Digitaal Fotograferen. Indeling De Foto. Workflow - De basis. Ed Claus. Boskoop Creatief

Digitaal Fotograferen

De Foto

Ed Claus Boskoop Creatief

Indeling De Foto • • • • • • •

Workflow, wat gebeurt er allemaal Opslag van de foto's, benoemen, sorteren en backuppen Randvoorwaarden en monitorcalibrartie Wat theorie; kleurruimten Bewerkingssoftware Demonstratie bewerken Publishing, printen e.d.

Workflow - De basis

Toelichting: Workflow is het hele proces van het fotograferen, het downloaden van de foto, het archiveren, nabewerken en afdrukken. Een aantal stappen in dit geheel zijn absoluut noodzakelijk zoals het maken van de foto en het publiceren. Andere stappen in het process zijn afhankelijk van wat we met de foto's willen. Het geheel kan zo ingewikkeld gemaakt worden als je wilt maar wanneer je wekelijks honderden foto's maakt dan wordt je dat al gauw zat. Het is daarom verstandig keuzes te maken. Waarom b.v. altijd in RAW fotograferen als je toch alleen maar foto's voor een website maakt. We lopen in dit deel 4 de workflow af en gebruiken het daarom als houvast.

Digitaal fotograferen - DeFoto rev.5

© 2005 Ed Claus

Blz. 1/20

Geheugenkaartje legen - overzicht • • • • • • • •

Veiligheid voor alles Van de camera naar de PC of laptop Fotobestanden een goed naam geven Uitzoeken en sorteren Rechtopzetten Backuppen Geheugenkaartje legen Uiteraard is iedereen vrij het te doen of te laten

Toelichting: Allemaal hebben we vast wel eens meegemaakt dat we een stapeltje oude foto's vonden. Bij het opruimen van de kast of bij familie die we hielpen met de verhuizing. Dat vonden we waarschijnlijk een leuke verrassing. Met de digitale foto wordt dat echter heel erg anders. Wanneer we die digitale foto's (de negatieven) op de PC opslaan maar niet back-uppen en de PC geeft het een keer op dan is de kans groot dat we ze kwijtraken. Niets geen leuke verrassingen meer, alleen maar onaangename. We gaan daarom als eerste zeker stellen dat we onze foto's niet meer kwijt kunnen raken. Dat vraagt helaas wel de nodige discipline. Wie tot nu toe nooit gewend was om zo zuinig te zijn op z'n negatieven hoeft dat nu natuurlijk ook niet te gaan worden op de digitale fotobestanden. Maar let wel: weg is weg.

Opslag - Van camera naar PC • Camera direct aan PC met USBkabel • Geheugenkaartje direct in de PC • Met behulp van interface of direct • Foto's onderweg op de laptop • Batterijgebruik, hardeschijf risico's • Denk aan ontkoppelen van het USB-apparaat

Toelichting: Het opslaan kan per camera en of soort gebruik verschillen. Daarom hier beschreven in algemene termen. De eerste en om te beginnen de gemakkelijkste is direct de camera aan de PC. Of de camera kan m.b.v. een USBkabel worden verbonden of er is een houder waar de camera ingeplaatst wordt die met de PC wordt verbonden. De 2de variant is het geheugenkaartje direct aan de (of in) de PC. Een eenvoudig hulpmiddel is voldoende, maar ook kunnen geheugenkaartjes tegenwoordig direct in de PC worden geprikt. Voor onderweg op vakantie, wanneer grote series worden geschoten, kan een laptop worden gebruikt. Denk er wel aan dan ook nog je foto's te backuppen b.v. op DVD of op ee xtra eheugenkaartje. We kunnen gebruik maken van de software van de cameraleverancier. Geeft onszelf wellicht wat minder gevoel waar we mee bezig zijn. Later wanneer op een andere of meerdere camera's wordt overgestapt betekent dat schakelen. Blz. 2/20

© 2005 Ed Claus


Opslag - Viewersoftware • Viewersoftware • Thumbnail view voor overzicht • Toont foto inclusief inzoomen • Eenvoudige bewerkingen zijn mogelijk • Uitsorteren, indelen en opruimen • IrfanView • Geheel gratis voor eigen gebruik • ACDSee • Commercieel • Database verhoogt snelheid en zoekmogelijkheden • Eenvoudiger met slepend verplaatsen e.d. • Histogram, fotomanagement, bewerken Toelichting: Foto's sorteren, benoemen en bekijken kan het beste met specifieke viewersoftware. Deze pakketten zijn er speciaal voor ingericht en kunnen ook vaak andere nuttige dingen. Zelfs eenvoudige bewerkingen zijn mogelijk. Voor de beginner is het vaak al voldoende. Een goed commercieel pakket is ACDSee. Het is via het internet aan te schaffen. Een gratis goed pakket is IrfanView waar ook heel veel mee kan (bijna niet minder dan ACDSee). Linken staan op Boskoop Creatief. Beide pakketten zijn in staat op ook de RAW bestanden van de meeste cameramerken te showen. IrfanView is hier de onbetwiste winnaar overigens ACDSee heeft als mooi extra dat er extra kenmerken, zoals kenwoorden, aan de foto's kunnen worden gehangen om later gemakkelijker een specifieke foto terug te zoeken. Wacht niet met opruimen want na een jaar is de berg foto's enorm gegroeid en een berg waar niet meer overheen kan worden gekeken. Opslagruimte (CD's e.d.) is niet duur maar onnodig opslaan is ook zinloos. De vakfotograaf beschouwd slechts 4% van z'n foto's als geslaagd.

