VISI E
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Vereniging van de Nederlandse Groenten- en Fruitverwerkende Industrie
Uitgave van het Productschap Tuinbouw - Postbus 280 - 2700 AG Zoetermeer- tel 079 347 07 07 - fax 079 347 04 04 - mail:
[email protected] Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.
Colofon - Tekst: Afdeling Markt & Innovatie, Productschap Tuinbouw - Ontwerp: www.bb-go.nl - Fotografie: www.bb-go.nl en anderen - Druk: Drukkerij Ando, Den Haag
Inhoudsopgave
Inleiding
3 5
1
Sectoranalyse Markt
Milieu en energie Kwaliteit en voedselveiligheid Arbeid en scholing Logistiek en ICT Promotie 9
2
Ontwikkelingen Markt
Milieu en energie Kwaliteit en voedselveiligheid Arbeid en scholing Logistiek en ICT Promotie 13
3
Toekomstbeelden 2016
15
4
Toekomstagenda vollegrondsgroenten en verwerkende industrie 2008-2016 Internationaal
Markt en promotie Milieu en energie Kwaliteit en voedselveiligheid Arbeid en scholing Logistiek en ICT 27
Bijlage
Bronnen Vollegrondsgroenten in kaart van productie tot en met consumptie
Duurzaam en gezond uit de volle grond
Visie Vollegrondsgroenten
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Inleiding Het gaat economisch goed met Nederland. De vollegrondsgroentensector
Arbeid en scholing kennen momenteel nog knelpunten binnen de sector.
staat voor de uitdaging om van deze groei te profiteren en in te spelen op de
Veel piek- en seizoensarbeid, veel laaggeschoolde ingeleende krachten en
eisen van de steeds kritischer wordende consument. Dit visiedocument is tot
een lage instroom van studenten in de studie Plantenteelt. Hoe motiveren
stand gekomen met medewerking van de brancheorganisaties en onderne-
we mensen om in de sector te gaan werken? Ook het vervoer van producten
mers uit de sector. De toekomstvisie geeft de route aan waarlangs de sector
dat momenteel nog veelal over de weg gebeurt is een punt van aandacht.
de toekomst tegemoet gaat. De visie schetst eerst een beeld van de huidige
Efficiënt vervoer is essentieel om producten snel en vers op hun bestemming
situatie. Na analyse van de belangrijkste trends en ontwikkelingen zijn de
af te leveren. Ontwikkelingen op het gebied van logistiek en ICT zijn nood
gezamenlijke toekomstbeelden geformuleerd. Waar staan we voor? Waar
zakelijk om het aantal vervoersbewegingen drastisch te verminderen en
gaan we voor? En hoe denken we daar te komen? Werken vanuit een visie
minder belastend voor het milieu.
maakt het mogelijk om nieuwe initiatieven te toetsen aan de voor de hele sector geldende uitgangspunten, van veredeling en teelt tot handel en distri-
Kortom: voor het behouden van een duurzame en rendabele sector zijn we
butie. De besproken onderwerpen zijn: markt, milieu en energie, kwaliteit en
al een eind op de goede weg, maar blijft het belangrijk te investeren en te
voedselveiligheid, arbeid en scholing, logistiek en promotie.
innoveren. Er is nog een weg te gaan met vele mogelijkheden. Dit visie document blijft niet steken in een visie alleen, maar mondt uit in een
Wat zijn de ontwikkelingen op het gebied van markt en promotie? Is de
toekomstagenda en actieprogramma. Agenda en actieprogramma moeten
ruimte in Nederland toereikend om rendabel vollegrondsgroenten te blijven
bijdragen aan een gezonde ontwikkeling van de sector. Het Productschap
telen, of wordt uitwijken naar andere teeltgebieden de enige optie? Zet de
Tuinbouw wil aan de hand van de toekomstagenda samen met de sector
trend steeds minder groenten te eten zich voort bij de consument, of kunnen
vormgeven aan de projecten in de actieprogramma’s. Om deze initiatieven te
we daadwerkelijk een omslag bewerkstelligen? En hoe zit het straks op het
realiseren is intensieve samenwerking tussen de verschillende partijen in de
gebied van milieu en energie? Was er vroeger vrijwel alleen druk vanuit de
keten nodig. Wij hebben er het volste vertrouwen in dat dit gaat het lukken
milieuorganisaties, tegenwoordig zijn ook de retail en de consument steeds
en dat de vollegrondsgroentensector een mooie, duurzame en gezonde
veeleisender. Hoe spelen we daar op in? Ook is de consument zich steeds
toekomst tegemoet gaat.
meer bewust van de invloed van groenten op zijn gezondheid. Hoe zorgen we ervoor dat de consument ook in de toekomst blindelings kan vertrouwen
op de kwaliteit en voedselveiligheid van vollegrondsgroenten?
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
1
Sectoranalyse Markt
De GMO (Gemeenschappelijke Markt Ordening) voor
De afzet van groenten en fruit is in de afgelopen tien
groenten en fruit werd in 1962 ingesteld om de produc-
hectare verdeeld over ruim 6300 bedrijven met een
jaar sterk veranderd. Enerzijds door concentratie bij de
tie en de handel van de sector in de EU te regelen. Met
totale omzet van 470 miljoen euro. Export speelt bij
retail, er zijn minder maar grotere retailers. Anderzijds
de doorvoering van de GMO hervorming van 1996, werd
vollegrondsgroenten een minder belangrijke rol dan de
door herstructurering bij de tussenhandel, er zijn groot-
het mogelijk om middelen uit Brussel voor projecten op
binnenlandse afzet; in 2006 is ongeveer 45% van de
handelaren ontstaan die de traditionele positie van de
het gebied van milieu, markt en kwaliteit te verkrijgen.
productie uitgevoerd. De vollegrondsgroentensector
veiling overgenomen hebben. Daardoor is het distribu-
De telersverenigingen werden de steunpilaar voor de
kent een grote variatie aan gewassen en teelten.
tiekanaal sterk verkort. Waar eerst teler-veiling-commis-
telers en dat zijn zij nog steeds. Telersverenigingen zijn
Winterpeen, doperwten en sperziebonen nemen het
sionair-groothandel-retail de meest voorkomende
het belangrijkste instrument om tegenwicht te bieden
grootste areaal in beslag. De teelt van uien valt onder de
structuur was, is nu een korte overzichtelijke structuur
aan de toenemende concentratie van de distributie. Er is
akkerbouwgewassen en wordt in deze analyse daarom
ontstaan tussen teler-groothandel/veiling-retail.
maar een enkele telersvereniging specifiek voor volle-
buiten beschouwing gelaten.
De teler teelt niet meer voor de markt, maar voor een
grondsgroenten. Wel zijn vollegrondsgroententelers lid
afnemer. Door deze sterke concentratie heeft de handel
van telersverenigingen waarbinnen meerdere gewassen
Het aantal bedrijven met vollegrondsgroenten in
en retail grote invloed op de prijsbepaling.
vertegenwoordigd zijn. De vollegrondsgroentensector is
Nederland is in de afgelopen 10 jaar bijna gehalveerd.
Daarnaast is de prijsvorming sterk afhankelijk van
niet zo sterk georganiseerd als de glasgroentensector en
De huidige bedrijven zijn steeds groter geworden.
klimatologische omstandigheden. Onvoorziene weers-
kent een sterke versnippering in de afzet. De ‘versnippe-
In 1995 was 4% van het aantal bedrijven met volle-
omstandigheden kunnen schade toebrengen aan de
ring’ wordt veroorzaakt door de ontstane relaties tussen
grondsgroenten 15 hectare of groter, in 2006 bedroeg dit
gewassen. Dit blijft voor de teelt een risicofactor.
groothandel en retail. Telers maken individuele afspra-
percentage 13%. De bedrijven zijn de afgelopen jaren
Telers voelen steeds meer concurrentiedruk van de
ken met afnemers. Producten telen zonder dat de afzet-
sterk geprofessionaliseerd, waarbij bedrijven zich steeds
invoer van producten uit overige Europese landen. Dit
partij bekend is komt nauwelijks meer voor. De distribu-
meer specialiseren in de teelt van één gewas. Een kleine
ligt niet zozeer aan een toename van de invoer, maar
tieketens zijn gebaseerd op de retail, waarbij de
groep grote bedrijven loopt ver vooruit en teelt een
aan het feit dat de Nederlandse teler steeds beter in
groothandel/veiling een serviceprovider is geworden.
aanzienlijk deel van het landelijke areaal van het gewas.
staat is de teelt te sturen en daarmee langere perioden
Door de intensieve samenwerking met vaste afzetpar-
Meer over de vollegrondsgroentensector in cijfers is te
te leveren. Doordat de Nederlandse teler nu kan leveren
tijen krijgt de teler informatie over de wensen in de rest
vinden in de bijlage.
in perioden waarin voorheen alleen buitenlands product
van de keten. Vanaf 2009 treedt de nieuwe GMO in
op de markt was, wordt de concurrentiedruk meer
werking. Deze vernieuwde GMO beoogt het percentage
gevoeld. De exportpositie van Nederlandse vollegronds-
afzet via telersverenigingen aanzienlijk te verhogen,
groenten is de afgelopen jaren minder sterk geworden.
waardoor de onderhandelingspositie van de telers
Dit komt doordat de belangrijkste afzetlanden meer
verbetert.
De omvang van de vollegrondsgroentensector in Nederland bedroeg in 2006 een areaal van ruim 50.000
lokaal produceren en daardoor minder importeren.
