19-12-2014
Disclosure belangen sprekers Communicatieproblemen bij MS; Taal of Cognitie? Caroline Bruggeman, logopedist Nieuw Unicum Neeltje Kant, neuropsycholoog Nieuw Unicum Fatima Haring, logopedist Medisch Centrum Alkmaar
Programma
(potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven • Sponsoring of onderzoeksgeld • Honorarium of andere (financiële) vergoeding • Aandeelhouder • Andere relatie, namelijk …
Geen Bedrijfsnamen • • • •
Logopedisch onderzoek naar Taalproblemen
• Logopedisch onderzoek naar Taalproblemen Caroline Bruggeman, logopedist
• Cognitie en communicatie - Neeltje Kant, neuropsycholoog • Behandeling van communicatieproblemen – Fatima Haring, logopedist
Onderzoek naar taalproblemen
“Taalproblemen bij patiënten met ernstige Multiple Sclerose; Uitkomsten van een pilotonderzoek naar ernst en prevalentie”
Caroline Bruggeman Logopedist Nieuw Unicum
Doel & Vraagstelling • Inventariseren van de taalproblemen bij MS • Inventarisatie welke combinatie van testen meest zinvol is
Caroline Bruggeman & Hans Bogaardt, Logopedie jaargang 85 nummer 10 oktober 2013 pag. 6-11
1
19-12-2014
Werkwijze
Testonderdelen
• Literatuurstudie • Selectie bruikbare testen • Inclusiecriteria - Nederlands als moedertaal - Geen andere neurologische aandoening - MMSE > 24 (N=10 afgevallen)
Voorbeeld-1
Voorbeeld-2
Welke 2 woorden zijn in betekenis hetzelfde?
Populatie
Uitkomsten-1 • Geen correlatie taalproblemen met ernst van de invaliditeit (EDSS) (p>0,05)
N=39 - 18 vrouwen
• SAN spontane taal en SAN zinsbegrip correleren significant met de Barthel-index
- 21 mannen
(r=0,33; p=,039 resp. r=0,41; p= ,012)
15 PPMS, 22 SPMS & 2 RRMS Gemiddelde leeftijd: 53.1 jaar
Welke zin komt in betekenis overeen met de vetgedrukte zin?
(38.9-70.4; SD 8.4)
Gemiddelde ziekteduur: 17.6 jaar
(2.0-44.0; SD 9.5)
N=24 (61.5 %) bij aanvang geen taalproblemen
• SAN spontane taal en SAN zinsbegrip correleren significant met MMSE-score (r=0,38; p=,017 resp r= 0,36; p=,027)
• Ziekteduur alleen voor SAN-woordvloeiendheid sem. mogelijke voorspeller (r=0,38; p=,017)
2
19-12-2014
Uitkomsten-2
Conclusie
• Alle onderzochte cliënten hebben afwijkende scores op taaltesten • Minst afwijkend op de metaforentaak zinsniveau • Meest afwijkend op: − benoemtaken (BBT 73%) − woordvloeiendheidstaken
(sem 100% fon 100%)
− metaforentaak op woordniveau
(94,9%)
Discussie • Uitvragen taalproblemen beperkt geweest • Taaltesten valide genoeg voor MS? • Spontane taal; beperkte analyse • Invloed visus-problemen / agnosie? • Problemen met taal eerder bij complexe situaties • Weinig ziekte-inzicht motivatie therapie?
Cognitie en communicatie
• Zwak lexicaal- semantisch geheugen en een verminderde toegang hiertoe • Woordvindingsproblemen • Verminderde vaardigheid in strategisch zoeken • Problemen met begrip van metaforische, secundaire betekenissen van woorden en figuurlijke taal
Discussie Onderzoek reeds gedateerd; nieuwe ontwikkelingen en inzichten? -Nog altijd (helaas) geen nieuw onderzoek -Wel: Correctie fluency mogelijk middels VFI fluency index)
VFI=testtijd – opleestijd / totaal aantal genoemde items
Cognitie en communicatie
Geheugen
woordvinding, semantiek
Werkgeheugen Aandacht/concentratie
taalbegrip lange zinnen gesprek met meerdere mensen, omgevingsgeluiden
Neeltje Kant Neuropsycholoog Nieuw Unicum Promovendus Universiteit Utrecht
(verbal
(The verbal influency index: Dutch normative data for cognitive testing in ALS; Emma Beeldman et al, Amyotrofic Lateral Sclerosis and Frontotemporal Degeneration, 2014; 388-391)
Snelheid van informatieverwerking
3
19-12-2014
Cognitie en communicatie
mw. H. • 45 jaar
Executief functioneren (controle/overzicht):
associatief, hak-op-de-tak, impulscontrole, volgorde
Intellectueel functioneren Visuoperceptie
(abstract) redeneervermogen gezichtsherkenning, d.d. benoemproblemen/agnosie
• voorheen leidinggevende groot warenhuis • SPMS (diagnose 1987, 2010 laatste schub) • rolstoelafhankelijk
Anamnesegegevens
• ADL deels zelfstandig • visus beperkt
Observaties
Weinig cognitieve klachten: • veelvuldig uitweiden
• vaker zaken opschrijven
• inadequate antwoorden op vragen
• langzamer denken • volgehouden aandacht afhankelijk van interesse
• tegenstrijdigheden • zoekt veel naar woorden
• kern uit een verhaal
• chaotisch
Testgegevens
Testgegevens
Meetpretentie
Test
Prestatie
• mentale traagheid
Benoemen
BBT
2e perc.
