De Rotterdam bereikt de wolken. Nieuwe grondverzetsimulator in gebruik. Wat je leert in de bouw, daar heb je wat aan. Tester bij Caterpillar

bouwen Magazine over loopbaanontwikkeling en vaktechniek voor werknemers in de bouw en infra Nr. 1 · januari 2013

Nieuwe grondverzetsimulator in gebruik Tester bij Caterpillar

De Rotterdam bereikt de wolken

Bouwen wereldwijd

Wat je leert in de bouw, daar heb je wat aan…

Inhoud bouwen

Hoe gaat het met…? Werkloos en nu? Bouwreportage: Jubi-torens in Den Haag Nieuw simulatiesysteem bij SOMA Twee evc-kandidaten gevolgd Peter van Schaik is tester voor Caterpillar Wat je leert in de bouw, daar heb je wat aan! De hoogste wolkenkrabber van Nederland Bouwtechniek: het aanbrengen van een Groen dak Bijzondere beroepen: de Voeger Portret: de ambities van Ruud Vos Beeldreportage: Bouwen wereldwijd Ingelijst: uitvoerder Johan de Boer

Magazine over loopbaanontwikkeling en vaktechniek voor werknemers in de bouw en infra Nr. 1 · januari 2013

Nieuwe grondverzetsimulator in gebruik Tester bij Caterpillar

De Rotterdam bereikt de wolken

Bouwen wereldwijd

Wat je leert in de bouw, daar heb je wat aan…

Pagina 10

3 4 6 10 12 15 18 20 22 26 28 30 32

Innovatie in de bouwsector

Innovatie in de bouw: de nieuwe simulator bij SOMA College Onlangs nam het SOMA College een nieuwe simulator in gebruik waarmee leerlingen kunnen oefenen op grondverzetmachines. Reinier van de Meent, demonstrateur en instructeur bij Caterpillar nam de proef op de som.

“Je hebt écht het gevoel dat je in de cabine zit” elf Tenstar simulatoren in Onlangs nam het SOMA College van de vereniging VAGWW gebruik. Dankzij de inspanningen en Wegenbouw) is dit (vereniging Aannemers Grond-, Waterheeft het SOMA College nu simulatielokaal mogelijk gemaakt en Leerlingen kunnen hun een prachtig staaltje innovatie in huis. mobiele graafmachine, de basisvaardigheden oefenen voor de Instructeur Richard Kleinjan laadschop en de rupsgraafmachine. kan. Caterpillar-demonstraallemaal simulator de wat vertelt Meent mocht de simulator teur/instructeur Reinier van de uitproberen.

Richard Kleinjan in het simulatie­ Als instructeur bij SOMA College werkt het splinternieuwe simulatiesysteem. lokaal. Hij begeleidt de leerlingen bij simulator nog een pilot project”, zegt “Op dit moment is het gebruik van de wordt de simulator geïntegreerd in Richard. “Pas vanaf volgend schooljaar de lessen.” Wat kun je oefenen met de simulator? van een simulator is dat je alle Richard: “Eigenlijk alles. Het grote voordeel en oefenen. Als een leerling mogelijke situaties risicoloos kunt nabootsen onderhoudsoefeningen. Voordat hij voor het eerst komt, begint hij met eerst smeren en controleren op aan de slag kan, moet hij de machine oplossen.” gebreken. Als die er zijn, moet hij die En daarna? Zo moeten de leerlingen obstakels “Dan volgen de veiligheidsoefeningen. Er komen regelmatig ‘voetgangers’ vermijden en navigeren door pylonen. worden. Verder zijn er natuur­ voorbij; daar moet rekening mee gehouden geoefend kan worden met extra lijk de graafoefeningen waarbij palletvorken en een boom klem. hulpstukken, zoals een draai­kantelstuk, GPS­systeem toegevoegd aan de Op verzoek van de instructeurs is een worden steeds meer machines uitge­ simulator. In de dagelijkse praktijk de leerlingen weten hoe ze daarmee rust met een GPS­ systeem, dus moeten

Reinier van de Meent probeert de simulator

uit.

GPS in een graafmachine? van het GPS systeem kun je op de “Jazeker”, zegt Richard. “Met behulp en verrichten.” Op de simula­ centimeter nauwkeurig grondwerkzaamhed vooraf ingevoerd project uit te laten toren het mogelijk om leerlingen een gewerkt die op een externe control voeren. Er wordt volgens een tekening is te controleren op exact de zelfde box gevolgd wordt. De maatvoering echte simulatie van de praktijksitu­ manier als het in de praktijk gaat. Een atie dus. simulator de praktijk? En Reinier, vertel eens: benadert de de indruk ben. Je kunt goed leren “Ik moet toegeven dat ik erg onder je bijvoorbeeld tegen iets aanrijdt, aanvoelen hoe een machine werkt. Als kan kapot gaan, en je kunt zelfs registreert de simulator dat, het voorraam op z’n kant gaan. Het is gewoon net echt!” Is het exact hetzelfde als in de praktijk? niet. Diepte inschatten vond ik wat “Nee, natuurlijk niet. Maar dat kan ook de machine kun je wel heel goed lastig, maar het bedieningspaneel van geoefend met een draai­kantelstuk. onder de knie krijgen. Ik heb net zelf leer je te zien en te voelen wat er Als je dat nog nooit hebt gedaan, dan eerste stap om machinist te worden, gebeurt. De simulator is een goede in een cabine zit.” je dat want je hebt écht wel het gevoel

11

om moeten gaan.” 10

Ik doe het stap voor stap

Begeleiding

Intake

Quick scan

Kandidaat

12

Evc-adviseur

Inhoudsassessor

Voorlichting door adviseur opleidingsbeleid en/of evc-adviseur aan kandidaat Quick scan door evc-adviseur bij kandidaat

Intake door evc-adviseur en (eventueel) bij kandidaat

Eigenlijk is Sijbrand (1965) ooit opgeleid als automonteur. Toen hij in de jaren tachtig op zoek ging naar een baan, was het crisis, net als nu. Daarom lukte het niet om als automonteur aan de slag te gaan, maar wel als lasser in de metaalindustrie. Na een paar jaar stapte hij over naar de bouw en leerde het metselvak in de praktijk van collega's bij een groot metselbedrijf. Tegenwoordig werkt hij alweer zo'n veertien jaar bij aannemer C. Spek in zijn woonplaats Ouderkerk aan den IJssel. Leermeester

de inhoudsassessor

Portfolio begeleiding door evc-adviseur

Sinds het intakegesprek met een inhouds assessor van de EVC-centra Bouw & Infra werkt Leontien hard aan de opbouw van haar portfolio. De projecten waarmee ze moet aantonen dat ze haar vak in de vingers heeft, zijn met zorg gekozen. "Ik vind het belangrijk om een heel gevarieerd beeld te geven van mijn werkzaamheden binnen de grond-, weg- en waterbouw. Dat maakt de sector ook zo mooi."

Portfolio beoordeling door inhoudsassessor en procesassessor (andere evc-adviseur dan begeleidend evc-adviseur)

Met zijn ervaring kent het vak weinig geheimen meer. Omdat het bedrijf waar hij werkt klein is, doet Sijbrand bovendien meer dan alleen metselen. "Ik heb ook wel steigers gebouwd of ijzeren binten gemaakt ter ondersteuning van een vloer of een verdieping." Hij is ook leermeester en mag leerlingmetselaars begeleiden. Vaak komt dat niet voor. "Ze zijn echt heel schaars." Na 25 jaar in het metselvak wil hij zijn kennis en ervaring graag eens vertaald zien in een officieel papiertje. Toen hij dat besluit eenmaal genomen had, begon hij voortvarend. Tijdens zijn intakegesprek met evc-adviseur Claudia Klarenbeek - begin december 2012 – lag de tafel al snel bezaaid met bouwtekeningen, foto's, bonnen, beschrijvingen van projecten en andere documenten, die Sijbrand na zijn eerste afspraak een paar weken eerder al had verzameld. Ze dienen allemaal als bewijsstuk om aan te tonen dat Sijbrand voldoende bagage in huis heeft om in aanmerking te komen voor een ervaringscertificaat op mbo-niveau. Ook naast zijn werk heeft Sijbrand allerlei vaardigheden opgedaan die nu van pas komen, zoals bestuurswerk bij een ijsbaanvereniging, de organisatie van kindervakantiewerk en schaatstrainingen die hij ooit gaf aan jongeren. Duidelijk uitleggen

Criterium gericht interview door inhoudsassessor en procesassessor (andere evc-adviseur dan begeleidend evc-adviseur)

Beoordeling

Perspectief Er gaat alleen wel veel tijd in zitten. "Ik probeer het vooral in de avonduurtjes te doen als mijn kinderen in bed liggen. Maar in mijn hoofd ben ik er ook wel mee bezig als de kleintjes wakker zijn." Nog terwijl Leontien bezig is met het afronden van haar evc-traject heeft ze ook al de eerste stap gezet in een Loopbaantraject Bouw & Infra. Uit een assessment bleek dat ze goed in cijfers is en dat ze best een hbo-opleiding zou aankunnen. Leontien was blij met die uitslag. "Dat geeft perspectief." Welke opleiding of cursus ze precies gaat doen binnen het loopbaantraject weet ze nog niet. "Ik wil eerst het evctraject afronden en dan verder kijken. Ik doe het stap voor stap. Ik heb ook nog een gezin, dat ik niet uit het oog wil verliezen, al staat mijn man voor honderd procent zo niet tweehonderd procent achter me."

