deelnemers positief beïnvloeden en een positieve gemotiveerdheid opleveren.

44 Behandelprogramma voor kinderen met overgewicht 2011 Heliomare

Doel Zowel bij het eet- als bij het bewegingsgedrag is het doel om een blijvende verandering in levensstijl te verkrijgen. Een belangrijk aspect hierin is de eigenwaarde van de deelnemer. Iemand die meer in beweging is en verantwoord eet, om zo zijn overgewicht terug te brengen, zal zich prettiger gaan voelen. Al was het alleen maar vanwege het feit, dat je er nog beter van gaat uit zien. Ook je conditie kan er profijt van hebben. Behandelprogramma ‘Doorzetters’ Binnen Heliomare is een multidisciplinair behandelprogramma ontwikkeld waaraan revalidatiearts, psycholoog, diëtist, fysiotherapeut, en bewegingsagoog deelnemen om gezamenlijk met uw kind en u te streven naar een gezond gewicht. Het programma heeft de naam ‘Doorzetters’ gekregen. De aanpak zal voor uw kind spelenderwijs zijn en zal aan de individuele mogelijkheden aangepast worden. De ouders worden actief hierin betrokken, zodat u uw kind kunt stimuleren en begeleiden om het gewicht onder controle te krijgen. Opbouw programma:  beweging  voeding en voedingsgewoonten  gedragsverandering  ouderparticipatie Begeleiding vanuit Heliomare: Arts De revalidatiearts besluit of het behandelprogramma voor uw kind geschikt is. Als uw kind gaat deelnemen volgt een intake bij alle behandelaars.

Diëtist De diëtist heeft gesprekken met u en uw kind om het voedingspatroon in kaart te brengen. U wordt gevraagd om een voedingsbeweegdagboek bij te houden. Vervolgens wordt een voedingsadvies aan u en uw kind gegeven. Regelmatig geeft de diëtist ondersteuning bij het volgen van dit advies. Psycholoog/ orthopedagoog De psycholoog kijkt hoe u en uw kind gestimuleerd en ondersteund kunnen worden tot gezonde eet- en gedragspatronen. Er is tevens aandacht voor de psychosociale aspecten. Fysiotherapeut / bewegingsagoog Aan het begin wordt gevraagd een activiteiten vragenlijst in te vullen en uw kind zal een conditietest doen. Het meten van lengte, gewicht en middelomtrek wordt elke 2 maanden door fysiotherapeut verricht. Zowel individueel als in groepsverband worden vervolgens meermaals per week bewegingsactiviteiten aangeboden, passend bij de individuele situatie van uw kind. Ouders 45 Behandelprogramma voor kinderen met overgewichten stimulerende rol, met name in de U heeft een belangrijke ondersteunende 2011 Heliomare thuissituatie. U krijgt advies over voeding en over ondernemen van activiteiten door uw kind en samen met u.

Duur en organisatie Het behandelprogramma wordt in cursusvorm aangeboden en duurt één schooljaar. Aan het begin zal de situatie in kaart gebracht worden door vraaggesprekken, onderzoek en testen. Op basis daarvan zal een individueel behandelplan worden opgesteld. Aan het eind zullen onderzoeken herhaald worden om te bekijken of het gewenste resultaat in zicht is en zal een eindgesprek met de ouder(s)/verzorger(s) plaatsvinden. Binnen het jaar zullen naast de individuele begeleiding ook groepsbijeenkomsten voor de kinderen georganiseerd worden en een oudercontactavond van 2 uur, waarin informatie gegeven wordt en gelegenheid is tot stellen van vragen.

