cursus: Contact maken met ouderen

cursus:

Contact maken met ouderen

> Inhoud > > > > > > > > > > >

Over deze cursus 3 Dementie 5 Belevingsgerichte zorg 9 Benaderingswijzen belevingsgerichte zorg 16 Reflectie 21 Theoriebron 1: Dementie 23 Theoriebron 2: Fasen van dementie 26 Theoriebron 3: Belevingsgerichte zorg 28 Theoriebron 4: Benaderingswijzen belevingsgerichte zorg 30 Werkmodel: Het 13-stappenplan belevingsgerichte zorg 33 Beoordeling 34

Colofon Uitgeverij

Edu’Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: [email protected] Internet: www.edu-actief.nl

Auteurs Geralda Warmink en ROC Mondriaan Titel Contact maken met ouderen Vormgeving Binnenwerk: DBD design/Ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN Copyright

978 90 3720 517 6 © 2012 Uitgeverij Edu’Actief b.v.

Eerste druk/tweede oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.

>

Over deze cursus

In deze cursus ga je je verdiepen in verschillende manieren om contact te maken met ouderen in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg. Je leert verschillende fasen van dementie te herkennen en te benoemen, je leert wat belevingsgerichte zorg inhoudt en hoe je activiteiten kunt afstemmen op de verschillende stadia van dementie en de behoeften van de cliënt.

Doelstellingen • • • • • • •

Je kunt een beschrijving geven van de fasen van dementie. Je kunt verschillende activiteiten benoemen waardoor contact gemaakt kan worden met cliënten in diverse stadia van dementie. Je kunt een beschrijving geven van wat belevingsgerichte zorg inhoudt. Je kunt een beschrijving geven van drie verschillende benaderingswijzen voor mensen met dementie. Je kunt uitleggen welke benaderingswijze het best kan worden ingezet in diverse stadia van dementie. Je kunt benoemen hoe de zelfredzaamheid van de cliënt gestimuleerd kan worden. Je kunt aan de hand van het 13-stappenplan belevingsgerichte zorg een plan van aanpak opstellen voor de omgang met een cliënt.

Beoordeling Je wordt op verschillende punten beoordeeld. Deze punten kun je achterin dit boek vinden. Belangrijke punten bij de beoordeling zijn: • actieve deelname aan de lessen • nette en heldere uitwerking van de opdrachten • uitwerking van het beroepsproduct.

Je toekomstige collega Naam

Renske van Leeuwen

Werkzaam bij

Het Lonerhof

Medewerkers

300 medewerkers

Werkzaam als

Begeleidster bij een psychogeriatrisch verpleegtehuis

Soort werkzaamheden

Begeleiding en verzorging van mensen met psychogeriatrische problematiek, voornamelijk mensen met een vorm van dementie

Over de werkomgeving

Psychogeriatrisch verpleegtehuis Het Lonerhof richt zich op mensen die geestelijke hulp nodig hebben (naast lichamelijke hulp). Meestal zijn het oudere mensen die een vorm van dementie hebben (vaak de ziekte van Alzheimer), maar bij mij in de groep zitten ook twee jongere mensen van onder de 60 jaar met een vorm van dementie.

Wat is leuk aan je werk?

De uitdaging om voor iedere bewoner een veilige plek te creëren waar hij of zij zich thuis kan voelen. Met iedere cliënt heb je een andere omgang. En de manier waarop je iemand benadert, verschilt ook erg per persoon.

Grootste blunder

Ik heb eens aan een invaller onjuiste informatie gegeven over een cliënt op onze groep. Ik zei tegen haar dat een mevrouw best goed kon lopen, maar hierin even gestimuleerd moest worden. Ik was echter even in de war met de naam van die mevrouw. Gevolg was dat zij een andere mevrouw van onze groep aan het lopen probeerde te krijgen, terwijl deze mevrouw daartoe absoluut niet meer in staat was.

Waar werk je aan?

Sinds een halfjaar werken we belevingsgericht op Het Lonerhof. Op dit moment ben ik bezig met het volgen van een cursus.

© Uitgeverij Edu’Actief b.v.

