De rol van buitenlandse banken in Midden- en Oost-Europese landen

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2011 – 2012

De rol van buitenlandse banken in Midden- en Oost-Europese landen

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur

Roeland Delrue Michaël Verdonck Onder leiding van Prof. Dr. Michael Frömmel

0

1

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE

ACADEMIEJAAR 2011 – 2012

De rol van buitenlandse banken in Midden- en Oost-Europese landen

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur

Roeland Delrue Michaël Verdonck

Onder leiding van

Prof. Dr. Michael Frömmel 2

Toelating Ondergetekenden verklaren dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits voorafgaande verwittiging aan de auteurs en nodige bronvermelding.

Roeland Delrue

Michaël Verdonck

3

Woord Vooraf Deze masterproef vormt het sluitstuk voor het behalen van de Master of Science, Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur (afstudeerrichting Finance), aan de Universiteit van Gent. Vooreerst willen wij onze promotor Prof. Dr. M. Frömmel bedanken om ons de mogelijkheid te geven dit onderwerp te mogen behandelen. Ook Prof. Dr. K. Schoors willen we bij deze bedanken om de rol van commissaris op te nemen. In het bijzonder willen wij Nora Srzentic bedanken voor het aanleveren van waardevolle inzichten. Zij gaf ons kritische tussentijdse evaluaties die ons telkens opnieuw aan het denken zette. Haar opmerkingen hielpen ons de kwaliteit van deze masterproef te garanderen. Verder willen wij ook vrienden, familie, kennissen en andere personen bedanken die ons geholpen en bijgestaan hebben bij het schrijven van dit werkstuk. Tot slot willen we ook de mensen die niet rechtstreeks betrokken waren, maar toch van grote hulp waren, bedanken.

4

Inhoudsopgave Toelating ..................................................................................................................................................... 3 Woord Vooraf .............................................................................................................................................. 4 Inhoudsopgave ............................................................................................................................................ 5 Overzicht Tabellen ....................................................................................................................................... 7 Overzicht Figuren......................................................................................................................................... 8 1.

Inleiding ............................................................................................................................................... 9 Historische Achtergrond .......................................................................................................................... 9 Pre-crisis .................................................................................................................................................. 9 Crisis ...................................................................................................................................................... 10 Algemeen Overzicht ............................................................................................................................... 11

2.

Literatuuroverzicht............................................................................................................................. 13 Inleiding ................................................................................................................................................. 13 1e Niveau ............................................................................................................................................... 13 2e niveau (krediet) ................................................................................................................................. 20 3e niveau ................................................................................................................................................ 25 Conclusie ............................................................................................................................................... 29

3.

4.

5.

6.

Data & beschrijvende statistiek .......................................................................................................... 30 3.1.

Data ........................................................................................................................................... 30

3.2.

Beschrijvende Statistiek .............................................................................................................. 34

Methodologie & Empirische resultaten .............................................................................................. 42 4.1.

Methodologie............................................................................................................................. 42

4.2.

Resultaten .................................................................................................................................. 45

Besluit................................................................................................................................................ 52 5.1.

Algemeen ................................................................................................................................... 52

5.2.

Aanbevelingen............................................................................................................................ 53

Bijlagen .............................................................................................................................................. 55 Tabel 10 ................................................................................................................................................. 55 Tabel 11 ................................................................................................................................................. 56 5

Tabel 12 ................................................................................................................................................. 56 Tabel 13 ................................................................................................................................................. 57 7.

Bronvermelding ................................................................................................................................. 58

6

Overzicht Tabellen Tabel 1: Overzicht Regio’s landen Centraal – en Oost-Europa..................................................................... 30 Tabel 2: Gemiddelden en standaarafwijking van net loans/customer and short term funding .................... 35 Tabel 3: Gedetailleerde kijk op Loan loss reserves / gross loans ................................................................. 38 Tabel 4: Gemiddelde groei van krediet en deposito’s voor verschillende periodes, volgens eigendom ....... 39 Tabel 5: Correlatiecoëfficiënten ................................................................................................................. 40 Tabel 6: Significantieniveau’s correlatiecoëfficiënten ................................................................................. 41 Tabel 7: Algemene Regressie ..................................................................................................................... 45 Tabel 8: Hoofdregressie ............................................................................................................................. 48 Tabel 9: Regressie Deltaloans/Deltadeposits .............................................................................................. 50 Tabel 10: Definities, bronnen en tijdsaanduiding van variabelen ................................................................ 55 Tabel 11: IMF Data Landen ........................................................................................................................ 56 Tabel 12: Data Bankspecifieke variabelen .................................................................................................. 56 Tabel 13: Landen specifieke variabelen ...................................................................................................... 57

7

Overzicht Figuren Figuur 1: Aantal banken per land ............................................................................................................... 30 Figuur 2: Verloop van het aantal banken van de dataset ............................................................................ 32 Figuur 3: Aantal banken per type ownership .............................................................................................. 33

8

1. Inleiding Historische Achtergrond Na de val van de Berlijnse muur in november 1989 en later de openzetting van het Ijzeren Gordijn in 1990, ging het communisme ten val in Centraal -en Oost Europa. De gevolgen van deze omwenteling waren verschillend van land tot land maar algemeen genomen ging dit overal gepaard met het verdwijnen van de planeconomie en het installeren van een markteconomie. Hier kwamen uiteraard aanzienlijke economische als politieke transformaties bij kijken. Wat de toenmalige staatsbanken betreft, deze werden gesplitst in één centrale bank en enkele commerciële banken. Sommige van deze landen kozen voor een harde transitie (shocktherapie), andere voor een geleidelijke. In elk geval ging deze transitie gepaard met het (gedeeltelijk) openzetten van de grenzen en dus ook het toelaten (op grote schaal) van buitenlandse banken op de binnenlandse markten.

Pre-crisis Het transitie proces dat startte in 1989, zorgde voor een enorme opportuniteit voor de Westerse banken. Deze opereerden in verzadigde markten en voor hen was Oost- en Centraal Europa een regio met een hoog groei potentieel. Ook de politiek en de internationale financiële instituties stimuleerden de Westerse banken om zich te vestigen in Oost- en Centraal Europa, met de overtuiging dat de banken voor een positieve impact gingen zorgen in de regio1. Empirisch bewijs steunde deze overtuiging, en toonde inderdaad aan dat de intrede van de buitenlandse banken bijdroeg aan meer efficiënte en meer stabielere bank sectors (Bonin et al. 2005)·. De Westerse buitenlandse banken bleken de competitie te stimuleren en brachten hun knowhow in Oost- en Centraal Europa (Havrylchyk en Jurzyk, 20112; Fries en Taci, 20053). De multinationale banken werden ook altijd

1

R. Lensink, N. Hermes (2002), The short-term effects of foreign bank entry on domestic bank behaviour: Does economic development matter? 2 Havrylchyk, O. and E. Jurzyk (2011), Inherited or earned? Performance of foreign banks in Central and Eastern Europe, Journal of Banking and Finance, forthcoming. 3 Fries and Taci (2005), S. Fries and A. Taci, Cost efficiency of banks in transition: Evidence from 289 banks in 15 postcommunist countries, Journal of Banking & Finance 29 (2005), pp. 55–81.