• geheugen: beperkt leervermogen
Begrip
Token
8/21
Fluency
dieren
11 (1e perc.)
N+A
4(<5e perc.)
Figuurlijk begrip Spreekwoorden aanvullen betekenis Redeneren
1/5
1e percentiel
Cookie theft
4/5
inhoud
• abstract redeneren • EF: planning, structureren, overzicht, integratie
1/5
WAIS Overeenkomsten taalgebruik
• verdeelde aandacht
4/10
4
19-12-2014
Taal?
Behandeling • psycho-educatie team: overschatting
Behandeling Ze praat veel, maar wat zegt ze nu eigenlijk?
• observatie: bewustwording
Behandeling van communicatieproblemen
Mw begreep goed wat ik haar vroeg
JA / NEE
Mw kon mij duidelijk maken wat ze wilde
JA / NEE
Mw ging wel in op mijn vraag, maar dat was niet het antwoord Mw wisselde plotseling van onderwerp
JA / NEE JA / NEE
Mw. C. • 35 jaar • afgekeurd IT-medewerker • MS gediagnosticeerd in 2005
Fatima Haring
• volledig ADL-zelfstandig
logopedist Medisch Centrum Alkmaar
• snel vermoeid
afdeling Revalidatie
• loopt met een kruk
5
19-12-2014
Anamnesegegevens
Hulpvragen
• Sinds aantal maanden steeds meer moeite om op woorden te komen
• Makkelijker op woorden kunnen komen
• Als mw. niet op het woord komt, denkt zij net zo lang tot zij het woord weet • Hierdoor stopt de conversatie regelmatig •
Niet meer verslikken
• Duidelijker articuleren
Testgegevens
Therapie • 8 weken logopedie
• Boston Naming Test: percentielscore 50
• 6x eens per week stoornisgerichte behandeling
• SAN Opnoemen: percentielscore gr S 48
• dagelijks oefeningen woordvinding aansluitend: • 2x eens per week training compensatie • dagelijks oefenen woorden omschrijven
Resultaten
Mw. B.
• Mw. ervaart nog nauwelijks woordvindingsproblemen.
• 51 jaar
• Wanneer mw. toch niet op een woord komt, omschrijft zij het.
• afgekeurd manager journalistiek • MS gediagnosticeerd in 1993 • volledig hulpbehoevend
• Boston Naming Test: percentielscore >50
• gedragsveranderingen
• SAN Opnoemen: percentielscore gr S 48
6
19-12-2014
Anamnesegegevens • Sinds een half jaar praat mw. regelmatig voor haar beurt
Hulpvragen • Niet steeds voor mijn beurt praten
• Breedsprakig, maar mw. en begeleiders vinden dat geen probleem • Sinds een half jaar opstandig: voorheen meegaand, nu nooit eens met ander
• Niet meer verslikken
• 24/7 verzorging door 2 vaste verzorgers
Observatie
Therapie
• Breedsprakig
• 6 maal logopedie (naast ergotherapie)
• Slechte luisterhouding
• gemiddeld eens per 2 weken contact
• Spreekt regelmatig voor haar beurt
• voorlichting over communicatieregels • zoeken naar teken gesprekspartner: aanraken arm of voet: uitvoering moeilijk
Resultaten
Conclusie
• Mw. spreekt nauwelijks voor haar beurt
• Logopedie meerwaarde bij deze mensen
• Wanneer mw. toch voor haar beurt spreekt, toch meestal verbaal teken
• Spraak van mw. C. vloeiender • Communicatie tussen mw. B. en haar begeleiders rustiger
7
19-12-2014
Stelling 1
Stelling 2
Alle MS-patiënten met in de anamnese woordvindingsproblemen moeten door een logopedist onderzocht en zo nodig behandeld worden
Communicatieproblemen moeten altijd behandeld worden
Stelling 3
Stelling 4
Bij MS is het duidelijk wat de oorzaak is van de communicatieproblemen
MS-patiënten kunnen afasie hebben
Stelling 5 Communicatieproblemen bij MS; MS-patiënten hebben bij communicatieproblemen geen begeleiding van de logopedist nodig, maar van de neuropsycholoog, omdat de grondslag van de problemen meestal niet talig van aard is.
Taal EN Cognitie!
Caroline Bruggeman, logopedist Nieuw Unicum Neeltje Kant, neuropsycholoog Nieuw Unicum Fatima Haring, logopedist Medisch Centrum Alkmaar
8
