MAROKKAANSE OUDEREN, EEN UITGESTOKEN HAND
Marokkaanse ouderen komen over het algemeen slecht in beeld. Er ís wel een beeld van Marokkanen, maar dit beeld is veelal bepaald door slechte publiciteit over het gedrag van de jeugd. De ouderen uit deze gemeenschap zijn weinig zichtbaar. Noch in het straatbeeld of in de publiciteit noch bij instellingen. Dit terwijl de aantallen ouderen, en de problemen die zij ervaren toenemen. Voor BOOG aanleiding om niet alleen deze groepering nader te willen beschrijven, maar ook aandachtspunten en handvaten op een rijtje te zetten die kunnen helpen bij het leggen van contacten met mensen uit deze groepering.
M e i
BOOG (Brabantse Organisatie (Allochtone) Ouderen Groepen) Klokgebouw 196, 5617 AB Eindhoven tel 040 7878571 www.boogbrabant.nl KvK nr 17227277 Rabobank 1487.38.192
2 0 1 0
Contact met Marokkaanse ouderen
Marokkaanse ouderen
Deze folder is een uitgave van
BOOG (Brabantse Organisatie (Allochtone) Ouderen Groepen) Klokgebouw 196, 5617 AB Eindhoven tel 04 0 7878571
[email protected] www.boogbrabant.nl KvK nr. 17227277 Rabobank 1487.38.192
Tekst: Connie van der Aalsvoort Somja Nhass
Deze uitgave is mogelijk dankzij subsidie van de Provincie Noord-Brabant.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van stichting BOOG. -2–
Bronnen: Sociaal Cultureel Planbureau, Jaarrapport Integratie 2009, SCP 2009. Malika Saber, Realisatie belangenbehartiging en participatie van Marokkaanse ouderen in Eindhoven, BOOG 2008. Conny van der Aalsvoort, Integraal ouderenbeleid: De Marokkaanse ouderen aan zet! Radius, Land van Cuijk 2007 Sociaal Cultureel Planbureau, Gezondheid en welzijn van allochtone ouderen, SCP 2004. Hilda van der Plaats, de RegenBOOG - 19 -
Marokkaanse ouderen
Vooraf even bellen Het kan goed zijn om een van de sleutelpersonen te vragen leden van de doelgroep te bellen op de dag van de activiteit. Ook al zijn er uitnodigingen verstuurd en is men al eerder op de hoogte gebracht van een activiteit: Mensen zijn vaak kort van memorie en werken meestal niet met een agenda. “Voor mij als weduwe is het erg belangrijk dat ik de ontstane leegte op kan vullen met activiteiten buitenshuis”. “Oudere vrouwen hebben meestal geen contact met hun omgeving. Ze richten zich voornamelijk op de kinderen. Ze zijn daar vaak ook afhankelijk van”. “De allochtone vrijwilliger wordt vaak misbruikt in projecten waar anderen geld mee verdienen en langzamerhand worden ze zich hiervan bewust. Ik kan in mijn wijk zomaar drie voorbeelden noemen waar dat gebeurt”.
Marokkaanse ouderen EEN BEELD VAN MAROKKAANSE OUDEREN
Arbeidsmigranten De eerste groep Marokkanen waren gastarbeiders die rond 1965 uit Marokko naar Nederland werden gehaald. De werving van deze arbeiders eindigde omstreeks 1973. Op dat moment waren er ongeveer 22.000 Marokkanen in Nederland. Aan het begin van de jaren tachtig bereikte de migratie van Marokkanen naar Nederland een hoogtepunt. Het huidige aantal Marokkanen in Nederland is 342.000. Bij hun komst hadden Marokkaanse ouderen een mooie droom, naar Nederland komen om hard te werken, veel geld te verdienen en met dat geld en een mooie auto naar Marokko terug te keren. De droom werd snel achterhaald door de harde werkelijkheid. Alleen al die mooie auto was veel te duur om te kunnen betalen. En terugkeer naar Marokko bleek op den duur vaak moeilijk. De kinderen en kleinkinderen wonen hier en in Marokko is veel veranderd de tijd heeft daar niet stil gestaan. “Mijn man werkte al 10 jaar in Nederland toen hij mij uit Marokko kwam halen en meenam naar Nederland. Dat was in 1970. Er waren leuke en aardige mensen in Nederland. Ze waren vriendelijk en hulpvaardig. Iedereen groette me. Nu groet de buurvrouw me niet meer. Het is totaal anders geworden de laatste tien jaar”.