9

goed bevonden voor de stabiliteit van het bankensysteem. Deze banken bewijzen dit ook meermaals gedurende kleinere en meer lokale crisissen. Hierbij doen zij beroep op hun sterke moederbanken en de bijhorende interne kapitaalmarkten (De Haas en Van Lelyveld, 20064). Daardoor blijven zij betrouwbare bronnen van krediet en behouden ze standaarden van solvabiliteit, liquiditeit en rendabiliteit. Het zijn sterke spelers in het bankensysteem en spelen een belangrijke rol om het land terug uit hun crisis loodsen5.

Crisis De globale financiële crisis, die in gang gezet werd door de val van Lehman Brothers in september 2008, raakte quasi elke grote financiële instelling. Deze crisis is uniek in zijn soort aangezien het deze keer de eerst de thuismarkten raakte van de moederbanken en niet ook direct de Oost- en Centrale Europese markten. Dit stelde dan ook de sterkte van de buitenlandse dochterbanken in Centraal -en Oost Europa in vraag. Nu onder andere de financiering en de fondsen voor de moederbanken in het gedrang kwamen, kon men zich afvragen of hierdoor nu de financiering voor de dochterondernemingen in het gedrang kwam. Men kon zich zelfs afvragen of de verzwakte moederbanken de interne kapitaalmarkt zouden gebruiken om fondsen terug te vorderen van hun buitenlandse dochterbanken. Aangezien de buitenlandse banken in vele gevallen afhankelijk waren van de financiering van hun moederbank, via de interne kapitaalmarkt, en mocht een verzwakte moederbank ertoe besluiten de fondsen stop te zetten gedurende de crisis, men zou kunnen concluderen dat de financiële integratie van de westerse banken hun gastland onderhevig kunnen maken aan een financiële crisis met buitenlandse oorsprong. Deze veronderstelling wordt ook gemaakt door D.Morgan, B. Rime & P. Strahan 6, waarbij ze stellen dat ‘als afdelingen of dochterondernemingen van multinationale banken afhankelijk zijn van moederbanken op vlak van financiering, en als die moederbanken geraakt werden door de financiële crisis, de financiële integratie van die dochterondernemingen de gastlanden kwetsbaar maakte aan financiële schokken die ergens anders ontstaan zijn’. Vanzelfsprekend riep deze situatie veel vragen op en al snel bleek duidelijk dat dit wel degelijk een voelbare invloed zou hebben op het banksysteem. Sommigen vreesden zelfs dat bepaalde banken Centraal -en Oost Europa terug zouden verlaten. Ook de afwezigheid van contracten en overeenkomsten, tussen thuis- en

4

De Haas, R. and I. Van Lelyveld (2006), Foreign banks and credit stability in Central and Eastern Europe. A panel data analysis, Journal of Banking and Finance, 30, p. 1927-1952. 5 D.Morgan, B. Rime & P. Strahan (2004), Bank Integration and State Business Cycles”, Quarterly Journal of Economics 119, no.4, p.1555-1585

10

gastlanden, handelend over wat er zou gebeuren wanneer een dochteronderneming failliet zou gaan, zette het gevaar nog extra in de verf.

Deze masterproef kwam met de bevindigen dat er inderdaad een vershil blijkt te zijn in kredietverschaffing tussen buitenlandse en binnenlandse banken. Buitenlandse banken blijken in de financiële crisis algemeen minder krediet verleent te hebben dan de binnenlandse banken. Er werd ook gevonden dat dat de deposito groei voor de buitenlandse banken duidelijk minder was dan voor de binnenlandse banken dan voor de buitenlandse banken tijdens de financiële crisis. Deze bevindingen liggen ongeveer in lijn met de papers van De Haas et al. (2011) 7 en De Haas en Van Lelyveld (2011)8. Alhoewel we in deze masterproef tot de conclusie komen dat er minder duidelijke verschillen tussen binnenlandse en buitenlandse banken zijn. Een andere bevinding van deze masterproef is dat het beginjaar van de financiële crisis 2008 voor een duidelijke daling aan krediet groei en deposito groei zorgde voor de buitenlande banken en binnenlandse banken. Het financiële crisisjaar 2009 bleek het jaar te zijn waar depositogroei en kredietgroei het laagst was voor binnenlandse en buitenlandse banken. Interessant was dat er al tekenen van herstel te vinden waren voor zowel kredietgroei als depositogroei in het financiële crisisjaar 2010 voor zowel buitenlandse en binnenlandse banken.

Algemeen Overzicht Deze masterproef is een empirische studie waar de invloed wordt nagegaan van het soort eigendom van een bank op kredietgroei in Centraal –en Oost-Europese landen, dit voor en tijdens de crisis van ’08-’10. Het soort eigendom zal bestaan uit een onderscheid tussen 2 types buitenlandse banken en 2 types binnenlandse banken. In de literatuurstudie van deze masterproef zullen papers worden beschreven die bijgedragen hebben tot het finale onderwerp van dit eindwerk. De papers worden opgedeeld in 3 niveaus, waar elk niveau een duiding geeft van de scope van het onderzoek, met het 1e niveau als algemeen en het 3e als specifiek.

7 8

De Haas, Korniyenko, Loukoianova, Pivovarsky (2011): Foreign Banks During the Crisis: Sinners or Saints? De Haas and Lelyveld (2011): Multinational banks and the global financial crisis: weathering the perfect storm?

11

In het deel data en beschrijvende statistiek wordt eerst de opbouw van onze dataset besproken alsook de verdeling van het aantal banken over de soorten eigendom. Vervolgens worden beschrijvende statistieken besproken met de voornaamste ratio’s en trends. Hier worden dan ook de conclusies getrokken. Het deel methodologie geeft de opbouw van onze regressies weer en welke soort testen nodig waren om correcte resultaten te verkrijgen. Het deel empirische resultaten geeft 3 regressies weer. Eerst een algemene regressie van de gehele data met als afhankelijke variabele kredietgroei en onafhankelijke variabelen enkele basisregressoren. Dit teneinde een beeld te krijgen van de impact van de verschillende variabelen op de kredietgroei. In de tweede regressie wordt er specifiek nagegaan wat de impact van de financiële crisisjaren waren, en wat de impact van type eigendom van de banken op de kredietgroei was. Bij de derde regressie wordt er nagegaan wat het effect is van de ratio ‘delta loans/delta deposits’ als afhankelijke variabele en de impact die de variabelen hebben op de variantie van deze ratio. Deze masterproef eindigt met de conclusies van onze bevindingen en enkele recommandaties ten opzichte van deze bevindingen.

12

2. Literatuuroverzicht Inleiding In deze literatuurstudie zullen de papers besproken worden die relevant waren voor het vormen van onze onderzoeksvraag. Om te begrijpen hoe deze studie van de literatuur verlopen is zullen we de papers indelen op 3 niveaus. Op het 1e, of algemene niveau, bespreken we generieke thema’s die kaderen binnen de titel van deze masterproef. Het 2e niveau handelt verder over het thema van het 1e niveau dat gekozen werd vanwege de interessante onderzoeksdomeinen, zijnde krediet. Het 3e, of specifieke niveau, gaat dan verder in op de aspecten van krediet(verstrekking) die interessants bevonden werden om te onderzoeken. In de besluitvorming zal dieper worden ingegaan op de onderbouwing van de onderzoeksvraag van deze masterproef alsook wat de verwachte hypotheses hieromtrent zullen zijn.

