Economische Agenda 2011 – 2014
Deel II
Detailhandel & Horeca
Inhoud
Deel 2
detailhandel en horeca
1
inleiding
2.
detailhandel 2.1 2.2 2.3
3.
markten 3.1 3.2 3.3
4.
trends profiel actiepunten
profiel beleid actiepunten
horeca 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
trends profiel ronde tafel beleid actiepunten
1.
Inleiding
Voor u ligt de Economische Agenda 2011-2014 deel II Detailhandel & Horeca. Met deze agenda komt het college tegemoet aan de wens van bedrijfsleven en raad om ook voor deze bestuursperiode gezamenlijk een economische agenda uit te zetten. Tot die werkwijze hoort ook dat voortgang en resultaten jaarlijks worden geëvalueerd. Deze agenda stoelt op actuele trends en perspectieven in de locale en regionale economie, op de signalen uit de ronde tafelgesprekken met ondernemers en op de economische paragraaf van het nieuwe collegeprogramma. De agenda kent 3 delen: Deel I behandelt Haven & Industrie, deel II Detailhandel & Horeca, deel III Toerisme & Recreatie. In dit deel van de economische agenda worden de thema’s detailhandel, inclusief markten en horeca behandeld. Het onderdeel Horeca vertoont overigens nauwe samenhang met het deel Toerisme&Recreatie. In dit deel zal zoveel mogelijk de onderwerpen worden meegenomen die voor de sector als geheel geleden en niet samenhangen met toeristischrecreatief beleid. De volgende hoofdstukken worden trends en perspectieven voor achtereenvolgens de detailhandel, de markten en de horeca kort geschetst, uitmondend in actiepunten voor de komende jaren.
2.
Detailhandel; perspectieven en actiepunten
2.1.
trends
De brancheorganisatie H(oofd)B(edrijfschap)D(etailhandel) in 2009 vier toekomstscenario’s uitgewerkt op basis van gesignaleerde trends. De vier scenario’s wijzen uit dat de detailhandel in de nabije toekomst niet langer de vanzelfsprekende schakel is tussen producent en consument. Er is een ingrijpende verandering gaande die andere partijen kansen geeft om de functie van de detailhandel over te nemen. Dat kan gebeuren als de detailhandel zelf onvoldoende innoveert. Het HBD ziet de volgende kansen en bedreigingen: - veranderend consumentengedrag De consument van 2010 laat zich goed informeren vóór hij een keuze maakt. Dat doet hij niet op de eerste plaats bij de winkelier, maar veel eerder bij vrienden, kennissen en via internet. Hierdoor verandert de informatie-, verkoop- en servicefunctie in de detailhandel. - branchegrenzen vervagen Speciaalzaken die louter vanuit één branche-invalshoek blijven werken, krijgen het moeilijk. De consument heeft behoefte aan bedrijven die producten en diensten, die sfeer en beleving bieden. Aan branchegrenzen heeft hij geen boodschap. Voorbeelden: supermarkten, bouwmarkten. - filiaal- en franchisebedrijven worden sterk merk Filiaalketens en franchise bedrijven zullen zich als sterk merk moeten ontwikkelen en het merk moeten oprekken naar doelgroepverwante producten en diensten. - kansen voor kleinschalige ondernemers Juist kleinschalige ondernemers kunnen prima inspelen op de gespecialiseerde vraag, mits ze de durf hebben over te schakelen naar een hoogwaardig aanbod, dienstverlening en een koopomgeving. Voorbeeld: kaas- en visspeciaalzaken. - meer verkoopkanalen Het winkelen via internet heeft een grote vlucht genomen (bv witgoed, elektronica, cd/dvd/boeken) en dwingt ondernemers tot aanpassingen van hun bedrijfsvoering. De noodzaak om zich te onderscheiden in prijs, kwaliteit en service wordt door deze ontwikkeling alleen maar sterker. De detailhandel zal andere verkoopkanalen dan alleen de winkel moeten aanboren. Of het nu internet is, mobiele telefoon, interactieve TV, markten, evenementen of nieuwe kanalen die we nu nog niet kennen. 2.2
profiel detailhandel