Twee evc-kandidaten een jaar lang gevolgd Leontien Vermeulen en Sybrand Stijbos zijn allebei net begonnen met een evc-traject. EVC-centra Bouw & Infra volgt hen een jaar lang bij de samenstelling van hun portfolio en het behalen van hun certificaat.

"Door mijn ervaring kan ik alles, alleen een diploma heb ik niet", zegt metselaar Sijbrand Strijbos. Dat wil hij via een evc-traject nu toch heel graag halen. "De tijden zijn slecht: als je moet switchen, moet je papieren hebben waarmee je kunt aantonen dat je het vak beheerst."

evc-traject

"Juist in deze tijd is het van belang papieren te hebben", heeft Leontien (35) ervaren. Vrij snel na het afronden van haar laboratoriumopleiding op mbo-niveau sloeg ze een andere weg in. In het bedrijf van haar ouders, Aannemingsbedrijf C. de Kwaadsteniet B.V. in Moordrecht was het druk. Dat Leontien bereid was om het familiebedrijf te versterken kwam daarom goed van pas, temeer omdat ze ook belangstelling had voor certificeringstrajecten als VCA (veiligheid) en ISO (kwaliteit) waar het bedrijf toen mee begonnen was. Inmiddels werkt ze er al weer zo'n vijftien jaar als werkvoorbereider, calculator en medewerker op het gebied van kwaliteit, veiligheid, gezondheid en milieu (KVGM). Elders solliciteren "Door de economische teruggang is er wat gesneden in mijn werkzaamheden en het ziet ernaar uit dat ik elders ga solliciteren", aldus Leontien. Ook de meewerkende familieleden in het bedrijf ontkomen niet aan de bezuinigingen. "Er zijn meer mensen in het bedrijf die kunnen calculeren." Voordat Leontien op zoek gaat naar een andere baan wil ze wel goed voorbereid zijn. Het volgen van een evc-traject is een eerste stap. "Mijn familie staat er helemaal achter."

Pagina 12

Veel ervaring, geen diploma

Leontien Vermeulen-de Kwaadsteniet liep al langer rond met het plan om haar lange ervaring als werkvoorbereider en calculator in de grond-, weg- en waterbouw te verzilveren met een ervaringscertificaat op mbo-niveau 4. Tot voor kort kwam het er nooit van. Nu maakt ze er in hoog tempo serieus werk van. "Ik ben al een heel eind op weg: binnenkort lever ik mijn portfolio in."

Evaluatie met kandidaat

Assessoren formuleren de eindbeoordeling en eventueel scholingsadvies

Resultaat naar EVC-centra Bouw & Infra (bij voldoende bewijslast)

Certificaat

"Dat ordenen vind ik bijna nog het lastigst", verzucht Sijbrand. Claudia laat hem zien hoe dat het handigst kan. De bedoeling is immers dat degenen die Sijbrands’ portfolio uiteindelijk beoordelen, een leesbaar en overzichtelijk handboek krijgen waarin ze duidelijk kunnen zien of hij alle vereiste competenties bezit. Waar hij ook even aan moet wennen is dat hij bewijzen en uitleg moet aanleveren over allerlei details van zijn werkzaamheden. Hij vindt veel daarvan zo vanzelfsprekend dat hij zich moeilijk kan voorstellen dat er uitleg bij nodig is. “Soms doet het naar mijn gevoel bijna kinderachtig aan. Aan de andere kant: van de leermeestercursus weet ik ook dat je leerlingen alles heel duidelijk moet uitleggen, zoals stellen van een profiel." Nu hij eenmaal op weg geholpen is, verwacht Sijbrand zijn evc-traject zonder al te veel problemen verder te doorlopen. Daarna blijft hij vooralsnog gewoon metselaar bij zijn huidige werkgever. De bouw bevalt hem prima. Als fervent schaatser en hardloper heeft hij een prima conditie die hem in zijn werk goed van pas komt. "Ik heb een vrij sterk gestel en ben nooit ziek. Ik beweeg makkelijk en heb weinig blessures." Maar een overstap sluit Sijbrand ook niet helemaal uit. Als ik ooit ga switchen, dan word ik sportmasseur." 13

Pagina 26 “Voegen is niet zo makkelijk als sommigen denken”

De voeger Jaap Looijaard is voeger. “Een prachtig beroep”, vindt hij zelf. Een prachtig verhaal over een ouderwetse vakman die met liefde en passie vertelt over zijn vak.

z’n vakdiploma in ontvangst te In februari hoopt voeger Jaap Looijaard is zijn allereerste diploma. Ook al nemen. Hij kijkt er naar uit, want het “Tegenwoordig kijken ze alleen oefent hij zijn vak al twintig jaar uit. “En met die crisis weet je het maar of je papiertjes hebt”, zegt Jaap. nooit.” maar het eerst met een ploegje voegers op “Zo rond m’n twintigste mocht ik voor Looijaard zich. “Eigenlijk was het pad en het klikte meteen”, herinnert van tientallen monumenten liefde op het eerste gezicht.” Het voegwerk Rijksmuseum in Amsterdam - draagt van De Grote Kerk in Deventer tot het is Jaap volop bezig met zijn vak. Zo zijn handtekening. Ook in zijn vrije tijd administratie bij van de mengvereen nauwgezet houdt hij voor zichzelf heeft gebruikt. En hij heeft in houding van de voegmortel die hij overdag gemaakt van alle mogelijke kleuren z’n schuur honderden proefmonsters auto. Als we aan een nieuwe klus voegwerk. “Die liggen altijd in m’n en weet ik de goede verhoudingen.” beginnen, zoek ik de juiste kleur erbij zijn die zo gedreven met Looijaard beseft dat er maar weinig bouwvakkers freak vinden. Voegers zijn over het hun vak bezig zijn. “Ze zullen me wel een houden, maar ik geef toe dat ik er algemeen mensen die echt van hun vak nogal ver in ga.”

2

Bagger met veel inzet en enthousiasme Hoewel Looijaard de helft van z’n leven nog lang niet op uitgekeken. “In de aan het voegen heeft gewijd, is hij er en dan is het de kunst om de kleur restauratie doen we vooral reparaties dicht mogelijk te benaderen. Dat van het oorspronkelijke voegwerk zo niet met kant-en-klare mortels, we blijft een uitdaging. Wij werken meestal meer vertrouwen in. En voor platte maken ons eigen product, daar heb ik dan voor snijwerk, dat is een oude voegen heb je andere specie nodig de specie bijvoorbeeld veel vetter manier van voegen. Voor snijwerk moet en hebben daardoor een aparte kleur. zijn. Oude voegen zijn vaak verweerd 26

Jaap Looijaard restaureert het voegwerk

maar nooit. Als ze kleur maar met die crisis weet je het Dan moet je experimenteren om de goede iemand met diploma en en je moet moeten kiezen tussen te vinden. Als je witte kalk gebruikt dan kiezen ze toch er bijvoor- iemand zonder diploma, een grijze kleur hebben dan moet z’n papiertjes heeft.” eerst een eerder voor een voeger die beeld cement bij. Meestal zetten we juiste kleur proefstukje uit, net zolang tot we de uit de sloot Nachtwacht hebben. Pas hebben we baggerwater veel voldoening. de voegen Het voegersvak geeft Looijaard gehaald en dat met een kwastje over in het zicht brengt. Als zie je geen “Het mooie is dat je iets gesmeerd. Zo maak je de voeg oud en om en dan een klus af is, draai ik me altijd even verschil met het originele voegwerk.” hebt zie je dat je een gebouw echt mooier gebouwen gemaakt. Ik ga regelmatig kijken bij Vakopleiding In Buren hebben we in het die we hebben opgeknapt. Hoe ervaren en bedreven Looijaard of zes geleden de hele hij niet. “Ik bijvoorbeeld een jaar voegersvak ook is, een diploma heeft ik later met vrouw en diploma walmuur gedaan, daar ben een praktijk, de in geleerd het heb wandelen. Dan kijk ik “totdat ik kinderen een dagje gaan hoefde voor mij niet zo nodig”, zegt hij, Dat geeft een goed de consu- vooral naar het voegwerk. leermeester wilde worden. Toen begon zich ook voor om toch maar gevoel.” Zo neemt Looijaard lent over het vakdiploma en ben ik er eindelijk weer z’n leuk. straks als het Rijksmuseum aan begonnen. Nu vind ik het hartstikke te gaan nemen. Tussen zijn, maar deuren opent een kijkje Normaal zou ik pas rond de zomer klaar en buitenland zal hij in februari alle bezoekers uit binnenik ga zo hard dat ik waarschijnlijk al die de Nachtwacht op zak waarschijnlijk de enige zijn m’n diploma krijg.” Met het vakdiploma voor laat liggen en vooral aandacht heeft links vertrouwen meer met ziet Looijaard de toekomst nog goed, het voegwerk. tegemoet. “Gelukkig gaat het bij ons

van de kerk in Eemnes.