1e Niveau Efficiëntie Efficiëntie is een van de basisthema’s als het aankomt op ‘de invloed van buitenlandse banken in Centraal en Oost-Europa’. Bonin et al. (2005) 9 slagen erin invloeden van eigendom op efficiëntie in kaart te brengen en hier de nodige conclusies uit te trekken. Ze namen hiervoor de data van 225 banken met 856 observaties over de periode 1996-2000. Bonin et al. (2005) kwamen tot de conclusie dat het privatiseren van banken op zich niet voldoende is om de efficiëntie van banken met een overheidsbelang te verbeteren. Dit omdat overheidsbanken niet in directe zin minder efficiënt zijn dan buitenlandse banken. Ze kwamen wel tot het resultaat dat buitenlandse banken kostenefficiënter zijn dan de binnenlandse banken en dat buitenlandse banken een betere service verlenen wanneer deze in handen zijn van een strategische investeerder.

9

Bonin, Hasan, Wachtel (2005), Bank performance, efficiency and ownership in transition countries

13

Yildirim and Philippatos (2007) 10 bekomen net als Fries en Taci (2005) 11dat de kostenefficiëntie van buitenlandse banken in het algemeen hoger is dan die van binnenlandse private banken. Dit resultaat komt dus ook overeen met die van Bonin et al. (2005).

Financiering De Haas en Naaborg (2006)12 focussen zich in hun paper ‘Foreign Banks in Transition Countries: To Whom do They Lend and How Are They Financed?’ op buitenlandse banken in transitie landen. Specifiek wordt nagegaan aan wie deze banken leningen en hoe ze worden gefinancierd. Ze gebruiken hiervoor interviews van managers van de buitenlandse banken en de filialen van deze banken in Oost-Europa en de Baltische staten. Ze proberen hiermee het KMO-leengedrag en de interne kapitaalmarkten van multinationale financiële instituties te analyseren. Ze bekomen dat het aankopen van lokale banken door buitenlandse banken niet geleid heeft tot een nadelig effect in de kredietvoorraad van buitenlandse banken tot multinationale bedrijven. In plaats daarvan blijkt dat de toegenomen competitie en de verbetering in buitenlandse technologie omtrent lenen, ertoe hebben geleid dat buitenlandse banken hun aandeel in de KMO-markt en kleinhandel hebben vergroot. Daarnaast tonen ze aan dat de lokale bank filialen onder sterke invloed staan van de kapitaal allocatie en krediet mechanismen van de moederbank.

Liquiditeit Om een idee te krijgen welke invloed buitenlandse banken hebben op het lokale bankensysteem wanneer het aankomt op liquiditeit, kan er gebruik gemaakt worden van V. Dinger ’s paper 13. Hier wordt specifiek nagegaan of banken die in buitenlandse handen zijn een liquiditeitsrisico al dan niet in de hand werken. Bestaande empirische data toont aan dat buitenlandse banken een stabiliserende rol spelen in opkomende economische banksystemen. Verder wordt algemeen beschouwd dat deze stabiliserende rol kan worden toegeschreven aan de transnationale toegang tot liquide middelen die de buitenlandse bank heeft.

10

Yildirim and G.C. Philippatos (2007), Efficiency of Banks: Recent Evidence from the Transition Economies of Europe Fries and Taci, (2005) Cost efficiency of banks in transition: Evidence from 289 banks in 15 post-communist countries, Journal of Banking & Finance 29, p. 55–81. 12 De Haas and Naaborg (2006). Foreign Banks in Transition Countries: To Whom do They Lend and How Are They Financed? 13 V. Dinger (2009), Do foreign-owned banks affect banking system liquidity risk?, Journal of Comparative Economics 37 (4) p. 647–657. 11

14

Er bestonden (bestaan?) hier echter nog geen empirische bewijzen van. Dit is dan ook meteen het onderzoekdomein van deze paper. In een eerste stap werden bewijzen naar voor geschoven die aan toonden dat transnationale banken hun liquiditeitsgedrag significant verschilde vergeleken met het gedrag van de binnenlandse banken. In een tweede stap werd op een algemeen niveau een analyse gedaan van de impact van de transnationale banken op de stabiliteit van de bankensystemen van de gastlanden. Hierbij werd dan vooral, en logischerwijs, de focus gelegd op liquiditeit. Er werd onder andere gevonden dat hoe hoger de penetratiegraad van de buitenlandse banken is, hoe minder er sprake is van liquiditeitsproblemen in de markt. De paneldata waar de analyse werd op uitgevoerd bestaat uit 10 landen uit Centraal -en OostEuropa, met data gaande van 1994 tot 2004. Uitgevoerde analyses betreffen zowel beschrijvende als analyserende (regressies) statistieken. Algemeen genomen heeft de paper empirisch kunnen aantonen dat transnationale banken de lokale volatiliteit van de geldmarkt kunnen temperen en dat ze een positieve impact hebben op de internationale integratie van de interbankenmarkt.

Prestatie (Performance) Wanneer buitenlandse of multinationale banken hun intrede doen in Centraal -en Oost-Europa gaat men na enige tijd een evaluatie van de bank maken, en de prestaties van de voorbije periode nagaan. Vragen die men bij de prestaties van buitenlandse banken kan stellen zijn of ze hun prestaties (positief of negatief) te danken hebben aan hun moederbanken of door eigen toedoen. O. Havrylchyk en E. Jurzyk hebben door gebruik te maken van een combinatie van ‘Propensity score matching’ en ‘difference-in-difference’ technieken in deze paper 14 nagegaan wat de impact van buitenlandse banken is op de prestatie (performance) en op marktmacht van brownfield banken in Centraal -en Oost Europa. Onderzoek werd uitgevoerd op 11 banken uit Centraal -en Oost-Europa met data gaande van 1993 tot en met 2005. Omdat een aanzienlijk deel van de buitenlandse banken liever een bestaande bank overkochten (brownfield) dan zelf een op te starten (greenfield) werd in een de analyse aangetoond dat deze gekochte banken, gemiddeld genomen en op korte termijn, minder rendabel en meer gekapitaliseerd zijn dan hun

14

O. Havrylchyk, E. Jurzyk (2011), Inherited or earned? Performance of foreign banks in Central and Eastern Europe Journal of Banking & Finance 35, p. 1291–1302

15

binnenlandse concurrenten. Ze slaagden er echter wel in om in een tijdspanne van 3 jaar hun achterstand, op vlak van rendabiliteit, in te halen door kostenoptimalisatie en beter risicomanagement. Kostenoptimalisatie werd vooral bereikt door betere toegang tot de interbankenmarkt en zo goedkopere financiering.