3

Beroepsproduct: Persoonlijke zorgkoffer Dit beroepsproduct inleveren voor: Om zorg op maat te kunnen bieden, is het belangrijk om activiteiten te kunnen bedenken die specifiek aansluiten bij een cliënt. Je gaat een Zorgleefplan ontwikkelen met activiteiten die bijdragen aan zorg op maat. Gebruik hierbij het ‘13 stappenplan voor belevingsgerichte zorg’. Processtappen • Omschrijf vier casussen over dementie waarbij iedere casus een andere fase van dementie beschrijft. • Per hoofdpersoon ontwikkel je een tijdsbalk met voor die persoon belangrijke levensgebeurtenissen. Dit moeten zowel persoonlijke als wereldgebeurtenissen zijn. • Bedenk voor de hoofdpersoon vier activiteiten die specifiek aansluiten bij deze persoon in dit stadium van dementie. Houd hierbij rekening met de levensgebeurtenissen van deze persoon. Motiveer waarom jullie voor deze activiteiten gekozen hebben. • Je werkt elke casus uit aan de hand van de stappen 1, 3, 4, 5 en 9 uit de methodiek belevingsgerichte zorg.

Werkmodel: Het 13-stappenplan belevingsgerichte zorg

Werkmodel: Samenwerkingscontract op www.factor-e.nl

Werkmodel: Cursusplanning op www.factore.nl

Laat elke processtap goedkeuren door je docent voordat je begint aan de volgende processtap. Eisen aan de persoonlijke belevingsgerichte koffer • De vier casussen beschrijven elk een andere fase van dementie. • Per hoofdpersoon is een tijdsbalk ontwikkeld met belangrijke persoonlijke en wereldlijke levensgebeurtenissen. • De hulpvraag van de zorgvrager is in eigen woorden omschreven. • Het is duidelijk wat de gezondheids- en bestaansproblemen van de zorgvrager zijn. • De meest overheersende problemen die worden aangepakt zijn beschreven. • Per hoofdpersoon zijn vier activiteiten beschreven die aansluiten bij de persoon in zijn of haar stadium van dementie. • Er is duidelijk onderbouwd waarom voor de desbetreffende activiteiten is gekozen.

Taal • • •

Taal

Taal

Taal

Neem de cursus door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze cursus, voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de cursus neem je dit overzicht op in je taalportfolio.

•

4


Werkmodel: Woordenlijst op www.factor-e.nl

>

Dementie

Doelstellingen • • •

Je kunt de verschillende fasen van dementie beschrijven. Je kunt de verschillende fasen van dementie herkennen. Je kunt verschillende symptomen van dementie beschrijven en herkennen.

Opdracht 1: Dementie in je omgeving Misschien ken je in je omgeving, veraf of dichtbij, iemand met dementie.

•

Ga met elkaar in gesprek en geef antwoord op de volgende vragen. – – –

Ken jij iemand met dementie? Iemand in je familie, kennissen, buurt? Wat valt je op aan deze persoon? Woont hij/zij nog zelfstandig of is hij/zij opgenomen in een verpleegtehuis?

Opdracht 2: 'Herken dementie op tijd' Zoek op www.youtube.nl naar het filmpje 'Herken dementie op tijd'. Dit filmpje gaat over de mogelijke symptomen van iemand met dementie.

•

Theoriebron 1: Dementie

Welke symptomen van dementie herken je in het filmpje? Noem het voorval uit het filmpje en schrijf hierbij onder welk symptoom dit valt. ________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________

Zie voor meer informatie www.factor-e.nl

________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________

Opdracht 3: Symptomen van dementie Hieronder zie je beschrijvingen van een aantal voorvallen.

•

Schrijf bij elk voorval bij welk symptoom van dementie dit voorval hoort. –

Mevrouw De Jager weet niet meer wat ze vanmiddag heeft gegeten. ___________________________________________________________________________________________________________________________


5

–

Meneer De Wit weet niet meer het juiste woord voor een boterham. ___________________________________________________________________________________________________________________________

–

Mevrouw De Vries probeert steeds met de afstandsbediening te bellen omdat ze denkt dat dit de telefoon is. ___________________________________________________________________________________________________________________________

– De waterkraan bij meneer Groeneveld stroomt al geruime tijd. Hij heeft niet in de gaten dat dit niet klopt, terwijl hij het geluid wel hoort. ___________________________________________________________________________________________________________________________ –

Mevrouw Hamat weet niet meer hoeveel kinderen ze heeft. Ze weet wel precies dat ze zelf uit een gezin van zes kinderen komt. ___________________________________________________________________________________________________________________________