27

et…

et m Hoe gaat h

g n i r e m e e Frank W

Frank Weemering was ooit van plan kok te worden. En hij zou ongetwijfeld een goeie geworden zijn. Zijn mentaliteit van aanpakken, doorvragen en het beste uit jezelf willen halen, zou hem ook in dat vak verder geholpen hebben. Maar ja, het liep anders en nu is hij werkvoorbereider/uitvoerder bij Heijmans Wegspecialisten. Mede dankzij het Loopbaantraject Bouw & Infra! Meer dan 8.000 werknemers telt bouwgigant Heijmans. Twaalf daarvan werken bij de vestiging van Heijmans Wegspecialisten in Assendelft. “Ja, we zijn een klein en heel apart volkje binnen het concern”, zegt Frank lachend. “Ik ben hier eigenlijk per ongeluk ingerold. Ik deed de koksopleiding. Maar altijd werken in het weekend, terwijl je vrienden aan het stappen zijn, beviel me niet zo…” Onderaan beginnen Op zoek naar wat anders kon hij dertien jaar geleden via een uitzendbureau aan de slag in de wegmarkeringen: het aanbrengen van de belijning op wegen dus. “Je begint dan helemaal onder aan de ladder, met het neerzetten van kegels. Nu ben ik van huis uit nogal nieuwsgierig, dus begon ik al snel dingen te vragen over het werk. Daardoor ben ik snel doorgegroeid tot volwaardig markeerder.” Niet tot je pensioen… Wat veel mensen niet weten is dat dat een zwaar vak is. Het materiaal zit in zakken van twintig kilo, de loodzware ‘sloffen’ die de markeringen op het wegdek aanbrengen moeten met de hand worden gewisseld. “Kortom, niet iets wat je tot je pensioen wilt blijven doen”, stelde Frank een paar jaar geleden vast. “Ik ben via het Loopbaantraject Bouw & Infra gaan kijken naar doorgroei­ mogelijkheden. Uit een test kwam naar voren dat ik werkvoorbereider/uitvoerder zou kunnen worden. Het bedrijf stimuleert mensen ook om

cursussen te doen, dus dat was geen enkel probleem. Ik wilde er pas over een paar jaar aan beginnen, maar toen één van onze uitvoerders wegging, ben ik eerder gestart.” Eigenlijk sloeg Frank daarmee een stap over. Een logisch vervolg zou zijn geweest dat hij eerst nog voorman werd. “Maar dankzij het loopbaantraject kon ik meteen uitvoerder worden. Dat was voor sommige collega’s wel een beetje vreemd. Voor hun gevoel hoorde ik nog bij de buitenploeg, maar nu is iedereen eraan gewend.” Maximale uit jezelf halen Frank heeft de afgelopen twee jaar niet stil gezeten om dit te bereiken. Hij deed een cursus Leidinggeven, diverse scholingen over het maken en analyseren van bestekken en ook nog een paar veiligheidscursussen. “Ik zie het allemaal als investeren in je eigen toekomst. Je moet proberen het maximale uit je zelf te halen. In evaluatie­ gesprekken met Heijmans hebben we het daar ook vaak over. Voor het bedrijf is het belangrijk te weten hoe ze je optimaal kunnen inzetten. Daarom maken ze mensen enthousiast voor het zoeken naar doorgroeimogelijkheden.” 

Nu ben jij aan de beurt Laat je inspireren door het verhaal van Frank en investeer in je toekomst. Het Loopbaantraject Bouw & Infra is er voor iedereen die werkt volgens de cao voor de Bouwnijverheid, dus ook voor jou! Ga naar: www.loopbaantraject.nl of naar www.evc-centra.nl voor meer informatie. Daar kun je je ook aanmelden. 3

“Ik sta sterk

als de arbeidsmarkt straks weer aantrekt”

4

Werkloos… en nu? Het aannemersbedrijf waar Marten te Nijenhuis negentwintig jaar werkte, ging drie maanden geleden failliet. Sindsdien zit hij thuis. Hij laat zijn hoofd echter niet hangen en gaat verder met het evc-traject waarmee hij tijdens zijn uitvoerderstijd al was begonnen.

“Als de bouw straks weer aantrekt, kan ik met mijn papieren laten zien wat ik allemaal heb gedaan”, vertelt Marten te Nijenhuis. “Ik voelde al wel aan dat de crisis ook gevolgen zou hebben voor mij. Toen ik in 2009 iets las over het evc-traject, besloot ik daar dus mee te beginnen.” Aanvankelijk niet geheel van harte. “Ik ben geen theoriemens en vroeg me serieus af waaraan ik begon. Maar het idee dat ik eventueel op straat zou komen te staan en bij sollicitaties niet zou kunnen aantonen wat ik de afgelopen jaren heb gedaan, trok me over de streep.” Capaciteiten aantonen Inmiddels heeft Martin zijn evc-dossier afgerond en omgezet in een ervaringscertificaat. Ik moest van drie kerntaken en elf werkprocessen aantonen dat ik die in drie verschillende bouwtrajecten heb uitgevoerd. Daarvoor moest ik bewijs verzamelen, foto's maken en onder andere verslagen schrijven. Vooral tegen dat laatste zag ik erg op. Maar dat bleek niet nodig. Mijn evc-adviseur legde me uit hoe het moest en toen zag ik het licht.” Ook moest hij een aantal toetsen afleggen, waaronder Engels, Nederlands en rekenen. Daarvoor oefende hij regelmatig. Als de examencommissie al zijn bewijzen goedkeurt, krijgt hij een mbo-diploma niveau 4 voor Kaderfunctionaris uitvoering bouw en infra. “Ik raad iedereen aan om zo'n traject te doen. Met mijn diploma sta ik straks sterk op de arbeidsmarkt. Nu heb ik mijn oude netwerk nog, maar stel dat de markt pas over twee jaar weer aantrekt, wat is er dan nog over van dat netwerk? Wie kent me dan nog? Dan kan ik dus door mijn evc-map en mijn diploma aantonen dat ik de capaciteiten van een uitvoerder heb.” Niet moeilijk Voor wie er tegenop ziet om in de boeken te duiken, heeft Marten een relativering. “Dat hoeft niet. Je moet in beeld krijgen wat je ervaring is en je moet verslagen schrijven. Als je denkt dat dat je niet lukt, moet je om hulp vragen. Het is wel veel werk, maar het is niet moeilijk. Leren hoeft niet meer, want je kunt alles toch al? Dat ga je gewoon bewijzen. En daarmee sta je straks dus een stuk sterker.” 

5

Feiten en weetjes In de JuBi-torens worden de ministeries van Binnenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie gehuisvest. Voor de ambtenaren worden 4.050 werkplekken ingericht. Daarnaast is er ruimte voor een auditorium, een restaurant met 764 zitplaatsen, ettelijke vergaderzalen en 429 toiletten. Alles bij elkaar bestrijkt het complex 131.583 vierkante meter. Bovendien kunnen er in de garage 190 auto’s, 28 motoren en 866 6

rijwielen worden geparkeerd. De torens zijn de hoogste van Den Haag: 140 meter plus zes meter dakopbouw. Ze tellen 41 bouwlagen, waarvan twee ondergronds. Het gebouw is ontworpen door Hans Kollhoff Architekten en in 49 maanden gebouwd door een bouwcombinatie van BAM, Ballast Nedam, Imtech en Homij Technische Installaties. Opdrachtgever is de Rijksgebouwendienst.

De laatste loodjes voor oplevering Met de komst van de JuBi-torens in hartje centrum begint de skyline van Den Haag indrukwekkende vormen aan te nemen. In oktober 2011 bereikte de bouw van de hoogste torens van de Hofstad al het hoogste punt. Op 8 december werden de torens - na ruim vier jaar bouwen - definitief opgeleverd. Honderden bouwvakkers hebben daar hun steentje aan bijgedragen. Kort voor de oplevering namen we een kijkje.

Tien dagen voor de oplevering van het grootste kantoren­complex van Nederland is in de bouw­­ keet geen enkele stress te bespeuren. Uitvoerder Willem Ligthart en zijn mannen zitten rustig met de armen over elkaar te wachten op de dingen die komen gaan. “We hebben geen last van stress, we liggen goed op schema”, vertelt Ligthart ontspannen voor het planningsbord dat nagenoeg leeg is. “De laatste weken voor oplevering moeten we improviseren. Het echte werk is gedaan, nu gaat het erom de puntjes op de i te zetten.” Klusje hier, klusje daar Werkten er op het drukste moment zo’n zevenhonderd bouwvakkers aan het project, nu worden de tienduizenden vierkante meters bevolkt door slechts een handjevol timmerlieden. Wally Siemons (50) uit het Brabantse Dongen is één van hen. Hij ervaart de laatste

"Geen last van stress, we liggen goed op schema."

dagen voor oplevering met gemengde gevoelens. “Op het laatst ben je een manusje-vanalles, dan ben je niet meer alleen timmerman. Dan moet je alle laatste klusjes aanpakken, hier nog een schroefje aandraaien, daar nog snel iets herstellen. Zelfs in de tuin ben ik bezig geweest.”

7

Bezoek voor meer informatie de site www.nieuwbouwjubi.nl Daar is onder andere een animatie te zien waarin je de torens ziet verrijzen.