Strategie Een intrede in een economie, die niet zolang geleden onder een communistisch regime viel en die ondertussen bijna verzadigd is van buitenlandse banken, gebeurt niet zomaar. Een goed doordachte strategie is een van de absolute noodzaken om een geslaagde intrede te vrijwaren. In ‘Strategies of foreign banks in transition economies’15 ging R. Haselmann na wat de aandachtspunten voor zo’n buitenlandse bank, die zijn intrede wil maken, zijn. De bankenmarkt in transitie-economieën wordt ondertussen doorgaans gekenmerkt door zeer hoge marktaandelen van buitenlandse banken. Deze paper onderzocht, op basis van banken uit 12 Oost -en Centraal-Europese landen, met data voor 1994-2002, welke verschillende strategieën deze banken gebruiken. De auteur modelleerde ook de toetredingsbeslissing en analyseerde empirisch door het schatten van ‘loan supply functions’. Algemeen werd gevonden dat buitenlandse banken gaan concurreren in dezelfde marktsegmenten als de reeds bestaande binnenlandse banken. Dat buitenlandse banken, door hun lange termijn strategie, een belangrijke bijdrage leveren tot de stabilisatie van de kredietmarkt. En in tegenstelling tot algemene bankliteratuur werd aangetoond dat het gedrag van de buitenlandse banken onafhankelijk is van de macroeconomische toestand van het land van herkomst.

15

R. Haselmann (2006), Strategies of foreign banks in transition economies, Emerging Markets Review 7 p. 283–299

16

Competitie Intrede van buitenlandse banken is veelal gekenmerkt door spillover effecten voor de lokale banken en een verhoogde competitie in de lokale bank markt. In ‘Entry of Foreign Banks and their Impact on Host Countries16’ gingen de auteurs, M. Lehner & M. Schnitzer (2002), na wat de impact is van deze effecten. Meer specifiek werd er nagegaan wat de relatie en interactie is tussen deze effecten en hoe ze afhangen van de competitieve omgeving van de lokale bankenmarkt. Er werd gevonden dat spillover effecten en competitie (uitgedrukt in aantal banken) elkaar versterken in hun negatieve impact op de incentives van de lokale banken om te investeren in screening. Er werd ook gevonden dat de sterkte van beide effecten wordt verzacht met een lagere productdifferentiatie. Wanneer men de situatie echter bekijkt op vlak van welvaart, werken deze 2 effecten (spillover effecten en competitie) eerder als substituten dan als complementen.

Effecten van intrede van buitenlandse banken Lensink en Hermes (2002)17 onderzoeken de korte termijn effecten van de intrede van buitenlandse banken op het gedrag van de binnenlandse bankensector. De hypothese is dat de effecten afhankelijk zijn van het niveau van de economische ontwikkeling van het gastland. Lensink en Hermes gebruiken data afkomstig van Bankscope, Bureau van Dijk, voor de periode 1990-1996. Ze gebruiken in totaal 3967 observaties voor hun analyse. Hun onderzoek toont aan dat buitenlandse banken die hun intrede doen, in een gastland met een laag niveau van economische ontwikkeling, in het algemeen gepaard gaat met hogere investeringskosten en hogere interstmarges voor de binnenlandse banken. Op hogere niveaus van economische ontwikkeling gaat de intrede gepaard met minder duidelijke effecten. De intrede gaat dan ofwel gepaard met een daling in kosten, winst en marges van de binnenlandse banken, of er worden geen effecten met de intrede geassocieerd.

16

M. Lehner, M. Schnitzer (2006), Entry of Foreign Banks and their Impact on Host Countries, Discussion paper No. 152 17 Lensink en Hermes (2002), The short-term effects of foreign bank entry on domestic bank behaviour: Does economic development matter?

17

Kredietverstrekking De Haas et al. (2009) 18 bespreken in hun paper de invloed van bank karakterisiteken en compositie van de bankomgeving op de kredietportofolio’s van banken. De significante veranderingen in het type eigendom van banken door de intrede van buitenlandse banken in Oost- en centraal Europa tijdens het transitieproces, heeft geleid tot een volledige nieuwe verhouding aan geïntegreerde westerse banken en banken van het oorspronkelijke gastland. De transformatie van een planeconomie naar een markt economie heeft voor een geleidelijke verandering van de werkomgeving van banken gezorgd. De haas et al. (2009) willen met hun paper verkennen welke de invloed is van de toename aan westerse banken en de invloed van de veranderde bankomgeving is op de bankfinanciering van bedrijven, huishoudens en de overheid. Ze vragen zich hierbij af of er verschillen zijn in kredietportofolio’s tussen de buitenlandse en binnenlandse banken en of er zelfs een verschil perse is. De dataset is afkomstig van Bankscope, Bureau van Dijk en van het Business Environment and Performance Survey (BEPS). Het BEPS werd uitgevoerd in 2005 in 20 transitie landen in centraal Europa en de Baltische staten. In totaal namen 220 banken deel aan het BEPS. De Haas et al. (2009) resultaten suggereren dat bank karakteristieken zoals de soort eigendom van een bank en de grootte van de bank, belangrijke determinanten zijn voor de keuze van soort cliënten van een bank. Buitenlandse banken blijken sterk betrokken te zijn in hypotheek leningen en leningen aan internationale bedrijven. De domestic state banken blijken significant meer leningen te verschaffen voor de overheidsbedrijven dan de private banken. Ook blijken de buitenlandse banken goed in te spelen op de leningen voor kleinhandel vanwege hun opgedane ervaringen in hun moederland. Kleine banken lijken ook meer leningen te verschaffen aan KMO’s terwijl grotere banken meer leningen verschaffen aan meer grotere bedrijven. Financiële en of economische crisis is steeds een heikel punt wanneer het gaat over krediet verschaffing. De paper van de Haas en van Lelyveld (2006)19 schept dan ook wat meer duidelijk voor dit moeilijk te analyseren fenomeen. In hun empirisch onderzoek gaan de auteurs na of buitenlandse en binnenlandse banken in Oost- en Centraal Europa verschillend reageren op conjunctuur golven en bank crisissen.

18

Ralph De Haas, Daniel Ferreira, Anita Taci (2009), What determines the composition of banks’ loan portfolios? Evidence from transition countries. 19 De Haas en van Lelyveld (2006), Foreign banks and credit stability in Central and Eastern Europe. A panel data analysis.

18

Ze testen hiervoor een panel dataset van meer dan 250 banken voor de periode 1993-2000. Ze kwamen tot de resultaten dat binnenlandse banken tijdens een crisis periode hun kredietvoorraad aanspreken terwijl buitenlandse greenfield banken dit niet deden. Een andere conclusie was dat de economische situatie in het thuisland van de buitenlandse bank een effect heeft op de groei van de buitenlandse bank. Dit effect is een negatieve relatie tussen de economische groei van het thuisland en de kredietverschaffing van de buitenlandse bank in het transitie land. Ook vinden De Haas en Lelyveld (2006) een invloed van de economische situatie van de moederbank of de buitenlandse kredietverschaffing van de buitenlandse greenfield bank. Deze paper wekte onze interesse op tussen de impact dat het thuisland en de moederbank kunnen hebben op de kredietverschaffing van de buitenlandse bank in een transitie economie. Ook het effect van een bankcrisis of een financiële crisis op de kredietverschaffing leek interessant om in te verdiepen vanwege de huidige financiële crisis die de bankenwereld doorgaat.