Anders dan de historisch gegroeide Hollandse steden, kent Velsen geen stedelijke kern, waar winkels, kantoren, cultuurvoorzieningen en horeca-etablissementen zijn geconcentreerd. In onze gemeente zijn de winkels verspreid over verscheidene kernen en locaties. De kernen kennen een gevarieerd patroon van winkelcentra, winkels en markten. De grootste concentratie winkels bevind zich in het centrum van IJmuiden. De nabijheid van andere winkelcentra en vooral Haarlem vormt voor de bewoners een voordeel, maar betekent voor de winkeliers geduchte concurrentie. Met de terugloop van bestedingen de afgelopen jaren en een broos economisch herstel vergt deze concurrentieslag veel inzet van de winkeliers. Door d ebank genomen slagen zij daar goed in. Er zijn weinig bedrijfssluitingen als gevolg van de crisis en de leegstand van winkelpanden is nog steeds laag. En regelmatig melden ondernemers zich met plannen voor uitbreiding of een nieuwe vestiging en vragen de gemeente om medewerking. schaalvergroting Ook blijft de vraag naar schaalvergroting in verschillende segmenten actueel, met name vanuit supermarkten, maar ook vanuit andere sectoren als bouwmarkten en tuincentra. De ondernemers vragen de gemeente om schaalvergroting in het ruimtelijke beleid mogelijk te maken, zodat zij kunnen inspelen om veranderingen of nieuwe trends in de markt.
Voor de supermarkten wordt medewerking verleend als de uitbreiding kan worden ingepast het stedelijke omgeving. Voor de tuincentra is inmiddels ruimte geboden in de Biezen en in Hofgeest. Voor de bouwmarkten is deze ruimte nog niet gegeven. winkelcentra Een goed functionerend winkelcentrum kenmerkt zich door een aantrekkelijk en geconcentreerd winkelbestand, dito sfeer en uitstraling van het winkelgebied, een goede bereikbaarheid annex parkeergelegenheid. De ondernemers hebben daar een scherp oog voor. Winkeliersverenigingen spreken de gemeente vooral aan op haar rol in het openbaargebied, de bereikbaarheid en het parkeren. Om de sfeer en de openbare ruimte te verbeteren zoeken zij vaak zelf naar creatieve oplossingen. Het college erkent het belang van aantrekkelijke winkelgebieden en van enthousiaste winkeliers(verenigingen) en wil in samenspraak met de ondernemers bekijken hoe de aankleding van de openbare gebied kan worden verbeterd. Omdat elk centrum een eigen karakter heeft, vraagt dit maatwerk. regionale detailhandels visie In 2010 heeft het PHC-economische zaken IJmond een extern bureau opdracht verstrekt tot het opstellen van de regionale detailhandels visie voor de IJmond. Dit initiatief vloeit voort uit het verzoek uit de provinciale detailhandelvisie om grootschalige en perifere ontwikkelingen in de detailhandel op elkaar af te stemmen. Het gaat dan met name om grootschalige winkelcentrumontwikkelingen, de meubelboulevard, bouwmarkten, tuincentra en out let centra. Dit voorjaar zal deze visie worden aangeboden aan de colleges van de IJmondgemeenten. 2.3
actiepunten
Winkelcentrum IJmuiden Vernieuwing van het winkelcentrum blijft een belangrijke opgave. Met Multivastgoed is intussen een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor de vernieuwing die volgens planning nog in deze collegeperiode wordt gerealiseerd. De winkeliersvereniging wordt actief betrokken bij lay out en branchering. Overigens zullen Multivastgoed en het college zich gezamenlijk inspannen om het bestaande winkelcentrum tijdens de bouw naar behoren te laten functioneren en naar winkeliers en klanten toe duidelijk te communiceren over de werkzaamheden en eventuele overlast. Ook hierbij zullen de winkeliers actief worden betrokken. Santpoort-Noord Het winkelcentrum Santpoort-Noord heeft de afgelopen jaren haar positie als winkelgebied