–

Mevrouw Lamon herkent haar eigen dochter niet meer. ___________________________________________________________________________________________________________________________

–

Meneer Pieters kan zijn eigen slaapkamer niet meer vinden. ___________________________________________________________________________________________________________________________

–

Mevrouw Bakker roept tegen een voorbijganger: "Kijk, wat een dikkerd!" ___________________________________________________________________________________________________________________________

–

Meneer Smit weet niet meer hoe hij zich moet wassen en aankleden. ___________________________________________________________________________________________________________________________

–

Mevrouw Hollander staat om twee uur 's nachts op om boodschappen te gaan doen. ___________________________________________________________________________________________________________________________

Opdracht 4: Fases van dementie Het dementieproces kan in vier stadia worden onderscheiden.

•

Zet de volgende omschrijvingen op de juiste plaats in het onderstaande schema. ritmische herhalingen – lichte desoriëntatie – omgeving dringt nauwelijks door – ontkenning – verlies structurerende functie van tijd – verbale vermogens verdwijnen – leven in eigen tijd – erg passief – bewustzijn van wat misgaat, wat ze vergeten – weinig of geen reactie op woorden, wel op aanraking – door elkaar lopen van heden en verleden – bewegingen

6


Theoriebron 2: Fasen van dementie

Stadia dementie

Hierbij hoort

Opdracht 5: Verdwaald in je eigen wereld Zoek op www.youtube.nl naar het filmpje 'Alzheimer en dwalen'. Dit filmpje gaat over een mevrouw met de ziekte van Alzheimer.

•

Zie voor meer informatie www.factor-e.nl

Bekijk het filmpje in tweetallen en bespreek de volgende vragen met elkaar. – In welk stadium van dementie lijkt de mevrouw in het filmpje te zitten? ___________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________ – Welke kenmerken van dit stadium zie je bij deze mevrouw terug? ___________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________

Opdracht 6: De dementerende mens •

Lees de volgende casus en beantwoord de vragen. Casus De 84-jarige meneer Heling woont in een psychogeriatrisch verpleegtehuis waarin verschillende vormen van hulp aangeboden worden aan mensen die geconfronteerd worden met een vorm van dementie. Zijn besef van tijd is erg slecht. Als hij ’s ochtends net is aangekleed, wil hij zich vaak alweer klaarmaken om naar bed te gaan omdat hij denkt dat het dan avond is. Hij probeert dan twee knuffels aan zijn voeten te doen, in de veronderstelling dat het pantoffels zijn. Meneer Heling heeft het erg vaak over vroeger. Hij is altijd leerkracht geweest en heeft het vaak over de kinderen naar wie hij toe moet om les te geven. Hij denkt dan dat zijn medebewoners zijn klas vormen. Een begeleidster van hem ziet hij vaak aan als zijn dochter.


7

– Welke symptomen van dementie komen voor in de casus? ___________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________ – In welk stadium van dementie lijkt meneer Heling te zitten? Motiveer je antwoord. ___________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________

8


> Theoriebron

1: Dementie

Dementie is een verzamelnaam voor verschillende hersenaandoeningen. Deze aandoeningen hebben met elkaar gemeen dat bepaalde hersencellen niet meer goed functioneren door veranderingen in de hersenen. Uiteindelijk sterven deze cellen af. Als gevolg daarvan ontstaan uiteenlopende klachten en symptomen. De verzameling van deze klachten en symptomen wordt dementie genoemd. In Nederland lijden naar schatting 250.000 mensen aan een vorm van dementie. Dementie is een ziekte die voornamelijk op oudere leeftijd voorkomt. Maar ook op jonge leeftijd kunnen mensen erdoor worden getroffen.