19

2e niveau (krediet) Van de hierboven beschreven thema’s, is kredietverstrekking, in het kader van deze masterproef, als meestbelovende naar voor gekomen als het over verder onderzoek handelt. Door de vele elementen die dit thema beïnvloeden en de vele implicaties die dit thema veroorzaakt, werd er voor gekozen dieper in te gaan op dit thema. Meerdere papers handelend over dit thema werden dan ook hieronder overlopen en beschreven.

Toegang tot krediet voor kleine ondernemingen In Europese transitie-economieën was (is) er veel sprake van toetreding van buitenlandse banken op de lokale bankmarkten. Gemiddeld 77% van het totale marktaandeel van de banksector in Centraal -en OostEuropa is in buitenlandse handen. In deze paper20 gingen R. de Haas en I. Naaborg (2005) na wat de invloed hiervan is op de toegang tot krediet van kleine ondernemingen. Meer specifiek werd nagegaan in hoeverre de buitenlandse banken ‘klaar’ en ‘open’ zijn voor kredietverschaffing aan KMO’s. Dit onderzoek werd gevoerd omdat er veelal aangenomen wordt dat buitenlandse banken vooral krediet verschaffen aan grote ondernemingen. Meerdere redenen zijn hier voor handen. Eerst is er de situatie waarbij de banken niet vertrouwd zijn met de lokale KMO’s en mentaliteit waaronder deze bedrijfsleiders ondernemen. Het is dus moeilijk zich op het ijs te begeven wanneer de feeling met de behoeftes min of meer ontbreekt. Dit fenomeen kan uiteraard doorbroken worden maar vergt de nodige tijd. Ten tweede, buitenlandse banken werken ook liever op ‘transactie-per-transactie’ basis, met de daar bijhorende, vastgelegde beslissingscriteria als het aankomt op kredietverschaffing. Ten derde wordt soms ook verondersteld dat buitenlandse banken rapper geneigd zijn om krediet te verschaffen aan multinationals, en dan vooral aan degene die ook aanwezig zijn in de respectievelijke thuislanden. Het onderzoek werd gevoerd door het afnemen van 34 gefocuste interviews van managers van 8 buitenlandse moederbanken en hun afgevaardigden in Centraal -en Oost-Europa. Dit voor de periode 19972003. Deze informatie werd gekoppeld aan de standaard empirische lectuur. Deze lectuur bestaat vooral uit microdata waarbij sommige studies aantonen dat de hypothese dat buitenlandse banken niet rap geneigd zijn te lenen aan lokale KMO’s.

20

R. de Haas, I. Naaborg (2005), Does Foreign Bank Entry Reduce Small Firms’ Access to Credit? Evidence from European Transition Economies, De Nederlandsche Bank (DNB) Working paper No. 50/August 2005

20

Kort samengevat werd gevonden dat de acquisitie van lokale banken door buitenlandse niet geleid heeft tot een structurele verandering in de kredietverschaffing voor multinationale ondernemingen. In diezelfde lijn werd gevonden dat, door o.a. verhoogde concurrentie en een algemene verbetering van de krediettechnologieën, buitenlandse banken gradueel hun kredietverschaffing aan KMO’s verhogen.

Penetratie van buitenlandse banken en stabiliteit van krediet Om verder in te gaan op het thema ‘kredietverstrekking door buitenlandse banken’ werd beroep gedaan op de paper21 van R. de Haas en I. van Lelyveld (2002) gaande over penetratie van buitenlandse banken en stabiliteit van krediet in Centraal -en Oost-Europa. Algemeen is het verloop van de penetratie verschillend van land tot land en heeft de penetratie, naargelang het beleid een verschillende impact plaats gehad. In sommige landen werden buitenlandse banken aanzien als een middel om de kwaliteit van de financiële intermediatie snel op te krikken. In andere landen daarentegen, werd soms een eerder gesloten houding opgesteld ten op zichte van deze banken. Critici van buitenlandse banken beweerden echter dat een snel groeiend marktaandeel van buitenlandse banken zou leiden tot instabiliteit van het lokale financiële systeem en de bemoeilijking tot het bekomen van krediet. Daarom voerden R. de Haas en I. van Lelyveld analyses uit i.v.m. de ontwikkeling van de penetratie van de buitenlandse banken alsook i.v.m. de grensoverschrijdende kredietverstrekking en andere activiteiten van de buitenlandse banken binnen Centraal -en Oost-Europa (COE). Op basis van data bekomen van ‘BIS consolidated banking’, BankScope, ‘Bank or bank affiliate’ en ‘Local Businesses’ toonden de analyses aan dat het relatieve belang van de buitenlandse banken in COE noemenswaardig heeft toegenomen gedurende eind de jaren ’90 en begin de jaren ’00. Er werd ook gevonden dat in Estland, Hongarije en Polen buitenlandse banken ook een belangrijke rol gespeeld hebben in het begin van de transitiejaren, door het verschaffen van substantiële bedragen van krediet en financiering. Verder werden geen bewijzen gevonden voor de stelling dat buitenlandse banken COE zouden verlaten in tijden van economische tegenspoed. Desondanks dat grensoverschrijdende financiering en buitenlandse kredietverstrekking niet steeg gedurende deze periodes, toonden de resultaten van deze paper wel aan dat buitenlandse banken bleven lokale banken kopen en hun bestaande dochterondernemingen bleven uitbreiden die op hun beurt dan wel voor extra (lokale) kredietverschaffing zorgden.

21

R. de Haas, I. van Lelyveld (2002), Foreign bank penetration and bank credit stability in Central and Eastern Europe, Research Series Supervision no.43

21

Bankencrisis en bank-afhankelijke kredietnemers Om dieper in te gaan op wat het effect van een crisis is op kredietverstrekking, en meer specifiek op de kredietnemers kan er gekeken worden naar de analyse van S. Chava en A. Purnanandam die zij maken in hun paper22. Zij schuiven oorzakelijk bewijs naar voor dat omgekeerde kapitaalschokken in de bankensector, kredietnemers hun prestaties negatief beïnvloedt wordt. Ondernemingen die voornamelijk terugvallen op banken voor hun financiering kregen te verduren met grotere lasten gedurende crisisperiodes door zwaardere financiële kosten en moeilijkere toegang tot krediet dan bijvoorbeeld hun concurrenten die zich publiek konden financieren. Dit werd aangetoond door gebruik te maken van de schokken in het Russische banksysteem. Een tweede bevinding die werd aangetoond is dat banken die zwaarder geraakt werden door de crisis, rapper gaan inbinden als het op kredietverschaffing aankomt. Ze zouden ook geneigd zijn de interestvoeten te verhogen. Algemeen werd verder gesuggereerd dat de globale integratie van de financiële sector kan bijdragen tot een gemakkelijkere voortplanting van financiële schokken over verschillende landen en/of economieën heen. Gebruikte Data voor de analyse van deze paper: 2665 bank-afhankelijke ondernemingen, 304 publieke ondernemingen (1998 – 2010) Paneldata. Gebruikte methodologie: Beschrijvende statistiek en analyserende statistiek.