- 18 -
-3–
Marokkaanse ouderen
Wel of niet terug?
Planning van een activiteit
In de beginjaren bleven Marokkanen zich sterk oriënteren op Marokko en ook de Nederlandse overheid ging uit van terugkeer, waardoor er bijvoorbeeld nauwelijks Nederlandse taallessen werden georganiseerd. Dit bevorderde de integratie van Marokkanen in de Nederlandse samenleving niet. In de loop van de jaren tachtig begonnen Marokkanen echter anders te denken over hun aanwezigheid in Nederland en lieten veel mannen hun gezinnen overkomen uit Marokko. De komst van de tweede generatie (hier geboren of via gezinshereniging gekomen) versterkte het besef dat terugkeer een illusie was en is.
- Problemen en verdriet hebben voorrang. Een ernstige ziekte of een sterfgeval binnen de gemeenschap zal alle aandacht vragen. Wanneer er in die periode een groepsactiviteit gepland staat, kan die beter worden afgezegd. Deze tijd wordt besteed aan het delen van het verdriet en het organiseren van de zorg of rituelen.
“Ik ben hier oud geworden. In Marokko ben ik niet meer thuis. Ik ben niet van hier en niet van daar. Naar Marokko ga ik als toerist en hier ben ik een buitenlander”. “Je blijft altijd heimwee houden naar je eigen land en het trekt steeds meer naarmate je ouder wordt”.
Berber en Arabische Marokkanen Zo’n 93% van de in Nederland wonende Marokkanen is van Berber komaf, de overige 7% zijn Marokkanen uit de Arabische gebieden. De Berbers (soms ook Imazighen, meervoud van Amazigh, genoemd), zijn de oorspronkelijke inwoners van Noord-Afrika. De Berbers zijn het oudst bekende volk dat Noord-Afrika en de Sahara heeft bewoond. De meeste Berbers hebben sinds de komst van de islam in de 7e eeuw de Arabische cultuur en identiteit overgenomen. Zij spreken echter nog steeds een eigen taal. Berber Marokkanen die onderwijs hebben gevolgd spreken, schrijven en lezen daarnaast Arabisch, maar zij die niet of nauwelijks naar school zijn geweest niet.
-4-
- Ook de zomerperiode is een tijd waarin beter geen activiteiten of afspraken kunnen worden gepland, omdat een grote groep ouderen dan naar Marokko zal gaan. Vanaf mei/juni is men al bezig met de voorbereidingen en pas in september zijn de meesten van hen weer terug. - Ook moet men rekening houden met de Ramadanperiode en het jaarlijkse Suikerfeest. Het is niet geheel onmogelijk om ook in deze periode activiteiten te plannen, maar stem dat altijd goed af met sleutelpersonen. Tijdstip van de activiteit - Houdt bij het tijdstip van een activiteit rekening met de gebedstijden. Zeker als je mannen wilt uitnodigen, omdat velen voor gebed naar de moskee gaan. Ook kan het handig zijn om de activiteit dichtbij of in de moskee te organiseren, zodat de drempel heel laag is om te komen. - Het is belangrijk om flexibel te zijn in je planning en tijdsinvestering. Om deze ouderen écht te bereiken moet je bereid zijn ook op vrijdag- of zondagmiddag iets te organiseren of aanwezig te zijn. - Vrouwen geven vaak de voorkeur aan een activiteit ’s avonds, omdat ze dan niet op kleinkinderen hoeven te passen of te koken zodat ze hun handen vrij hebben. Ook is het prettig als de bijeenkomsten in de wijk plaatsvinden, dichtbij huis. - 17 -
Marokkaanse ouderen
Vaak spaart men van die uitkering voor een reis naar het geboorteland of voor het ondersteunen van familieleden in Marokko. Dit gegeven betekent veel voor de manier van leven in Nederland. Alles wat geld kost wordt kritisch gewogen en afgezet tegen de kosten voor het levensonderhoud. Dat heeft bijvoorbeeld ook consequenties voor de deelname aan activiteiten waarbij een eigen bijdrage wordt gevraagd. Een Marokkaanse hulpverlener schrikt van het aantal Marokkaanse mensen die, of zelf met een handicap te kampen hebben, of met een invalide vrouw of man zitten. Heel veel van deze mensen maken uit onwetendheid geen gebruik van de voorzieningen, heeft hij gemerkt. Ze betalen alles zelf omdat ze niet weten wat hun mogelijkheden zijn.