Opslag - Organisatie • Foto's maken is digitaal een eitje, terugvinden echter veel moeilijker • Hanteer een eenduidige indeling • Aparte map voor foto's • Daarin jaartal als hoofdindeling • Maand als onderverdeling • Daarin de fotografeersessie • Fotomap • 2004 * 11 - november * 12 - december + Sinterklaas bij Ina 2dec2004 + Kerst thuis 25dec2005 Toelichting: De hoeveelheid foto's is na een paar jaar enorm. Wie per week maar 5 foto's maakt heeft er na 4 jaar toch al 1000. En digitaal fotograferen is zo gemakkelijk dat een foto meer of minder geen moeite kost. Het terugvinden daarentegen des te meer. Zorg daarom voor goede, eenduidige naamgeving van de bestanden en sla ze op in een duidelijke mappenstructuur. Daarnaast zou dan een spreadsheetbestand als index gebruikt kunnen worden of de Digitaal fotograferen - DeFoto rev.5

© 2005 Ed Claus

Blz. 3/20

viewersoftware die met voldoende kernwoorden is gevuld. Als voorbeeld hoe ik het doe. Eerst een hoofdmap die foto heet in de map Mijn Documenten. Daarin dan voor elk jaar een map. Daarin voor elke maand een map. Daarin komen dan mappen met zinvolle namen die aangeven over welke gebeurtenis de inhoud gaat. Hernoem ook de foto's zodat ze een zinvolle beschrijving krijgen. Wanneer zo'n foto dan eens op reis gaat, weggegeven wordt aan familie of kennissen, dan praat dat een stuk makkelijker over de telefoon.

Opslag - Organisatie

Opslag - Rechtopzetten • • • • • • •

Opletten met foto's rechtopzetten JPEG foto's zijn niet straffeloos te bewerken JPEG is comprimeren en is info weggooien Elke keer opnieuw Er blijft op den duur niets over Gebruik daarom alleen Lossless roteren Controleer ook het behoud van de EXIF informatie

Toelichting: Het bewerken van JPEG foto's is iets om over na te denken. Niet alleen hier bij het rechtopzetten maar ook straks bij het nabewerken. De JPEGfoto is gecomprimeerd en daarbij is info weggegooid. Wanneer we zo'n foto openen in een editor en bewerken en vervolgens weer opslaan als JPEG dan wordt de foto opnieuw gecomprimeerd. Er wordt dus ook weer opnieuw info weggegooid. Wanneer we dat een aantal keren hebben gedaan blijft er geen info meer over en wordt dat ernstig zichtbaar. Gelukkig kunnen de betere viewers "lossless" roteren. Omdat de informaties in de vorm van blokken is bekeken en geinventariseerd in de foto kan zo'n deeltje best een kwartslag worden gedraaid zonder daar verder iets aan te veranderen. Op die manier is het mogelijk om JPEGfoto's dus te draaien in stappen van Blz. 4/20

© 2005 Ed Claus


90 graden. Let er wel op dat je programma dat dus kan. Nog iets om op te letten is of de exif info wel blijft behouden. Dat is ook niet altijd het geval. Zeker niet wanneer de foto niet gestandaardiseerde informatie bevat.

Opslag - de Back-up • Back-up, back-up en nog eens, back-up • CD en DVD hebben niet het eeuwige leven • Slechte merken zijn na 2 jaar al onleesbaar • Slecht behandelen wreekt zich ook • Back-up kan ook op andere PC of externe schijf • Wat bij brand

Toelichting: Het lijkt een beetje overdreven om nu al over back-uppen te gaan praten nog voordat we het geheugen van de camera gaan legen maar dat is bewust zo. Wanneer we nu het geheugenkaartje legen staan de foto's nog maar op 1 plek; de computer. Als er tussen nu en de eerstkomende back-up iets fout gaat dan zijn alle laatste foto's voor eeuwig weg. Daarom moeten we nu eerst de foto's nog eens ergens opslaan voordat we verder gaan. Wat is een goede backup. Gebruikelijk is om 1 en ander op CD te branden. De CD is echter ook al niet voor het eeuwige leven bestemd (overigens negatieven en dia's ook niet). Daarnaast behandelen we CDs ook slecht. Gebruik geen goedkope, merkloze CDs en bewaar ze droog, donker en bij normale temperaturen. Verder is het belangrijk om ze niet te beschadigen. De bovenkant van de CD is het belangrijkst. Daar zit de verflaag die d.m.v. de laser voorzien wordt van de merktekens (geen putjes, die zitten alleen in geperste CDs) waarmee de informatie wordt vastgelegd. Beschrijf CDs alleen met een speciale CD-stift en beplak en beprint ze niet. Een alternatief is om ze ook nog op een externe harde schijf te plaatsen of op een andere PC. Bedenk ook wat in geval van brand . . .

Opslag - Legen Memory camera • Is alles goed en veilig opgeslagen? • Dan pas geheugenkaartje leegmaken • kan op de computer met de verkenner • of in de camera in het menu • Beter is formatteren in de camera • bestandssysteem is cameraspecifiek • alle foto's zijn dan wel zeker weg • Er bestaat speciale software om problemen met geheugenkaartjes op te lossen


© 2005 Ed Claus

Blz. 5/20

Toelichting: Niet voordat we zeker weten dat alles goed is opgeslagen kan er worden geformatteerd. Goed opgeslagen is dus op minstens 2 verschillende apparaten/media. De vakfotograaf slaat minimaal 3 maal op. We kunnen nu het geheugenkaartje leeg maken. Dat kan al op de PC. Het kaartje wordt gezien als een extra harde schijf en is net zo te bewerken als de echte harde schijf. Beter is om het in de camera te doen en nog beter met het commando formatteren. We weten dan zeker dat de camera zonder problemen de volgende foto's goed kan wegschrijven. Dit is trouwens vooral van belang wanneer we een nieuw kaartje inzetten of wanneer we een kaartje uit een andere camera gebruiken. De bestandsindeling op het geheugenkaartje is namelijk cameraspecifiek.