8

Siemons loopt al 29 jaar mee op de bouwplaats, eerst als metselaar en later als timmerman, en kent het klappen van de zweep. Last van werkdruk heeft hij niet, integendeel, want zwaar wegen de laatste loodjes niet. Hij zou wel wat meer door willen pakken. “In de opleveringsfase weet je ’s ochtends niet wat je die dag moet doen. Het hangt er helemaal vanaf waar ze tegenaan lopen. Dat ligt mij niet zo. Ik weet liever wat me te wachten staat, dan kan ik lekker doorwerken. Nu moet ik als ik een klusje af heb gaan vragen wat ik verder kan doen. Daar heb ik weleens moeite mee.” Ruim twee jaar geleden begon Siemons op het project en werkte hij maanden achtereen aan de profielen voor het metselwerk aan de buitengevel. “Dat was een mooie klus. De gevel van de rode toren is op een bijzondere manier gemetseld, dat was uitdagend werk. Bovendien heb je resultaat van je werk en je kunt lekker achter elkaar doorgaan. Daar hou ik van.” Zo bood het

werk aan de torens wel meer bijzondere erva­­ ringen. “Voor het eerst heb ik gewerkt met eiken kozijnen. Die ben ik al die jaren nooit eerder tegengekomen.” Broeden op brandhaspelkasten Nu de oplevering nabij is, raakt de aardigheid er voor Siemons een beetje af. Toch zitten tussen alle kleine klussen waar de werkdagen van Siemons nu mee zijn gevuld ook de nodige uitdagingen. “Rondom de brandhaspelkasten moest een kleine ruimte worden gedicht”, noemt de timmerman als voorbeeld, “maar dat moest natuurlijk wel brandwerend zijn. Daar heb ik best wel even op zitten broeden, dan moet je zelf iets bedenken. Uiteindelijk is het gelukt.” De klus die voor vanmiddag op het programma staat, is heel wat minder uitdagend. “Voor de vlaggenmasten voor het gebouw worden straks proefboringen gedaan. Het straatwerk moet daarvoor op een

"Bovendien heb je resultaat van je werk en je kunt lekker achter elkaar doorgaan. Daar hou ik van."

paar plaatsen worden opengelegd, daar ga ik mee aan de slag.” Portie bitterballen Wanneer de masten er staan zit de klus, waarvoor in juni 2008 de eerste paal werd geslagen, er definitief op. Dan kan letterlijk de vlag uit. De feestelijke opening zal aan de bouwvakkers zelf goeddeels voorbij gaan. Ze houden het bij een portie bitterballen op de dag van oplevering en gaan daarna weer snel over tot de orde van de dag. “Het is de bedoeling dat ik hierna in Breda op een bouwwerk aan de slag ga”, vertelt Siemons. Hij verwacht niet dat hij ooit nog een stap in de enorme JuBi-torens zal zetten. ‘Waarom zou ik? Ik heb hier straks niets meer te zoeken. Hoogstens zal ik de torens een keer op televisie voorbij zien komen, dat lijkt me wel mooi. Dan zal ik wel zeggen: ‘Kijk, daar heb ik nog aan meegebouwd’.” 

Op YouTube zijn meerdere filmpjes te zien over de bouw van de JuBi-torens. Zeer informatief is die van Ballast Nedam.

9

Innovatie in de bouwsector

“Je hebt écht het gevoel dat je in de cabine zit” Onlangs nam het SOMA College elf Tenstar simulatoren in gebruik. Dankzij de inspanningen van de vereniging VAGWW (vereniging Aannemers Grond-, Water- en Wegenbouw) is dit simulatielokaal mogelijk gemaakt en heeft het SOMA College nu een prachtig staaltje innovatie in huis. Leerlingen kunnen hun basisvaardigheden oefenen voor de mobiele graafmachine, de laadschop en de rupsgraafmachine. Instructeur Richard Kleinjan vertelt wat de simulator allemaal kan. Caterpillar-demonstrateur/instructeur Reinier van de Meent mocht de simulator uitproberen. Als instructeur bij SOMA College werkt Richard Kleinjan in het simulatie­ lokaal. Hij begeleidt de leerlingen bij het splinternieuwe simulatiesysteem. “Op dit moment is het gebruik van de simulator nog een proefproject”, zegt Richard. “Pas vanaf volgend schooljaar wordt de simulator geïntegreerd in de lessen.” Wat kun je oefenen met de simulator? Richard: “Eigenlijk alles. Het grote voordeel van een simulator is dat je alle mogelijke situaties risicoloos kunt nabootsen en oefenen. Als een leerling voor het eerst komt, begint hij met onderhoudsoefeningen. Voordat hij aan de slag kan, moet hij de machine eerst smeren en controleren op gebreken. Als die er zijn, moet hij die oplossen.” En daarna? “Dan volgen de veiligheidsoefeningen. Zo moeten de leerlingen obstakels vermijden en navigeren door pylonen. Er komen regelmatig ‘voetgangers’ voorbij; daar moet rekening mee gehouden worden. Verder zijn er natuurlijk de graafoefeningen waarbij geoefend kan worden met extra hulpstukken, zoals een draai-kantelstuk, palletvorken en een boomklem. Op verzoek van de instructeurs is een GPS-systeem toegevoegd aan de simulator. In de dagelijkse praktijk worden steeds meer machines uitgerust met een GPS- systeem, dus moeten de leerlingen weten hoe ze daarmee om moeten gaan.” 10

Reinier van de Meent probeert de simulator uit.

GPS in een graafmachine? “Jazeker”, zegt Richard. “Met behulp van het GPS kun je op de centimeter nauwkeurig grondwerkzaamheden verrichten.” Op de simulatoren is het mogelijk om leerlingen een vooraf ingevoerd project uit te laten voeren. Er wordt volgens een tekening gewerkt die op een externe controlbox gevolgd wordt. De maatvoering is op exact dezelfde manier te controleren als in de praktijk. Een echte simulatie van de praktijksituatie dus. En Reinier, vertel eens: benadert de simulator de praktijk? “Ik moet toegeven dat ik erg onder de indruk ben. Je kunt goed leren aanvoelen hoe een machine werkt. Als je bijvoorbeeld tegen iets aanrijdt, registreert de simulator dat, het voorraam kan kapot gaan, en je kunt zelfs op z’n kant gaan. Het is gewoon net echt!” Is het exact hetzelfde als in de praktijk? “Nee, natuurlijk niet. Maar dat kan ook niet. Diepte inschatten vond ik wat lastig, maar het bedieningspaneel van de machine kun je wel heel goed onder de knie krijgen. Ik heb net zelf geoefend met een draai-kantelstuk. Als je dat nog nooit hebt gedaan, dan leer je te zien en te voelen wat er gebeurt. De simulator is een goede eerste stap om machinist te worden, want je hebt écht het gevoel dat je in een cabine zit.”

11

Ik doe het stap voor stap Leontien Vermeulen-de Kwaadsteniet liep al langer rond met het plan om haar lange ervaring als werkvoorbereider en calculator in de grond-, weg- en waterbouw te verzilveren met een ervaringscertificaat op mbo-niveau 4. Tot voor kort kwam het er nooit van. Nu maakt ze er in hoog tempo serieus werk van. "Ik ben al een heel eind op weg: binnenkort lever ik mijn portfolio in."

Perspectief Er gaat alleen wel veel tijd in zitten. "Ik probeer het vooral in de avonduurtjes te doen als mijn kinderen in bed liggen. Maar in mijn hoofd ben ik er ook wel mee bezig als de kleintjes wakker zijn." Nog terwijl Leontien bezig is met het afronden van haar evc-traject heeft ze ook al de eerste stap gezet in een Loopbaantraject Bouw & Infra. Uit een assessment bleek dat ze goed in cijfers is en dat ze best een hbo-opleiding zou aankunnen. Leontien was blij met die uitslag. "Dat geeft perspectief." Welke opleiding of cursus ze precies gaat doen binnen het loopbaantraject weet ze nog niet. "Ik wil eerst het evctraject afronden en dan verder kijken. Ik doe het stap voor stap. Ik heb ook nog een gezin, dat ik niet uit het oog wil verliezen, al staat mijn man voor honderd procent zo niet tweehonderd procent achter me." 12

Quick scan Intake Begeleiding

Elders solliciteren "Door de economische teruggang is er wat gesneden in mijn werkzaamheden en het ziet ernaar uit dat ik elders ga solliciteren", aldus Leontien. Ook de meewerkende familieleden in het bedrijf ontkomen niet aan de bezuinigingen. "Er zijn meer mensen in het bedrijf die kunnen calculeren." Voordat Leontien op zoek gaat naar een andere baan wil ze wel goed voorbereid zijn. Het volgen van een evc-traject is een eerste stap. "Mijn familie staat er helemaal achter." Sinds het intakegesprek met een inhouds­assessor van de EVC-centra Bouw & Infra werkt Leontien hard aan de opbouw van haar portfolio. De projecten waarmee ze moet aantonen dat ze haar vak in de vingers heeft, zijn met zorg gekozen. "Ik vind het belangrijk om een heel gevarieerd beeld te geven van mijn werkzaamheden binnen de grond-, weg- en waterbouw. Dat maakt de sector ook zo mooi."