Religie en familiebanden De religie, het islamitische geloof, heeft een belangrijke plaats in het leven van Marokkanen in Nederland. Het moskeebezoek is m.n. hoog onder de laag opgeleide Marokkaanse ouderen. In de moskee ontmoet men andere streekgenoten, kunnen verhalen en opvattingen uitgewisseld worden en kan men de vertrouwde band met het geloof beleven. Veel Marokkaanse ouderen denken niet uitgebreid na over de consequenties van het ouder worden, dat hebben zij nooit gedaan en nooit geleerd. Zij en hun voorouders hebben hun lot altijd in Gods handen gelegd. Bovendien rekent men op de kinderen. Familiebanden zijn hecht en voor de kinderen is het van oudsher een erezaak om voor de ouders te zorgen. Momenteel is ruim 80% bereid bejaarde ouders op te nemen. Onder autochtonen is deze bereidheid minder dan 10%. De laatste jaren zie je hierin echter bij Marokkanen ook een kentering ontstaan: de kinderen hebben een druk leven met werk en een eigen gezin en wonen vaak niet meer dicht bij de ouders. Dit gegeven heeft niet te onderschatten gevolgen voor de zorgvraag van deze ouderen, die meer en meer gericht zal worden op de maatschappelijke voorzieningen. -6-
doelgroep. Men is niet bekend met het reguliere aanbod van instellingen of organisaties. ‘Koersbal’ of de afkorting ‘MBvO‘ kent men niet en sluit dus niet aan bij hun belevingswereld. Het is beter te beginnen met activiteiten die dichter bij hun eigen interesses liggen en waar men al vertrouwd mee is. Doel is tenslotte om zinvolle of ontspannende bezigheden voor de groepering te ontwikkelen en niet om bestaande activiteiten op te dringen. Kennis toevoegen - Bedenk dat veel kennis over zorg- of woonvormen ontbreekt. Voor Marokkaanse ouderen liggen een aantal onderwerpen qua beleving nog veraf. Bekijk en bespreek per doelgroep wat de behoeften zijn. Maar let wel: vaak worden wensen en behoeften geuit die (alleen) gericht zijn op het heden. Men kijkt niet ver vooruit. - Men heeft er vaak weinig vertrouwen in dat de reguliere voorzieningen zijn afgestemd op hun culturele achtergrond. Door de onbekendheid én het wantrouwen wordt er nauwelijks deelgenomen aan activiteiten die er voor ouderen worden georganiseerd. - Jongeren uit de gemeenschap zijn soms bereid mee te denken en te praten en zo de belangen van ouderen te behartigen. Echter ook jongeren zijn vaak niet op de hoogte van beleidsuitgangspunten, zorgstructuren en woonvormen. Zij zullen zich, indien ze als spreekbuis willen fungeren, op de genoemde onderwerpen moeten oriënteren. Praktische voorlichting - Veel Marokkaanse ouderen hebben behoefte aan voorlichting en uitleg, maar alleen mondelinge overdracht is vaak niet voldoende en de aandacht kan snel verslappen. Koppel het onderwerp bij voorkeur - 15 -
Marokkaanse ouderen