Opslag - Fotoalbums • Specifieke fotoalbum software • Picasa (gratis) of Adobe Photoalbum • Kan niet meer dan IrfanView of ACDSee • Heeft wel een grappige gebruikersschil • Is wat meer op de onervaren gebruiker ingesteld • Eerste stappen zijn gemakkelijk • Zelf invloed uitoefenen is praktisch niet mogelijk • Na een poosje wil men toch vaak meer • Wie wil kan terecht op de website

Bewerken - Waarom • • • • • • •

Moet nabewerken? Werklast, voorkom nabewerken zo veel mogelijk Voorkomen automatisch correcties in centrale Invloed van onze kant op de foto Compositieverbetering, uitsnedes en inzoomen RAW moet voor publicatie altijd eerst worden geconverteerd Basismateriaal bepaalt de uiteindelijke kwaliteit

Toelichting: Wanneer alles veilig is opgeslagen kunnen we aan bewerken gaan denken. Moet dat dan? Het is zeker niet noodzakelijk voor de gewone foto voor in het familiealbum. Ook de hoeveelheid digitale foto's die de gemiddelde fotograaf produceert maakt het niet aantrekkelijk. Probeer daarom altijd de foto in de camera al zo goed mogelijk te maken; de compositie, belichting en witbalans. Ook vroeger bewerkten we niet na, hooguit de compositie misschien wel, met de schaar. Veel correctiewerk werd echter in de afdrukcentrale gedaan. De foto's werden gecorrigeerd a.d.h.v. het gemiddelde van het gehele rolletje. Daarom ziet een enkele nabestelling er ook altijd anders uit, er is geen referentie meer naar dat filmpje. Met digitaal komt dat automatisch corrigeren ook wel in gebruik maar een gemiddelde van een rolletje is er niet, dus elke foto wordt apart gedaan. Het gevolg is dat er soms behoorlijke extreme correcties ontstaan. Verder willen we graag de compositie op voorhand bepalen en evt. uitsnedes maken (inzoomen). Creatief bewerken kan uiteraard ook. Wie groter gaat afdrukken en met duurdere camera's aan het werk gaat zal vaker gaan nabewerken en zelfs met RAW gaan werken. RAW moet altijd omgezet worden voordat het aan de afdrukcentrale kan worden aangeboden.

Blz. 6/20

© 2005 Ed Claus


Bewerken - Calibratie De afgedrukte foto moet gelijk zijn aan de bron Elk apparaat heeft z'n eigen specifieke afwijking Daarnaast kan de monitor ook nog eens verkeerd staan Calibreren monitor • zorgen dat het weergegeven rood . . . • overeenkomt met de werkelijke kleur rood • Kleurmanagement • vertaalt de afwijking van elk apparaat naar een gedefinieerde situatie • • • •

Toelichting: Voordat we kunnen gaan bewerken zijn er 2 zaken die eigenlijk eerst geregeld moeten worden. Calibratie van de monitor en kleurmanagement. De monitor moet om te beginnen goed staan, de correcte kleuren in de juiste helderheid weergeven. Stel dat ons scherm te weinig rood weergeeft. Wanneer we dan een foto met rode appeltjes bewerken zullen we de foto corrigeren om deze er mooi rood uit te laten zien. Echter ons scherm bedot de boel en we stoppen er te veel rood in. Kleurmanagement is nog een slag moeilijker. Elk apparaat heeft van zichzelf een bepaalde afwijking. Dat begint al bij de camera, vervolgens de monitor en als derde het apparaat waarmee wordt afgedrukt of waarop wordt vertoond. Wanneer we daar geen rekening meehouden zal het uiteindelijke resultaat niet worden wat we er van verwachten. Kleurmanagement zorgt er voor dat elk toestel wordt bijgesteld zodat het werkelijke kleuren weergeeft. De goede fotohandel zal het kleurprofiel van zijn afdrukapparatuur voor het kleurmanagement beschikbaar stellen. Het gaat te ver voor een beginnerscursus om er dieper op in te gaan. De gevorderde gebruiker zal al snel volstaan met de calibratie van het scherm. Dit gebeurt met specifieke software die b.v. met Adobe Photoshop meekomt. De vakfotograaf zal kleurmanagement wel toepassen.

Bewerken - Kleurruimten • • • • • •

LAB kleurruimte (colorspace) CIE Chromaciticy Diagram De moeder van alle kleurruimtes Elke kleur die de mens kan zien Is meer dan op papier mogelijk, of op een computermonitor

Toelichting: Wanneer we foto's gaan bewerken en afdrukken krijgen we onherroepelijk te maken met kleurruimten (Colorspaces). We kunnen b.v. in de bewerkingssoftware kiezen voor de een of de ander. Daarom eerst wat uitleg daarover. Ook hier geldt weer dat diepgaande kennis niet noodzakelijk is maar het wel handig is om er van gehoord te hebben. Digitaal fotograferen - DeFoto rev.5

© 2005 Ed Claus

Blz. 7/20

We laten de volgende even de revue passeren: LAB, HSL, RGB, CMYK, Geindexeerd en ZwartWit. In dit rijtje staan al enkele bekenden. RGB is al eerder meerdere keren genoemd in deze cursus en wat ZwartWit is hoef ik waarschijnlijk niet uit te leggen. Ik begin echter met LAB. De LAB-kleurruimte is het CIE Chromaciticy Diagram waarin alle kleuren zijn vastgelegd die het menselijk oog kan waarnemen. Alles wat er buiten valt, zoals b.v. ultra violet of Infra rood is feitelijk niet belangrijk omdat we dat toch niet kunnen zien. Het bijzondere is dat onze ogen veel meer kunnen waarnemen dan dat kleurenmonitoren of kleurenfoto's kunnen weergeven. Dit diagram is daarom ook het meest uitgebreide dat er is en dient als basis voor de andere kleurruimten.