Kandidaat

Evc-adviseur

Voorlichting door adviseur opleidings­ beleid en/of evc-adviseur aan kandidaat

Quick scan door evc-adviseur bij kandidaat

Intake door evc-adviseur en (eventueel) bij kandidaat

Portfolio begeleiding door evc-adviseur

Portfolio be door inhoudsassesso (andere evc-adviseur dan b

Beoordeling

"Juist in deze tijd is het van belang papieren te hebben", heeft Leontien (35) ervaren. Vrij snel na het afronden van haar laboratoriumopleiding op mbo-niveau sloeg ze een andere weg in. In het bedrijf van haar ouders, Aannemingsbedrijf C. de Kwaadsteniet B.V. in Moordrecht was het druk. Dat Leontien bereid was om het familiebedrijf te versterken kwam daarom goed van pas, temeer omdat ze ook belangstelling had voor certificeringstrajecten als VCA (veiligheid) en ISO (kwaliteit) waar het bedrijf toen mee begonnen was. Inmiddels werkt ze er al weer zo'n vijftien jaar als werkvoorbereider, calculator en medewerker op het gebied van kwaliteit, veiligheid, gezondheid en milieu (KVGM).

evc-traject

Criterium geri door inhoudsassesso (andere evc-adviseur dan b

Evaluatie met kandidaat

Assessoren formu en eventue

Resultaat naar EVC-centra Bo (bij voldoende bewijsla

Certificaat

Veel ervaring, geen diploma "Door mijn ervaring kan ik alles, alleen een diploma heb ik niet", zegt metselaar Sijbrand Strijbos. Dat wil hij via een evc-traject nu toch heel graag halen. "De tijden zijn slecht: als je moet switchen, moet je papieren hebben waarmee je kunt aantonen dat je het vak beheerst."

Inhoudsassessor

de inhoudsassessor

eoordeling or en procesassessor begeleidend evc-adviseur)

icht interview or en procesassessor begeleidend evc-adviseur)

uleren de eindbeoordeling eel scholingsadvies

ouw & Infra ast)

Eigenlijk is Sijbrand (1965) ooit opgeleid als automonteur. Toen hij in de jaren tachtig op zoek ging naar een baan, was het crisis, net als nu. Daarom lukte het niet om als automonteur aan de slag te gaan, maar wel als lasser in de metaalindustrie. Na een paar jaar stapte hij over naar de bouw en leerde het metselvak in de praktijk van collega's bij een groot metsel­bedrijf. Tegenwoordig werkt hij alweer zo'n veertien jaar bij aannemer C. Spek in zijn woonplaats Ouderkerk aan den IJssel. Leermeester Met zijn ervaring kent het vak weinig geheimen meer. Omdat het bedrijf waar hij werkt klein is, doet Sijbrand bovendien meer dan alleen metselen. "Ik heb ook wel steigers gebouwd of ijzeren binten gemaakt ter ondersteuning van een vloer of een verdieping." Hij is ook leer­­meester en mag leerlingmetselaars bege­­leiden. Vaak komt dat niet voor. "Ze zijn echt heel schaars." Na 25 jaar in het metselvak wil hij zijn kennis en ervaring graag eens vertaald zien in een officieel papiertje. Toen hij dat besluit eenmaal genomen had, begon hij voortvarend. Tijdens zijn intakegesprek met evc-adviseur Claudia Klarenbeek - begin december 2012 – lag de tafel al snel bezaaid met bouwtekeningen, foto's, bonnen, beschrijvingen van projecten en andere documenten, die Sijbrand na zijn eerste afspraak een paar weken eerder al had verzameld. Ze dienen allemaal als bewijsstuk om aan te tonen dat Sijbrand voldoende bagage in huis heeft om in aanmerking te komen voor een ervaringscertificaat op mbo-niveau. Ook naast zijn werk heeft Sijbrand allerlei vaardigheden opgedaan die nu van pas komen, zoals bestuurswerk bij een ijsbaanvereniging, de organisatie van kindervakantiewerk en schaatstrainingen die hij ooit gaf aan jongeren. Duidelijk uitleggen "Dat ordenen vind ik bijna nog het lastigst", verzucht Sijbrand. Claudia laat hem zien hoe dat het handigst kan. De bedoeling is immers dat degenen die Sijbrands’ portfolio uiteindelijk beoordelen, een leesbaar en overzichtelijk handboek krijgen waarin ze duidelijk kunnen zien of hij alle vereiste competenties bezit. Waar hij ook even aan moet wennen is dat hij bewijzen en uitleg moet aanleveren over allerlei details van zijn werkzaamheden. Hij vindt veel daarvan zo vanzelfsprekend dat hij zich moeilijk kan voorstellen dat er uitleg bij nodig is. “Soms doet het naar mijn gevoel bijna kinderachtig aan. Aan de andere kant: van de leermeestercursus weet ik ook dat je leerlingen alles heel duidelijk moet uitleggen, zoals stellen van een profiel." Nu hij eenmaal op weg geholpen is, verwacht Sijbrand zijn evc-traject zonder al te veel problemen verder te doorlopen. Daarna blijft hij vooralsnog gewoon metselaar bij zijn huidige werkgever. De bouw bevalt hem prima. Als fervent schaatser en hardloper heeft hij een prima conditie die hem in zijn werk goed van pas komt. "Ik heb een vrij sterk gestel en ben nooit ziek. Ik beweeg makkelijk en heb weinig blessures." Maar een overstap sluit Sijbrand ook niet helemaal uit. Als ik ooit ga switchen, dan word ik sportmasseur." 13

Hoe verloop t Sijbrands ev c-traject?

Met een antwoo rdkaart in Bouw en meldde Sijbra aan voor een in nd zich formatieavond in ok tober 2012 in Do Daarvoor had hi rdrecht. j zich via intern et al aangemeld evc-traject. Bij de voor het quick scan op 6 november kreeg Claudia Klarenbe hij van evc-advi ek een map waa seur rin hij alle informat het opbouwen va ie kan stoppen vo n een portfolio. or Daarna is Sijbra gegaan met het nd direct aan he verzamelen van t w er k allerlei documen gemaakt of opge ten. Ook heeft hi zocht van de proj j fo to 's ec ten waaraan hij gewerkt. Op 6 de de afgelopen ja cember volgde he ren heeft t intakegesprek m start van het ev et Claudia, de of c-traject. Voorda ficiële t Sijbrand op 11 inlevert, heeft hi april 2013 zijn po j tu t ss en p rt tij o folio ds nog een aantal begeleidingsgesp Claudia. Als de m Hoe verlo ap ? re t kken met compleet is, volg t nog een eindge evc-trajec assessoren: een sp re k va m ki et Leontiens nh twee ou en delijke docent va onti n een roc die be Sijbrand voldoe ternet deed Le in a vi g oo in rd d t aan alle eisen en eelt of el lgde op 19 een collega-evc Na haar aanm Claudia, die kijk an. Daarna vo -adviseur van sc k n ic u va q r n t so ee of het hele traject sses Vermeulen volgens de rege een inhoudsa gegaan en de ei ls is en gesprek met ti n ke o nd ta Le ra in f pportage opstel o n ee en jk er b ki m te ve m o t. o n Al d s di el o e be ed oo lin b rdeg goed uitpakt, een gesprek was krijgt Sijbrand m komen voor een roc. Dat edio juni nmerking te aa et in m m k o re ia p zijn felbegeerde de criter eleidingsges certificaat. voldeed aan aar eerste beg h en n is n aa n d n ke r aa aa fg h ra n o o va V n t. ze evc-trajec al veel bewij en foto's. elde Leontien am rz ve evestigingen tb ia d ch ra Clau d p o , en ag Naast offerteaanvr compleet is. o li fo rt o p r kunde, zoals at haa rin Claudia opt door totd ntacten, waa o Dat traject lo lc ai m d el nog jn er gereg en/of zaken gesprekken zi rmatie geeft fo in e d n en ll jn. Ei d aanvu t duidelijk zi ie bijvoorbeeld n en ti n o Le die voor aarna in eens toelicht aar map in, w h en ti n o Le januari levert t met twee gesprek volg d n ei et h rt maa . beoordelaars

14

Een topper

in graafwerk Weinig dorpsgenoten zullen het waarschijnlijk weten, maar in Harmelen woont een echte Europees kampioen. En dat heeft zo z’n voordelen want als je ergens goed in bent, dan kom je nog eens ergens! Peter van Schaik (33) is er het levende bewijs van: Malaga, Las Vegas, de Barentszzee, om maar een paar plekken te noemen. En dat allemaal omdat hij een kei is in het grondverzet! “Mijn ouders zijn dit bedrijf veertig jaar geleden gestart”, begint Peter zijn verhaal. “We zitten in grond-, weg- en waterbouw. Je moet dan denken aan graafwerk voor beschoeiingen en bruggen, voor rioleringen, het graven van sloten en grachten.” Een echt familiebedrijf dus? “Ja en nee”, antwoordt Peters geheimzinnig. “Ik heb al elf jaar m’n eigen onderneming, Van Schaik Machineverhuur, “maar we zitten wel op één adres. En we werken heel veel samen.” Dat laatste maakt trouwens dat de twee bedrijven over enige tijd toch in elkaar geschoven worden. Speelt de economische malaise daar misschien ook een rol in? “Nee hoor, erg veel merken we daar niet van. Natuurlijk, we hebben veel concurrentie en soms is dat lastig maar gelukkig hebben we een gezond bedrijf en zijn we nog alle dagen met z’n allen weg!” Vaste klanten Trots vertelt hij dat de klanten van Van Schaik heel trouw zijn: “Als je veertig jaar in het vak zit, dan heb je een vaste klantenkring opgebouwd. Dat is een enorm voordeel, zeker als het om langlopende infrastructuurprojecten gaat. Soms gaat het om het aanleggen van hele woonwijken en dan zit je wel eens vier tot vijf jaar op één werk!”