aan iets zichtbaars of tastbaars. Denk aan werkbezoeken, een DVD of een interactief (kring)gesprek met voorbeelden. Het abstracte wordt op die manier concreet en ouderen kunnen makkelijker aangeven wat ze wel/niet wensen. Of laat een videofilm over het onderwerp zien waarin een Marokkaanse oudere de hoofdrol speelt. Dit breekt het ijs en doordat de film veel herkenning zal oproepen, zal men gemakkelijker over het onderwerp praten. Ook werken met (thematische) foto’s waarop (ook) Marokkaanse ouderen staan afgebeeld spreken tot de verbeelding. - Stem thema’s voor voorlichting altijd af met vertegenwoordigers van de doelgroep. Kom gerust met suggesties, maar start met thema’s die zij zelf belangrijk vinden. - Bijeenkomsten zijn ook vaak een bron van signalen over wat er binnen de doelgroep leeft en ook van individuele hulpvragen. Voor dit laatste kan het beste ter plekke een vervolgafspraak worden gemaakt. - Vergeet niet terug te koppelen wat de resultaten van een bijeenkomst zijn. Blijf in contact met de groep of belangrijke individuen zodat je bij een volgende activiteit makkelijker gehoor vindt. Daarvoor is het belangrijk dat er een of twee vaste personen namens de organisatie bekend zijn bij de ouderen. Groepssamenstelling Hanteer geen strikte scheidingsgrens qua leeftijd: wanneer jongere mannen of vrouwen (tussen 40 en 50 jaar) zich melden voor de activiteit laat deze dan gewoon toe. De ouderen zijn de hoofddoel-groep, maar bijv. voorlichting kan voor meerdere leeftijdscategorieën interessant zijn. Ook kan een jongere buurvrouw of dochter meekomen vanwege het vervoer of omdat men anders niet durft.
“Mijn kinderen praten met elkaar Nederlands en met mij Marokkaans. Wij hebben ook twee televisies in huis. Een die op de Nederlandse zender staat en een op de Arabische zender. Sinds de schotelantenne kunnen we Noord-Afrika en het Midden-Oosten ontvangen. Ik kan dat lang niet altijd verstaan. Vaak is het in klassiek Arabisch.”
Scholing en werk De Marokkaanse arbeidsmigranten die in de jaren zestig en zeventig naar Nederland kwamen, waren veelal afkomstig uit het arme Noorden en hebben over het algemeen weinig of geen scholing gehad. In 2003 was volgens het SCP 23% van de oudere mannen analfabeet, bij de vrouwen was dit 62 %. De Arabische Marokkanen komen meestal uit stedelijke gebieden en hebben meer onderwijs genoten. De meeste Marokkaanse mannen hebben destijds in Nederland ongeschoold en risicovol werk gedaan. Zij werkten in de mijnen, textiel- of vleesindustrie. Vaak was dat heel zwaar werk, waardoor een groot deel van deze arbeiders in de WAO terecht is gekomen. Aicha heeft jaren in de confectie gewerkt, achter de naaimachine tot het bedrijf failliet ging. Toen heeft ze 13 jaar in de huishoudelijke dienst gewerkt. Ze is nu al vijf jaar thuis, artrose. Werken gaat niet meer.
Inkomen Marokkaanse ouderen moeten vaak rondkomen van een minimuminkomen. Onder alle Marokkanen leeft 35% onder het wettelijk sociaal minimum. Bij autochtonen is dat 10%. Zij hebben alleen een (beperkte) AOW of WAO uitkering en nauwelijks pensioenopbouw. -5-
- 16 -
Marokkaanse ouderen
“De oudere vrouwen worden beslist niet gedwongen om thuis te zitten, maar buiten is niet veilig. Ze spreken de taal niet, ze worden nagekeken en soms valt er een lelijk woord. Ze zijn liever thuis bij hun man. “Mijn moeder wil altijd bij mijn vader zijn. Het zijn net tortelduifjes”. “Dat sommige oudere Marokkaanse vrouwen onzichtbaar zijn komt doordat ze uit bepaalde streken van Marokko komen. Daar blijven vrouwen thuis en gaan nooit naar buiten. Maar dat heeft met de traditie te maken en niks met ons geloof”.