Heliomare revalidatie Relweg 51 1949 EC Wijk aan Zee T (0251) 28 88 88 F (0251) 28 83 66 E [email protected] I www.heliomare.nl servicebureau januari 2010


Bijlage 3

Informatiebrief ouders SO/Leerweg 3

’Doorzetters’ Behandelprogramma voor kinderen met overgewicht in Heliomare SO en Leerweg 3 Informatie voor ouders Waar gaat het over Bij steeds meer kinderen en jongeren wordt overgewicht geconstateerd. Overgewicht vergroot de kans op gezondheidsklachten, zoals: diabetes, vaatproblemen en slijtage aan gewrichten. Op latere leeftijd kunnen hartproblemen het gevolg zijn. Daarnaast kunnen dikke kinderen en jongeren last hebben van een negatief zelfbeeld, emotionele problemen en gedragsproblemen. Anders eten en meer bewegen is voor het tegengaan van overgewicht een geschikt middel, maar meestal is dat niet voldoende om een blijvende gewichtsvermindering te bewerkstelligen. Een behandeling door meerdere deskundigen heeft wel een goede kans van slagen. Hierbij is de medewerking van ouder(s)/verzorgers(s) natuurlijk onmisbaar. Veel kinderen met overgewicht binnen Heliomare hebben ook stoornissen in het bewegen. Dit brengt enerzijds met zich mee dat bewegen dikwijls niet in de eerste plaats als een prettige bezigheid wordt ervaren. Anderzijds is veel eten en snoepen bij gebrek aan voldoende andere prettige bezigheden voor mensen in het algemeen een voor de hand liggende toevlucht. Voor een bevredigend resultaat is het van belang uit te gaan van de beleving van het kind m.b.t. de genoemde aspecten eten en bewegen. Waarom snoept uw kind vaak en eet het veel? Wat maakt, dat bewegen voor uw kind niet leuk is? Uit de persoonlijke antwoorden op deze vragen kan het behandelteam samen met ouders en kind een persoonlijke hulpvraag formuleren. Het eetgedrag kan worden omgebogen van eten uit verveling naar eten is leuk, ook als je niet veel eet maar leert genieten van eten. Eten kan namelijk gezellig zijn. Het is voor ouders/opvoeders de moeite waard om te proberen aan de eetmomenten binnen het gezin een gezellig aspect te geven. Hetzelfde geldt voor het bewegingsgedrag. Ook daarbij is het van belang te benadrukken, dat bewegen naast moeilijk, lastig, pijnlijk, enz. tevens een prettige bezigheid kan zijn.

Meer bewegen en ontdekken dat bewegen ook leuk kan zijn, is hier het uitgangspunt. Een vooraf gesteld doel bereiken, bijvoorbeeld in de vorm van een persoonlijk record zal de eigenwaarde van deelnemers positief beïnvloeden en een positieve gemotiveerdheid opleveren. 47 Behandelprogramma voor kinderen met overgewicht 2011 Heliomare

Doel Zowel bij het eet- als bij het bewegingsgedrag is het doel om een blijvende verandering in levensstijl te verkrijgen. Een belangrijk aspect hierin is de eigenwaarde van de deelnemer. Iemand die meer in beweging is en verantwoord eet, om zo zijn overgewicht terug te brengen, zal zich prettiger gaan voelen. Al was het alleen maar vanwege het feit, dat je er nog beter van gaat uit zien. Ook je conditie kan er profijt van hebben. Behandelprogramma ‘Doorzetters’ Binnen Heliomare is een multidisciplinair behandelprogramma ontwikkeld waaraan revalidatiearts, orthopedagoog, maatschappelijk werker, diëtist, fysiotherapeut, en bewegingsagoog deelnemen om gezamenlijk met u en uw kind te streven naar een gezond gewicht. Het programma heeft de naam ‘Doorzetters’ gekregen. De aanpak zal voor uw kind spelenderwijs zijn en zal aan de individuele mogelijkheden aangepast worden. De ouders worden actief hierin betrokken, zodat u uw kind kunt stimuleren en begeleiden om het gewicht onder controle te krijgen. U krijgt advies over voeding en over ondernemen van activiteiten door uw kind en samen met u. Opbouw programma:  beweging  voeding en voedingsgewoonten  gedragsverandering  ouderparticipatie Begeleiding vanuit Heliomare:  Consult met de revalidatiearts waar samen met U wordt besloten of het behandelprogramma geschikt is voor uw kind. Als uw kind gaat deelnemen volgt een intake bij alle behandelaars. 

Gesprekken met de diëtist en de maatschappelijk werker waar met u en uw kind het voedingspatroon in kaart wordt gebracht. U wordt gevraagd om een voedings-beweeg-dagboek bij te houden. Vervolgens wordt een voedingsadvies gegeven. De diëtist en de maatschappelijk werker geven ondersteuning bij het volgen van dit advies.