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
Be- en verwerkte groenten
milieubewegingen zich vooral rechtstreeks op de teelt,
systemen voor certificering is daarom van groot belang
Hoewel dikwijls door elkaar gebruikt is er een duidelijk
tegenwoordig wordt ook de afzet onder de loep
voor de handelspositie en daarmee voor de markt
onderscheid tussen (voor)bewerkte en verwerkte
genomen. De handel wordt aangesproken op haar
positie. Voor de Nederlandse groentesector is het van
groenten. Onder “(voor)bewerkt” vallen gesneden of
verantwoordelijkheid als het gaat om het leveren van
belang om de internationale, mede vanuit de retail vast-
geschoonde verse groenten en rauwkost terwijl
veilige producten. De handel legt deze eis vervolgens bij
gestelde standaards voor certificering (GLOBALGAP, BRC)
“verwerkt” de verzamelnaam is voor conserven, diep
de teelt. De afgelopen jaren is door de sector veel
maximaal en over de volle breedte van de sector te
gevroren groenten, gedroogde groenten en tafelzuren.
energie gestoken in het oplossen van knelpunten op het
ondersteunen. De veeleisende, koopkrachtige consu-
De markt van verse voorbewerkte groenten heeft in de
gebied van gewasbescherming. Er is veel onderzoek
ment wil kiezen uit een gevarieerd, hoogwaardig en
jaren ’90 een snelle ontwikkeling doorgemaakt.
gedaan naar optimalisatie van teeltmogelijkheden door
gezond assortiment voor een passende prijs en op eigen
Dat heeft geresulteerd in een grote variëteit aan
toepassing van efficiënte gewasbescherming. Dit heeft
maat. Dit heeft ook gevolgen voor de producenten van
gesneden, geschoonde en verpakte producten in de
geresulteerd in een sterke daling van het gebruik van
uitgangsmateriaal. Vroeger lag de nadruk op productie,
supermarkt. Daarmee wordt ingespeeld op de behoefte
meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen.
uiterlijke kwaliteit, uniformiteit en ziekteresistentie,
aan gemak en variëteit bij de consument. Voorbewerkte
De grootste knelpunten zijn opgelost.
maar tegenwoordig zijn ook eigenschappen als smaak
groenten zijn niet meer weg te denken uit het assorti-
en gemak van groot belang.
ment.
De moderne teler is zich ervan bewust dat een bedrijf
De verwerkende industrie heeft een aanzienlijk aandeel
alleen kan overleven als hij duurzaam gebruik maakt
in de afzet van vollegrondsgroenten. De producten voor
van mens en milieu. Ook de consument wordt zich hier
besef van voedselveiligheid bij de consument. Globalise-
de conserven worden voornamelijk akkerbouwmatig
steeds meer van bewust en kiest vaker voor verant-
ring, meer kennis en incidenten hebben ertoe bijge
geteeld op akkerbouwbedrijven in akkerbouwrotaties.
woord geteelde producten. Door milieuorganisaties
dragen dat de consument zich steeds meer bewust is
De producten voor de bewerkte en verse markt worden
wordt het eten van producten “van de koude grond”
van de invloed van groenten op zijn gezondheid.
geteeld op gespecialiseerde tuinbouwbedrijven met
aanbevolen, omdat deze producten veel minder
De consument moet erop kunnen vertrouwen dat de
veelal specialisatie in één teelt en met een grote
indirecte energie nodig hebben dan producten uit
groenten veilig zijn. Het veilig produceren van groenten
arbeidsbehoefte. Door de snelle verwerkingstechnieken
verwarmde kassen of geïmporteerde producten.
heeft de hoogste prioriteit bij het bedrijfsleven. Enkele
zijn verwerkte groenten en fruit een volwaardig alter
jaren geleden is de sector begonnen met het traceren
natief voor vers product. De producten uit de verwer-
In 2006 is de vraag naar biologische groenten sterk
binnen en het certificeren van de gehele keten. Product-
kende industrie kampen echter wel met een imago
gestegen. Het aantal EKO-gecertificeerde land- en tuin-
aansprakelijkheid heeft een toenemende betekenis
probleem: de consument associeert gezond nog steeds
bouwbedrijven is in hetzelfde jaar echter licht gedaald.
gekregen, waarbij ketenbrede veiligheidsgaranties en
met vers. Groenten uit pot of blik worden als minder
Vooral in de vollegrondsgroenten is er sprake van
kwaliteitsborging leveringsvoorwaarden zijn geworden.
gezond beoordeeld dan (voorgesneden) vers.
uittredende bedrijven. Dit is een gevolg van slechte
Daarbij is de vollegrondsgroententeler zich volledig
marktomstandigheden in de afgelopen twee jaar.
bewust van de uitstraling van zijn product. Vollegronds-
Het totale areaal biologische vollegrondsgroenten in
groenten zijn één van de weinige productgroepen
2006 wordt geraamd op ongeveer 4000 hectare.
waarvan de producten onbewerkt en dus herkenbaar in
Milieu en energie
Al sinds begin jaren ’90 is een omwenteling gaande van een efficiënte, hoogwaardige, productiegedreven keten naar een meer duurzaam door de markt gestuurde en servicegerichte keten. Onder druk van milieuorganisa-
Een belangrijke maatschappelijke ontwikkeling is het
Kwaliteit en voedselveiligheid
winkels te koop zijn. De binding van de teler met de presentatie van de groenten is heel groot, maar zijn
De Nederlandse groentesector bevindt zich bij uitstek in
invloed daarop is op dit moment beperkt. Vooral de
ties is de milieubelasting van de teelt van vollegronds-
een open marktrelatie met uiteenlopende landen en
winkel zelf is verantwoordelijk voor de presentatie van
groenten flink afgenomen. In beginsel richtten de
afzetkanalen. Ondersteuning van de verschillende
de groenten.
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Arbeid en scholing
Logistiek en ICT
grootste kostenpost. Opvallend is dat de vollegronds
24-uurs bedrijfstak. De invoer, uitvoer en binnenlandse
bedrijven nauwelijks vaste krachten in dienst hebben en
handel leiden tot veel vervoersbewegingen. Het vervoer
vooral gebruik maken van losse arbeid. De teelt van
van de vollegrondsgroenten gebeurt veelal nog over de
vollegrondsgroenten is sterk afhankelijk van de weers-
weg. Als gevolg van de toenemende concentratie van de
omstandigheden. Qua arbeidsinzet kenmerkt de volle-
retail bestaat er een toenemende behoefte aan één
grondsgroententeelt zich dan ook door sterke pieken.
inkooppunt. De inkoper wil graag op één punt afspraken
Binnen de sector is vanwege de vele arbeidsintensieve
kunnen maken over de prijs en levering van diverse
werkzaamheden voortdurend behoefte aan mogelijk
producten. De verdeelfunctie wordt daarom meer en
heden om piekbelastingen te reduceren, de werkzaam-
meer ingevuld door de groothandel. De groothandel
heden voor arbeidskrachten aantrekkelijker te maken
moet ervoor zorgen dat het een totaalpakket kan
(b.v. door middel van technologische innovaties) en de
leveren. De retail legt daarmee de verantwoordelijkheid
arbeidsefficiëntie te verhogen. Vergeleken met enige
voor het voorraadbeheer deels bij de groothandel neer.
jaren geleden wordt er momenteel veel professioneler
Naar efficiëntere vervoersoplossingen wordt gezocht,
met arbeid omgegaan. Voorheen werden oplossingen
zoals het ontwikkelen van Agriports, waarbinnen een
voor knelpunten rondom arbeidsomstandigheden veelal
efficiencyslag kan worden gemaakt door de concentratie
door de individuele teler aangepakt. De afgelopen jaren
van bedrijfsprocessen. Daarnaast is er een groeiende
heeft de sector zich ingespannen om zorg te dragen
behoefte aan het stimuleren en coördineren van het
voor goede voorziening van arbeiders. Telers worden
gebruik van standaards voor elektronische gegevensuit-
ondersteund bij en geadviseerd over het correct inhuren
wisseling tussen ketenpartners. Deze standaard is een
van werknemers.
goede basis voor vernieuwing in de keten.
Een ontwikkeling bij de HBO en MBO onderwijsinstellin-
Promotie
Arbeid vormt voor de vollegrondsgroententeler de
gen is de zeer beperkte belangstelling voor de planten-
De internationale handel in groenten en fruit is een
Om het gebruik van groenten en fruit in Nederland te
teelt richtingen. Met het geringe aantal leerlingen met
stimuleren worden regelmatig promotiecampagnes en
interesse voor de plantaardige richtingen, zal het vinden
voorlichtingstrajecten opgestart. Ook voor de verwerkte
van geschikte werknemers voor de vollegrondsgroenten
en geïmporteerde groenten en fruit. Om de export van
telers lastig blijven.
vollegrondsgroenten te stimuleren richt de promotie
De ontwikkelingen in de agrarische sector volgen elkaar
zich ook op het promoten van de groenten en fruit uit
snel op. Zowel voor ondernemers als medewerkers is het
Nederland in het buitenland. De vollegrondsgroentente-
essentieel om “bij te blijven” en om kennis up-to-date te
ler herkent zich steeds minder in de generieke promotie.
houden. Dat is goed voor de persoonlijke ontwikkeling
Met het oog op het toenemende percentage mensen
en het (eigen) bedrijf, maar draagt uiteindelijk ook bij
met overgewicht is het stimuleren van een gezond
aan de versterking van de groenten- en fruitsector als
eetpatroon essentieel. Dit biedt kansen voor de gehele
geheel. Scholing kan er bovendien voor zorgen dat werk-
groenten- en fruitsector.