Zelforganisatie en groepsvorming Onder alle migrantengroepen is sprake van vorming van zelforganisaties. Men tracht door zich te bundelen op te komen voor de noden en belangen van de eigen groepering. Onder Marokkaanse ouderen bevinden zich relatief weinig kandidaten die over de juiste bagage beschikken om in Nederland als kader te kunnen functioneren. Alle bewondering voor het groeiende aantal ouderen dat toch bereid is een organisatie van en voor de eigen groepering op te richten en te besturen. Zij hebben vaak veel moeite zich een plek te veroveren in de Nederlandse samenleving. Ook ontbreekt het nogal eens aan vertrouwen en steun uit de eigen achterban. Meer en meer nemen ook mannen en vrouwen uit de 2e en 3e generatie deel aan deze groepen en organisaties om deze te versterken. Vaak nemen zij juist de contacten met externe organisaties op zich. In gebieden waar sprake is van geringe aantallen Marokkaanse oudere zullen de actieve personen meestal samenwerken in een multi-etnische groep of organisatie. Oudere Marokkaanse vrouwen komen vaak samen in een buurt of wijkcentrum. Zij zullen niet snel een officiële organisatie oprichten, maar hebben als groep wel betekenis voor het welzijn van hen zelf en van andere vrouwen. Ook kunnen zij in korte tijd een groepje vrouwen mobiliseren als daar van buiten om wordt gevraagd.
-8-
Weinig vertrouwen in instellingen Marokkaanse ouderen hebben over het algemeen niet veel vertrouwen in instellingen. Deels is dit historisch gegroeid. In het thuisland waren instellingen bijna altijd gekoppeld aan de overheid en daarbij was behoedzaamheid op z’n plaats. Zonder nieuwe en vooral positieve ervaringen wordt dit beeld ook op Nederlandse instellingen geprojecteerd. Ook kan er sprake zijn van eerdere slechte ervaringen of ervaart men dat instellingen weinig moeite doen om met hen contact te zoeken. Voor beide kanten geldt: onbekend maakt onbemind. Het is dan ook zaak om die afstand te overbruggen door de tijd te nemen om contact te leggen, begrip te tonen en te luisteren naar hun behoeften. Wanneer je laat zien dat je intenties goed zijn en het niet alleen bij woorden blijft, maar er ook snel daden volgen, win je al snel het vertrouwen. “Een feit is dat heel weinig Marokkaanse ouderen aankloppen bij de voorzieningen. Vaak is dat omdat ze de wegen niet kennen of zich geen raad weten vanwege het taalprobleem”. De voorzitter vertelt over de problemen die zijn organisatie tegenkomt, zoals een huisarts die niet meewerkt aan een indicatie van het CIZ waardoor de termijn verstreken is en men weer opnieuw een aanvraag moet indienen. “Ik zag in een winkel dat een vrouw babykleertjes onder in de kinderwagen verstopte. Maar de cheffin zag het niet omdat ze mij steeds in de gaten liep te houden. Ik heb het geluk dat ik Nederlands spreek. Veel vrouwen van mijn generatie kunnen niets zeggen of uitleggen omdat niemand ze verstaat. Ik heb de cheffin aangesproken en gezegd dat ze mij niet in de gaten moest houden maar die vrouw voor me. Ze werd helemaal rood en heeft sorry gezegd. Nu groet ze me vriendelijk als ik de winkel in kom”. - 13 -
Marokkaanse ouderen
Tolken en vertalingen Aangezien veel Marokkaanse ouderen weinig Nederlands spreken is het belangrijk om gebruik te maken van tolken. Een tolk zal zowel het Marokkaans Arabisch als de Berbertaal moeten beheersen. Je kunt ook van elke taal een tolk vragen en twee groepjes maken. Tolken kunnen als bijkomend voordeel hebben dat zij reacties of interacties tussen mensen kunnen uitleggen waardoor misverstanden worden voorkomen en extra informatie wordt verkregen. Overweeg of je gebruik maakt van een officiële tolk/vertaler van een tolkencentrum of iemand uit de eigen geledingen die als tolk/vertaler optreedt. Bij voorlichtingsactiviteiten is het eerste zeker aan te bevelen, want vaak is die informatie ingewikkeld en voor een leek moeilijk goed te vertalen. Ook kan er wantrouwen zijn als die persoon bij (een deel van) de doelgroep niet goed ligt. Het inzetten van een tolk die het vertrouwen heeft van de doelgroep is cruciaal. De voorzitter van de zelforganisatie vertelt dat de 1e generatie gastarbeiders nooit de gelegenheid heeft gehad om Nederlands te leren. Er zijn veel mogelijkheden maar ze kunnen daar geen gebruik van maken doordat ze onvoldoende Nederlands spreken. Er zijn ook veel analfabeten onder deze ouderen.