Kleurruimte - RGB • • • •

Uitstralende kleuren Hoe meer hoe lichter Additive mengsysteem RGB dekt niet geheel LAB

Toelichting: De RGB-kleurruimte is de al eerder genoemde variant waarbij de 3 primaire kleuren Rood, Groen en Blauw gemengd worden tot de gewenste kleur. RGB wordt speciaal gebruikt bij uitstralend licht. Een duidelijk voorbeeld is de televisie en de computermonitor. Maar ook onze omgeving straalt licht uit. Zonlicht of andere verlichting valt op ons onderwerp en weerkaatst en kan vervolgens door onze camera (en onszelf) worden waargenomen. Vandaar dat de sensors ook met de RGB-kleurruimte werken. Wanneer we de 3 primaire kleuren mengen ontstaan de mengkleuren en de helderheid van de 3 primaire kleuren bepalen ook de helderheid van de eindkleur. Wanneer alle 3 kleuren maximaal worden uitgestraald krijgen we uiteindelijk wit licht. Andersom is dat ook te zien wanneer we wit licht uiteenrafelen d.m.v. een prisma of aan de regenboog die ontstaat wanneer zonlicht door de waterdruppels wordt uiteengehaald. Omdat we het licht van de 3 kleuren bij elkaar optellen om de uiteindelijke mengkleur te krijgen, noemen we dit het additieve mengsysteem. Met RGB (televisies, PCmonitoren en sensors) is het overigens niet mogelijk om alle kleuren te definieren die mogelijk zijn in de LAB-kleurruimte. Als we de mogelijkheden van RGB over het LABdiagram heenleggen zien we dat we 1 en ander missen. Het is dus technisch ook niet mogelijk om wat we zien met een digitale camera ook daadwerkelijk vast te leggen. Overigens ook film heeft z'n beperkingen. Diverse fabrikanten van apparatuur ontwikkelen ook verschillende RGB kleurruimten. Daarom kunnen we in de duurdere camera's ook kiezen voor verschillende varianten. De een wat beter om de menselijke huidkleur weer te geven, de andere b.v. om mooiere natuurfoto's te kunnen maken.

Blz. 8/20

© 2005 Ed Claus


Kleurruimte - CMYK • Reflexie van kleuren • Reflexie van het niet geabsorbeerde deel • heet Subtractive mengsysteem • CMYK dekt niet geheel LAB Toelichting: Wanneer we een foto gaan afdrukken hebben we een geheel andere kleurruimte nodig. Papier straalt namelijk geen licht uit maar weerkaatst het omgevingslicht. Dat we b.v. een rood vlak in de foto zien komt doordat alle andere kleuren door het rode vlak worden geabsorbeerd. Ook bij het zien van de kleuren om ons heen gaat dat zo. De rode appel heeft de niet rode kleuren uit het witte licht geabsorbeerd waardoor er rood overblijft. Deze kleurruimte is trouwens degene die we al als kind leerden kennen. Als we vroeger een kleurentekening maakten brachten we met kleurpotlood een kleur aan. We realiseerden ons niet dat daardoor de overige kleuren werden geabsorbeerd. We gebruikten het wel want we mengden vrolijk geel en blauw om zo groen te krijgen. En bijna zwart was mogelijk door alle kleuren over elkaar heen te brengen waardoor praktisch alle kleur wordt geabsorbeerd. Omdat echt zwart moeilijk is, zit er naast de 3 kleuren Cyan, Magenta en Yellow ook BlacK in het mengsysteem.

Kleurruimten - verschillen

• • • •

Geen kleurruimte is het zelfde Wat in de één kan Kan niet in de ander Van belang voor perfect werk

Toelichting: Niet elke kleurruimte is gelijk en wie vakwerk wil hebben zal zich dat bewust moeten zijn. Het is b.v. niet handig om in RGB een foto te bewerken en deze dan vervolgens naar een drukker te sturen in de verwachting dat we precies dat krijgen wat we op het scherm hebben gezien. Wie echt de puntjes op de i wil zetten zal voor mooi drukwerk de volgende stappen dus doorlopen: Calibreren monitor, kleurmanagement in gebruik nemen (uitvoerapparaat), de ruwe foto converteren naar CMYK en dan gaan bewerken. Voor een diashow op het scherm wordt het echter een stuk eenvoudiger. En niet iedereen heeft behoefte aan zulke perfectie. Digitaal fotograferen - DeFoto rev.5