nemers het werk beter en met meer plezier doen. Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
2
Ontwikkelingen Markt
De teelt van vollegrondsgroenten in Nederland is
Aan de andere kant zijn er de kleinere ondernemers, die
gebonden aan specifieke regio’s. De druk op grond in
kiezen voor het creëren van toegevoegde waarde binnen
deze regio’s wordt groter. Vruchtwisseling is noodzake-
de multifunctionele landbouw. De ondernemer kiest
Ordening inwerking. De herziening heeft als doel het
lijk en maakt het vinden van geschikte grond steeds
ervoor om zijn bedrijfsvoering te verbreden of juist te
concurrentievermogen en de marktgerichtheid van de
lastiger. De sector loopt tegen fysieke grenzen op.
verdiepen. Verbreding vindt plaats door de teelt van
groenten- en fruitsector te verbeteren, de consumptie
Door de toenemende druk op de beschikbaarheid van
vollegrondsgroenten te combineren met een nevenacti-
van groenten en fruit te verhogen en het milieu te
grond zal de grondprijs stijgen. Dit zal ook gevolgen
viteit. Bijvoorbeeld door een deel van het bedrijf in te
beschermen. Een andere doelstelling is om telers aan te
hebben voor de prijs van vollegrondsgroenten. De teelt
richten als zorgboerderij of door het bieden van recrea-
moedigen zich bij telersverenigingen aan te sluiten.
van gewassen voor biobrandstoffen is in opkomst,
tiemogelijkheden als kamperen bij de boer. Ook natuur-
Door een verdergaande concentratie van het aanbod, is
waarvoor ook ruimte nodig is. Om in te spelen op de
en landschapsbeheer behoort tot de mogelijkheden.
de verwachting dat de telers meer tegenwicht kunnen
afname van beschikbare geschikte grond moet de
Bedrijven, die zich richten op een verdieping van de teelt
bieden aan de druk vanuit het grootwinkelbedrijf.
veredeling zich richten op rassen die goed produceren
kiezen voor het creëren van meerwaarde van het
Doordat het voor telers eenvoudiger wordt om zich aan
op minder vruchtbare gronden.
product, zoals het zelf organiseren van de afzet van het
te sluiten bij een telersvereniging, kan het ook eenvoudi-
In 2009 treedt de herziene Gemeenschappelijke Markt
product als streekproduct of voor de biologische teelt.
ger voor hen worden om innovatieve investeringen met
De teelt van vollegrondsgroenten zal zich steeds verder
Door het toenemende bewustzijn van de consument op
behulp van Europese gelden te financieren. Om de
in twee richtingen ontwikkelen.
het gebied van gezondheid en de invloed van de
consumptie van groenten en fruit te verhogen stelt de
Aan de ene kant zijn er de bedrijven waarbij schaalver-
consumptie van groenten en fruit hierop, is de verwach-
EU vanaf 2009 zowel via de GMO, als via de verordening
groting door zal zetten. Door het creëren van volume
ting dat de vraag naar biologische producten zal
voorlichtings- en afzetbevorderingsacties voor land-
kan de kostprijs laag gehouden worden. Ondernemers
toenemen. Hoewel niet wetenschappelijk bewezen
bouwproducten meer gelden ter beschikking ten
die kiezen voor schaalvergroting breiden de komende
hebben biologisch geteelde groenten het imago
behoeve van de promotie gericht op de jeugd. Naar
jaren verder uit ten koste van de kleinere ondernemer.
gezonder te zijn dan de gangbaar geteelde groenten.
verwachting wordt er ook nog budget vrijgemaakt
Het aantal vollegrondsgroentenbedrijven zal daardoor
Nu al overstijgt de vraag naar biologische producten het
gericht op de verstrekking van groenten en fruit aan
verder afnemen. De verwachting is dat schaalvergroting
aanbod. Omschakeling van gangbare naar biologische
schoolkinderen. Deze extra financieringsmogelijkheid
niet onverminderd door zal zetten. Er komt een moment
teelt moet gestimuleerd worden. Ook moet zorg
geldt ook voor de omschakeling naar en de teelt volgens
dat het optimum bereikt is. De gunstige klimatologische
gedragen worden voor de beschikbaarheid van
biologische productietechnieken.
omstandigheden en de vruchtbare grond zorgen ervoor
voldoende kwalitatief hoogwaardig biologisch zaad.
Daarnaast geeft de hervorming de telersverenigingen
dat de teelt van vollegrondsgroenten voorlopig wel in
Een integrale ketenaanpak is noodzakelijk om de verzelf-
meer instrumenten en financiële middelen voor crisis
Nederland blijft. Echter, het is niet onwaarschijnlijk dat
standiging van de biologische marktontwikkeling te
beheer en -preventie. Aan de andere kant kan de
ondernemers de teelt in diverse Europese teeltgebieden
realiseren.
afschaffing van de exportsubsidies voor groenten en
gaan oppakken.
fruit leiden tot een verdergaande globalisering van handel en teelt. Dit zal leiden tot een toename van de concurrentie van producten uit het buitenland. Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
Milieu en energie
in staat zijn kwaliteitsproducten te leveren moet de
De overheid treedt terug en legt meer verantwoordelijk-
Nederlandse sector alert blijven op de kwaliteit van het
zal verder ten koste gaan van de overige afzetkanalen.
heid bij burgers en bedrijven. Er zijn minder regels, maar
product. De aandacht mag niet verslappen. Ketenbrede
De grote supermarkten wensen een compleet aanbod.
de regels die er zijn worden strikter gehandhaafd. Maat-
veiligheidsgaranties worden voorwaarde en zijn in de
De ingezette ontwikkeling van één op één relaties zal
schappelijk verantwoord ondernemen blijft een ‘license
toekomst volkomen vanzelfsprekend.
zich verder ontwikkelen tot ketenrelaties van productie-
to produce’. De kaderrichtlijn water en de regelgeving
bedrijven – groothandel – retailers. Op deze manier zal
rondom het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen
De consument is zich steeds meer bewust van de
segmentatie ontstaan waarbij wensen van de keten
dwingen de sector tot blijvende inspanningen om
invloed van groenten en fruit op de gezondheid.
door productiebedrijven ingevuld gaan worden.
milieubelasting van bodem, water en atmosfeer verder
Dit bewustzijn leidt er echter nog niet toe dat de
Afstemming van ketenwensen zal leiden tot een
te verminderen. Een andere ontwikkeling is het feit dat
consument ook voldoende groenten en fruit consu-
optimaal product. Het aantal detailhandelaren zal de
laag Nederland steeds zouter wordt, vooral in de kustge-
meert. Met het oog op het toenemende aantal mensen
komende jaren verder afnemen. De detaillisten die over-
bieden, maar ook in het binnenland. Deze ontwikkeling
met overgewicht, en de daarmee gepaard gaande
blijven, gaan een steeds uitgebreidere service leveren.
is niet te stoppen en is het gevolg van bestaande fysieke
gezondheidsrisico’s en gezondheidskosten, blijft gezond-
De verkoop van verse groenten alleen is niet voldoende.
processen. De kans is groot dat de klimaatverandering
heid de komende jaren op de maatschappelijke agenda
De klant moet compleet bediend kunnen worden, de
dit effect zal vergroten. Inspelen op verzilting en verdro-
staan. Er worden meer producten ontwikkeld met een
detaillist wordt steeds meer cateraar. Naast verse
ging is een opdracht voor de toekomst. De mogelijkhe-
claim op gezondheid, de veredeling zal hier op in
groenten en fruit zal de detaillist zorgen voor een totaal
den voor het telen van zilte gewassen moeten verder
moeten spelen. Daarbij zal ook de focus op smaak verder
maaltijdpakket, inclusief wijn en toetjes dat op verzoek
onderzocht worden. Zowel milieueisen als eisen die het
toenemen. Om de kwaliteit van een product te kunnen
ook aan huis bezorgd kan worden.
noodzakelijk maken constante kwaliteit en constant
garanderen wordt er hard gewerkt aan de ontwikkeling
volume te kunnen produceren, kunnen er toe leiden dat
van verpakkingen met betere eigenschappen ten
De vraag naar be- en verwerkte groente zal blijven
nieuwe teeltsystemen worden ontwikkeld. Door
aanzien van houdbaarheid. De verpakkingstechnologie,
stijgen, omdat gemak en gezondheid aan terrein blijven
‘gestuurd’ te telen zou het kunnen zijn dat de bodem
zoals het sealen en flowpacken, zal zich verder ontwik-
winnen. Als gevolg van de toenemende vraag naar be-
voornamelijk als substraat gebruikt gaat worden. Het is
kelen. Verpakken wordt niet alleen een middel om
en verwerkte groenten worden telers van vollegronds-
goed voor te stellen dat een aantal teelten uit de grond
houdbaarheid te garanderen maar ook om producten
groenten meer en meer leveranciers van grondstoffen
gaan verdwijnen
aantrekkelijk te kunnen presenteren. Verpakken stelt
In de komende jaren zal de afzet van groenten en fruit zich nog verder richting de supermarkt verplaatsen. Dit
voor de be- en verwerkende industrie. Het voortbestaan van de sector kan in gevaar komen als de prijzen van
De consument heeft steeds meer de behoefte te weten
graan en maïs blijven stijgen. De teelt van industrie-
welke gevolgen de vervaardiging van een product voor
groenten is veel bewerkelijker dan het telen van graan
het milieu heeft. De sector moet zich blijven verant-
of maïs. Bij blijvend hoge prijzen van graan en maïs
woorden. Dit zal ertoe leiden dat er in de toekomst meer
wordt het voor de industriegroententeler aantrekkelijk
initiatieven worden ontplooid om de invloed van de
duurzame investering. De verkrijgbaarheid van arbeid,
om over te stappen naar deze teelten.
teelt van gewassen op het milieu zichtbaar te maken.
vooral in de piekperiode zal in de toekomst lastiger
De teelt van industriegroenten zal dan steeds meer een opvulgewas worden tussen de akkerbouwmatige teelten. Door industriegroenten alleen nog als opvulge-
10
eisen aan het product dat ingepakt moet worden.