Tips bij activiteiten: Beginnen bij hun interesses Het is belangrijk om niet uit te gaan van veronderstellingen, maar plannen voor mogelijke activiteiten eerst voor te leggen aan de
- 14 -
Toen een Islamitisch Surinaamse verpleegkundige in één van de verzorgingshuizen in Eindhoven kwam, trof ze daar een Marokkaanse vrouw aan die niet kon bidden omdat ze zich daarvoor niet kon reinigen. Haar geloofsgenote begreep dit en zorgde ervoor dat er wel aan de voorwaarden voldaan werd, zodat de vrouw haar gebeden kon zeggen: tranen van dankbaarheid. “Maar ik heb de goede tijden nog meegemaakt, toen mijn geloof nog geen probleem was. Mijn dochter draagt geen hoofddoek maar ik ben niet anders gewend. Het hoort bij mij, net als mijn geloof.”
Mannen en vrouwen Uit religieus en traditioneel oogpunt worden gemengde bijeenkomsten vaak niet op prijs gesteld. Zeker oudere vrouwen ontmoeten elkaar liever onderling en zullen ook vrijer spreken als er geen mannen zijn. Mannen gaan regelmatig naar de moskee en ontmoeten daar hun leeftijdsgenoten. Vrouwen brengen veel meer tijd thuis door of gaan op bezoek bij familie. Ook nemen zij regelmatig de opvang van de kleinkinderen voor hun rekening. Vrouwen zijn gemiddeld zo’n 7 jaar jonger dan hun man. Dat betekent dat velen van hen lange tijd voor hun man zullen kunnen zorgen. Dit gegeven maakt hun positie ook kwetsbaar. In het verleden had de man de zorg voor het leven buiten de deur, valt hij weg dan komt die last bij de oudere vrouw te liggen. Dat maakt hen afhankelijk van de zorg van de kinderen, mede door de slechte beheersing van de taal, de beperkte mobiliteit en geringe zelfredzaamheid buitenshuis.
-7-
Marokkaanse ouderen
Marokkaanse ouderen CONTACT MET MAROKKAANSE OUDEREN
Diversiteit in de gemeenschap Dé Marokkaanse gemeenschap bestaat niet. Zij valt meestal uiteen in meerdere groepjes die verdeeld zijn door herkomst, taal, familie, religieuze stroming of onenigheid in het verleden. Bij het benaderen van zogenaamde sleutelpersonen moet je hier rekening mee houden. Het is niet verstandig uit te gaan van één sleutelpersoon om ‘de mening van de Marokkaanse gemeenschap’ te vertolken of om deelnemers voor een activiteit te werven. Mensen uit diverse geledingen betrekken, geeft de meeste kans op het bereiken van een grote groep. “Wij zijn onderling vaak heel verschillend. Toch kunnen we ook heel goed een eenheid vormen. Het heeft juist iets goeds dat ieder z’n eigen achtergrond heeft”.
Belangrijke ingangen - Soms bestaat er een zelforganisatie van of voor Marokkaanse ouderen. In kleinere gemeenschappen zal eerder sprake zijn van een overleggroep of adviesgroep van allochtonen die bijvoorbeeld vanuit de gemeente is ingesteld. Ook vindt groepsvorming plaats binnen ROC’s, Centra Buitenlandse Vrouwen of bij buurt of dorpshuizen. Zoek hier aansluiting bij of vraag hen advies.
hebben met instellingen in Nederland of in het herkomstland. - Een moskeebestuur kan een goede ingang zijn, omdat de religie mensen verbindt, andere zaken, zoals meningsverschillen, overstijgt en zo’n bestuur ook aanzien heeft binnen de groepering. Op vrijdag vindt het grote gebed plaats, dan zijn er meestal veel oudere mannen in de moskee. Een goed moment om contact te leggen. - Ook allochtone medewerkers van welzijnsorganisaties kunnen als intermediair worden benaderd. “Veel instanties zeggen dat ze Marokkaanse ouderen niet kunnen bereiken. Onzin, als ze maar een vertrouwenspersoon hebben die ook als voorbeeld kan dienen. Ook kost het enige tijd om een grote groep bij elkaar te krijgen. Veel mensen kijken eerst de kat uit de boom. Maar ze willen best”.
