Echtscheiding. Cursus: Goede afspraken maken. Kleinkinderen. als papa en mama uit elkaar zijn. met ouderschapsplan

Echtscheiding

Goede afspraken maken met ouderschapsplan

Kleinkinderen kunnen steun opa en oma goed gebruiken

Bijlage bij:

Cursus:

als papa en mama uit elkaar zijn

Aan de

Bewust christelijk opvoeden

Bijlage bij

“Kinderen krijgen echt een knauw als ouders scheiden”

Aan de

Bewust christelijk opvoeden

Jij en scheiding ‘Jij en scheiding’ is een preventieve cursus, speciaal voor kinderen van 8-12 jaar van wie de ouders zijn gescheiden of gaan scheiden. De cursus telt zeven bijeenkomsten. Daarin komen diverse onderwerpen rondom echtscheiding aan bod, bijvoorbeeld: (h)erkennen en uiten van gevoelens, samen praten over de scheiding, hoe kun je de overgang tussen mama’s en papa’s huis zo goed mo-

De ouders van Floor en Niels zijn gescheiden. Daarom hebben ze

gelijk maken, oplossingen zoeken voor

meegedaan aan de cursus ‘Jij en scheiding’ van OptiMent en SGJ.

met betrekking tot huwelijk en echt-

moeilijke situaties, christelijke waarden

Floor (10): “Ik heb veel geleerd tijdens de cursus. Bijvoorbeeld hoe

scheiding. Voor ouders zijn er drie ouder-

ik aan anderen kan laten zien hoe ik me voel.” Niels (9): “Na de

handvatten voor de opvoeding in deze

cursus was ik minder verdrietig.”

bijeenkomsten waarbij zij onder andere moeilijke periode krijgen aangereikt. De cursus wordt gegeven door medewerkers van OptiMent en SGJ, in Zwolle,

Door Ellen Schuit-de Kruijf

Amersfoort en Dordrecht. Kijk voor meer informatie (bijvoorbeeld over de kosten en data) op www.optiment.eu of

Moeder Marjolijn is heel blij met de cursus. “Als je vader en moeder gaan scheiden, is dat een heel ingrijpende ervaring. Als ouder kun je soms zo met jezelf en je eigen verdriet bezig zijn, dat je niet weet hoe je je kinderen in dit proces moet begeleiden. Toen ik bij Eleos een foldertje van de cursus ‘Jij en scheiding’ zag, besloot ik Floor en Niels aan te melden. Ik vind het heel belangrijk dat ze de kans krijgen om te praten over de echtscheiding, dat ze leren omgaan met hun gevoelens en ze ook erkenning krijgen voor hun ervaringen.” Het kennismakingsgesprek voor de cursus deden ze met z’n drieën tegelijk. Maar om te zorgen dat Floor en Niels zich niet geremd zouden voelen door elkaars aanwezigheid, werd besloten om de kinderen in een verschillende cursusgroep te plaatsen. Niels vertelt: “Ik was het meest verdrietig en moest vaak huilen, daarom zou ik als eerste de cursus volgen.” Dat is inmiddels al weer een jaar geleden.

Verdrietig “Voordat we aan de cursus begonnen, hebben we thuis gekeken hoe verdrietig we waren. Ik zei toen: ‘Een negen’, dat is bijna het meest verdrietig. Na de cursus was het nog een zeven”, vertelt Niels en hij vervolgt: “Eerst wilde ik eigenlijk helemaal niet meedoen met ‘Jij en scheiding’, maar na de kennismaking kreeg ik er wel zin in. Het was een leuke groep met kinderen. En allemaal hadden we voetbal als hobby.” Zus Floor heeft ‘Jij en scheiding’ net afgerond. “Bij de cursus hebben we veel over onze gevoelens gepraat. We hadden ook petjes waarmee

krijgen echt een knauw en ook de effecten die een echtscheiding op latere leeftijd kan hebben, zijn heftig. Ze dragen de ervaring de rest van hun leven mee. Bovendien is er een stukje onbezorgdheid - van gewoon kind mogen zijn - weg. Dat hoort nog niet zo te zijn als je jong bent.”