versterkt. De komst van nieuwe speciaalzaken en van horeca trekt bezoekers uit de hele regio. Dit zorgt voor extra parkeerdruk. Meer parkeergelegenheid zou wenselijk zijn, maar is door een gebrek aan ruimte niet te realiseren. Het college onderzoekt op dit moment in overleg met ondernemers en omwonenden de haalbaarheid van een blauwe zone in de Hoofdstraat. Velserbroek Winkelcentrum Velserbroek functioneert naar behoren maar kan een nieuwe impuls gebruiken. De vestiging van de HEMA zal dit jaar een belangrijke impuls aan het centrum geven. Het college is al enige tijd in overleg met de beide supermarkten en Corio (eigenaar van het vastgoed in het winkelcentrum) hoe de gewenste schaalvergroting vorm kan krijgen. De verwachting is dat Corio dit jaar een plan zal presenteren. Het college wil deze schaalvergroting mogelijk maken. Kennemerlaan De Kennemerlaan is een bijzondere winkelstraat. De mix van winkels met food en nonfood, horeca en dienstverlening geeft de straat een gevarieerd en levendig aanbod. De winkeliersvereniging heeft een aantal wensen en ideeën om de uitstraling van de
winkelstraat en de samenhang met het Kennemerplein te versterken. Het gaat dan met name om de verlevendiging en aantrekkelijker maken van het plein. Het college wil in overleg met de winkeliersvereniging bezien hoe de wensen en ideeën kunnen worden ingevuld. Zeewijk Winkelcentrum Zeewijk functioneert uitstekend. De goede bereikbaarheid en parkeergelegenheid, de aanwezigheid van een supermarkt in combinatie met een discountsupermarkt en speciaalzaken, zorgen voor een aantrekkelijk aanbod. Dreefbeheer, eigenaar van het vastgoed, heeft te kennen gegeven het centrum te willen vergroten (750m2) om ruimte te bieden aan schaalvergroting en verplaatsing van enkele winkels. Het college wil hieraan meewerken. Velsen-Noord De positie van Velsen-Noord als winkelgebied blijft kwetsbaar door de aantrekkingskracht van het winkelcentrum van Beverwijk. Met het realiseren van een kleinschalige weekmarkt heeft het winkelgebied van Velsen-Noord een nieuwe impuls gekregen. Met winkeliers wordt op dit moment bekeken hoe het parkeren op de Wijkerstraatweg beter kan worden georganiseerd. De ondernemers vragen ook om aandacht voor de bereikbaarheid tussen het winkelcentrum en het bedrijventerrein De Grote Hout. Volgens de winkeliers zijn de werknemers belangrijk voor het functioneren van het winkelcentrum en zij vragen de bestaande verbinding te handhaven. Het college wil dit in overweging nemen. Santpoort-Zuid In Santpoort-Zuid blijft projectontwikkelaar VOF Nova proberen een plan van de grond te krijgen waarin uitbreiding van de supermarkt en een aantal nieuwe woningen een bij de omgeving passende schaal kunnen krijgen. Het plan moet kunnen rekenen op voldoende draagvlak bij de bewoners. Het college wacht met belangstelling het plan af. Driehuis De positie van de winkels aan de Driehuizerkerkweg blijft kwetsbaar. Voor de supermarkt is het door zijn beperkte schaal lastig om behoorlijk te renderen. De ruimte voor vernieuwing en uitbreiding is er niet. Het college erkent dat het risico bestaat dat de winkelfunctie op termijn verdwijnt. Broekerwerf Op het bedrijventerrein Broekerwerf in Velserbroek zijn twee bouwmarkten gevestigd. Uit klant-herkomstonderzoek blijkt dat de bouwmarkten een verzorgingsfunctie voor de hele gemeente hebben en dat er ook veel klanten uit Haarlem-Noord afkomstig zijn. Het bouwmarktenaanbod is daar beperkt. De twee bouwmarkten voldoen qua omvang en uitstraling niet meer. Het college wil schaalvergroting van deze bouwmarkten mogelijk maken. Op dit moment vindt met de bedrijven overleg plaats hoe hun ambitie vorm kan krijgen en welke ruimte daarvoor beschikbaar kan komen.
3.