Verschijnselen De achteruitgang van de hersenfuncties bij iemand met dementie verloopt meestal geleidelijk. Er zijn echter perioden waarin de achteruitgang sneller gaat. Ook kunnen de verschijnselen van dag tot dag verschillen. De volgende verschijnselen komen vaak voor bij iemand met dementie. Geheugenverlies Dementie begint vaak met geheugenproblemen. Vooral het vergeten van dingen die kort geleden zijn gebeurd of gezegd, komt veel voor. Het gaat hier om stoornissen in het kortetermijngeheugen. Het vermogen om nieuwe informatie op te nemen gaat ook achteruit. Het langetermijngeheugen blijft meestal langer intact. Na verloop van tijd vergeet iemand met dementie ook meer en meer zaken uit het verleden. Problemen met plannen maken/doelgericht handelen Het beoordelen van een situatie gaat voor iemand met dementie al moeilijker. Het lukt niet meer goed om te overzien wat er gebeurt, en gedachten ordenen wordt steeds moeilijker. Omgaan met geld kan bijvoorbeeld erg moeilijk worden. Desoriëntatie in tijd, plaats en/of persoon Iemand met dementie krijgt steeds meer moeite met de oriëntatie. Het besef van tijd verdwijnt, zodat het bewustzijn van welke dag of uur het is niet meer aanwezig is. Dag of nacht wordt soms niet meer van elkaar onderscheiden. Ook weet iemand met dementie soms niet meer waar hij is. De plaats waar hij is of woont, wordt niet meer herkend, wat aanleiding kan geven tot dwalen. Mensen die vroeger herkend werden, worden nu soms niet meer herkend, hij vergeet wie personen zijn. Zelfs de eigen familieleden worden na verloop van tijd niet meer herkend. Taalproblemen (afasie) Bij iemand met dementie gaat het vermogen om te communiceren vaak achteruit. In het begin van het ziekteproces komt hij moeilijk op bepaalde woorden. Geleidelijk wordt de woordenschat steeds kleiner. De betekenis van woorden wordt vergeten. Uiteindelijk wordt het communiceren steeds moeilijker omdat hij alleen nog wartaal spreekt of helemaal niet meer spreekt. Problemen met handelingen (apraxie) Dagelijkse handelingen worden langzamerhand vergeten. Iemand met dementie weet niet meer hoe hij dagelijkse handelingen moet uitvoeren of doet dit verkeerd. Dingen als zichzelf wassen, aankleden en eten worden steeds problematischer. Herkenningsproblemen (agnosie) Mensen met dementie hebben vaak moeite met het herkennen van voorwerpen. Iemand met dementie weet ook vaak niet meer wat hij met bepaalde voorwerpen moet doen. Er wordt bijvoorbeeld gedacht dat de radio het strijkijzer is.


23

Gedragsveranderingen Iemand met dementie is niet meer dezelfde persoon als voordat de ziekte zich openbaarde. Bepaalde al aanwezige karaktereigenschappen kunnen sterker tot uiting komen. Maar er kunnen ook echte veranderingen optreden. Zo kan iemand die voorheen een rustig persoon was, onrustig of agressief worden. Ook kunnen achterdocht en wanen optreden. Decorumverlies Het besef van wat beleefd en fatsoenlijk is, kan bij iemand met dementie wegvallen. Hij weet niet meer hoe het hoort. Ook de interesse in het eigen uiterlijk vermindert. De persoon kan zich ineens slecht gaan verzorgen en in vuile kleren gaan lopen. Het gevoel van schaamte verdwijnt waardoor iemand in gezelschap bijvoorbeeld gaat vloeken, gaat boeren of zichzelf gaat uitkleden. Lichamelijke veranderingen Het lichamelijk functioneren van iemand met dementie gaat op een gegeven moment ook achteruit. Lopen kan onhandig en houterig worden en men valt en stoot zich vaker. Op den duur komt iemand met dementie dan ook meestal in een rolstoel terecht, of kan diegene alleen nog maar in bed liggen.

Oorzaken dementie Bij het merendeel (60% tot 70%) van de mensen met verschijnselen van dementie is de ziekte van Alzheimer de oorzaak. Bij de ziekte van Alzheimer is sprake van ophopingen van bepaalde eiwitten in de hersenen tussen de hersencellen. Deze ophopingen worden ook wel 'plaques' genoemd. Deze eiwitten worden niet meer afgebroken en kunnen de communicatie tussen de hersencellen verstoren. In een later stadium kunnen ook bepaalde eiwitten in de cellen veranderen, waardoor 'tangles' ontstaan. Hierdoor wordt het functioneren van de cellen onmogelijk, omdat de hersencellen uiteindelijk zullen afsterven. Op de afbeelding hieronder is links te zien hoe de hersenen van een persoon eruitzien die niet aan dementie lijdt. Rechts zijn de hersenen te zien van iemand met de ziekte van Alzheimer, waarop 'plaques' en 'tangles' zoals hierboven beschreven te zien zijn.