Vreemde valuta kredietverstrekking Brown and De Haas onderzoeken in hun paper23 het effect van eigendom van de bank op de buitenlandse valuta leningen in opkomende landen in Europa. In het algemeen werd gedacht dat buitenlandse banken de motor waren van leningen in buitenlandse valuta in Oost-Europa doordat buitenlandse banken gemakkelijker toegang hadden tot grensoverschrijdende fondsen. De gehanteerde data van Brown and De Haas (2010) komt voornamelijk van de EBRD Banking Environment

22

S. Chava, A. Purnanandam (2011), The effect of banking crisis on bank-dependent borrowers, Journal of Financial Economics 99, p. 116-135 23 Brown and De Haas (2010), Foreign Currency Lending In Emerging Europe: Bank-Level Evidence

22

and Performance Survey (BEPS), uitgevoerd in 20-transitie landen in 2005. De verzamelde gegeven van de enquête geven gedetailleerde informatie omtrent lening en deposito structuur van de banken weer. Hierbij is de valuta benaming van een groot aantal banken in 2001 en 2004 inbegrepen. BEPS geeft ook gedetailleerde informatie weer over het aandeel in risico management praktijken en het type eigendom van de bank. In totaal van de 419 banken die voorkomen in de database van Bankscope, Bureau van Dijk hebben er 220 banken akkoord gegaan om deel te nemen aan de BEPS enquête. De resultaten van Brown and De Haas komen niet overeen met het oorspronkelijke beeld dat buitenlandse de drijvende kracht vormen achter leningen in buitenlandse valuta. Integendeel, Brown and De Haas vinden geen robuust bewijs dat handelsfondsen een oorzakelijk effect heeft op leningen in buitenlandse valuta op gelijk welk type eigendom van bank in de periode 2001-2004. Er werd echter wel gevonden dat buitenlandse banken meer leningen in buitenlandse valuta verschaffen aan bedrijven, maar dit is niet het geval voor huishoudens. Ook blijkt dat banken die zijn overgenomen door buitenlandse banken hierdoor geen extra leningen in buitenlandse valuta verschaffen in vergelijking met binnenlandse banken die niet zijn overgenomen door een buitenlandse bank.

Allocatie van krediet en buitenlandse banken Havrylchyk, et al. (2009) 24 gaan na hoe buitenlandse banken de krediet allocatie in opkomende landen determineren. Ze onderzoeken hierbij de impact van de intrede van buitenlandse greenfield en brownfield banken op de allocatie van de portofolio’s van de banken aan kredietleners op verschillende niveaus van internationale transparantie, maturiteit en valuta. Buitenlandse banken worden ervan beschuldigd aan ‘cherry picking’ te doen, waarbij ze alleen leningen goedkeuren aan de beste kredietnemers en in het algemeen aan grotere, meer transparantere bedrijven. Dit ten koste van de KMO’s. De dataset is afkomstig van de nationale bank van Polen. Het bevat kwartaalgegevens over 110 banken van Polen in de periode 1996-2006. In de data wordt er een onderscheid gemaakt tussen private ondernemingen als kredietnemer en individuele entrepreneurs. De Poolse banksector wordt opgedragen als een goede steekproef om de hypothese te testen vanwege de vele buitenlandse banken die zicht hebben gevestigd in Polen.

24

Havrylchyk, Degryse, Jurzyk and Kozak (2009), Foreign Bank Entry and Credit Allocation in Emerging Markets

23

Havrylchyk, et al. (2009) concluderen dat buitenlandse Greenfield banken een hoger aandeel hebben in hun portfolio’s aan transparante kredietnemers. Ook lenen ze meer uit met korte maturiteit en in buitenlandse valuta dan de binnenlandse banken. De binnenlandse banken hebben wel een groter aandeel aan minder transparante kredietnemers. Er wordt wel geen significant verschil gevonden in aandeel van transparante kredietnemers in de bank portfolio’s tussen buitenlandse brownfield banken en binnenlandse banken. Verder werd ook gevonden dat, over de tijd, het aandeel aan minder transparante kredietnemers ook groter werd voor de buitenlandse greenfield banken.

Kredietgroei en instabiliteit in de Balkan Landen in Centraal -en Oost-Europa kenden een aanzienlijke groei van kredietverstrekking tot voor de economische crisis van 2007-2010. Deze groei van krediet ging samen met de groei van het marktaandeel van buitenlandse banken. De belangrijkste drijfveer achter de kredietexpansie werd verondersteld winstoogmerk te zijn. Hierbij zijn de structurele veranderingen in de EU die deze expansies en winstoriëntaties hebben mogelijk gemaakt. P. Cetkovic gaat in zijn paper 25 na in welke mate de buitenlandse banken een rol speelden in deze kredietgroei. Hiervoor werden Balkan-landen (Bosnië-Herzegovina, Kroatië en Servië) onder de loep genomen. Hierop volgend gaat P. Cetkovic na hoe in hoeverre deze financiële integratie en beduidende kredietverstrekking zich gedraagt in crisisperiode. In het eerste deel van de analyse toont Cetkovic aan dat de banken aangetrokken werden door de hoge winstmarges en dat winstbejag wel degelijk de belangrijkste drijfveer was. Het tweede deel van de analyse toont aan dat serieuze financiële en economische klappen die de Balkanlanden kregen een onmiskenbare invloed hadden op krediet. De gevolgen van o.a. slechte klantenscreening kwamen rap aan het licht waardoor vele achtergestelde leningen onstonden. Faillissementen zorgden ook veel onvoorziene verliezen. Verder toont de analyse ook aan dat de kredietverschaffing van de buitenlandse banken serieus werd teruggebracht.

25

P. Cetkovic (2011), Credit Growth and Instability in Balkan Countries: The role of foreign banks

24

3e niveau Multinationaal bankieren in Europa in tijden van crisis Multinationale banken en de daar bijhorende financiële integratie, M&A’s, etc. Het zijn belangrijke zaken, van het internationaal bankensysteem, die hebben bijgedragen tot de ernst van de huidige financiële crisis. Een diepere kijk hierop levert dan ook interessante inzichten op. Navaretti et al. (2010) 26 slaagden er in de impact van deze consolidatie in te schatten en vatten die samen in hun paper. Ze onderzochten of multinationale banken een stabiliserende of destabiliserende rol hebben tijdens tijden van een financiële crisis. Ze focusten hierbij voornamelijk op Europa. De analyse is gebaseerd op de balansrekeningen van een groot aantal Europese banken waarvan de data afkomstig is van Bankscope, Bureau van Dijk. In hun analyse nemen Navaretti et al. (2010) de filialen van de 100 grootste banken van de EU-27 landen. Dit voor de periode 2000-2008. Er wordt hierbij ook een onderscheid gemaakt op hun eigendomsstructuur. In totaal gaat het over een dataset van 7326 banken en 637 filialen. Navaretti et al. (2010) vinden, ondanks dat de multinationale banken werden beschouwd als een belangrijke oorzaak voor de globale schommelingen en de systemische risico’s, de multinationale banken geen duidelijke oorzaak van instabiliteit zijn tijden de financiële crisis. Ze tonen aan dat onvoldoende inzicht van wat de multinationale banken doen en hoe ze functioneren aan de basis ligt van de veronderstelling dat ze een oorzaak zijn van de instabiliteit gedurende de crisis. De auteurs komen tot de bevindingen dat de filialen van de buitenlandse markten intensief gebruik maken van de interne kapitaalmarkten, wat een significante impact heeft op de correlatie tussen de kredietgroei en deposito groei. De correlatie tussen de kredietgroei van lokale leningen en deposito’s is lager voor de buitenlandse dochterbanken dan die voor de lokale banen. Deze correlatie samen met het intensief gebruik van de interne kapitaalmarkt van multinationale banken, wijst erop dat de multinationale banken lokale leningen kunnen isoleren van de lokale fondsen, wat ertoe leidt dat de multinationale banken een stabiliserende rol kunnen uitoefenen tijdens financiële schokken.