Markten
3.1
profiel
De gemeente kent vier warenmarkten: dinsdag in Velserbroek en Velsen-Noord, donderdag in IJmuiden en vrijdag in Santpoort-Noord. De vitaliteit van de weekmarkten staat onder druk. Het aantal kramen en de instroom van nieuwe marktkooplieden loopt terug. Dat is een landelijke trend. In Velsen kan de situatie als volgt worden gekenschetst. De markt in IJmuiden heeft het moeilijk. Het aantal kramen loopt terug. De locatie wordt niet hoog gewaardeerd. In Santpoort-Noord en Velserbroek loopt de markt goed. De markten zijn daar compact en hebben een goede wisselwerking met de winkels. Markten functioneren goed als het aantal marktkooplieden, het assortiment, openingstijden en het aantal marktdagen aansluit bij de potentiële verzorgingsfunctie van de warenmarkt. Dat is in de eerste plaats een zaak van de marktkooplieden. De rol van de gemeente in de weekmarkt is om deze te faciliteren. Voor de markt moet voldoende ruimte op een geschikte plek beschikbaar zijn en de markt moet goed bereikbaar en toegankelijk zijn. Marktkooplieden en gemeente bespreken deze en andere zaken in de marktcommissie. 3.2
beleid
Het college ziet de weekmarkten als meerwaarde voor het aanbod en de sfeer van een winkelcentrum en wil graag met de marktkooplieden meedenken om de vitaliteit van de markten te versterken. Met de marktkooplieden van de weekmarkt in IJmuiden is het college in gesprek over een mogelijke verplaatsing naar een betere plek. Op dit moment lopen er landelijk enkele pilots waarin wordt beproefd of met professionalisering van de organisatie en het beheer van de markten een kwalitatief betere marktproduct kan worden bereikt. Professionalisering van de markt houdt in dat de marktkooplieden de organisatie en het beheer van de markten zelf, dwz met een daarop toegeruste organisatievorm ter hand nemen. De verwachting is dat de afstemming tussen markt en klant en tussen de marktkooplieden onderling beter kan worden als de markt meer op afstand van de gemeente functioneert. De weekmarkt is ook een goede plek voor het opleiden van ondernemers in spé. Met name leerlingen van scholen als het Tender College zijn op zoek naar geschikte leerwerkplekken. Voor deze leerlingen is het meelopen op de markt een interessant e mogelijkheid om ervaring op te doen in het omgaan met klanten en het verkopen van een product. 3.3
Actiepunten
o Verdere professionalisering van de markt Kansen onderzoeken en uitwerken van een mogelijke private marktvorm waarbij de marktkooplieden meer verantwoordelijkheid krijgen en de overheid op meer afstand komt te staan. o Meer samenwerking met de plaatselijke winkeliers Samenwerking tussen plaatselijke middenstand en de marktkooplieden kan de lokale economie versterken. Gezamenlijke aanbiedingen en promotionele acties houden de markt én de plaatselijke middenstand ‘levend’. Dit speerpunt is in eerste instantie een taak van de marktkooplieden zelf; De gemeente kan hierbij een faciliterende rol spelen. . o Realiseren van leerwerkplekken (stageplaatsen) op de markt Dit speerpunt moet in eerste instantie worden opgepakt door de marktkooplieden zelf; De gemeente kan ervoor zorgen dat partijen als PAO, Tender College en de markt bij elkaar worden gebracht.
o Uitvoeren benchmark Om te weten of we met de markten in Velsen op de goede weg zijn, wordt in overleg met de Marktcommissie een benchmark uitgevoerd. De benchmark zal in samenwerking met de Centrale Vereniging voor Ambulante Handel worden uitgevoerd.
4.