© 2005 Ed Claus

Blz. 9/20

Kleurruimte - Z / W en Geïndexeerd • Zwart/Wit • 256 grijstinten, van geheel zwart tot en met geheel wit • • Geindexeerd • 256 vaste kleurtinten • webcolors • extensie .gif • tekenwerk • tekening eigen palet Toelichting: Er zijn nog veel meer soorten kleurruimten maar voor deze cursus is dit genoeg. Wel voor de volledigheid noem ik nog even geindexeerd en wart/wit. Vroeger toen PCs nog niet zulke goede grafische mogelijkheden hadden waren we al blij wanneer we in ieder geval de belangrijkste kleurtonen op een monitor konden laten zien. Veel verder dan 256 kleuren kwamen we toen niet. Om te voorkomen dat de afbeelding slechts 256 dezelfde kleurtinten gaat bevatten en de andere kleuren niet vertegenwoordigd werden, is er bedacht dat er wordt uitgegaan van een standaard set van van alles wat. De kleuren zijn in een soort tabel vastgelegd, vandaar geindexeerd. De extensie van deze soort is altijd .gif en kan met zo weinig kleuren nooit mooie foto's opleveren. Het wordt meestal dan ook alleen voor tekeningen en plaatjes gebruikt. Tegenwoordig is het mogelijk om niet de vaste webkleuren toe te passen maar een specifiek palet van 256 kleuren. Demo in photoshop Over zwart/wit is weinig te zeggen. De verzadiging van de kleur, zoals genoemd bij het HSLmodel, is op nul gezet. 256 helderheidsgradaties is zo'n beetje wat een mens kan onderscheiden.

Bewerkingssoftware • ACDSee • acceptabele kosten • gebruiksvriendelijk, vanzelf sprekend, previews • multifunctioneel programma • PhotoFilter • gratis Photoshopkloon • uit te breiden met plug-ins zoals curves Toelichting: De keuze welke software te gaan gebruiken om foto's te bewerken wordt bepaald door de kosten (beschikbaarheid) en hoe uitgebreid (ingewikkeld) het moet zijn. Voor iedereen die niet van plan is er veel energie in te steken adviseer ik ACDSee dat niet te veel kost, een prima viewer en beheerpakket is en de noodzakelijke, gebruiksvriendelijke bewerkingsmogelijkheden bezit. Bedenk trouwens dat wanneer de database functionaliteit van ACDSee wordt gebruikt, deze database ook moet worden geback-upt.

Blz. 10/20

© 2005 Ed Claus


Bewerkingssoftware • Adobe Lightroom • voor de serieuze fotograaf • voor de gehele workflow van organiseren tot eindresultaat • alleen voor werken met foto's bedoeld • bewerkingen apart in foto opgeslagen, origineel blijft • Photoshop • onbetaalbaar, kan alles maar zeer lange leertijd • Adobe Elements • eenvoudige uitvoering van Photoshop • acceptabel geprijsd • Ieder z'n meug, links op de website Toelichting: Voor wie serieuzer aan de slag wil raad ik Adobe Lightroom aan. Dit is bedoeld voor elke fotograaf totaan de vakfotograaf aan toe. Hiermee kan het gehele proces van opslag, organiseren en bewerken totaan afdrukken en dergelijke geregeld worden. Het grote verschil is dat Lightroom typisch voor de fotohobby is bedoeld en verder geen overbodige dingen heeft zoals bij Adobe Photoshop het geval is. Verder worden bewerkingen apart opgeslagen en de foto zelf blijft ongewijzigd zodat later alles nog eens anders kan worden gedaan.

Bewerken • Bewerk altijd een kopie • Nooit het origineel • Niet goed, dan kun je opnieuw beginnen • Meerdere uitvoeringen om te vergelijken • Kennis neemt toe, volgend jaar dus beter • Mogelijkheden software nemen toe, volgend jaar dus beter • Metadata foto blijft behouden • Of gebruik Lightroom Toelichting: Bewerkingen moeten te allen tijde op kopieën worden uitgevoerd. Maak er daarom een goede gewoonte van om een foto eerst te kopieren, b.v. naar een andere map, en pas daarna de editor te openen. Sla het tussentijdse resultaat niet in JPEG op maar in een lossless formaat, b.v. dat van de editor zelf. Tiff kan hier ook goed voor worden gebruikt

Bewerken - RAW foto's Raw-foto's zijn geen foto's Eerst omzetten naar kleurinformatie Daarna is de foto pas te bewerken RAW-bewerkingssoftware • Adobe Ligthroom • Bewerkingen worden apart in de foto opgeslagen • Voordeel is de extra speelruimte • meer dan 8 bits, meestal 12 • • • •


© 2005 Ed Claus

Blz. 11/20

Toelichting: Wanneer in RAW gefotografeerd werd dan moet er eerst een foto van gemaakt worden met kleur informatie, dus de Bayer-interpolatie worden toegepast. Merkeigenpaketten kunnen dat maar ook de betere software zoals Photoshop e.a. Het grote voordeel is dat de camera belichtingsinstellingen nog niet zijn toegepast. Waar de camera op was ingesteld staat in de metadata en kan dus nu op de ruwe data worden uitgevoerd. We kunnen echter nu nog steeds de belichting variëren alsof we de camera nog in de hand hebben. Een stop ruimte zit er zeker nog wel in, als je weet wat je doet nog wel meer. Er is een plug-in voor Adobe Photoshop CS en er zijn ook stand-alone programma's verkrijgbaar die zoiets kunnen. Adobe lightroom en DXO zijn de beste momenteel. DXO heeft ook lenscorrectie mogelijkheden.