Kwaliteit en voedselveiligheid
De productie zal hierop ingericht moeten worden.
Arbeid en scholing
Arbeid blijft voor vollegrondsgroententelers een
worden. De toetreding van personeel uit nieuwe EU lidstaten en de beschikbaarheid hiervan, noodzaken de
Bij de ontwikkeling van nieuwe rassen moet rekening
teeltbedrijven te investeren in zowel arbeids-, welzijns-
was te telen zal er nauwelijks nog geïnvesteerd worden
worden gehouden met de wensen en eisen van de
als huisvestingszaken. In de mechanisatie zal een
in kennis en optimalisatie van de teelt.
consument. Omdat telers in het buitenland steeds beter
ontwikkeling ingezet moeten worden die er voor zorgt
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
dat het prettiger werken is in de sector, het imago van vies en zwaar werk moet verdwijnen. Er moet een
Logistiek en ICT
De voortdurende verkeerscongestie en het milieu nood-
blijvende aandacht zijn voor arbeidsom-standigheden
zaken tot logistieke efficiëntie en alternatieve vormen
en de gezondheid van werknemers.
van vervoer. Tegelijkertijd vragen marktontwikkelingen erom dat de agro-keten in de toekomst snel kan
De teler wordt steeds meer manager. De teler kiest
inspelen op de wisselende marktvraag. Er moet met een
bewust voor 1 à 2 werknemers in vaste dienst en maakt
beheersbare en betrouwbare doorlooptijd geleverd
daarnaast vooral gebruik van laag geschoolde inleen
kunnen worden aan een grote diversiteit aan verkoop-
arbeid. Personeel wordt alleen ingeleend als er werk is
punten. Om het aantal transportbewegingen te vermin-
en het naleven van de steeds ingewikkelder wordende
deren is het combineren van ladingen noodzakelijk.
wet- en regelgeving wordt bij andere partijen, zoals
Daarnaast wordt ook de kwaliteitsgarantie steeds
uitzendbureaus, neergelegd. Het ingehuurde personeel
belangrijker. Kwaliteitsgestuurde logistiek is noodzake-
heeft weinig tot geen binding met het bedrijf, en het
lijk om tegemoet te kunnen komen aan de vraag van de
inwerken van nieuwe krachten kost tijd. Daarbij spelen
afnemers naar maatwerk, kwaliteitsgarantie en
taalproblemen ook een rol.
productinformatie. Daarvoor is een regie-voerend
die producten afleggen van oogst tot schap zo efficiënt
tracking en tracing systeem essentieel, zowel nationaal
mogelijk is, inclusief volledige traceerbaarheid van
Handelsbedrijven worden geconfronteerd met perso-
als internationaal. De 24-uurs economie zet door.
producten. Ook het meten van omstandigheden tijdens
neel dat makkelijk van werkgever verandert. De arbeids-
Dit biedt mogelijkheden voor een efficiëntere benutting
transport en het effect van deze omstandigheden op de
markt wordt steeds krapper en er moet moeite worden
van het wegennet door het transporteren en afleveren
kwaliteit en de houdbaarheid van het product is in de
gedaan om arbeidskrachten te binden. Door schaal
van producten bij de klant gedurende de nacht. Natuur-
toekomst gemeengoed.
vergroting zal de vraag naar specifiek opgeleide,
lijke hulpbronnen als gas en olie worden steeds schaar-
bijvoorbeeld op het gebied van logistiek en inkoop en
ser, waardoor alternatieve vormen van brandstof
hoger geschoolde medewerkers toenemen en daarmee
ontwikkeld moeten worden. Ook zal het combineren van
ook de concurrentie op de arbeidsmarkt. Deze mede
vrachtvervoer over de weg met andere vervoersvormen
heeft van waar een product vandaan komt. Het besef
werkers zijn immers ook bij andere (niet agrarische)
als trein of boot bevorderd moeten worden.
van “seizoensgroenten” is vanwege het jaarrond beschik
sectoren gewild. Kennis van het product is geen “must”
Promotie
De ontwikkeling is dat de consument onvoldoende besef
baar zijn van veel groenten aan het verdwijnen. Ook
voor een startende werknemer en wordt door scholing
Bedrijven in de ICT richten zich de komende jaren vooral
over het feit dat voor de teelt van groenten in de koude
bijgespijkerd.
op het ontsluiten, uitwisselen en gebruiken van infor-
grond minder energie nodig is dan voor het telen van
matie op elk gewenst moment, waar ook ter wereld.
producten uit verwarmde kassen of geïmporteerde
Het belang dat de consument hecht aan gezondheid en
Het zwaartepunt zal liggen bij het ondersteunen van
producten moet de consument beter geïnformeerd
welbevinden is door supermarkten opgepakt. Groenten
de samenwerking tussen ondernemingen en binnen
worden. Kortom: de consument moet meer kennis
en fruit hebben zich daarbij een eigen positie verworven
ketens. Zonder ICT zijn deze samenwerkingsverbanden
krijgen van de vollegrondgsroenten. Voor de consument
en krijgen specifieke aandacht. Groenten en fruitmede-
aanzienlijk minder effectief, zo niet onmogelijk.
moet de gezonde keuze gemakkelijk, aantrekkelijk en
werkers op de winkelvloer beschikken over product
ICT biedt schijnbaar onbegrensde mogelijkheden.
vanzelfsprekend gemaakt worden. Voor de toekomst van
kennis, waarmee een optimale presentatie en optimale
Gestandaardiseerd berichtenverkeer zal in de nabije
de sector is een samenwerking tussen bedrijfsleven,
houdbaarheid is gegarandeerd en vragen van het
toekomst gemeengoed zijn. ICT zal door het ontwikke-
kennisinstellingen, onderzoek, onderwijs en de overheid
winkelende publiek kunnen worden beantwoord.
len van slimme systemen ook ervoor zorgen dat de route
essentieel.
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
11
12
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
3
Toekomstbeelden 2016
Internationaal
De steunmaatregelen binnen het Gemeenschappelijk
ten. De drempel om groenten en fruit te kopen en te consumeren moet zo laag mogelijk zijn.
• Vermindering emissie naar bodem, water en
Landbouw Beleid (GLB) zijn onder druk van de WTO onderhandelingen in 2016 afgeschaft. Binnen de GLB zijn de financiële middelen van GMO groenten en fruit verschoven naar plattelandsontwikkeling.
atmosfeer: Nutriënten Waterproof, emissieloze systemen voor nutriënten. De Smaak van Morgen,
Initiatieven tot nu toe:
• Stimuleren consumptie van- en kennis over groenten
emissieloze systemen voor gewasbeschermingsmid-
en fruit bij de jeugd: schoolgruiten en smaaklessen,
delen. Ontwikkeling teeltsystemen los van de grond,
Ik Kies Bewust. Initiatieven tot nu toe:
• Flowers & Food: versterken internationale concurren-
nieuwe toedieningstechnieken voor gewasbescher-
• De drempel om groenten en fruit te eten verlagen: werkfruit, het rondreizend kooktheater freshfactory,
tiekracht. Het programma verbindt de noodzaak voor
“verwerkte groenten: lekkerder en gezonder dan je
duurzame ontwikkeling en MVO met de steeds veran-
denkt. “Daarnaast zijn er diverse initiatieven ont
derende behoeften van de consument.
plooid op het gebied van productontwikkeling: stoommaaltijden, knorrvie, fruit2day, voorgesneden sla.
Markt en Promotie
• Markt en consumentenonderzoek groenten en fruit. • De ketenmanager biologische AGF werkt aan het
De consument eet voldoende groenten en fruit.
vergroten van het marktaandeel biologische groenten
Het eten hiervan is gemakkelijker en toegankelijker
en fruit.
geworden door middel van productontwikkeling en een optimaal aanbod. Daarnaast beschikt de consument over voldoende informatie over de bereiding van
Initiatieven tot nu toe:
mingsmiddelen. • Onderzoek naar alternatieven voor chemische gewasbeschermingsmiddelen. • Functionele Agrobiodiversiteit: inzetten van de natuur als hulpmiddel in de bedrijfsvoering. • Potenties multifunctionele landbouw. • CO2 Footprint.
Kwaliteit en voedselveiligheid
Voedselveiligheid is zodanig geborgd dat het geen onderwerp van discussie meer kan zijn. Ketenbrede
Milieu en energie
veiligheidsgaranties zijn vanzelfsprekend, tracking &
De bedrijfsvoering op de bedrijven in de keten is in
tracing is ketenbreed geborgd. Innovatieve verpakkingen
groenten en fruit. Het imago van verwerkte groenten en
economisch, ecologisch en maatschappelijk opzicht
zijn ontwikkeld om de kwaliteit te garanderen. Er moet
fruit is verbeterd door vergroting van kennis bij de
volledig duurzaam. De teelt van vollegrondsgroenten
meer onderzoek gedaan worden naar de gezondheidsas-
consument over de voedingswaarde van het verwerkte
heeft een minimale belasting op het milieu en heeft oog
pecten van groenten en de resultaten hiervan moeten
product. Goed gedrag en bewust gezond leven van de
voor landschappelijke inrichting. Het (biologisch) telen
breed gecommuniceerd worden.
consument wordt beloond door zowel overheid, verzeke-
van vollegrondsgroenten kent geen knelpunten meer.