26

Navaretti, Calzolari, Pozzolo and Levi (2010), Multinational banking in Europe – financial stability and regulatory implications: lessons from the financial crisis

25

Om bovengeschetste situatie meer te specifiëren op vlak van eigendom en invloed op de landen zelf werd beroep gedaan op de paper van Brown and De Haas (2010). Deze paper vormt een belangrijk werkstuk voor deze masterproef. De Haas and Lelyveld (2011)27 proberen duidelijkheid te brengen rond de vraag wat de economische implicaties zijn van de intrede van multinationale banken. En meer specifiek op de vraag of de integratie van buitenlandse banken ervoor heeft gezorgd dat de gastlanden weerbaarder of juist gevoeliger zijn geworden voor financiële schokken. De Haas and van Lelyveld (2011) willen met hun paper bijdragen aan deze vraag door de stabiliteit van kredietverlening te vergelijken tussen die van buitenlandse banken met die van binnenlandse banken voor de financiële crisis in de jaren 2008 en 2009. Wat deze financiële crisis interessanter maakt dan lokale financiële schokken is dat de financiële crisis globaal is en virtueel alle grote bankgroepen heeft geraakt. Net zoals sterke moederbanken hun dochterbanken onderhouden en steunen tijdens lokale crisissen (de Haas en van Lelyveld, 2006) kan de zwakke moederbank tijdens de globale financiële crisis de steun aan de dochterbank hebben stopgezet. De verzwakte moederbank kan zelfs door het tekort aan interbancaire liquiditeit en andere financiering besloten hebben om geld te repatriëren doorheen de interne kapitaalmarkt van haar dochterbank. Dit kan ertoe hebben geleid dat de integratie van de buitenlandse banken de gastlanden kwetsbaarder hebben gemaakt voor financiële crisissen die hun oorsprong elders hadden. Dit ligt ook in lijn met het theoretisch werk van Morgan et al. (2004)28. De auteurs willen dus onderzoeken of de multinationale banken in staat waren om hun kredietverlening relatief in stand te kunnen houden in vergelijking met de binnenlandse banken tijdens de financiële crisis. Indien dochterbanken zonder steun vielen en daardoor op hun eigen stonden, en zo hun voordeligere positie ten op zichtte van de binnenlandse banken verloren, werd nagegaan hoe zij verder hun kredietverschaffing beheerden. In hun onderzoek gebruiken ze data afkomstig van BankScope, Bureau van Dijk. Ze bekomen hierbij een ongebalanceerde paneldataset van 202 binnenlandse en 199 buitenlandse banken voor de periode 1992-2009. De Haas and Lelyveld (2011) komen tot de conclusie dat de multinationale dochterbanken hun kredietverlening heviger moesten beperken dan de binnenlandse banken. De binnenlandse banken

27

De Haas, van Lelyveld (2011), Multinational banks and the global financial crisis: weathering the perfect storm? D. Morgan, B. Rime and P. Strahan (2004), Bank Integration and State Business Cycles, Quarterly Journal of Economics 119, no. 4, p. 1555–1585. 28

26

steunden meer op lokale deposito’s en fondsen om hun kredietverlening te garanderen. Daardoor waren ze ook beter gepositioneerd om de kredietverlening door te zetten. De multinationale banken daarentegen steunden meer op groothandel fondsen, die zware klappen te verduren kreeg tijdens de financiële crisis en dan ook veel vlugger opdroogde. Dit zorgde voor een lagere groei in de kredietverlening van de buitenlandse banken. De moederbanken die hun groothandel fondsen zagen verdwijnen waren nu ook niet meer in staat om liquiditeit te voorzien voor hun dochterbanken in de interne kapitaalmarkt. De Haas and Lelyveld (2011) concluderen dat de aanwezigheid van multinationale dochterbanken lokale financiële schokken kunnen opvangen maar dat ze ook de overdracht van buitenlandse financiële schokken kunnen teweeg brengen.

Impact eigendomsstructuren op krediet De Haas et al. (2011) 29 analyseren met hun paper de impact van de eigendomsstructuur van de banken en de toegang tot overheidssteun, dit door middel van kapitaal injecties of participatie aan het Vienna Initiatief. Het empirische bewijs van de afgelopen 20 jaar suggereert dat de intrede van buitenlandse banken heeft bijgedragen tot een meer efficiënte en stabielere banksector. Buitenlandse banken hebben de competitie en de overdracht van knowhow gestimuleerd (Fries en Taci, 2005 30) terwijl ze ook voor relatieve stabiliteit in de kredietverlening zorgden tijdens lokale financiële schokken (de Haas en van Lelyveld, 200631). De financiële crisis van 2008-2009 zette enige druk op dit model. De multinationale moederbanken kwamen zelf onder hevige druk te staan en werden geconfronteerd met liquiditeitstekorten. Er werd gevreesd dat de multinationale moederbanken hun financiering aan de dochterbanken op grote schaal zouden stopzetten en misschien zelfs liquiditeiten zouden terugvorderen. De Haas et al. (2011) onderzoeken 2 stellingen. Ze analyseren net als De Haas en van Lelyveld (2011)32 of de buitenlandse dochterbanken een relatief stabiele kredietverlening bleven verschaffen. De 2e stelling die geanalyseerd werd onderzoek gedaan naar de invloed van de overheidssteun en het Vienna Initiatief op het

29

De Haas, Korniyenko, Loukoianova, Pivovarsky (2011), Foreign Banks During the Crisis: Sinners or Saints? Fries and Taci (2005), Cost efficiency of banks in transition: Evidence from 289 banks in 15 post-communist countries, Journal of Banking & Finance 29, p. 55–81. 31 De Haas, van Lelyveld (2006), Foreign banks and credit stability in Central and Eastern Europe. A Panel data analysis, Journal of Banking and Finance, 30, p. 1927-1952. 32 De Haas, van Lelyveld (2011): Multinational banks and the global financial crisis: weathering the perfect storm? 30

27

gedrag van de banken omtrent de kredietverlening. In het kader van deze masterproef wordt voornamelijk gefocust op de eerste analyse van De Haas et al. (2011). De dataset die de auteurs gebruiken in hun paper bestaat uit een panel van balans – en inkomstrekeningen van 1275 individuele banken in transitieregio’s en Turkije voor de periode 1999-2009. Deze data is afkomstig van Bankscope, Bureau van Dijk. Net zoals De Haas en van Lelyveld (2011) zijn de bevindingen dat de buitenlandse dochterbanken hun kredietverschaffing zowel sneller als vroeger hebben verminderd dan de binnenlandse banken, vooral voor 2009. De binnenlandse banken bleken een relatief stabielere kredietverschaffing te voorzien. Er werd ook gevonden dat terwijl de moederbanken lokale financiële schokken weten op te vangen in transitie landen en stabiele kredietverlening verleend wordt door de buitenlandse dochterbanken, de moederbanken een financiële schok van hun thuisland kunnen overdragen in het gastland. Aangezien de buitenlandse dochterbanken geen onafhankelijke banken zijn maar deel uit maken van een financieel geïntegreerde groepsstructuur, reageert de kredietverlening van deze dochterbanken op ontwikkelingen die zich afspelen binnenin deze financiële groep. De Haas et al. (2011) vinden dan ook dat wanneer de moederbank getroffen wordt door een financieringsschok, dit vertaald wordt in een verminderde kredietverlening door de buitenlandse dochterbank.