Europees kampioen Peter van Schaik 15

Van Schaik verhuurt machines altijd met machinist. “We hebben veel kennis en ervaring in huis: daarmee onderscheiden we ons van de concurrentie. Maar die kennis moet wel op peil blijven. Daarom zeg ik altijd tegen mijn mensen dat ze zich moeten blijven ontwikkelen. We moeten wel, want steeds meer opdrachtgevers vragen om gediplomeerde machinisten.” Machines testen Naast zijn gewone dagelijkse werk is Peter ook machinetester. Een eervolle en belangrijke functie, die een gevolg is van zijn prestaties bij de kampioenschappen grondverzet (zie kader). “Als je het daar goed doet, dan mag je naar de fabriek van Caterpillar. Ze willen daar graag adviezen van gebruikers, van onafhankelijke deskundigen zeg maar. Een te gekke belevenis; je ziet daar bijvoorbeeld prototypes van machines. Ook vragen ze of je in je bedrijf nieuwe componenten in de praktijk wilt testen.” Hoeveel tests heeft hij al gedaan? “Ik ben de tel kwijt geraakt”, lacht Peter. “Maar dat zullen er al gauw een stuk of vijftig zijn.”

16

Bijdragen aan verbetering Machines in de praktijk testen, betekent ook dat er wel eens mensen van de fabriek komen kijken. Geen enkel probleem voor Peter. Trots zegt hij: “Juist niet. Het is hartstikke leuk en het is toch mooi als je kunt bijdragen aan de verbetering van machines? De fabriek is er soms zelfs verbaasd over hoe groot onze inbreng is! ”

Europees kampioen Tot een paar jaar geleden organiseerde fabrikant Caterpillar in het Spaanse Malaga wedstrijden ‘grondverzet’. Drie keer achter elkaar werd Peter van Schaik Europees kampioen bij deze ‘Caterpillar Operator Challenge’. Wat houdt zo’n wedstrijd in? Simpel gezegd: deelnemers moeten met tien verschillende machines werken. Met de kleinere moeten ze allerlei behendigheidsproeven doen. En met de grote machines gaat het om het zo snel mogelijk verplaatsen van zoveel mogelijk ton. Wat levert zo’n titel precies op? Peter: “In de eerste plaats naamsbekendheid. Ik geef bijvoorbeeld regelmatig demonstraties op technische contactdagen. Je wordt ook gevraagd voor heel moeilijke klussen. Zo heb ik een paar weken op de Barentszzee gezeten in opdracht van bergingsbedrijf Mammoet. Er lag een schip op de bodem van de zee. Met speciale onderwaterkranen moest de lading van duizenden tonnen aluminium naar boven gehaald worden. Dat was echt precisiewerk en daarom hebben ze mij toen gevraagd om die kranen te bedienen.” Een mooi uitvloeisel van het winnen van de wedstrijd was ook een trip naar Las Vegas. “Geweldig”, herinnert Peter zich, “een rondvlucht door de Grand Canyon, verblijf in Caesars Palace. We kregen allemaal 2000 dollar om te vergokken. Jammer genoeg bleek het niet voor ’t echie te zijn…”

17

“Altijd op zoek naar nieuwe dingen in de bouw” Vlak buiten Ede steekt een hoog dak boven de bomen uit. De Gereformeerde Gemeente laat er een kerk bouwen. In z’n vrije tijd is Geurt van Veldhuizen (52) namens de kerkenraad intensief bij de bouw betrokken. Hij werkt z’n hele leven in de bouw en is nu al bijna 24 jaar bedrijfsleider bij het opleidingsbedrijf ReVaBo Oosterbeek.

De kerk in cijfers:

• Totale kosten incl. aankoop grond zo’n 5 miljoen euro • Bouwtijd bijna een jaar • Hoogte 26 meter • Verdiepte entree met zaalruimten • Kerkzaal met 1000 zitplaatsen • 125 vrijwilligers verzorgen de afbouw 18

“We zijn nu vijf jaar bezig. Overleg met de architect, de gemeente, de aannemer en de buurt. We hebben gekozen voor een kerk met de uitstraling van de jaren dertig, uitgevoerd met de nieuwste bouwmethoden. Huizen in de toekomstige woonwijk worden in dezelfde stijl ontworpen. Daarom deze vormgeving met een groot, steil dak. De kerkzalen hebben we verdiept aangelegd. Dat spaart grond en geeft de kerk een mooi aanzien”, legt Geurt uit.

Moderne technieken Hij is trots op deze bouwplaats. “Ik ben een groot voorstander van nieuwe manieren van bouwen. Met de bedrijven hebben we alles goed doorgesproken en afgestemd. Streven is om met gebruik van zo min mogelijk energie zo snel mogelijk de kerk te realiseren. Wat binnen kan worden gemaakt, doen we binnen. We hebben gekozen voor stalen spanten en prefab betonwanden. Het metselwerk is uitgevoerd in het pointersysteem. Dus geen apart voegwerk meer. Verder veel onderhoudsvriendelijke materialen. We werken met luchtverwarming en uit de warme lucht die opstijgt, wordt de warmte afgescheiden in een unit en weer benut. Ons budget laat het nu niet toe, maar in de toekomst willen we ook een warmtepomp slaan.” Geurt heeft regelmatig overleg met de aannemer. Drie uitvoerders, lid van de Gemeente, houden als vrijwilliger toezicht op de bouw. Voorop lopen Nieuwe ontwikkelingen in de bouw haalt Geurt van buiten: “Voor m’n werk zit ik veel bij de aannemers. Dan hoor en zie je veel. En we hebben bij ReVaBo een werkgroep met uitvoerders en leermeesters. Ieder half jaar lopen we de lesstof helemaal door en praten we elkaar bij over nieuwe ontwikkelingen.” De bouw wordt uitgevoerd door bouwbedrijf W. Hardeman BV uit Lunteren. Natuurlijk werken er ook enkele leerlingen op de bouwplaats. De voorman is een oud-leerling. Geurt: “Ik praat met bedrijven over het belang van een leven lang leren. Als je al zo lang bezig bent als ik, kom je overal oud-leerlingen in alle leeftijden tegen. Samen vorm je één grote bouwfamilie en dat vind ik mooi.”

Wat je leert in de bouw… Voor deze rubriek zoeken we mensen uit de bouw en infra die in de vrije tijd hun kennis en ervaring inzetten voor vrijwilligerswerk bij een club, een vereniging of een goed doel. Of een bijzondere hobby hebben die met het vak te maken heeft. Mail naar: [email protected]. 19

20

Bouw van een verticale stad Op dit moment wordt hard gewerkt aan De Rotterdam: een verticale stad op De Kop van Zuid. De Rotterdam wordt 150 meter hoog en staat op een stuk grond ter grootte van (slechts) een voetbalveld. Het vloeroppervlak bedraagt 160.000 m2 en biedt onderdak aan kantoren, woningen, horeca, een hotel en garage. Op de bouw wordt gewerkt met een software­ systeem dat lijkt op dat van Schiphol. Gezien de beperkte ruimte op de bouwplaats en de noodzaak tot een strakke en vlekkeloze planning op de bouw, wordt de software ingezet voor de aanvoer en aflevering van bouwmaterialen; transporteurs melden hun lading een aantal dagen van tevoren aan en krijgen met een 'boardingpass’ toegang tot de bouwplaats. De bouwkranen zijn gekoppeld aan dit systeem en staan dus bij levering automatisch klaar om de materialen 'aan te nemen' waarna werklieden ze direct op de bouw kunnen verwerken. Bij een te late levering ontvangt de transporteur een geldboete.

21

HET AANBRENGEN VAN EEN EXTENSIEF GROENDAK Systeemopbouw voor extensieve dakbegroening

tekening: ZinCo Benelux BV

Groendaken komen in Nederland sterker in de belangstelling te staan. Het besef groeit dat ze de leefbaarheid in de steden flink kunnen verbeteren. Een groendak houdt regenwater langer vast en vermindert daardoor wateroverlast bij hoosbuien. Planten op een dak vangen fijnstof uit de lucht, nemen CO2 op en zorgen ‘s zomers voor meer koelte. En het groendak verlengt de levensduur van de dakbedekking. Investeren in een daktuin wordt ook aantrekkelijker omdat veel gemeenten er subsidie voor geven. Voor de aanleg heb je wel specifieke kennis en ervaring nodig. Want hoe weet je of een dakconstructie het extra gewicht van groenpakket plus regenwater kan dragen? En kan elke dakbedekking plantenwortels tegenhouden? De professionele hovenier onderscheidt twee soorten groendaken: extensieve en intensieve groendaken. Extensieve groendaken vergen bijna geen onderhoud en zijn begroeid met mossen, vetplanten en kruiden. Intensieve groendaken zijn gevarieerder en hebben evenveel zorg nodig als een tuin op het maaiveld. In Vlaardingen-West realiseert dakspecialist Mastum Daksystemen B.V. uit De Meern in samenwerking met hovenier Van der Tol B.V. uit Amsterdam extensieve groendaken op drie parkeergarages.

Dakopbouw met wortelvaste dakbedekking

22

tekening: RS Architects

Hovenier Jacco Pronk: “Een nieuw groendak wordt binnen anderhalf jaar vanzelf een fraaie kleurentuin.”