De sector heeft een actieve bijdrage aan gezondheids-
ringsmaatschappijen als werkgevers.
problemen zoals obesitas, diabetes type 2 en hart- en Niet alleen de overheid wordt strikter in het handhaven
In 2016 is de consument zich steeds meer bewust van
van de regels, ook de consument is zich steeds meer
zijn gezondheid en heeft daarbij steeds minder tijd om
bewust van het effect van de productie van groenten op
een gezonde maaltijd te bereiden.
de omgeving. De druk op bedrijven om milieuvriendelij-
De groeiende welvaart vertaalt zich in een groeiende
ker te produceren komt daarmee niet alleen van de
vraag naar meer luxe, gezonde en voorbewerkte produc-
overheid, maar ook van de burger/consument.
vaatziekten. Initiatieven tot nu toe:
• Ontwikkeling HACCP en hygiënecodes. • Food Compass, onafhankelijk, landelijk en op risico analyse gebaseerd residu onderzoek.
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
13
• Early Warning & Response System: informatiesysteem
Technologie en ICT moeten zorgdragen voor het optima-
waarin de resultaten van de residu analyses zijn
liseren van processen om de voorspelbaarheid en plan-
opgenomen en waarin de MRL’s van verschillende
baarheid van transport te verbeteren. Het gebruik van
product/gewascombinaties te vinden zijn.
biobrandstof om de druk op het milieu te verminderen
• Met de introductie van GLOBALGAP is een stap gezet
is gemeengoed
richting wereldwijde borging van voedselveiligheid. • Best Fresh Functional Food: een betrouwbaar hulpmiddel om over functionele inhoudstoffen van producten uit de tuinbouw te communiceren
Arbeid en scholing
De vollegrondsgroentensector heeft de beschikking over een vaste kern van mensen, onafhankelijk van herkomst, die zich graag verbinden aan het bedrijf. De werknemer werkt graag buiten en vindt de sector leuk en uitdagend.
Hij wil graag betrokken worden bij de bedrijfsvoering. De laaggeschoolde werknemer in Nederland ziet de sector staan en neemt deze mee in zijn overweging daar te gaan werken. Het onderwijs biedt (post)initieel op verschillende niveau’s modules op het gebied van bedrijfsvoering en vollegrondsgroententeelt aan. Initiatieven tot nu toe:
• Stof pak ’t aan: vergroten van het bewustzijn over de gevolgen van blootstelling aan agrarisch stof. • Groenwerkt: er is voor iedereen en aantrekkelijke baan in de tuinbouw • Leren met Toekomst: ondernemers, onderzoek en onderwijk werken samen aan de constructie en de circulatie van kennis voor duurzame landbouw.
Logistiek en ICT
Het aantal vervoersbewegingen binnen de tuinbouwsector is drastisch verminderd en de vervoersbewegingen die er zijn, zijn minder belastend voor het milieu. Hieraan ligt optimale efficiëntie en het gebruik van alternatieve vormen van vervoer ten grondslag. 14
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Initiatieven tot nu toe:
• FrugICom: maakt het invoeren van standaarden in de electronische gegevensuitwisseling tussen schakels in de AGF keten mogelijk • Schoon geproduceerd, schoon vervoerd: realiseren van verregaande besparing op CO2 emissie in het wegvervoer in de tuinbouw.
4
Toekomstagenda vollegrondsgroenten en verwerkende industrie 2008-2016 De projecten in de onderstaande actieprogramma’s zijn
De groene tekst is alleen van toepassing op de verwer-
ingedeeld per thema. Het overzicht bevat nieuwe
kende industrie.
initiatieven en ideeën. Binnen de projecten zal zoveel
Het actieprogramma is een “levend” document.
mogelijk worden aangesloten bij bestaande initiatieven.
Er is getracht de ketenpartijen zo goed mogelijk te
Gestreefd wordt naar een doelmatige en efficiënte
benoemen, echter er kunnen bij projecten ketenpartners
uitwerking van de projecten. Heeft u nog vragen of
ontbreken die wel bij het project betrokken moeten
suggesties neem contact op met het Productschap
worden. Onder brancheorganisaties worden zowel de
Tuinbouw, mail
[email protected].
werknemers- als de werkgeversorganisaties verstaan.
Internationaal Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT *
Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP) gelden
Mogelijkheden benutting POP gelden in beeld brengen en waar mogelijk wijzigingen in regelingen aanbrengen ten gunste van de telers. Ontwikkelen website met links naar nationale en internationale subsidie informatie voor de tuinbouwsector. Meer vollegrondsgroententelers aangesloten bij telersverenigingen door voorlichting over voor delen voor telersverenigingen in het kader van GMO subsidie (informatieloket). Geen oneerlijke concurrentie tussen voedsel en grondstoffen voor de biobrandstof (belangen behartiging). Voorkomen internationale handelsbelemmeringen. Reageren op b.v. EU- en WTO/ SPS notificaties.
Telers en ook overige MKB bedrijven kunnen gebruikmaken van POP regelingen.
LNV, Brancheorganisaties
Participant
Verbreden website naar andere agrarische sectoren.
Brancheorganisaties, overheid, overige productschappen LNV, Brancheorganisaties
Initiator en mede-financier
LNV, VROM, EZ, (inter)nationale branche organisaties, andere productschappen Overheid, (inter)nationale branche organisaties, andere productschappen
Participant
Ontsluiten informatie subsidie mogelijkheden Telersverenigingen Concurrentie voedsel en biobrandstof Non tarifaire handelsbelemmeringen
Meer telers verenigd in telersverenigingen.
Geen oneerlijke concurrentie tussen voedsel en grondstoffen voor de biobrandstof. Duurzame balans tussen economie, ecologie en ethiek. Voorkomen internationale handelsbelemmeringen. Reageren op b.v. EU- en WTO/ SPS notificaties.
-
Participant
* Initiator: de partij die het initiatief neemt om het project op te starten Participant: deelnemer aan het project Mede-financier: inzet van mensen en/of middelen in het project Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
15
16
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Markt en promotie Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT
Aansluiten bij nationale databank waarin alle informatie over de inhoudsstoffen van voedingsmiddelen te vinden is. Conform internationale standaard. De informatie is via een online applicatie beschikbaar. Marktkansen in kaart brengen. Beschikbare informatie vertalen naar de praktijk.
Uitbouwen van de functie van de databank richting de consument. Informatie in supermarkten beschikbaar via combinatie barcode producten en klantenpas. Personalised food info. Een gezonde snack/maaltijd moet makkelijk beschikbaar zijn.
Andere productschappen, brancheorganisaties, voedingscentrum en bedrijven
Initiator en mede-financier
Participant en mede-financier
In kaart brengen marktkansen innovaties/nieuwe concepten. Hoe maken we consumptie van groenten en fruit zo makkelijk mogelijk voor de consument? Nieuwe eetmomenten, nieuwe toepassingen (b.v. grondstof voor medicijnen). Onderzoeken voor welke informatie de consument gevoelig is en hoe de consument de gewenste informatie graag wil ontvangen. Informatie over bereiding op product aanbrengen. Optimaal gebruik maken van mogelijkheden claimverordening . Analyse inhoudsstoffen voor voedingsclaims (bevat..., rijk aan.... % dagelijkse hoeveelheid). Consumentenprijs groenten en fruit verlagen door subsidies op groenten en fruit/verlaging c.q. afschaffing belasting op groenten en fruit. Daarnaast verhogen van belasting op producten met veel vet, suiker etc. • Inspelen op lifestyle jeugd. Benutten Hyves, MSN, secondlife voor verbetering van het imago van groenten en fruit en stimuleren consumptie door voedingskennis. • Uitbreiden schoolgruiten. Aanstellen ketenmanager schoolfruit. • Optimaal gebruik maken EU subsidies en promotiefondsen. Ontwikkelen lespakketten voor onderwijs over voeding op de basisschool en middelbare school.
Vertalen kansen naar de praktijk, marktsegmentatie.
Bedrijven, branche organisaties inclusief uit de horeca, VWS. Brancheorganisaties, AGFPN
Resultaten vertalen naar praktijk.
AGFPN, branche organisaties
Initiator en mede-financier
Onderbouwing gezondheidsclaims.
AGFPN, branche organisaties en bedrijven
Participant
Goed gedrag en een bewust gezonde levensstijl wordt beloond door overheid, verzekeringsmaatschappijen en werkgevers.
LNV, VWS, brancheorganisaties, verzekeringsmaatschappijen
Participant
Consumptie groenten en fruit (onder jongeren) verbeterd.
AGFPN, VWS, EU, Voedingscentrum
Initiator en mede-financier
Alle basisscholen en middelbare scholen in Nederland geven les over voeding.
OCW, VWS, LNV
Participant
Programma gezondheid Ontsluiten data inhoudstoffen groenten en fruit via nationale food databank
Het gebruik van groenten en fruit binnen de out-of-home markt segmenten vergroten Consumentenonderzoek innovaties verwerkte G&F en verse vollegrondsgroenten
Consumentenonderzoek informatie verstrekking groenten
Communicatie positieve gezondheidsaspecten groenten en fruit
Stimuleren gezondheid consument door aankoop groenten en fruit aantrekkelijker te maken
Stimuleren consumptie groenten en fruit (bij jongeren)
Voedingskunde opnemen in lesprogamma
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Initiator en mede-financier
Visie Vollegrondsgroenten
17
Markt en promotie Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT
Nieuw winkelconcept
Ontwikkeling health shops waarin de omgeving de consument prikkelt om lekkere en gezonde producten te kopen. Betere clustering/category management van groenten binnen de reguliere supermarktkanalen. Actieve bijdrage van de sector en individuele bedrijven aan het oplossen van gezondheidsproblemen als gevolg van ongezonde voeding en te weinig beweging.
Nieuwe gezonde winkelconcepten zijn een feit.
Brancheorganisaties
Participant
Stabilisatie t.o.v. 2005 van aantal volwassenen met overgewicht en minder kinderen met overgewicht.