je kon aangeven hoe je je voelde. Het rode petje was voor agressief, schreeuwen en schelden, het blauwe voor bang zijn om te zeggen wat je denkt en het gele voor als je op een rustige manier voor jezelf opkwam. We hebben geoefend met hoe we konden reageren als we een bepaald petje op hadden. Na die opdracht kregen we allemaal een geel petje om ons te herinneren aan het verhaal van de petjes.” Floor laat ook het werkboek zien waarin de opdrachten staan die ze tijdens de cursus heeft gedaan. “We moesten bijvoorbeeld een brug bouwen. Aan de ene kant stond dat wat bij papa is, aan de andere kant dat wat bij mama is. Bij papa had ik bijvoorbeeld staan ‘pyjama en bed’ en bij mama ‘veel liefde’. En als brug daartussen had ik: ‘als er goed voor je gezorgd wordt’.”

Knauw “Het zou goed zijn als de overheid ouders die gaan scheiden verplicht om hun kinderen naar een cursus sturen”, suggereert Marjolijn. “Toen ik de feiten gepresenteerd kreeg over wat een scheiding met kinderen doet, schrok ik daar enorm van. Kinderen

op www.sgj.nl>ouders>cursusaanbod.

Je kinderen naar een cursus sturen, is dat geen teken van het falen van je eigen opvoedkundige vaardigheden? Marjolijn vindt van niet. “Als ouder zit je vanwege de scheiding vaak zelf nog in een moeilijk pakket, laat staan dat je precies weet wat op zo’n moment goed is voor je kinderen. Je kunt dan maar beter gebruik maken van de hulp die je geboden wordt. En, ook belangrijk, de cursus is een objectief iets. Kinderen kunnen er vrij praten over papa en mama.” Marjolijn vond het aangrijpend om te zien wat de scheiding met haar kinderen deed: “Ze waren heel verdrietig en gingen aan alles twijfelen. Niels vroeg bijvoorbeeld of hij nog wel mocht voetballen als zijn vader ergens anders woonde.” Ouders volgen parallel aan de cursus van hun kind een eigen programma. “Daar leerde ik bijvoorbeeld ook wat je tegen je kind kunt vertellen als het ouder wordt”, vertelt Marjolijn.

Geloof Tijdens ‘Jij en scheiding’ is er ook een belangrijke plaats ingeruimd voor het geloof. Floor: “We hebben geleerd dat we al ons verdriet en al onze vragen bij God mogen neerleggen. Tijdens de bijeenkomsten werd er altijd gebeden en werd er een verhaal uit de Bijbel verteld.” De cursus van OptiMent en SGJ besteed aandacht aan de christelijke waarden met betrekking tot huwelijk en echtscheiding. Floor laat een opdracht uit haar werkboek zien. “Hier staat iets wat is gebeurd, en daar achter heb ik opgeschreven wat God ervan zou kunnen vinden. Bijvoorbeeld: Papa en mama wonen niet meer bij elkaar. En dan heb ik opgeschreven: nu hebben ze geen ruzie meer en dat is goed.” Marjolijn: “De kinderen hebben veel geleerd bij ‘Jij en scheiding’, maar ik zelf ook. Op sommige momenten werd ik echt aan het denken gezet. De kinderen vertelden mij bijvoorbeeld dat ze het zo vervelend vonden dat ik, als ze terugkwamen van mijn ex, altijd zei dat ze stonken. Zijn auto ruikt namelijk nogal. Ik had me voorgenomen geen negatieve dingen over hem te zeggen waar ze bij waren, maar op deze manier deed ik dat in de ogen van de kinderen toch. Het was goed dat ze mij daarop durfden te wijzen.” De namen van de geïnterviewden zijn vanwege hun privacy veranderd.

deze informatie wordt je aangeboden door SGJ en OptiMent

deze informatie wordt je aangeboden door SGJ en OptiMent

Bijlage bij

Aan de

Bewust christelijk opvoeden

“Vrijdag ga ik naar mijn vader. Ik hoop dat ik mag blijven slapen. Hij heeft het beloofd, maar soms voelt hij zich niet zo lekker en dan kan het niet. Ik vind dat niet zo erg, maar mama is dan altijd heel boos op papa.” (Jessica, 8 jaar)

Opvoeden doe je samen ook als je gescheiden bent Een echtscheiding is een ingrijpende gebeurtenis voor alle gezinsleden. Voor kinderen stort hun wereld als het ware in. Jonge kinderen leven in het vaste vertrouwen dat papa en mama altijd bij elkaar blijven. Dat geeft hen de veiligheid die ze nodig hebben om gezond op te groeien. Als ouders scheiden, kunnen ze niet voorkomen dat het leven plotseling vol onzekerheid is. Ze kunnen wel proberen goede afspraken te maken over de zorg voor de kinderen.