Contact met de orthopedagoog en de maatschappelijk werker individueel of middels ouder-intervisie-bijeenkomsten waarin u en uw kind gestimuleerd en ondersteund kunnen worden om te komen tot gezonde eet- en gedragspatronen. Tijdens deze bijeenkomsten zult u als ouder of verzorger op een gestructureerde wijze met elkaar in gesprek gaan over leefstijl en gewichtscontrole. De ouder-intervisieavonden leveren U het volgende op:


-

-

Ze helpen U bij het vinden van oplossingen en strategieën in situaties die U tegen komt met uw kind bij de begeleiding naar een gezondere leefstijl. U ondersteunt elkaar als ouders, wisselt informatie uit en praat over uw eigen dagelijkse praktijk met uw kind. Ze helpen U bij het organiseren van praktische middelen, die nodig zijn voor uw kind (bijvoorbeeld een fiets). Eén avond zullen we een fysiotherapeut of bewegingsagoog uitnodigen om met U informatie uit te wisselen over bewegingsactiviteiten thuis en over sporten.

Bewegen onder begeleiding van een fysiotherapeut / bewegingsagoog. In het begin vragen we U om een activiteiten-vragenlijst in te vullen en uw kind zal een conditietest doen. Zowel individueel als in groepsverband worden vervolgens meermaals per week bewegingsactiviteiten aangeboden, passend bij de individuele situatie van uw kind. Duur en organisatie Het behandelprogramma wordt in cursusvorm aangeboden en duurt één schooljaar. Aan het begin zal de situatie in kaart gebracht worden door vraaggesprekken, onderzoek en testen. Op basis daarvan zal een individueel behandelplan worden opgesteld. Aan het eind zullen onderzoeken herhaald worden om te bekijken of het gewenste resultaat in zicht is en zal een eindgesprek met de ouder(s)/verzorger(s) plaatsvinden.

Heliomare revalidatie Relweg 51 1949 EC Wijk aan Zee T (0251) 28 88 88 F (0251) 28 83 66 E [email protected] I www.heliomare.nl Servicebureau januari 2010


Bijlage 4

Instroomformulier behandelprogramma “Doorzetters”

Naam Geb. dat Diagnose Nevendiagnose Klas Ingevuld door Datum Is jongere 16 jaar of ouder? Ja/Nee Indien ja: wenst jongere aanwezigheid van zijn ouders/verzorgers bij de intakegesprek met diëtist en psycholoog? Ja/Nee Metingen Lengte (cm) Gewicht (kg) BMI Middelomtrek (cm) Motorische mogelijkheden Hoe verplaatst het kind/jongere zich (rolstoel, lopen) Gebruik loophulpmiddelen Loopafstand Transfermogelijkheid naar de grond zelfstandig mogelijk Bewegingsmogelijkheden zittend in de rolstoel Inschatting conditie (aantal minuten achtereen actief kunnen zijn) Kan het kind in een groep oefenen? Specifieke voorkeur voor groep (hoog/laag cognitief) Bewegingsinteresse van het kind/jongere Sportgroep Fitness (t.b.v. krachttraining) Bewegen op muziek Aerobic Handbike Fietsen/spinning Loopgroep Loopgroep met nordic walking Advies m.b.t. bewegingsprogramma (therapiefrequentie, oefengroepen enz.)*

* richtlijn van het programma is: 4 bewegingsactiviteiten per week inclusief ft en exclusief gymnastiek


Bijlage 5

Evaluatie rapportageformulier

Rapportageformulier Doorzetters t.b.v. kindbespreking op het teambespreking met revalidatiearts en andere vakgroepen

Naam kind: Geb. Datum: Ecaris nummer: I. Diëtist Invul datum: 1. Huidige situatie (o.a. behandeling, motivatie): 2. Factoren:  Belemmerend 

Stimulerend (inclusief sterke kanten kind)