Participant en mede-financier
Geleidelijk verminderen van het zout in groente conserven. Aansluiten bij beleid VWS en Task force Zout FNLI.
Geleidelijk verminderen van het zout in groente conserven.
Voedingscentrum, brancheorganisaties, organisaties buiten de agrarische sector (sportbonden etc), AGFPN, overheid Brancheorganisaties en bedrijven
Opstellen integraal programma. Aansluiten bij bestaande initiatieven (F&F, TGG, FND, restaurant van de toekomst). EU Promotiegelden o.a. voor schoolfruit optimaal benut.
Programma loopt.
Brancheorganisaties, onderzoeksinstellingen, bedrijven LNV, VWS, AGFPN
Initiator, mede-financier
LNV, brancheorganisaties en bedrijven
Participant
-
Brancheorganisaties, AGFPN
Mede-financier
-
Brancheorganisaties
Participant
Participant en mede-financier Participant
Convenant overgewicht
Convenant of task force zout
Participant
Programma imago Verbetering smaak en kwaliteit
Optimaal gebruik maken promotiefondsen EU Uniek karakter en onderscheidend vermogen producten (kwaliteit/ smaak/streek) zichtbaar maken FLORIADE
Sectorimago
Door voorlichting aanvragen van AGOS en BOB stimuleren. Aansluiten bij resultaten onderzoek marktkansen. Aandacht voor diverse toepassingen van producten uit de vollegrondsgroententeelt en verwerkende industrie tijdens de Floriade 2012. Verbreding programma sector PR glastuinbouw naar sector PR vollegrondsgroenten.
Financiering van EU voor schoolfruit gecontinueerd door groot succes. Succesvolle campagne ook voor voortgezet onderwijs en universiteit. Toename aantal aanvragen en toekenningen AGOS Vertalen marktkansen naar praktijk.
Initiator mede-financier
Programma multi functionele landbouw
18
Marktontwikkeling biologische AGF
7% biologisch marktaandeel 10% biologisch areaal.
10% biologisch marktaandeel.
Brancheorganisaties, LNV
Stimuleren verbreding
Stimuleren professionalisering en opschaling van de multifunctionele landbouw. Optimaal gebruik maken mogelijkheden POP.
Vertalen marktkansen naar praktijk.
Brancheorganisaties, LNV, lokale overheid
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
19
Milieu en energie Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT
Aandeel duurzame energie 20% Nieuwe bedrijfsgebouwen energieneutraal Emissie broeikasgas 30% minder dan in 1990 Cascadering en efficiëntere benutting warmte toegepast.
SenterNovem, branche organisaties
Mede-financier en pariticipant
Overheid, SenterNovem, brancheorganisaties, bedrijven Bedrijven, onderzoeks instellingen, branche organisaties, SenterNovem, VROM Onderzoeksinstellingen, brancheorganisaties, bedrijven en milieu bewegingen Onderzoeksinstellingen, brancheorganisaties, bedrijven, overheid Brancheorganisaties, onderzoeksinstituten
Mede-financier en participant
Programma efficient energiegebruik Aansluiting vinden bij kabinetsplan “Schoon en Zuinig”-2020 ambitie
Ontwikkeling transitieprogramma.
Vorming energiewebs tussen bedrijven (industrie)
Haalbaarheidsstudie naar mogelijkheden cascadering en efficiëntere benutting warmte.
Vermindering energieverbruik in gehele keten
Gevolg geven aan ketenstudie HAK door laten uitvoeren haalbaarheidsstudie vermindering energieverbruik bij verpakking, opslag en transport te verbreden naar andere productie ketens. Meetlat voor milieubelasting. Meetbaar maken van belasting van teelt op milieu. Aanzet tot oplossen knelpunten. Milieubelasting communiceren via info op product richting consument (b.v.. CO2 footprint). Haalbaarheidsstudie gesloten kringlopen door samenwerking met andere (agrarische) onder nemingen. Minimaliseren emissies;minimaliseren afval. Onderzoek naar mogelijke toepassing afval vollegrondsgroententeelt. (composteren/vergisten)
Implementatie resultaten ketenstudies.
Inventariseren mogelijkheden, onmogelijkheden en knelpunten voor het telen van vollegrondsgroenten los van de grond. Toetsen van de systemen met de meeste potentie in de praktijk. Oplossen geconstateerde knelpunten. Investeren in automatisering en precisielandbouw.
Voor x aantal gewassen is het telen los van de grond mogelijk en rendabel.
Brancheorganisaties, onderzoeksinstellingen
Mede-financier
Kwaliteit van het oppervlakte en grondwaarde op orde.
Participant en mede-financier
Onderzoek naar de effecten van klimaatverandering op de teelt van vollegrondsgroenten. Inventariseren knelpunten. Knelpunten identificeren en aanzet tot oplossingen.
Oplossen knelpunten.
Brancheorganisatie, overheid, onderzoeks instellingen Brancheorganisaties, onderzoeksinstellingen, overheid Brancheorganisaties, onderzoeksinstellingen, LNV
Duurzaamheidsscan / LCA–analyse in de gehele keten
Cradle to cradle: gesloten kringloop
Alternatieve toepassing afval vollegrondsgroenten. (Cradle to cradle)
Meetlat wordt door alle bedrijven gebruikt. Oplossing knelpunten.
Demonstratie/voorbeeld bedrijf of keten cradle to cradle principe. Afval van de teelt van vollegrondsgroenten kent verschillende nieuwe toepassingen (meetbaar maken).
Participant
Mede-financier en Particpant
Mede-financier en participant Mede-financier en Particpant
Programma duurzame productie Teeltsystemen los van de grond: noodzaak voor de toekomst
Kaderrichtlijn water
Invloed klimaatverandering op vollegrondsgroententeelt Biologisch telen met toekomst
20
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Oplossingen integreren in bedrijfsvoering met als einddoel dat het biologisch telen van producten geen knelpunten meer kent.
Mede-financier en participant Mede-financier
Milieu en energie Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT
Adaptatiestrategieën: kansen voor de sector bij verzilting en vernatting
Onderzoek naar mogelijke scenario’s en identificatie kansen voor teeltgebieden.
Implementeren strategieën telen op verzilte / natte bodem.
Mede-financier en participant
(Teelt)Technisch Onderzoek
Versterking concurrentiekracht van het Nederlandse tuinbouwcluster door middel van onderzoek. Ontsluiten ketenbrede onderzoeksresultaten technisch onderzoek. (Verbreden trefpunt innovatie glastuinbouw naar overige sectoren). Programma MVO Onder Glas aangepast voor gebruik door telers van gewassen in de open grond en paddestoelen en toegepast bij bedrijven. Realiseren tot de verbeelding sprekend en grensverleggend voorbeeld bedrijf.
Duurzame versterking van de concurrentiekracht van het Nederlandse tuinbouwcluster met als resultaat een economisch krachtige tuinbouw die rekening houdt met het milieu en fungeert als aantrekkelijke werkgever.
Brancheorganisaties, onderzoeksinstellingen, LNV Brancheorganisaties, overheid
Brancheorganisaties
Initiator en mede-financier Mede-financier en Participant
Ontwikkelen van een systematiek waarmee de (Nederlandse) groenten en fruit sector de emissie van CO2 en overige broeikasgassen in de keten kan berekenen. (Verbreding lopend project naar bewerkte en verwerkte groenten en fruit producten).
Monitoring CO2 berekeningen en communicatie. CO2 berekeningen richting consument gemeengoed.
Onderzoeksinstellingen, brancheorganisaties, overheid (internationale)branche organisaties, LNV
Programma duurzaam imago
Ontwikkeling MVO verslaglegging open teelten en paddestoelen Ontwikkelen voorbeeldbedrijf van de toekomst CO2 footprint
Telers kennen het programma en gebruiken het ook om de buitenwereld te laten weten dat zij verantwoord bezig zijn. Navolging van de voorloper.
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Initiator en mede-financier
Mede-financier en Participant
Visie Vollegrondsgroenten
21
Kwaliteit en voedselveiligheid Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT
Ontwikkeling innovatieve verpakkings- en conserveringstechnieken
Nieuwe conserverings- verpakkings en verwerkingstechnieken hebben de grens vervaagd tussen verwerkt en vers. Maximale samenwerking met milieuorganisaties. Milieuorganisaties en sector werken samen aan optimale voedselveiligheid en kwaliteit. CODEX richtlijnen voor besmetting door patho genen zijn uitgewerkt voor verschillende schakels. Opnemen nationale uitwerking in hygiënecodes. Inventariseren risico’s pathogenen voor de versketen.
Ontwikkelde technieken worden in breed producten assortiment toegepast.
Onderzoeksinstellingen, brancheorganisaties, bedrijven
Participant
Verbreding activiteiten Food Compass & EWRS met analyses pathogenen en inhoudsstoffen. Transparant maken van productieproces voor consument. Waar komt product vandaan en wat is er gedurende het productieproces mee gebeurd. Van grond tot mond. Goede bewaar- en gebruiksinformatie òp het product(etiket) voor optimale houdbaarheid, smaak en kwaliteit. Uniform en herkenbaar format voor consument.
-
Brancheorganisaties, Milieuorganisaties Brancheorganisaties, onderzoeksinstellingen, VWS Brancheorganisaties, onderzoeksinstellingen, VWS, VWA, HPA Brancheorganisaties
Instrument om bij aankoop van product online/in de winkel informatie over productieproces te verkrijgen.
Andere productschappen, brancheorganisaties, bedrijven
Toename bewaar- en gebruiksinformatie op product(etiket).