Het afwijzen van vader of moeder betekent dat een deel van het kind zelf wordt afgewezen. Ouders kunnen de schade van een scheiding voor kinderen beperken door kinderen uit de echtelijke strijd te houden. Dat is een lastige opgave, maar het is wel te leren. Als het ouders lukt om op een goede manier te overleggen, krijgen kinderen rust om de scheiding te verwerken. Dat geeft hen ruimte om weer verder te groeien.

Coachingstraject Door Nella van Dijke-Reijnoudt

“We waren al een jaar gescheiden, maar soms hadden we nog meer ruzie dan voor de scheiding. Vooral over de kinderen. Het ouderschapsplan is een goed hulpmiddel, maar wij gingen er

Gescheiden ouders houden in principe samen het gezag over de kinderen. Sinds maart 2009 zijn ouders die gaan scheiden verplicht om een ouderschapsplan te maken. Daarin staan de afspraken over de opvoeding van hun kinderen. Ze leggen bijvoorbeeld vast wanneer de kinderen bij vader en wanneer ze bij moeder zijn, wat de hoogte is van de ouderlijke financiële bijdrage, hoe ze omgaan met kerkbezoek en vakanties.

steeds over in discussie. Een preventiewerker van OptiMent gaf toen een folder over een coachingstraject om beter met elkaar te leren communiceren over de opvoeding en gemaakte afspraken. We hebben het aangevraagd en er veel van geleerd. Het grootste winstpunt is dat we de kinderen buiten onze meningsverschillen kunnen houden.”

Het kost de meeste ouders veel moeite om tot een gezamenlijk ouderschapsplan te komen. In de periode rond de scheiding worstelen ze zelf met veel vragen, boosheid en verdriet. Dan lukt het soms niet om het belang van het kind centraal te stellen. Veel ouders vragen daarom een advocaat of mediator te helpen bij het opstellen van een ouderschapsplan. Als het ouderschapsplan er eenmaal is, moeten ouders zich er natuurlijk aan houden. Ook dat gaat niet altijd vanzelf. Samen kinderen opvoeden is altijd een uitdaging, maar na een scheiding is het echt ingewikkeld. Er ontstaan gemakkelijk conflicten. Dat is schadelijk voor kinderen. Kinderen hebben behoefte aan stabiliteit en veiligheid. Daarvoor hebben ze beide ouders nodig. Als ouders laten merken dat ze de andere ouder eigenlijk niet meer kunnen verdragen, raakt dat kinderen heel persoonlijk. deze informatie wordt je aangeboden door SGJ en OptiMent

In het coachingstraject ‘Ouders scheiden niet’ leren ouders samen de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van hun kinderen te blijven nemen. In vier sessies leren ouders om opvoedingstaken samen te verdelen en om over de opvoeding in gesprek te blijven. Ouders krijgen handvatten om het geleerde in het dagelijks leven toe te passen.

Doel Het doel van het coachingstraject is dat ouders leren om respectvol en zorgvuldig met elkaar om te gaan, in het belang van het kind. Ouders leren onderhandelen als ze van mening verschillen over regels en afspraken rond de opvoeding van de kinderen. Met als uiteindelijk doel dat kinderen liefde, zorg en aandacht zoveel mogelijk van beide ouders blijven ervaren.

Informatie en aanmelding Voor meer informatie, het aanvragen van een folder of voor aanmelding van het coachingstraject, kunt u terecht bij het secretariaat van OptiMent via telefoonnummer: 088 - 12 63 000 of via e-mail: [email protected].