Een groendak verhoogt de waarde van een gebouw en die van de omringende gebouwen.

Hovenier op hoogte “Je begint te werken op een kaal vlak en je laat een mooie tuin achter.” Dat is in het kort de reden waarom Jacco Pronk (34) uit Zoetermeer hovenier is. Al tijdens de lessen elektrotechniek op de lts wist hij wat hij leuker vond. Buiten werken, in een tuin. Hij maakte de switch naar de hoveniersopleiding. Maar toen hij eenmaal zijn vakdiploma op zak had, besloot hij eerst even wat meer van de wereld te gaan zien. Elf jaar diende hij in het leger, waaronder in Irak en Afghanistan. Nadat hij was afgezwaaid, ging hij solliciteren als hovenier. Pronk: “Het vak was ik niet verleerd. Want al die jaren werkte ik in tuinen als ik met verlof was. Dat gaf mij rust.” Als hovenier bij Van der Tol B.V. legt hij steeds vaker groendaken aan. “Als je bezig bent met een groendak, werk je mee aan een beter milieu. Werken in een tuin op een dak heeft sowieso iets bijzonders. Je bent ergens toch in een andere wereld.”

23

Het aanbrengen van een De dakconstructie - een kanaalplaatvloer met constructieve druklaag - is ruimschoots sterk genoeg om het gewicht van een extensief groendak te dragen. Op de kale dakconstructie legt de dakdekker eerst een laag van geëxpandeerd polystyreen (EPS) als thermische isolatie. De laag bestaat uit afschotplaten die zijn geprefabriceerd aan de hand van het afschotplan van het dak. Met alle EPS-platen aaneen­ gesloten op de juiste plaats, heeft het dakvlak het berekende dakafschot.

Op de EPS-isolatie brengt de dakdekker banen aan (met flinke overlap) van eenzijdig gebitumineerde polyestermat als basis voor de waterdichte laag. Daarop breng hij dakbanen aan van wortelwerende, SBS-gemodificeerde bitumen. Deze verkleeft hij met de brander op de bitumenzijde van de eerste onderlaag. Na de afwerking van de randen en de dakopstanden is het dak waterdicht en wortelwerend.

Na het waterdicht maken van het dak, zet de dakdekker het dak onder water. Vervolgens veegt hij systematisch het hele dak droog. Tegelijkertijd let hij goed op of er ergens water achterblijft in deukjes in de waterdichte laag. Dat kan wijzen op een beschadiging van het dak. Mogelijke doorboringen repareert hij. Na de waterproef kan de dakdekker het dak opleveren en kan de hovenier beginnen met de opbouw van het vegetatiesysteem.

Op de waterdichte en wortelwerende dakbedekking leggen de hoveniers de dakopbouw voor het extensieve groendak. Die bestaat uit dikke platen die zijn opgebouwd uit vier lagen: een drainagelaag met kunststof noppen voor buffering van hemelwater en voor beluchting en bevochtiging van het substraat en een filtervlies dat vaste deeltjes uit het substraat tegenhoudt. De platen worden aan elkaar vast­geklikt.

24

extensief groendak Voor het uitvoeren van kortdurend onderhoud van een plat dak is op z’n minst een individueel valbeveiligingssysteem nodig. Daarom heeft het bouwbedrijf in het nieuwe dak verankeringspunten aangebracht waartussen kabels van een valbeveiligingssysteem kunnen worden gespannen. De dakdekker werkt de dakplaten van deze verankeringspunten waterdicht af door een bitumen laag te verkleven met het waterdichte dakvlak.

Rondom inspectieputten en verankeringspunten en langs de dakranden brengt de hovenier een grindrand van minimaal 30 centimeter aan. Zo kunnen substraat en plantengroei de afwatering niet verhinderen. Een onbelemmerde afvoer van hemelwater is van levensbelang voor een groendak. In het dak zijn controleschachten aangebracht om de drainage te controleren. Deze dienen ook als doorspuitvoorziening. Grind is ook een nuttige verzwaring bij hoge windbelasting.

Het voedzame substraat voor het vegetatiedak is een mengsel van aarde met compost en gerecycled keramisch materiaal. Dit mengsel zorgt voor een goede water- en luchthuishouding. Een gespecialiseerde grondleverancier voert het substraat aan met een tankwagen. Onder hoge druk spuit een hovenier het grondmengsel op het aangebrachte daksysteem. Zijn collega’s verplaatsen de slang en verdelen het substraat tot het dak overal bedekt is met een voedingsbodem van minimaal zes centimeter dik.

Eerst maakt de hovenier een mengsel van vijftien verschillende plantensoorten. Daarbij zijn zeven soorten sedum als bodembedekkende basis plus inheemse kruiden en vaste planten voor het gevarieerde uiterlijk. De hovenier verdeelt de sedumplanten handmatig over het dak en plant deze met de hand in het substraat. Binnen twee jaar zal het dak volledig zijn bedekt zijn met een kleurrijke vegetatie die slechts twee keer per jaar onderhoud vraagt. 25

“Voegen is niet zo makkelijk als sommigen denken” In februari hoopt voeger Jaap Looijaard z’n vakdiploma in ontvangst te nemen. Hij kijkt er naar uit, want het is zijn allereerste diploma. Ook al oefent hij zijn vak al twintig jaar uit. “Tegenwoordig kijken ze alleen maar of je papiertjes hebt”, zegt Jaap. “En met die crisis weet je het maar nooit.”

“Zo rond m’n twintigste mocht ik voor het eerst met een ploegje voegers op pad en het klikte meteen”, herinnert Looijaard zich. “Eigenlijk was het liefde op het eerste gezicht.” Het voegwerk van tientallen monumenten - van De Grote Kerk in Deventer tot het Rijksmuseum in Amsterdam - draagt zijn handtekening. Ook in zijn vrije tijd is Jaap volop bezig met zijn vak. Zo houdt hij voor zichzelf nauwgezet een administratie bij van de mengverhouding van de voegmortel die hij overdag heeft gebruikt. En hij heeft in z’n schuur honderden proefmonsters gemaakt van alle mogelijke kleuren voegwerk. “Die liggen altijd in m’n auto. Als we aan een nieuwe klus beginnen, zoek ik de juiste kleur erbij en weet ik de goede verhoudingen.” Looijaard beseft dat er maar weinig bouwvakkers zijn die zo gedreven met hun vak bezig zijn. “Ze zullen me wel een freak vinden. Voegers zijn over het algemeen mensen die echt van hun vak houden, maar ik geef toe dat ik er nogal ver in ga.” Bagger Hoewel Looijaard de helft van z’n leven met veel inzet en enthousiasme aan het voegen heeft gewijd, is hij er nog lang niet op uitgekeken. “In de restauratie doen we vooral reparaties en dan is het de kunst om de kleur van het oorspronkelijke voegwerk zo dicht mogelijk te benaderen. Dat blijft een uitdaging. Wij werken meestal niet met kant-en-klare mortels, we maken ons eigen product, daar heb ik meer vertrouwen in. En voor platte voegen heb je andere specie nodig dan voor snijwerk, dat is een oude manier van voegen. Voor snijwerk moet de specie bijvoorbeeld veel vetter zijn. Oude voegen zijn vaak verweerd en hebben daardoor een aparte kleur. Dan moet je experimenteren om de goede kleur te vinden. Als je witte kalk 26

Jaap Looijaard restaureert het voegwerk van de kerk in Eemnes.

gebruikt en je moet een grijze kleur hebben dan moet er bijvoorbeeld cement bij. Meestal zetten we eerst een proefstukje uit, net zolang tot we de juiste kleur hebben. Pas hebben we baggerwater uit de sloot gehaald en dat met een kwastje over de voegen gesmeerd. Zo maak je de voeg oud en zie je geen verschil met het originele voegwerk.” Vakopleiding Hoe ervaren en bedreven Looijaard in het voegersvak ook is, een diploma heeft hij niet. “Ik heb het geleerd in de praktijk, een diploma hoefde voor mij niet zo nodig”, zegt hij, “totdat ik leermeester wilde worden. Toen begon de advi­­ seur Beroepspraktijk over het vakdiploma en ben ik er toch maar aan begonnen. Nu vind ik het hartstikke leuk. Normaal zou ik pas rond de zomer klaar zijn, maar ik ga zo hard dat ik waarschijnlijk al in februari m’n diploma krijg.” Met het vak­­­ diploma op zak ziet Looijaard de toekomst met meer vertrouwen tegemoet. “Gelukkig gaat het bij ons nog goed, maar met die crisis weet je het

maar nooit. Als ze moeten kiezen tussen iemand met diploma en iemand zonder diploma, dan kiezen ze toch eerder voor een voeger die z’n papiertjes heeft.” Nachtwacht Het voegersvak geeft Looijaard veel voldoening. “Het mooie is dat je iets in het zicht brengt. Als een klus af is, draai ik me altijd even om en dan zie je dat je een gebouw echt mooier hebt gemaakt. Ik ga regelmatig kijken bij gebouwen die we hebben opgeknapt. In Buren hebben we bijvoorbeeld een jaar of zes geleden de hele walmuur gedaan, daar ben ik later met vrouw en kinderen een dagje gaan wandelen. Dan kijk ik vooral naar het voegwerk. Dat geeft een goed gevoel.” Zo neemt Looijaard zich ook voor om straks als het Rijksmuseum eindelijk weer z’n deuren opent een kijkje te gaan nemen. Tussen alle bezoekers uit binnen- en buitenland zal hij waarschijnlijk de enige zijn die de Nachtwacht links laat liggen en vooral aandacht heeft voor het voegwerk. 27

“Dankzij Loopbaantraject ben ik meer mezelf geworden” Met twaalf jaar ervaring mocht Ruud de Vos (34) zich met recht een allround uitvoerder noemen. Dat werk beviel hem weliswaar prima, maar hij had het gevoel dat hij zijn talenten niet optimaal benutte. Via het Loopbaantraject Bouw & Infra gaf hij zijn carrière een andere wending. "Dat heeft voor mij het licht op groen gezet. Het heeft mij geholpen meer mezelf te zijn."