3. Samenvatting dagboek: 4. Plan van aanpak en voorstel voor vervolg: II. Psycholoog/orthopedagoog/ maatschappelijk werk Invul datum: 1. Huidige situatie (o.a. behandeling, motivatie): 2. Factoren:  Belemmerend 


3. Samenvatting Gedragsvragenlijst (CBSK/CBSA): 4. Plan van aanpak en voorstel voor vervolg:

III. Bewegingstherapie (FT / BA) Invul datum: 1. Huidige situatie (o.a. behandeling, motivatie, informatie vanuit onderwijs):


Therapieprogramma Soort activiteit

Frequentie Inhoud per week programma

Inbreng vanuit kind zelf / motivatie

Opmerkingen

Fysiotherapie individueel ZOP Fitness Zwemmen Doorzettersgroep Sportgroep: 1… 2…

2. Factoren:  Belemmerend 


3. Meetgegevens Beginsituatie*

Tussentijd evaluatie*

Derde meeting (eindsituatie)*

Lengte (cm) Gewicht (kg)

BMI Middelomtrek (cm) Conditie Hoeveelheid bewegen Vegetatieve reacties Hoe wordt bewegen ervaren Enthousiasme voor sport / bewegen in de thuissituatie * meest recente meetgegevens invullen 4. Plan van aanpak en voorstel voor vervolg:


Bijlage 6

Tussentijdsverslag Doorzetters voor ouders

Heliomare revalidatie Relweg 51 1949 EC Wijk aan Zee T zie onderaan F (0251) 288454 www.heliomare.nl

Aan ouders/verzorgers van

Revalidatiecentrum fysiotherapie

Wijk aan Zee, d.d.

Tussentijdsverslag Doorzetters … neemt in het schooljaar 20..-20.. deel aan het Doorzettersprogramma voor kinderen en jongeren met overgewicht. Hierbij treft u een tussenevaluatie en eventuele afspraken. Evaluatie afgelopen periode t.a.v.:  Voeding 

Bewegen



Gedrag



Ouderbetrokkenheid

Metingen: Eerste meting

Nu

Lengte (cm) Gewicht (kg) BMI: Middelomtrek (cm): Conditietest Conclusie t.a.v. gewicht:

Plan van aanpak voor vervolg:

We verwachten u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vragen kunt u contact opnemen met 0251-288:


Diëtist: 417 Psycholoog: 442 Fysiotherapeut: 237 of 234 Sportadvies: Jop van den Helder 358

Vriendelijke groet

Het doorzetters behandelteam


Bijlage 7

Eindverslag Doorzetters voor ouders Heliomare revalidatie Relweg 51 1949 EC Wijk aan Zee T zie onderaan F (0251) 288454 www.heliomare.nl

Aan ouders/verzorgers van

Revalidatiecentrum fysiotherapie

Wijk aan Zee, d.d.

Eindverslag Doorzetters … nam in het schooljaar deel aan het Doorzettersprogramma voor kinderen en jongeren met overgewicht. Hierbij treft u een eindevaluatie en eventuele afspraken. Conclusie (t.a.v. voeding, gedrag en bewegen):

Metingen: Begin schooljaar

Nu

Lengte (cm) Gewicht (kg) BMI: Middelomtrek (cm): Conditietest

Advies voor vervolg Doorzetters programma wordt beëindigd. …

We verwachten u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vragen kunt u contact opnemen met een van de betrokken behandelaars 0251-288: Diëtist: 417 Psycholoog: 442 Fysiotherapeut: 237 (SO/Beverwijk) of 234 (VSO) Sportadvies: Jop van den Helder 358

Vriendelijke groet Het doorzetters behandelteam


Bijlage 8

Evaluatieve vragen aan ouders

De vragenlijst voor de jongeren is nog in ontwikkeling (streven augustus 2012)

DOORZETTERSPROGRAMMA Evaluatie vragenlijst voor ouders

Berichtgeving algemeen over het programma 1. Door wie zijn u en uw kind aangemeld voor het doorzettersprogramma? - Ouders zelf 0 - Revalidatiearts 0 - Via het team (UPB of BLP) 0 - Leerkracht 0 - Anders ….. 2. Welke informatie heeft u tevoren ontvangen, nadat u kind bij de revalidatiearts aangemeld was? - Informatiebrief 0 - Mondelinge uitleg 0 - Anders …. 3. Door wie bent u geïnformeerd? - Revalidatiearts - Leerkracht - Therapeut - Diëtist - Psycholoog - Maatschappelijke werker