Werkwijze Het basisaanbod bestaat uit vier sessies van 75 minuten, in een tijdsbestek van vier tot zes weken. Elke sessie heeft een duidelijke doelstelling. Sessie 1 - O  riënterend kennismakingsgesprek met ouders en coach, met onderwerpen als communicatie, zorgverdeling en (verschillen in) opvoedingsstijlen. Sessie 2 - Gesprek met het kind / de kinderen; inventariseren wat zij nodig hebben. Sessie 3 - Coaching van ouders, aanleren van vaardigheden. Sessie 4 - Coaching van ouders, gericht op verdieping, evaluatie en praktische handvatten. De mogelijkheid bestaat om dit uit te breiden met nog twee sessies.

deze informatie wordt je aangeboden door SGJ en OptiMent

Bijlage bij

Aan de

Bewust christelijk opvoeden

Enkele tips

‘Stel je

op als een OE N ’

hoe grootouders kunnen helpen

Opa en oma na de scheiding Na ouders, zijn grootouders de mensen die het meest met een

De training ‘Pastoraat en opvoeden’ leert kerkelijk werkers de dialoog aan te gaan op een Open, Eerlijke en Nieuwsgierige manier. Door Nelleke Hegeman-Mekking

Opvoeden en opgroeien gaat niet vanzelf. Zeker niet wanneer er sprake is van een echtscheiding tussen ouders. Wanneer ouders gestimuleerd worden om vroegtijdig zorgen en vragen rondom hun opvoeding met anderen te delen, kan (in veel gevallen) worden voorkomen dat er serieuze problemen ontstaan. Voor gelovige mensen kunnen ambtsdragers en andere kerkelijk werkers uit hun gemeente hierin een belangrijke rol spelen. Maar praten over opvoeden en opgroeien vraagt wel om specifieke vaardigheden. Daarom komen op een donderdagavond drie mannen en drie vrouwen naar het kantoor van SGJ voor de vierde en laatste bijeenkomst van de training ‘Pastoraat en opvoeden’. Ze zijn allemaal actief in een christelijke gemeente en hopen door de training problemen rond opvoeden en opgroeien beter te kunnen signaleren en bespreekbaar te maken.

De sfeer is hartelijk als de cursisten elkaar begroeten. Ze hebben er al drie gezamenlijke avonden op zitten en hebben duidelijk zin in deze laatste bijeenkomst. Een van de cursisten opent de avond met een gedeelte uit de Bijbel en gebed. Het tekent de open, vertrouwelijke sfeer van de avond. Het thema van deze bijeenkomst is ‘Ik heb geluisterd…, en dan?’ Of zoals trainer Maria Vermeulen het samenvat: “De eerste drie bijeenkomsten waren gericht op de ander, gingen over ouderschap, luisteren en werken met ouders. Vanavond gaat het om adviseren. Hoe doe je dat op een goede manier?” Er volgt een korte toelichting op de theorie rond de vaardigheden die nodig zijn om op een goede manier te kunnen adviseren. In het cursusboek dat alle deelnemers aan het begin van de training hebben ontvangen, wordt de theorie afgewisseld met korte opdrachten. Een aantal opdrachten wordt in de groep besproken. Het blijkt dat de meeste aanwezigen vooral moeite hebben met het vervolg van adviseren, namelijk activeren. Ze herkennen het gegeven dat veel ambtsdragers en kerkelijk werkers de neiging hebben om zelf te gaan ‘redderen’. Maria Vermeulen: “Het is moeilijk om op je handen te blijven zitten, maar het is wel in het belang van de ander. Die moet zelf actief iets gaan veranderen. Jij kunt aansporen, bemoedigen, het netwerk activeren of als dat nodig is helpen professionele hulp te zoeken.” De theorie sluit af met de grenzen van de (ambtelijke) verantwoordelijkheid en het stellen van de juiste prioriteiten. Een ambtsdrager of kerkelijk werker moet zijn of haar eigen gezin voorrang geven, ook goed voor zichzelf zorgen en blijven bidden tot God om de kracht en de aanwezigheid van de Heilige Geest. Aan het eind van de avond wordt er kort teruggeblikt op de training. De deelnemers zijn allemaal positief. Ze waardeerden het cursusmateriaal en de manier waarop ze praktische vragen en ervaringen konden delen met de groep. De meesten hebben de verschillende vaardigheden ook al met succes toegepast in hun werkzaamheden. Maria benadrukt nog maar eens: “Stel je, vooral bij jongeren, op als een OEN. Oftewel: wees open, eerlijk en nieuwsgierig, dan komt er ruimte voor de dialoog.”