Contact met mantelzorgers De partners of kinderen van Marokkaanse ouderen spelen een belangrijke rol als mantelzorgers. Meestal doen zij de regelzaken voor de oudere of fungeren als intermediair en tolk bij bezoeken aan een arts of een andere belangrijke voorziening. De ondersteuning of verzorging van de oudere wordt door de kinderen als een eervolle taak gezien. Het is dan ook belangrijk dat de mantelzorgers goed op de hoogte zijn van voorzieningen, instellingen en regelingen voor ouderen. Bovendien zullen veel van deze ouderen eerder een afspraak maken met een instelling die het vertrouwen heeft van de mantelzorger. Het betrekken van de mantelzorgers is dan ook van grote betekenis, bijvoorbeeld bij het organiseren van voorlichtingsactiviteiten.
- Vrouwen zijn als groep over het algemeen gemakkelijker te benaderen dan mannen. Mannen zijn vaak meer gereserveerd en afwachtend. Dat kan te maken hebben met wantrouwen, omdat zij geen goede ervaringen
Zorg voor je oude ouders is een eeuwen oude traditie die in Marokko onderdeel is van de dagelijks gang van zaken. En hier in Nederland herleeft dit – noodgedwongen – weer helemaal”.
- 10 –
- 11 -
Marokkaanse ouderen
“In het algemeen vinden Marokkaanse ouderen dat de kinderen voor hen horen te zorgen. Kinderen hebben het gevoel dat ze hun eigen ouders niet in de steek mogen laten. Maar in de praktijk blijkt dit vaak onhaalbaar. Hierdoor wordt vaak de relatie tussen ouders en kinderen verstoord, maar ook die tussen partners, die het niet eens worden over de zorg voor de ouders”.
Contact met het kader Onder de groepering van Marokkaanse ouderen is weinig kader. De tweede en derde generatie van Marokkanen kan echter wel als kader of intermediair benaderd worden. Het is belangrijk om hiermee contacten te leggen en hen te betrekken bij je plannen. Daarbij is het verstandig te bedenken dat sleutelpersonen vaak al overvraagd zijn. Zoek ook naar ‘nieuwe’ kaderleden die een tijdje kunnen meelopen met een sleutelpersoon die al langer actief is.
“Waar gingen onze discussies over? Over onze eigen situatie en die van familieleden en vrienden. Het moeilijk kunnen rondkomen met weinig geld, gezondheidsproblemen en isolement. Maar ook over de opvoeding van de kleinkinderen”. “Wij willen met onze organisatie onze mensen helpen en de gemeente en instellingen wijzen op hun verantwoordelijkheden. Dat betekent veel werk. Als we maar de helft van onze voornemens kunnen bereiken dan zijn we heel blij”. “De vrouwen doen allemaal vrijwilligerswerk, soms naast een betaalde baan. Eén helpt haar man in de zaak. Ook haar man is bezig met vrijwilligerswerk. Hij zit in het Marokkaans Beraad - om jongeren te activeren – en in een landelijke bond voor Marokkaanse 50+sers”.
“Met onze organisatie willen wij de gemeente, de organisaties en instellingen wijzen op hun verantwoordelijkheden. Ze moeten echt luisteren en niet zelf met projecten of activiteiten komen waar onze mensen niet op zitten te wachten en die niet echt iets veranderen”.
Werven en uitnodigen Schriftelijke uitnodigingen alleen zijn absoluut onvoldoende. Bij deze ouderen is het persoonlijke contact en de ontmoeting van fundamentele betekenis als je wilt werven of uitnodigen. Huisbezoek of iemand persoonlijk aanspreken is dan ook altijd nummer één. Daarnaast kunnen andere zaken ondersteunend zijn, zoals een uitnodiging in de eigen taal of het ophangen van posters op plekken waar veel mensen van de doelgroep komen zoals bij de islamitische slager en de Marokkaanse bakker of winkel, de moskee, het vrouwencentrum, wijkcentra, maar ook bij de huisarts en het consultatiebureau. - 12 -
-9-