Consumentenbond, brancheorganisaties, voedingscentrum, overige productschappen
Samenwerking met milieu organisaties Pathogeen -vrije (voorbewerkte) groenten en fruit Risico-inventarisatie pathogenen
Food Compass & EWRS Transparante voedselketen
Bewaar en gebruiksinformatie consument
22
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
-
Implementatie nieuwe richtlijnen.
Oplossen problemen/knelpunten en afdekken risico.
Participant
Initiator, mede-financier Initiator, mede-financier Initiator, mede-financier Initiator, mede-financier
Mede-financier en participant
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
23
Arbeid en scholing Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT
Programma beschikbaar voor onderwijs om in te spelen op Erkennen Verworven Competenties (EVC) en duale trajecten (leren op de werkvloer). Stabiliseren aantal studenten op de groene- en technische opleidingen. Verder uitbouwen GroenWerk(t). Aansluiten bij Human Capital RoadMap Food & Nutrition. Verhogen kennis over groenten en fruit en hoe deze te behandelen bij winkelmedewerker. Vraagbaak voor de consument op de winkelvloer. Goede samenwerking tussen en communicatie over de fondsen. (Collandfonds, Agrarisch groothandelsfonds, Stichting Opleidingsfonds Levensmiddelen industrie).
Programma gemeengoed.
Brancheorganisaties, LNV, OCW
Participant, mede-financier
Vraag en aanbod onderwijs is in evenwicht. Kennis blijft voor de sector behouden.
Brancheorganisaties
Initiator, mede-financier
Examen voor de winkelmedewerker. AGF-chef supermarkt informeert de consument volledig.
Brancheorganisaties
Participant, mede-financier
Optimale benutting gelden b.v. door laag drempelige aanvraag via elektronisch loket.
Brancheorganisaties en fondsen
Participant
Inventariseren mogelijkheden automatisering en robotisering. Een pilot introductieprogramma is gestart voor het gericht op de kaart zetten van de sector. Ontwikkeling traineeprogramma binnen een bedrijf of in samenwerking met verschillende bedrijven (ook buiten de tuinbouw). Trajecten t.b.v. doorgroeien van de werknemer stimuleren. Erkennen Verworven Competenties (EVC) en duale trajecten lopen.
Investeren in automatisering en robotisering. Landelijke dekking van het programma.
Brancheorganisaties, Colland(Stigas) Brancheorganisaties
Traineeprogramma’s beschikbaar en gebruikt.
Brancheorganisaties
Participant , mede-financier Initiator, mede-financier Participant, mede-financier
EVC is gemeengoed.
Brancheorganisaties
Participant
Goed werkgeverschap, incl. arbo
Duidelijkheid over wat goed werkgeversschap is.
Goed werkgeversschap gemeengoed
Brancheorganisaties
Regionale werving medewerkers
Opstarten acties gericht op de potentiële werk nemers uit de regio (meedoen aan introductie programma’s) .
25% van de bedrijven uit de regio doen mee aan het programma.
Brancheorganisaties, CWI’s
Participant, mede-financier Participant
Programma scholing en onderwijs Leren en Werken
Stimuleren groen- en technisch onderwijs
Werken met Groenten en Fruit op de winkelvloer Ontsluiten informatie beschikbare opleidingsfondsen
Programma werknemers Verlichten arbeid Werken aan het imago Traineeprogramma
Doorgroei werknemer stimuleren
Programma werkgevers
24
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Arbeid en scholing Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT
Inzicht in welke sectoren het beste kunnen samenwerken (o.a. i.vm. piekarbeid). Werkspiegel regionaal in kaart gebracht. Aanpak voor vorming clusters beschikbaar. Creativiteit en maatwerk wordt geboden om het personeel te binden en te boeien.
Cluster gevormd.
Brancheorganisaties, CWI’s
Participant
Maatschappelijk verantwoording over het ondernemen en het werkgeverschap wordt ook naar de directe omgeving afgelegd. -
Brancheorganisaties
Participant
Brancheorganisaties
Particpant
Programma werkgevers Creatieve invulling arbeid
Binden personeel
Investeren in competenties onder nemer (F&F)
Ondernemerschap te bevorderen door te investeren in het ontwikkelen van competenties nodig voor open innovaties.
Logistiek en ICT Projecten
Doelstelling 2008-2012
Doelstelling 2012-2016
Ketenpartners
Rol PT
Gesloten gekoelde keten
Certificering gekoeld transport.
Brancheorganisaties
Levering op maat
Levering van producten waar, wanneer en hoe de consument het wil. Ontwikkeling slimme systemen voor efficiënte logistiek. Ontwikkeling alternatieve vormen van transport. Verbreding standaardisering berichtenverkeer FrugiCom naar andere sectoren en in internationale context.
Verplichte registratie van temperaturen tijdens transport (en online inzicht daarin). Gecombineerd transport (trein, boot, vrachtauto etc) is gemeengoed.
Brancheorganisaties
Participant, mede-financier Participant, mede-financier Participant, mede-financier
-
(Internationale)brancheorg anisaties, overige productschappen
Aandacht positionering logistieke centra Ketenbrede standaardisatie berichtenverkeer
Brancheorganisaties
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Participant, mede-financier
Visie Vollegrondsgroenten
25
26
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Bijlage
Geraadpleegde bronnen: Gesproken met:
• LNV Beleidsnota Biologische Landbouw 2005-2007 (2004) • Innovatienetwerk, Schonelei voor een toekomst van mogelijkheden (december 2006) • Rabobank, Forcus op Nederlandse industriegroenten
Dhr. J. Robben
• LTO Nederland Voeten op de grond en blik vooruit (2007), .
Dhr. P.L.M. Appelman
• Stichting Innovatie Flowers en Food ( juni 2007): Winnen aan Waarde
Dhr. P.N. Slagter
• VIGEF jaarverslag 2005-2006
Dhr. J.P.A. Roefs
• LNV. Kiezen voor landbouw. Een visie op de toekomst van de Nederlandse agrarische sector (2005)
Dhr. P.W. van Dongen
• PT Nederland: Industriële verwerking van verse groenten en fruit in 2005 (september 2006)
Dhr. G. Harleman
• PT Zonder Arbeid geen groenten en fruit (november 2006)
Dhr. F. Brinkman
• PT Marktvisie sector groenten: Luisteren naar de consument en burger (maart 2003)
Dhr. J. Fabrie
• Deelnemers Tuinbouw Informatie Panel (TIP)
Dhr. A. Bol
• Website van de PLW www.plw.nl
Dhr. S. van Mourik
• Website Ministerie van LNV www.minlnv.nl
Dhr. R. Vogel
• Website LEI www.lei.wur.nl
Dhr. P. Meurs
• Website Stichting Natuur en Milieu www.snm.nl
Dhr. M.J.B. Jansen
• Website voedingscentrum www.voedingscentrum.nl
Dhr. M. van Heemskerk
• Website AGFPN www.agfpn.nl
Dhr. L. Welschen Dhr. J. den Dekker Dhr. U. Stoll Mevr. M. Slagmoolen Dhr. A. Heins Mevr. J. Kooren Dhr. M.J. Haantjes
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
27
28
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Bijlage
Vollegrondsgroenten in kaart van productie tot en met consumptie Oppervlak en aantal bedrijven met vollegrondsgroenten
Jaarlijks wordt in Nederland zo’n 20.000 hectare groenten gecontracteerd
Het oppervlak vollegrondsgroenten is volgens de CBS landbouwtelling in
sperzieboon zijn de meest gecontracteerde vollegrondsgroenten. Deze twee
2006 ten opzichte van 2005 met 10 procent toegenomen. Echter, in 2006 is
groenten zijn goed voor 60% procent van het totale oppervlak contractteelt
er sprake van een trendbreuk. Er zijn binnen de telling meer opsplitsingen
in Nederland.
door fabrikanten en commissionairs voor industriële verwerking. Doperwt en
van producten gemaakt. Dit heeft geleid tot meer waarnemingen, waardoor 2006 niet vergelijkbaar is met voorgaande jaren.
Het aantal bedrijven met vollegrondsgroenten is in Nederland in de afgelopen 10 jaar bijna gehalveerd. Het CBS telde in 2006 bijna 5.600 bedrijven
Winterpeen, doperwten en sperziebonen nemen het grootste areaal in
met vollegrondsgroenten. Hiervan hadden 1.050 bedrijven teelt van winter-
Nederland in beslag. Bijna alle belangrijke vollegrondsgroenten laten in
peen en 905 bedrijven teelt van asperges. Hierna volgt prei op 620 bedrijven
2006 een stijging van het oppervlak zien.
en sperzieboon op 589 bedrijven. De gemiddelde bedrijfsgrootte is flink toegenomen. In 1995 was een bedrijf met vollegrondsgroenten gemiddeld
Areaal vollegrondsgroenten in Nederland (in hectare) 1)
Totaal
2002
2003
50.819
51.679
2004
2005
4,3 hectare groot, terwijl het in 2006 om 8,1 hectare ging. 2006
In %
47.833 46.492 50.852
10%
waarvan: Winterpeen
4.981 5.439 5.451
4.700 5.936
Doperwten
6.136 5.954
4.828 5.059 5.249
Sperzieboon
3.810
4.145
4.404
Witlofwortel
3.692
3.566
Spruitkool
3.890
4.232
4%
3.423
3.592 5%
Gemiddelde
3.354
8%
bedrijfsgrootte
3.047 12%
1) exclusief uien
3.241
3.038
2.725
2.435
2.551
Bloemkool
2.269
2.326
2.321
2.394
2.023 1.969 1.950
2.731
7%
2005
2006
In %
47.833 46.492 50.852 10%
3.095
2.830
2004
Bedrijven (aantal)
2.937
3.319
2003
de vollegrond (ha) 50.819 51.679
3.465
2.910
-8%
2002
Groenten in
3.894
Was- en bospeen
2.173
26%
4.254
Prei
Asperge
Areaal en aantal bedrijven met vollegrondsgroenten Nederland 1)
7.909
7.503
6.901
6.333
6,4
6,9
6,9
7,3
6.312
0%
8,1 10%
(Bron: CBS landbouwtelling)
2.667 11% 2.023
4%
In 1995 was 4 procent van het totaal aantal bedrijven met vollegrondsgroen-
1) exclusief uien
ten 15 hectare of groter, terwijl in 2006 al 13 procent van de bedrijven 15
(Bron: CBS landbouwtelling)
hectare of groter is. In 1995 waren de bedrijven in deze klasse goed voor bijna een kwart van het totale oppervlak vollegrondsgroenten. In 2006 namen bedrijven groter dan 15 hectare de helft van het totale areaal in beslag.