In twee jaar tijd is er voor Ruud heel wat veranderd. Ooit opgeleid als civiel technicus op mbo-niveau, voltooide hij in hoog tempo een hbo-opleiding bedrijfskunde en kreeg hij een andere functie bij zijn werkgever Dura Vermeer Infrastructuur. Nu er sinds een paar maanden projectleider op zijn kaartje staat, heeft hij de bouwkeet voor het grootste deel van zijn tijd verruild voor een kantoor, al heeft hij de uitvoering nog niet helemaal vaarwel gezegd. Kracht Een artikel in Bouwen bracht Ruud twee jaar geleden op het idee om werk te maken van zijn voornemen om te kijken of de bouw ook andere perspectieven bood, die beter aansluiten bij zijn sterke kanten. "Ik had het idee dat ik op het gebied van uitvoering aan mijn max zat. Ik wilde het meer in de commercie zoeken, daar lag mijn kracht." Dat die bedrijfskundige kant eigenlijk sterker ontwikkeld was dan zijn technische kant, kwam ook heel duidelijk naar voren uit het intakegesprek met trajectadviseur Howard Chan Jon Chu en het uitvoerige assessment dat daarop volgde. Projectleider In de praktijk sprak Ruud als uitvoerder zijn commerciële vaardigheden ook al aan door geregeld extra werk binnen te halen. Die taak sloot alleen niet aan bij zijn toenmalige functie. Afgesproken werd dat Ruud een studie bedrijfskunde zou volgen en dat Dura Vermeer zich zou inspannen om hem aansluitend door te laten stromen naar de functie van projectleider. Dat gebeurde. In anderhalf jaar tijd was Ruud klaar met de basisopleiding. Omdat hij geen scriptie schreef, gaat de bijbehorende bachelor-titel aan zijn neus voorbij. Een weloverwogen keuze. "Het ging me makkelijk af, maar dat betekent niet dat het niet veel tijd kostte. Ik zie de toegevoegde waarde niet van een titel. Ik eet er geen boterham meer om." 28

Zijn nieuwe functie is Ruud op het lijf geschreven. In de regio Rijnmond onderhoudt hij de contacten met bestaande en potentiële nieuwe klanten met het doel om daar opdrachten uit te krijgen. Hij is er heel enthousiast over. "Ik heb het allermooiste gebied toegewezen gekregen. Alles zit erin: van grondsanering en containerterminals tot de aanleg van het achterpad van een tuinder. Het is het meest dynamische gebied in Nederland waar ondanks de crisis potentie zit, ook financieel."

29

Bouwen

Wereldwijd Gebouwd wordt er overal ter wereld. Toch gebeurt het in elk land op een andere manier: soms heel innovatief en veilig, soms op de ouderwetse manier.

De bouw van een huis in Santa Catarina (Guatemala)

Een school in aanbouw in Edipa, (Ghana)

Bouw van een kantorencomplex in Stone Town (Zanzibar) De bouw van het nieuwe stadion voor voetbalclub Corinthians Paulista in Sao Paulo (Brazilië) 30

Omscholen naar een andere functie?

De trajectadviseur van het Loopbaantraject Bouw & Infra begeleidt je daarbij! Het liefst gaat trajectadviseur Maaike Kerklingh gezellig wat eten of borrelen met wat vrienden. “Maar ik heb liever niet dat daarvan een foto in Bouwen verschijnt”, lacht ze. Daarom een foto van haar tweede passie: koken. "Ik kook nooit precies volgens het recept”, zegt Maaike. “Ik pas het altijd aan. En nu ik er zo over nadenk, werk ik ook op die manier. Elke deelnemer benader ik op een andere manier, afhankelijk van wat het beste bij de deelnemer past.”

Maaike Kerklingh Nunspeet (06) 100 791 97 [email protected]

Beter leren, beter bouwen

Colofon

Het Loopbaantraject Bouw & Infra en de EVC-centra Bouw & Infra zijn zelfstandige onderdelen van Fundeon, het kennis- en adviescentrum voor het opleiden en ontwikkelen van personeel in de bouwen infrasector. Kijk op www.fundeon.nl.

Postbus 440, 3840 AK Harderwijk T. (0341) 499 378

Postbus 440, 3840 AK Harderwijk T. (0341) 499 211

[email protected]

[email protected]

www.loopbaantrajectbouw.nl

www.evc-centra.nl

Bouwen is het magazine over loopbaanontwikkeling en ontwikkelingen in vaktechniek. Vijf keer per jaar wordt dit tijdschrift gratis toegestuurd aan werknemers en werkgevers voor wie de cao voor de Bouwnijverheid geldt. Bouwen wordt gemaakt in opdracht van het Loopbaantraject Bouw & Infra. Uitgever: Fundeon, kennis- en adviescentrum voor de bouw en infra. Redactieraad: Erik Huijsman (hoofdredacteur), Betsie Brink, Franklin Everts, Metha van der Haar, Louis Jongeleen, Pieter Kastermans, Frans Kokke, Michiel Mons en Dick Singerling. Tekst: Jan Bos, Erik Huijsman, Louis Jongeleen, Tessa Klooster, Yvonne Ton, Jos Vlak, Ed Zeelt. Fotografie: De Beeldredaktie, Jan de Groot, Paul Martens, Chris Pennarts. Vormgeving: Click Communicatie, Utrecht. Druk: Senefelder Misset. Oplage: 150.000 exemplaren. Contact met de redactie: Fundeon, afdeling Communicatie, telefoon (0341) 499 306, E-mail bouwen@ fundeon.nl. Correspondentie: Loopbaantraject Bouw & Infra, Postbus 440, 3840 AK Harderwijk, telefoon (0341) 499 378, E-mail [email protected]. Website: www.fundeon.nl. Adreswijzigingen: Het Magazine Bouwen wordt verstuurd naar iedere werknemer die onder de cao Bouwnijverheid valt. De adressen worden beschikbaar gesteld door de organisatie die verantwoordelijk is voor die cao-registratie. Indien uw adressering onjuist is, dan kunt u via uw werkgever laten controleren of uw juiste adresgegevens beschikbaar zijn gesteld aan Cordares.

31

Ingelijst

Andaz hotel Amsterdam Uitvoerder Johan de Boer (35) werkt bij bouwbedrijf Piet Vertelman uit Wervershoof. De afgelopen maanden werkte Johan aan de verbouwing van het pand aan de Prinsengracht waar voorheen de hoofdvestiging van de Openbare Bibliotheek Amsterdam was gevestigd. Sinds kort is dit het onderkomen van vijfsterren hotel Andaz.

“De afgelopen jaren was ik betrokken bij de bouw van particuliere woningen in Hillegom, een winkel op Schiphol, het Eden Hotel in de Linnaeusstraat en het Joods Hospice Immanuel aan de Amstelveense weg”, vertelt Johan. “Tja, dan is dit wel even van een andere orde…” “Wij zijn verantwoordelijk voor de afbouw”, vervolgt Johan. “Toen ik hier voor het eerst kwam, was het pand helemaal leeg: alleen het fundament en de steunmuren waren klaar, er waren zelfs geen ramen. Wij hebben alles opgebouwd: kozijnen, badkamers, behang, schilderwerk, bedden, verlichting en kasten. Er is een warmte- en koudeopslag gemaakt op driehonderd meter diepte. Om dat te kunnen aanleggen, is de Prinsengracht twee weken lang afgesloten geweest voor alle verkeer.” Het hotel is ingericht door de bekende ontwerper Marcel Wanders. Er zijn 122 kamers inclusief de 141 m2 grote Prinsengracht Suite met uitzicht over de binnenstad. Eigenlijk is alles prachtig aan het interieur. Toch heeft Johan een uitgesproken voorkeur wanneer hem gevraagd wordt waar hij het meest trots op is. “De vide met de doorzichtige personenlift. Wanneer je het hotel binnenloopt, valt meteen op dat de receptie ontbreekt: de medewerkers staan namelijk achter twee losse tafels. Daarboven hangen drie enorme lampen, nog hoger hangen neonkleurige versieringen. Achter de medewerkers staat een enorme boekenkast van ongeveer drie meter hoog. Weer daarachter is de personenlift die je dus pas ziet vanaf de eerste verdieping. Echt prachtig!”

In de rubriek ‘Ingelijst’ vertelt een vakman over bouwprojecten waarover hij trots is dat hij eraan meewerkt of meegewerkt heeft. Ben jij ook trots op een bouwproject en wil je daar over vertellen, stuur dan een mailtje naar: [email protected].