Normaal.

Ziekte van Alzheimer.

Bij ongeveer 15% van de mensen met dementie is ‘vasculaire dementie’ de oorzaak.

24


Deze vorm van dementie berust op aandoeningen van het hart en/of de bloedvaten. Er is sprake van een slechte doorbloeding van de hersenen. In tegenstelling tot de ziekte van Alzheimer kan bij vasculaire dementie het begin van de dementie plotseling optreden. Dit kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een CVA (Cerebrovasculair Accident), een ernstige onderbreking van de bloedstroom in de hersenen. Ook kan het een gevolg zijn van een TIA (tijdelijke ischemische aanval), waarbij de bloedvoorziening naar een deel van de hersenen tijdelijk wordt gestremd. Andere oorzaken zijn relatief zeldzaam. De bekendste zijn: • Frontotemporale dementie: bij deze vorm van dementie sterven hersencellen in het voorste deel van de hersenen, de frontaalkwab, af. Vooral veranderingen in het gedrag zijn merkbaar bij frontaalkwabdementie. • Ziekte van Parkinson: bij deze vorm van dementie sterven hersencellen die de stof dopamine maken af. Door het ontstane dopaminetekort heeft de patiënt zijn lichaamsbewegingen steeds minder goed onder controle. Over de oorzaak van het afsterven van de hersencellen is nog weinig bekend. De ziekte van Parkinson wordt vooral gekenmerkt door bewegingsstoornissen. Een deel van de mensen met de ziekte van Parkinson krijgt verschijnselen van dementie. • Lewy body-dementie: lewy bodies zijn abnormale verdikkingen in de hersencellen als gevolg van inkapselingen van materiaal in die hersencellen die eiwit bevatten. Bij deze vorm van dementie treden zowel Alzheimerachtige verschijnselen op als symptomen van de ziekte van Parkinson. • Korsakovsyndroom: officieel geen vorm van dementie, maar veroorzaakt door langdurig alcoholmisbruik. • Ziekte van Creutzfeldt-Jakob: deze hersenaandoening wordt veroorzaakt door een eiwit dat normaal wel in het lichaam aanwezig is, maar bij de ziekte van CreutzfeldtJakob door een verandering van vorm ziekteverschijnselen veroorzaakt. Het wordt vaak in verband gebracht met de gekkekoeienziekte. Het is een zeer snel verlopende vorm van dementie.


25

> Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsleden:

Groep: Docent: Blok: Cursus: Onderwerp:

Product

Criteria

Beroepsproduct

Processtappen • De vier casussen zijn omschreven. • Per hoofdpersoon is er een tijdsbalk ontwikkeld. • Per hoofdpersoon zijn er vier activiteiten bedacht. • De casussen zijn uitgewerkt aan de hand van de stappen 1, 3, 4, 5 en 9 uit de methodiek belevingsgerichte zorg. Persoonlijke belevingsgerichte zorgkoffer • De vier casussen beschrijven elk een andere fase van dementie. • Per hoofdpersoon is een tijdsbalk ontwikkeld met belangrijke persoonlijke en wereldlijke levensgebeurtenissen. • De hulpvraag van de zorgvrager is in eigen woorden omschreven. • Het is duidelijk wat de gezondheids- en bestaansproblemen van de zorgvrager zijn. • Beschreven is wat de meest overheersende problemen zijn die worden aangepakt. • Per hoofdpersoon zijn vier activiteiten beschreven die aansluiten bij de persoon in zijn stadium van dementie. • Er is duidelijk onderbouwd waarom voor de desbetreffende activiteiten is gekozen.

34


Voldoende

Onvoldoende

Product

Criteria

Actieve deelname in de les

• • •

Opdrachten

• •

Mondeling en schriftelijk taalgebruik

Voldoende

Onvoldoende

De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. De opdrachten voor de cursus zijn goed en netjes uitgewerkt. De eigen evaluatie is ingevuld en besproken.

Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik • De teksten zijn in correct Nederlands geschreven.

Overig

Eindbeoordeling

Onvoldoende

Voldoende

Goed

>

Datum:………………………

Paraaf docent:

Paraaf deelnemer:

…………………………..

………………………………….


35

cursus: Contact maken met ouderen

Recommend Documents