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
29
Productie vollegrondsgroenten in volume en waarde De telersomzet van vollegrondsgroenten bedroeg in 2006 € 470 miljoen.
Dit is een stijging t.o.v. 2005. Bij veel producten was er in 2006 sprake van een kleinere oogst en hogere telersprijzen. Tussen telers zijn wel grote verschillen te zien, omdat niet alle telers hebben geprofiteerd van het hogere prijspeil door sterke schommelingen in het jaar.
Verhandelde productie van vollegrondsgroenten (x miljoen kg) 1)
2001
Totaal
waarvan:
1.209
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Totaal
498
471
428
387
429
470
waarvan:
Peen (totaal)
70
70
63 50 53 59
Prei
63
47 51
38
45 54
Witlof 55 55
39
40
42
47
Asperge
42
42
42
44
42
42
2002
2003
2004
2005
2006
Aardbei
38
38
38
42
44
40
1.215
1.237
1.250
1.202
1.150
Spruitkool
30
30
28 17
23
33
Ijsbergsla
24 19
20
20
25
31
350
360
360
330
20
20
21
330
Bloemkool
25
26
20
Witte kool 115 105 110 100 110 110
Witte kool
24
27
20
9 15 19
Prei
93
97
95 100
97
90
Broccoli
8
9
7
9 10 10
Spruitkool
70
63
70
80
65
Rode kool 13 14 10
Witlof
63
60
65 59 59 56
Ijsbergsla
45
48 50 55 59 58
Peen (totaal)
350
Rode kool 50 50
85
49 52
48 50
Aardbei 19 19 19
21
22
20
Bloemkool
42
41
39
41
42
43
Asperge 12 14 15 15 15 14 Broccoli 10 11 11 13 14 13 1) exclusief uien (Bron: CBS landbouwtelling)
30
Verhandelde productiewaarde van vollegrondsgroenten (x miljoen euro) 1)
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
1) exclusief uien (Bron: CBS landbouwtelling)
8
7 11
Export vollegrondsgroenten
Afzet binnenlands markt
binnenlandse afzet. In 2006 is ongeveer 45 procent van de productie van
2006 ruim 73 kilo. Vergeleken met 1999 is dat 1 procent minder. Productgroepen
vollegrondsgroenten, exclusief uien, uitgevoerd. De export is in de afgelo-
met een daling van de huishoudelijke aankoop zijn koolgewassen, bladgroenten
pen jaren wat gedaald.
en knolgewassen. Voor een heel belangrijk deel zijn dit vollegrondsgroenten. Daar-
Export speelt bij vollegrondsgroenten een minder belangrijke rol dan de
entegen laat de productgroep gemengde groenten een sterke groei zijn. Vooral
Export van vollegrondsgroenten van Nederlandse bodem (x miljoen kg) 1)
Totaal
waarvan:
gesneden groenten in roerbakpakketten hebben sterk aan populariteit gewonnen.
2002
2003
2004
2005
2006
559
603
558
549
518
Peen 182
65
Spruitkool
48 50 57 56
71
Huishoudelijke aankoop van verse groenten in Nederland; gemiddeld per 100 huishoudens (kg)
201 177 178 180
Witte kool
De huishoudelijke aankoop van verse groenten, inclusief aardbei, bedroeg in
49 56 57 37
Totaal groenten waarvan:
1999
2002
2005
2006
‘06 t.o.v.’99
73,7
71,2
74,1
73,2
-1%
Vruchtgroenten 13,6 13,7 15,7 16,3 19%
IJsbergsla
24
31
32
34
33
Bladgroenten 15,5 15,5 14,8 14,3
-8%
Prei
39
33
33
31
28
Koolgewassen 17,5 15,2 14,3 13,4
-23%
Aardbei 14 14 16
20
20
Gemengde groenten
4,9 5,6
6,3
6,9
42%
Sperzie-/snijboon
22
27
23
26
20
Uigewassen
6,5
6,9
6,3
-4%
Witlof
24
26
24
22 19
Knolselderij
25
26
23 19 19
Peulvruchten
4,3
4,1
4,3
Schorseneer 15
22
22 16 16
Aardbeien
2,1 1,9
6,3
Wortelen 5,3 5,2 5,6 5,5 4,1
3% -4%
2,5
2,5 16%
Rode kool 15 15 17 12 15
Overige groenten 1,8 1,7 1,9
2,0 13%
Erwten en peulen 10
9 10
9
7
Knolgewassen
2,1
2,0 1,8 1,9
-10%
Spinazie
9
9
6
6
6
Kruiden
0,1
0,1
83%
Courgette
7
6
6
7
6
(Bron: GfK/PT)
Tauge
9
8
8 10 5
Bloemkool
6
7
7
In Nederland staat de huishoudelijke aankoop van diverse verse vollegronds-
Chinese kool
4 5 5 5 5
Overige groenten
40
43
42
7 5 39
41
0,1
0,1
groenten onder druk. Weliswaar stijgt de aankoop van gesneden verse groenten in diverse pakketten, maar dat weegt niet op tegen de kleinere aankoop van
1) exclusief uien
producten als bloemkool, sperzieboon, prei en andijvie. De cijfers in onderstaande
(Bron: CBS landbouwtelling)
tabel zijn echter inclusief import. De daling van de huishoudelijke aankoop van bloemkool heeft voor een belangrijk deel in het importseizoen plaatsgevonden, maar ook in de zomermaanden (Nederlands seizoen) staat de aankoop onder druk. Producten waarbij de huishoudelijk aankoop in de afgelopen jaren zijn gestegen zijn onder andere broccoli, aardbei, winterpeen, roerbak-/wok-/stoofpakketten, waspeen, gemengd slapakket. Duurzaam en gezond uit de vollegrond
Visie Vollegrondsgroenten
31
Huishoudelijke aankoop in Nederland van de belangrijkste vollegronds-
Werkgelegenheid
personen. Daarvan is ongeveer 35 % in vaste dienst. De cijfers
groenten (kg)
1999
2002
2005
2006
6,3 5,3
4,7
over de werkgelegenheid in onderstaande tabel hebben
4,4
4,1
betrekking op bedrijven die enkel vollegrondsgroenten telen.
3,0
2,8
Dat betekent dat ook de werknemers op bedrijven waar naast
2,4
2,6
2,8
vollegrondsgroenten ook akkerbouwgewassen geteeld worden
2,7
2,9
2,5
niet meegeteld zijn.
Aardbeien
2,1 1,9
2,5
2,5
Winterpeen
2,2
2,3
2,3
Aantal bedrijven met vollegronds groententeelt
Roerbak-/wok-/stoofgr. 0,9 1,2 1,8
2,1
2,0
2,2 1,9
2,0
2002
6.936
IJsbergsla Andijvie
3,0
2,6 1,9 1,8
2,1 1,8 1,9 1,6
2004
6.150
Bospeen Spruiten
2,1 1,9 1,8 1,6
Bloemkool
7,6
Witlof
3,6
4,2
Sperziebonen
3,1
2,9
Broccoli
2,4
Prei
2,9
2,2
2003
6.598
2005 5.618 Aantal bedrijven waar enkel vollegrondsgroenten
Waspeen 1,1 1,2 1,5 1,6
geteeld worden
Zuurkool 1,6 1,5 1,6 1,6
2002
(Bron: GfK/PT) In de afgelopen jaren hebben de groentewinkel en de marktkraam als aankoopkanaal van verse groenten marktaandeel verloren. In 2006 is 84 procent van de huishoudelijke aankoop van verse groenten bij de supermarkt gedaan, terwijl de supermarkt in 1999 een aandeel in de totale aankoop van 73 procent had. De markt en de groentewinkel waren in 2006 goed voor een aandeel van respectievelijk 6 en 5 procent. In 1999 hadden beide aankoop
1.650
2003
1.602
2005
1.410
2002
9.735
2004
1.491
Reguliere werkgelegenheid 1)
2003
9.740
2005
9.922
2004
7.122
kanalen nog een aandeel van 11 procent.
Vaste krachten
Huishoudelijke aankoop van verse groenten naar aankoopkanaal (%)
2003
2002 2004
3.692 3.254 1.491
1999
2002
2005
2006
100
100
100
100
Markt 11
9
7
6
Groentewinkel 11
8 5 5
grondsgroenten geteeld worden, personen excl. uitzendarbeid
Boer/teler
2
(Bron CBS landbouwtelling)
Totaal
Supermarkt
73
2
78
84
2
84
2
Bezorging aan de deur 1 1 1 1 Overig
2
2
2
2
(Bron: GfK/PT) 32
In 2005 was er sprake van een werkgelegenheid voor 9.735
Visie Vollegrondsgroenten
Duurzaam en gezond uit de vollegrond
2005
2.506
1) Reguliere werkgelegenheid op bedrijven waar enkel volle-