Pastoraat en opvoeden De training ‘Pastoraat en opvoeden’ is bedoeld voor predikanten, voorgangers, ouderlingen, diakenen, jeugdouderlingen, pastoraal werkers en andere kerkelijk werkers. De training bestaat uit vier bijeenkomsten van twee uur. De deelnemers krijgen zowel achtergrondinformatie over ouderschap, gezinsdynamiek en veel voorkomende opvoedvragen bij (christelijke) ouders, als over communicatietheorieën en verschillende gespreksfasen. Er wordt inzicht verkregen in de eigen houding richting ouders en er wordt geoefend met specifieke vaardigheden en gespreksthema’s. De training wordt gegeven door hulpverleners van SGJ. Kijk voor meer informatie over kosten en aanmelding op www.sgj.nl>ouders>cursusaanbod.

deze informatie wordt je aangeboden door SGJ en OptiMent

kind verbonden zijn. Een verbondenheid die er is dankzij een bloedband. Degene uit wie je bent voortgekomen,

Heenwijzer zijn naar de Here God, door bijvoorbeeld samen te bidden en bij Hem troost te zoeken. Betrokken zijn bij de leefwereld van het kleinkind. Bijvoorbeeld door naar een kijkavond op school te gaan. Troost bieden bij het eigen verdriet van het kind. Dit is een ander verdriet dan de volwassenen hebben! Kies geen partij. Niemand kent de details van andermans relatie. Loyaliteit van het kleinkind richting de ouders respecteren. Wees mild over de ouders

en degene uit wie je ouders zijn voortgekomen,

tegenover uw kleinkinderen.

vormen onmisbare schakels in ieders leven.

helpen. Praktisch en steunend aanwezig zijn

Uw kleinkind helpen door uw kinderen te

voor uw kinderen ontlast de kleinkinderen

Door Maria Vermeulen

van zorg over hun ouders. Houd contact met uw ex-schoonkind. Hij of

Een echtscheiding is een ingrijpende gebeurtenis. Zowel voor betrokken ouders en kinderen, als voor grootouders. Juist voor grootouders. Zij hebben eigenlijk een driedubbele last: die van henzelf, van hun kinderen en van hun kleinkinderen. Allerlei emoties kunnen daarbij om de voorrang strijden. Verdriet over het verlies van de eenheid van het gezin. Boosheid richting betrokkenen. Schuld- en schaamtegevoelens over de eigen opvoeding en onzekerheid over de nieuwe verhoudingen. Behalve het eigen verwerkingsproces waar grootouders in terecht komen, moeten zij zich na een echtscheiding van kinderen ook opnieuw verhouden tot hun ex-schoonkind, hun eigen kind en hun kleinkinderen. Als daar dan ook nog nieuwe partners en stief-kleinkinderen bij betrokken raken, kan dat veel verwarring geven. Contacten tussen grootouders en (klein)kinderen kunnen na een scheiding onder druk komen te staan. Onderzoek heeft uitgewezen dat in een op de tien gevallen een echtscheiding leidt tot een volledige contactbreuk tussen grootouders en kleinkinderen.

Twee voorbeelden: Opa en oma zijn boos op hun ex-schoondochter die hun zoon verlaten heeft. Zij willen haar niet meer ontmoeten. De kleinkinderen wonen bij hun ex-schoondochter. Opa en oma komen daarom niet meer op de verjaardagen van hun kleinkinderen. Alleen tijdens bezoekweekeinden bij hun vader kan er een ontmoeting gepland worden. Vader woont echter inmiddels bij zijn nieuwe

zij is de vader of moeder van uw kleinkind!

Grootouderbijeenkomsten De Grootouderbijeenkomsten zijn bedoeld voor grootouders van kinderen van wie

partner. Deze is meer gericht op haar eigen familie dan op de familie van haar man. De contacten tussen opa en oma en hun kleinkinderen worden steeds schaarser…

de ouders (bijna) gescheiden zijn. Tijdens deze cursus ontmoeten grootouders elkaar, vinden zij herkenning bij elkaar en worden grootouders bevestigd in hun mogelijkheden om steun te bieden aan de (klein)kinderen.