Demonstratie bewerkingen • • • • •

Een keus aan voorbeelden In de verschillende pakketten Accent op PhotoFilter (is photoshop) Verzoeknummers naar 't eind van deel 4 Maak zelf aantekeningen

Demonstratie bewerkingen • • • • •

Compositie Draaien, knippen, inzoomen en de grootte Belichting, histogram en curves Witbalanscorrecties Wegkwasten

Toelichting: Achtereenvolgend demo van aanpassen compositie, inzoomen, wegknippen en het formaat veranderen. Canvas oftewel het doek is letterlijk de verandering van het doek. De groote verandert de schaal. Belichtingscorrecties; eerst in Photoshop Auto levels, dan brightness e.d. en waarom we daar niets aan hebben en dan naar curves. Vervolgens naar ACDSee en het zelfde en dan ook het gemak laten zien. Als laatste PhotoFiltre, het kan daar ook allemaal maar iets minder inzichtelijk. Witbalanscorrecties zoals kleurzweem, beetje spelen met de kleurruimten en naar zwart/wit Wegkwasten met stempel en healing brush in PhotoFiltre en Photoshop.

Blz. 12/20

© 2005 Ed Claus


Belichting aanpassen, waarmee • Brigthness en Contrast • Verandert je belichting • Geen controle op effect

• Levels • 3 onafhankelijke bewerkingspunten • Elk doet alleen z'n eigen deel • Controle over Shadows, Midden en High

• Curves • Gehele gebied is vrij bewerkbaar • Input 'vertaald' naar Output • Volledige controle

Toelichting: Brigthness verandert eigenlijk de belichting maar dan achteraf. De histogram wordt naar links of rechts verschoven of in hoogte beinvloed. Er si weinig controle over het effect. Met Levels is er al meer te sturen wat er gebeurt. De 3 punten onder het histogram beinvloeden elk hun eigen gebied maar laten de rest met rust. Dit is voor elke kleur mogelijk. Met Curves is volledige controle mogelijk. De lijn door de grafiek is de 'vertaallijn' en geeft aan welke nieuwe waarde (de vertikaal) een helderheid (van de horizontaal) gaat krijgen. De 'vertaallijn' kan elke gewenste vorm aannemen, recht, gebogen, met slingers etc.


© 2005 Ed Claus

Blz. 13/20

Publiceren - overzicht • • • • • •

Stap 3 in de workflow Afdrukken Printen E-mailen Internet Dia-shows

Afdrukken bij centrale • Kwalitatief 2 varianten • Afdrukcentrale • Via de fotograaf - langs gaan met geheugenkaartje - mailen, middels website of ftp • Bij warenhuis of supermarkt - middels website en/of hulpsoftware • Vaklab • Hogere kwaliteit resultaat - meer bij te sturen op verzoek - overeenkomstige prijsverhouding • Hogere kwaliteit aanleveren - bron & kleurmanagement • Vaklab voor de consument

Zelf afdrukken • Fotodrukkertjes • Dit zijn geen printers • printers werken met inkten • en geïnterpoleerde kleuren • opbouw als tv-scherm en als sensor • Levert echte foto's • kwalitatief gelijk aan afdrukcentrale • geen printpixels • Erg duur per foto • Wel direct beschikbaar Toelichting: Tegenwoordig zijn er fotodrukkers beschikbaar die zelfs direct aan de camera kunnen worden gekoppeld. Ik heb het hier dus niet over printers. Printers leggen hele kleine druppeltjes verschillend gekleurde inkt naast en over elkaar. Net als bij b.v. het televisiescherm waar de 3 primaire kleuren ook heel dicht bij elkaar zitten ontstaan er zo voor het oog mengkleuren. We kunnen met het blote oog de basiskleuren niet onderscheiden. Bij deze fotodrukkers worden de kleuren werkelijk gevormd en vaak met een blanke laag afgedekt om de lichtechtheid over langere tijd te garanderen. Meestal worden complete cassettes met inkt en papier gebruikt. Blz. 14/20

© 2005 Ed Claus


Afdrukken - Hoe groot is nodig • Voor een fotoafdruk 300 dpi • DPI staat voor Dots Per Inch • een inch is 2,54 cm • Uploadsoftware voert controle uit • Hoeveel nodig voor een 10x15 cm foto • 10 cm is 4 inch • 300 (dpi) x 4 (inch) is 1200 pixels voor de korte kant • 300 x 6 is 1800 • Benodigde resolutie is 1200 x 1800 = 2,16 Mp • Bestandsgrootte is niet gelijk aan resolutie • Hoe dichtbij bekijken we de foto Toelichting: Om een kwalitatief goede afdruk te krijgen moet er voldoende informatie aanwezig zijn. De uploadsoftware geeft vaak aan of de geselecteerde foto genoeg info heeft d.m.v. de kleuren groen, oranje, rood. Een goede foto is te maken wanneer er minstens 300 dpi beschikbaar is. DPI staat voor Dots Per Inch. Wanneer we weten dat een inch 2,54 cm is dan is eenvoudigweg uit te rekenen dat er voor een 10 X 15 cm foto er minstens 1200 X 1800 pixels nodig zijn. Dit is ruim 2 Mp. Let op, aan de bestandsgrootte kunnen we niet zien hoe groot de foto is. Omdat we meestal met JPEG werken is de foto gecomprimeerd Afhankelijk van de details zal het bestand tussen de 250 en 750 kB zijn. Bij grote afdrukken kunnen we met minder toe. Een grote foto wordt toch niet van erg dichtbij bekeken en kan daarom minder gedetailleerd worden afgedrukt. Houdt altijd voor ogen wat het eindresultaat gaat worden. Een kleine foto vraagt veel detail, een grote veel minder en een krantenfoto helemaal geen detail.