Horeca
4.1
trends
De horeca heeft de afgelopen twee jaar in vrijwel alle branches te maken gehad met een forse terugval van bestedingen. De hotelbranche heeft de hardste klappen gekregen. Die klimt wel weer als eerste uit het dal. De branche kende vorig jaar al een kleine stijging die dit jaar doorzet. Restaurants en cafés zullen pas dit jaar een kleine toename in bestedingen laten zien. De horeca heeft te maken met een sterk veranderende wensen van klanten. Vaste patronen verdwijnen. Nieuwe trends komen razendsnel op en verdwijnen weer. Vooral de jonge maar ook de oudere klant laat zich graag verrassen. De klant wil iets bijzonders beleven. Hij zoekt sfeer en nieuwe plekken op. En hij vraagt kwaliteit en goede service. Succesvolle horecaondernemers spelen in op de nieuwe trends en de veranderende wensen van de klant. Ze bieden nieuwe combinaties aan, mengen verschillende functies en verbreden de branche: hotels komen met wellness voorzieningen, cafés bieden leisure voorzieningen, winkels brengen horeca in hun zaak. Het gebruik van internet neemt toe bij het zoeken en boeken van vrijetijdsactiviteiten zoals logies, eet- en uitgaansgelegenheden. Dit maakt de markt transparanter en biedt de klant de mogelijkheid om het boeken uit te stellen. Want via internet is het aanbod heel snel te traceren en te vergelijken. 4.2
profiel horeca
De gemeente kent een gevarieerd aanbod van horeca etablissementen op uiteenlopende locaties: de stranden, het havengebied, de stedelijke kernen, de landgoederen en ander historisch erfgoed en het recreatiegebied Spaarnwoude. In vergelijking met 10 jaar geleden is het aantal horecabedrijven weliswaar ongeveer gelijk gebleven, maar is er wel sprake van een sterke groei van horeca-aanbod in meters verkoopoppervlak. Dit proces van schaalvergroting heeft zich vooral voorgedaan als gevolg van de ontwikkeling van grotere op toeristen en recreanten gerichte horecabedrijven aan de kust en het strand. Ondanks het nieuwe en relatief grote aanbod aan de kust en het strand heeft Velsen vergeleken met gemiddeld in Nederland een relatief klein aanbod. Het is gemiddeld wel groter dan het aanbod in Nederlandse gemeenten met 50.000 tot 75.000 inwoners’, maar kleiner dan gemiddeld elders in Noord-Holland (incl. Amsterdam) en in andere Noordzeekustplaatsen. De horeca in Velsen kenmerkt zich door een relatief grote spreiding over de gemeente, met een duidelijk zwaartepunt aan de kust (horeca vooral gericht op toeristischrecreatieve bezoekers) en in wat mindere mate ook in de kern IJmuiden (meer gericht op het uitgaan en de verzorging van de inwoners). In de diverse andere gemeentelijke kernen, op bedrijventerreinen en in recreatie- en landelijk gebied treffen we her en der vooral solitair of in kleine clusters gevestigde bedrijven. Vele horecaondernemers in de gemeente spelen in op nieuwe trends en veranderde wensen van klanten. Strandpaviljoens functioneren steeds meer als een volwaardig restaurant en bieden zich met succes aan als locatie voor bijeenkomsten en evenementen. Cafés worden omgevormd tot eetcafés. Discotheken verdwijnen en worden vervangen door zalen voor evenementen en themafeesten. Ook het historische erfgoed is sterk in ontwikkeling. Juist deze plekken zijn geschikt om te appelleren aan het gewenste “belevingsgevoel” van de consument. Ze zijn bij uitstek geschikt voor verschillende horecaconcepten die tevens de exploitatie van zulke dure panden haalbaar maken. Juist hier lopen ondernemers vaak aan tegen complexe
regelgeving van verschillende overheden en in het algemeen een conserverend beleid gezien de vaak bijzondere ligging. Dit vraagt om creatieve oplossingen om ruimte te bieden aan enerzijds ontwikkelingen/vernieuwingen en anderzijds aandacht voor cultuurhistorisch erfgoed en natuurwaarden. Het havengebied is met de vele passanten van de ferry en cruisevaart en strandbezoek een interessante plek voor horeca. Ook appelleert de omgeving aan de trend van beleving. In de horecanota is concreet aangegeven dat horeca gestimuleerd en zoveel mogelijk geconcentreerd wordt van de terminal tot en met de Halkade. De afgelopen tijd komen echter ook regelmatig horeca-initiatieven binnen voor de omgeving Dokweg Om het gebied extra onder de aandacht te kunnen brengen bij de bezoekers aan het strand en de route naar het strand te verlevendigen wil het college het concentratiegebied verruimen met de Dokweg tot aan de rotonde Havenkade/Trawlerkade. Een ander belangrijk aandachtspunt is de “vindbaarheid” van de horecalocaties. Horecalocaties hebben vaak een duidelijke toeristische meerwaarde. Een verbetering van bewegwijzering en een duidelijkere koppeling van de horeca aan de verschillende routes kunnen zorgen voor een grotere vindbaarheid van de horeca in Velsen. 4.3