0 0 0 0 0 0

4. Wat verwachtte u vooraf van het doorzettersprogramma: ……………………………..

5. Heeft u en uw kind moeten wachten om mee te kunnen doen met het doorzettersprogramma Ja 0, hoelang ………………….. Nee 0

Opzet programma 6. Bent u tevreden over het aantal therapiemomenten per week voor de verschillende onderdelen van het programma (fysiotherapie, bewegingsagogie, psycholoog, dietist) Ja 0 Nee 0, graag toelichting …….

7. Heeft u zelf voldoende begeleiding gekregen?


Ja Nee

0 0, graag toelichting …….

Berichtgeving over uw kind 8. Bent u voldoende op de hoogte gehouden over de resultaten van de drie teambesprekingen die gedurende het jaar gehouden zijn? Ja 0 Nee 0, graag toelichting Ouderavond 9. Bent u bijtijds geïnformeerd over de datum van de ouderavond? Ja 0 Nee 0, graag eerder 10. Bent u tevreden over het aantal ouderavonden? Ja 0 Nee 0, graag meer / minder 11. Voldeed de inhoud van de ouderavonden aan uw verwachtingen? ja 0 nee 0, graag toelichting Resultaat programma 12. Heeft deelname aan het programma veranderingen opgeleverd t.a.v. a. bewegen. 0 Zo ja, waar merkt u dat aan …….. b. voeding.

0

Zo ja, waar merkt u dat aan ……..

c. gedrag.

0

Zo ja, waar merkt u dat aan ……..

13. Kunt u de adviezen uit het programma goed opvolgen? Ja 0 Nee, 0 waar zitten de knelpunten ……… Toekomst 14. Verwacht u het resultaat vol te kunnen houden? Ja 0 Nee, 0

15. Heeft u nog begeleiding nodig om dit vol te kunnen houden? Ja 0 wat is gewenst Nee, 0

Wat vind u dat in het behandelprogramma verbeteren moet; : - …. - ….. Geef nu een rapportcijfer op een schaal van 1-10 voor het totale programma:



Bijlage 9 Leeftijd (in jaren)

2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 10,5 11 11,5 12 12,5 13 13,5 14 14,5 15 15,5 16 16,5 17 17,5 18 en ouder

BMI berekening Jongens BMI afkapwaarde overgewicht 18,41 18,13 17,89 17,69 17,55 17,47 17,42 17,45 17,55 17,71 17,92 18,16 18,44 18,76 19,10 19,46 19,84 20,20 20,55 20,89 21,22 21,56 21,91 22,27 22,62 22,96 23,29 23,60 23,90 24,19 24,46 24,73 25

Jongens BMI afkapwaarde obesitas 20,09 19,80 19,57 19,39 19,29 19,26 19,30 19,47 19,78 20,23 20,63 21,09 21,60 22,17 22,77 23,39 24,00 24,57 25,10 25,58 26,02 26,43 26,84 27,25 27,63 27,98 28,30 28,60 28,88 29,14 29,41 29,70 30

Meisjes BMI afkapwaarde overgewicht 18,02 17,76 17,56 17,40 17,28 17,19 17,15 17,20 17,34 17,53 17,75 18,03 18,35 18,69 19,07 19,45 19,86 20,29 20,74 21,20 21,68 22,14 22,58 22,98 23,34 23,66 23,94 24,17 24,37 25,54 24,70 24,85 25

Meisjes BMI afkapwaarde obesitas 19,81 19,55 19,36 19,23 19,15 19,12 17,19 19,34 19,65 20,08 20,51 21,01 21,57 22,18 22,81 23,46 24,11 24,77 25,42 26,05 26,67 27,24 27,76 28,20 28,57 28,87 29,11 29,29 29,43 29,56 29,69 29,84 30

BMI = (gewicht / lengte2, gerelateerd aan de leeftijd en geslacht)


Een behandelprogramma voor DOORZETTERS

Recommend Documents