Afmetingsverhoudingen • 2:3 of 3:4 afhankelijk van soort toestel/sensor • Kiezen • Kleiner afdrukken en witruimte op de koop toe • Maximaal afdrukken en iets foto verliezen • Zelf de verhouding corrigeren voor het afdrukken

Toelichting: Bij het afdrukken krijgen we te maken met de verschillende formaten die de camera's produceren. Spiegelreflexcamera's leveren een afbeeldingsverhouding van 2:3 overeenkomend met de negatieffilm. Het fotopapier is daar grofweg op afgestemd. 10x15 cm is exact, 9x13 en 13x18 komt in de buurt. De andere typen camera's produceren een afbeeldingsformaat van 3:4. Dat betekent dat er bij het afdrukken op b.v. 10x15 er moet worden gekozen tussen of iets van de korte kant laten vervallen of iets onbedrukt laten aan de lange kant. In het laatste geval wordt de foto dus iets kleiner afgedrukt.


© 2005 Ed Claus

Blz. 15/20

Zelf foto's printen • Resultaat sterk afhankelijk van zwakste deel in de keten • Printer • Resolutie en loopwerk • Kantoorprinter, laser- of fotoprinter • Papier • Wattendeken of filmachtig • Inkt • Aantal tinten, 4 of meer • Soort inkt • Kostenoverweging versus beschikbaarheid Toelichting: Ook bij printers is het mogelijk om direct vanuit de camera te printen (behalve uiteraard bij RAWbestanden). De eenvoudige printer zal echter meestal vanaf de PC bediend worden. Het printresultaat kan bij zelf printen sterk varieren. Hoe fijn kan de printer werken, welke inktsoort wordt gebruikt, hoeveel kleuren en vooral op wat voor papier wordt geprint. Wanneer de resolutie van de printer al laag is dan zal de foto nooit gedetailleerd worden. Daar komt bij dat de printer d.m.v. de basiskleuren (CMY en K) alle nodige kleuren moet simuleren. Dit gebeurt door een variatie van kleurpixels heel dicht tegen elkaar aan te leggen waardoor we de beoogde kleur waarnemen. Van dichtbij is echter te zien dat alle kleuren zijn opgebouwd. Verder is het soort papier ook heel belangrijk. Wanneer de inkt in het papier trekt en zo enigszins uitwaaiert, wordt de scherpte ook negatief beinvloed. Er zijn speciale inkten en papiersoorten die dit effect tegengaan. Voor de gewone printer is een kwaliteit van 200 dpi haalbaar. Kwalitatief goede printers (600 dpi) die met goede inkten en papier worden gevoed komen tegenwoordig al heel dicht in de buurt van de afgedrukt foto. Ook de verkleuring van de foto treedt, met deze speciaal voor fotowerk gemaakte inkten, nog nauwelijks op. De prijs per foto blijft vergeleken met de in bulk werkende afdrukcentrales nog wel hoog. Daar staat tegenover dat de beschikbaarheid vele malen beter is.

Inkten • Fotoprinters gebruiken meer inkt-tinten • Gewone printers gebruiken soms andere inkt-tinten

Blz. 16/20

© 2005 Ed Claus


Printerpapier • Effect verschillende soorten papier en inkt

Fotoprinter • Een fotoprinter direct gebruikt • Zonder PC altijd onbewerkte foto's en geen RAW

Toelichting: De vakfotograaf zal met z'n fotoapparatuur vergroeid zijn en dus in staat zijn meestal direct het juiste resultaat vast te leggen. Dat deed hij tenslotte op film ook al altijd. Voor hem is het direct afdrukken dus geen verkeerde optie. Of wij dat ook zo kunnen en of dat ook zin heeft moet ieder voor zich beoordelen.

Scannen van foto's • • • • •

Er is een duidelijke relatie tussen scannen en fotograferen Techniek scanner gelijk aan digitale fototoestel Om analoge foto's te digitaliseren Resultaat scan nooit beter dan de bron Scannen afgedrukte foto versus gerasterde afbeelding


© 2005 Ed Claus

Blz. 17/20

Toelichting: Alle kennis die op fotograferen van toepassing is geldt ook voor het gebruik van scanners. De resolutie van het resultaat kan het beste van te voren worden overdacht om te voorkomen dat megagrote bestanden worden gemaakt die niet nodig zijn en alleen maar ruimte innemen en het proces vertragen. Om te printen op een gewone printer is 200 dpi het matje, scan dus niet niet groter. De techniek van een scanner komt grotendeel overeen met de digitale camera. De sensor bestaat echter uit een lange rij, paginabrede rij cellen die over het papier beweegt. Bij goedkope en oudere modellen wordt dan 3 keer over het papier bewogen, voor elke kleur een keer. Tegenwoordig gaat dat meestal in 1 beweging.

Scannen van foto's • Scanresolutie • optisch is werkelijk kunnen scansensor • geïnterpreteerd is als digitale zoom • vergroten beter met capabele software dan met de scanner • scannen in dpi • printer gaat uit van 1 op 1 naar de uitvoer • voor gewone printer 200 dpi • bedenk het benodigde eindresultaat en kies • Voor kwalitatief goed resultaat • Scan het negatief, niet de afdruk • De afdruk is al beïnvloed in de centrale • Gebruik een negatiefscanner Toelichting: Bij het scannen wordt vaak gemeld dat er op 200 (of ander getal) dpi wordt gescand. Feitelijk is dat onjuiste informatie. Het scannen gebeurd in een bepaalde resolutie en pas bij het afdrukken bepalen we hoeveel dpi we gaan gebruiken. De scansoftware gaat er echter meestal van uit dat we het resultaat evengroot willen afdrukken. Daardoor denkt de software te weten wat we straks nodig hebben bij het afdrukken. Wanneer we echter deelvergrotingen willen of juist willen verkleinen (voor internet of zo), dan zullen we dus moeten ingrijpen en de werkelijke te verkrijgen resolutie moeten bepalen.