signalen ronde tafel horeca
• Vermindering regelgeving, digitaliseer zoveel mogelijk en probeer de termijnen zo kort mogelijk te houden, schaf de exploitatievergunning af. Heb meer vertrouwen in de ondernemer en geef hem meer verantwoordelijkheid. • Globaler bestemmen en ga flexibeler om met bestemmingsplannen; hiermee kan de ondernemer zelf bekijken welke horecavorm het beste aansluit op de ontwikkelingen en trends, hou ook rekening met de brancheverruiming. • Versoepel regelgeving evenementen: Voorzie in kleine evenementen die qua aantal bezoekers en binnen de gebruiksvergunning eenvoudiger en sneller om aan te vragen. Door bv alleen een vergunning aan te vragen bij de brandweer voor tenten en verder alleen een melding. Er komen vaak net zo veel of nog veel meer mensen als het bv mooi weer is. • Velsen is onbekend, gebruik de naam IJmuiden (aan Zee) voor de promotie van de hele gemeente Velsen en werk aan het verder verbeteren van de identiteit en het imago van IJmuiden. • Moderniseer de marketing en promotiemiddelen; nieuwe interactieve website, startpagina zoals Zandvoort, gebruik social media. Richt je ook op het vasthouden van de DFDS reizigers in IJmuiden. • Verbeter bewegwijzering, bereikbaarheid en parkeren en koppel routes goed aan horeca. • Stimuleer het maken van package deals/ samenwerking bedrijfsleven en regionaal • Stimuleer duurzaamheid/ Green Key bij ondernemers; vanaf 2015 boekt de overheid alleen bij bedrijven die green key hebben. 4.4
beleid
Al deze nieuwe ontwikkeling hebben ook gevolgen voor het horecabeleid. De gemeente haar beleid voor de horecasector vastgelegd in de nota Horecabeleid 2008. Daarin is het doel als volgt omschreven: “Het bevorderen van een zodanige ontwikkeling van de horeca dat deze de attractie en leefbaarheid van het wonen, werken en verblijven in de gemeente versterkt.” In het ronde tafelgesprek hebben ondernemers aangegeven te willen inspelen op nieuwe trends en veranderde wensen van klanten. Zij vragen om meer fysieke ruimte voor hun investeringsplannen, een grotere flexibiliteit in regelgeving om hun initiatieven ook echt de ruimte te geven en een snelle afhandeling van de (evenementen-)vergunningen.
In het horecalocatiebeleid zijn meerdere gebieden aangewezen waar bestaande en nieuwe marktpartijen voldoende 'ruimte' krijgen om (ver)nieuw(end) op (nieuwe) doelgroepen gericht horeca-aanbod te introduceren. Als algemeen beleid liggen de volgende uitgangspunten daaraan ten grondslag; de gemeente streeft naar een evenwichtige ontwikkeling van de horeca, biedt zoveel mogelijk ruimte aan schaalvergroting, in principe geen solitaire horeca maar een duidelijke relatie met andere functies, geen uitbreiding van horeca in woongebieden en op bedrijven gerichte horeca wordt beschouwd als positieve stimulans. In het horecalocatiebeleid wordt meer ruimte voor de horeca geboden in de volgende gebieden: " IJmuiden; het winkelcentrum, Oud IJmuiden (Thaliaplein, Ericsonstraat), havengebied (Sluisplein, Terminal, omgeving Kop van de Haven en de Halkade) en IJmuiden aan Zee (realisatie kustvisie). " Velserbroek (op bedrijventerrein Broekerwerf grootschalige nachtvoorziening en lunchroom). Velsen Zuid (landgoederen en Oud Velsen). " Spaarnwoude (Fort benoorden Spaarndam, Zuiderscheg). " Santpoort Noord en Santpoort-Zuid (ter ondersteuning van recreatieve functie). 4.5
actiepunten
1. Ondernemers de ruimte geven om te kunnen ondernemen door o.a. globaler te bestemmen en vermindering regelgeving realiseren. 2. Onderzoeken of er ruimte geboden kan worden aan toeristisch overnachten op het strand 3. Overnachten op bijzondere locaties faciliteren door initiatieven goed te begeleiden 4. Horecaontwikkelingen (inclusief hotelaccommodaties) in het gebied Halkade/ Dokweg faciliteren. 5. In samenwerking met Horeca Nederland onderzoeken hoe de horeca locaties met een toeristische meerwaarde beter gevonden kunnen worden.