Vader Karel en moeder Rita zijn na een moeizaam huwelijk uit elkaar gegaan. Alcoholverslaving speelde een grote rol. Zij hebben drie kinderen in de leeftijd van 4, 7 en 8 jaar. De kinderen zijn aan moeder Rita toegewezen. De betrokken opa’s en oma’s waren door de jaren heen vrienden van elkaar geworden. Zij wisten niet van de problemen in het gezin van Karel en Rita. De scheiding van Karel en Rita kan een vechtscheiding worden genoemd. Zij hebben veel conflicten over alimentatie, bezoekregeling en opvoeding. Dit conflict breidt zich uit naar de grootouders. De verhouding verkilt. De kleinkinderen durven nog bij ouders, nog bij grootouders onbevangen te praten over vader, moeder, opa en oma.

Daarnaast ontvangen ze richtlijnen voor de omgang met (klein)kinderen. Er zijn twee bijeenkomsten van ongeveer twee uur.

In de eerste bijeenkomst wordt er ingegaan op de volgende onderwerpen: echtscheiding, scheidingssignalen en gevolgen van echtscheiding voor kinderen. In de tweede bijeenkomst gaat het vooral over het contact met (stief)kleinkinderen tijdens en na de scheiding van ouders, waarbij grootouders toegerust worden in houding en vaardigheden die nodig zijn om als hulpbron voor (klein) kinderen beschikbaar te zijn.

Grootouders verdienen aandacht en steun na echtscheiding van kinderen. Zowel binnen pastorale contacten, als binnen de (jeugd)hulpverlening dient aandacht te zijn voor de pijn en moeilijkheden die zij ondervinden. Dit is niet alleen in het belang van de grootouders zelf, maar zeker ook in het belang van betrokken kleinkinderen. Want opa’s en oma’s kunnen voor hen een belangrijke bron van steun vormen. Juist omdat zij in zo’n nauwe familierelatie staan. deze informatie wordt je aangeboden door SGJ en OptiMent

De cursus wordt gegeven door medewerkers van Optiment en SGJ op locaties in Zwolle, Amersfoort en Dordrecht. Kijk voor meer informatie (bijvoorbeeld over de kosten en data) op www.optiment.eu of www.sgj.nl>ouders>cursusaanbod.

Om het welzijn van kinderen, jongeren en ouders te bevorderen bieden OptiMent en SGJ Christelijke Jeugdzorg gezamenlijk preventieprogramma’s aan. Kijk op de websites voor de gezamenlijke productcatalogus met informatie over het gehele aanbod. 4 Hulp bij psychische problemen

1 op de 4 Nederlanders krijgt te maken met een psychisch probleem, en 1 op de 6 kinderen. De kans is groot dat je er in je omgeving mee te maken krijgt, of er zelf mee te maken hebt. Eleos is een gereformeerde instelling voor ggz (geestelijke gezondheidszorg). Kinderen en volwassenen met een psycho-sociaal of psychiatrisch probleem kunnen terecht voor behandeling of begeleiding. Eleos biedt hulp vanuit een christelijke identiteit. Meer weten over Eleos? Bel (030) 600 85 40 of mail [email protected] www.eleos.nl

OptiMent is een onderdeel van Eleos. Je kunt er terecht voor psycho­logische hulp­verlening, voor preventieve cursussen en andere activiteiten en voor dienstverlening. Meer weten over OptiMent? Bel 088-126 30 00 of mail [email protected] www.optiment.eu

4 Hulp bij opvoeden en opgroeien

Opvoeden en opgroeien kan heel fijn, maar ook heel moeilijk zijn. Ouders en jongeren kunnen behoefte hebben aan een steun in de rug. Iedereen die vragen, zorgen of problemen heeft met betrekking tot opvoeden en opgroeien kan terecht bij SGJ Christelijke Jeugdzorg. SGJ is hiervoor elke werkdag bereikbaar tussen 8.30 – 17.00, via telefoon: 033 475 3300 of via e-mail: [email protected] SGJ biedt hulp vanuit een christelijke identiteit. Naast de geïndiceerde hulpverlening biedt SGJ ook preventieve cursussen, trainingen en workshops aan met het oog op preventie en dienstverlening.

Meer weten over SGJ? Bel (033) 422 6900 of mail [email protected] www.sgj.nl

illustraties door Hiky Helmantel

Meer weten over het cursusaanbod van SGJ? Bel (033) 422 6900 of mail [email protected]