DPI in relatie tot resolutie • Grootte resultaat print afhankelijk van gebruikte dpi, niet van de resolutie

Blz. 18/20

© 2005 Ed Claus


Foto's e-mailen • • • • • •

Niet iedereen heeft al een breedband internetaansluiting Stuur niet meer dan noodzakelijk Verklein wanneer de foto gewoon op het scherm moet komen Verklein wanneer de foto op 10x15 cm gaat worden afgedrukt Verstuur er slechts enkelen per keer Verstuur ze direct naar de afdrukcentrale

Toelichting: Bedenk bij het verzenden van foto's per e-mail weer eerst wat het einddoel is, slechts om de ontvanger te informeren of om 'm de gelegenheid te geven een poster af te laten drukken. Eens gemiddelde monitor heeft een resolutie van minimaal 800x600 (vroeger 640x480) tot 1024x768. Een afbeelding die de helft van het scherm vult hoeft dus maar 512x384 pixels te hebben en dat is 0,2 Mp. Zulke kleine foto's leveren tenminste geen aanslag op de telefoonlijn op. Wanneer de ander gaat afdrukken kan een kleinere afmeting nog steeds ruim voldoende zijn, zie rekenvoorbeeld 300 dpi en 10x15 cm. Je kunt afgedrukte foto's trouwens ook sneller bij de ander krijgen. Laat afdrukken bij de supermarkt en geef als afleveradres de supermarkt in de buurt van de ontvanger op. Stuur per e-mail de opdrachtbevestiging en hij kan ze zelf gaan ophalen.

Foto's op Internet • Een foto niet bekeken, is een foto niet gemaakt • Fotoalbum op eigen webruimte • Eigen webruimte vaak 50 MB • Goed voor grofweg 500 foto's • Generen met de viewer software • Fotoalbum bij dienstverlener • Flickr.com • Gratis account • Prive albums of publieke • Formaat foto wordt automatisch gecorrigeerd • Verplaats niet je orginelen maar maak kopiën Toelichting: Wie een internet aansluiting heeft, verkregen bij een provider, heeft meestal ook webruimte. Nu is het maken van een website niet ieders feestje maar sommige software stelt ons in staat om kant en klare bladerbare fotoalbums op het net te plaatsen. ACDSee en IrfanView hebben deze functionaliteit standaard aan boord. ACDSee geeft wat meer mogelijkheden en verkleint de afbeeldingen ook zo gewenst, bij Irfanview moet je dat zelf van te voren doen. Een ander alternatief is gebruik te maken van websites waar je je eigen fotoalbum kunt opbouwen. Flickr.com is er zo een waar je na het aanmaken van een account je foto's kunt uploaden en dan de link naar je album kunt rondmailen aan familie en bekenden.

Dia shows • Op de computer • D.m.v. de viewersoftware ACDSee of IrfanView • De foto zelf wordt getoond • Televisie en de DVDspeler Digitaal fotograferen - DeFoto rev.5

© 2005 Ed Claus

Blz. 19/20

• Direct d.m.v. de modernere DVDspeler • Indirect als aangemaakt DVD • Ondersteuning met muziek en startmenu • Direct uit de camera • Camera stuur de show aan • Aansluiten op videokanaal • Allen geschikt om even snel te kijken • Verveel of vermaak de visite Toelichting: Naast de diashows op internet is het ook nog mogelijk om die op de eigen PC te houden of op de televisie. ACDSee en IrfanView kunnen met kleine dan wel enorm grote selecties overweg, genoeg om hele avonden te vullen. De software is direct klaar en kan de orginele foto's tonen. Apart maken van pagina's e.d. is niet nodig. Tijdens de show bladeren is wat lastiger maar de viewer zelf biedt alle gewenste mogelijkheden. Om diashows op de televisie te vertonen kunnen grofweg 2 paden worden bewandeld. Allereerst kunnen de meeste moderne DVDspelers direct met CD's met foto's overweg. Brand een (rewritable) cd met foto's (de back-up kan daar ook al voor dienen) en de speler weet zelf de weg. Een alternatief is DVDsoftware te gebruiken zodat het eindresultaat een echte DVD wordt en daarmee altijd op elke speler is te gebruiken. In het laatste geval zijn dan ook mooie startmenutjes te maken en er muziek en commentaar achter te zetten.

Samenvatting • • • • • • •

Aan de hand van de Workflow keken we naar: Opslag van de foto's Naar het sorteren, benoemen en vooral het Back-uppen We keken naar wat technische randvoorwaarden En maakten kennis met de kleurruimten Vervolgens bewerkten we onze foto's En sloten we af met het publiceren

Toelichting: Het laatste deel van deze cursus behandelde het eindresultaat van ons fotograferen; de foto. Dit deden we a.d.h.v. de workflow. Achtereenvolgend kwamen de opslag van de foto's aan bod, het back-uppen en keken we naar de technische randvoorwaarden. Als laatste maakten we kennis met het nabehandelen van de foto en het gebruik van kleurruimten. We sloten af met het publiceren, digitaal zowel als in hardcopy.

Blz. 20/20

© 2005 Ed Claus


Digitaal Fotograferen. Indeling De Foto. Workflow - De basis. Ed Claus. Boskoop Creatief

Recommend Documents