28

Conclusie Na het doornemen en het analyseren van de hierboven besproken papers werd besloten om in deze masterproef dieper in te gaan op kredietgroei en de aspecten die hierbij komen kijken in Centraal –en OostEuropa, en dit specifiek voor de periodes voor en tijdens de financiële crisis van ’08-‘10. De impact van type eigendom van een bank kwam meermaals aan bod vanwege zijn belangrijke impact op kredietgroei. Deze variabele is dan ook een essentieel onderdeel van deze masterproef. Aangezien De haas (2011) 33 en De haas en Van lelyveld (2011) 34 interessante bevindingen bekwamen voor de financiële crisisjaren 2008 en 2009, wordt de financiële crisis ook in deze masterproef onderzocht en bevat de data een extra crisisjaar, nl. 2010. Uiteindelijk kijkt deze masterproef ook naar een specifieke regio, namelijk 11 landen van Oost-en Centraal Europa. Navaretti et al.35 en De haas et al. bespreken in hun paper de correlaties tussen de jaarlijkse kredietgroei en de jaarlijkse deposito groei. Ze maken hierbij een onderscheid in hun correlaties tussen buitenlandse banken en binnenlandse banken en tussen precrisis en crisis. Deze correlaties geven een interessante kijk op krediegroei en dan vooral ook de relatie zelf tussen kredietgroei en depositogroei. De relatie kredietgroei – depositogroei wordt gebruikt als basis om de ratio Δleningen/Δdeposito’s op te stellen. In lijn met eerdere suggererende bevindingen wil deze masterproef nader bekijken of deze ratio tot additionele conclusies of informatie kan leiden in het kader van kredietverstrekking.

33

De Haas, Korniyenko, Loukoianova, Pivovarsky (2011), Foreign Banks During the Crisis: Sinners or Saints? De Haas, van Lelyveld (2011), Multinational banks and the global financial crisis: weathering the perfect storm? 35 Navaretti, Calzolari, Pozzolo & Levi (2010), Multinational banking in Europe– financial stability and regulatory implications: lessons from the financial crisis. 34

29

3. Data & beschrijvende statistiek 3.1.

Data

Onze data bestaat uit een ongebalanceerde panel met data afkomstig van Bureau van Dijk’s Bankscope, het IMF en data omtrent eigendom van Ralph de Haas. De dataset bestaat effectief uit 236 banken van 11 verschillende banken van Oost- en Centraal Europa. De landen kunnen worden opgedeeld in 3 regio’s:

Baltische Landen -

Centraal-Europa

Estland (EE) Letland (LV) Litouwen (LT)

-

Oost-Europa

Hongarije (HU) Slovakije (SK) Polen (PL) Tsjechië (CZ) Slovenië (SI)

-

Kroatië (HR) Bulgarije (BG) Roemenië (RO)

Tabel 1: Overzicht Regio’s landen Centraal – en Oost-Europa

In de onderstaande grafiek kan men het aantal banken per land terugvinden van onze dataset.

Number of Banks

42

32 27

26 22

21

19

21

14 7

5

BG

CZ

EE

HR

HU

LT

LV

PL

RO

SI

SK

Figuur 1: Aantal banken per land

30

Onze dataset bestond oorspronkelijk uit 513 banken die we uit Bankscope hebben kunnen importeren. Aangezien Bankscope geen gegevens heeft over het type eigendom van een bank heeft, hebben wij onze 513 banken vergeleken met een lijst van banken waarbij het soort ownership was gedefinieerd. Deze lijst behoort toe aan Ralph De Haas en werd aangeleverd in het kader van deze masterproef. Na het vergelijken van de banken met het aantal gedefinieerde banken in de lijst kwam het totaal neer op een paneldata set van 323 banken. Voor het kunnen vergelijken van data voor de financiële crisis en na de financiële crisis moeten we rekening houden met een overname of verandering van type ownership van een bank dicht bij de periode van de financiële crisis. Dit om de effecten van deze overname niet toe te schrijven aan de financiële crisis. Net als de paper van De Haas en Van Lelyveld36 nemen ook wij het jaar 2008 als begin van de financiële crisis. De jaren 2009 en 2010 worden in onze analyse ook als financiële crisisjaren beschouwd. Om de resultaten van banken met elkaar te kunnen vergelijken was het dus nodig het jaar 2005 als drempel jaar te nemen en elke bank die een verandering in type eigendom onderging, niet meer in onze dataset gerekend. Dit zodanig dat er geen vergelijking wordt gemaakt voor een zelfde bank die een andere eigendom heeft voor en tijdens de crisis. Het aantal banken dat verandert van type eigndom bedraagt 44 waardoor de dataset op een totaal van 279 banken uitkomt. Na het analyseren van de data komt daar nog bij dat er 43 banken zijn die onvoldoende observaties hebben om te kunnen analyseren. Dit brengt het finale aantal banken van de dataset op 236.

36

De Haas, van Lelyveld (2011), Multinational Banks and the global financial crisis: weathering the perfect storm?

31

Verloop Dataset Banken Uiteindelijke dataset

Data zonder overnames tot 2005

Data na vergelijking lijst De Haas

236

279

323

Originele Dataset

513

Figuur 2: Verloop van het aantal banken van de dataset

Bovenstaande figuur geeft een korte weergave weer van het verloop die onze dataset heeft doorlopen alvorens het finale aantal banken te bereiken. De paneldata betreft de periode 1998 tot en met 2010. Alle variabelen die absoluut uitgedrukt zijn, worden weergeven duizenden Euro’s. Ratio’s en percentages worden ook absoluut weergeven tenzij anders aangegeven. De implementatie van paneldata is noodzakelijk om een correcte analyse van de gegevens te kunnen maken over de jaren heen. Aangezien eigendom een key parameter is in de analyse, zullen we deze kort toelichten. Het type eigendom van banken is in 4 soorten opgesplitst37: ‘Domestic Private’ Banken: Banken uit het oorspronkelijke land van onderzoek en waarvan meer dan 50% van de aandelen in privaat bezit is. ‘Domestic state’ banken: Banken uit het oorspronkelijke land van onderzoek en waarvan de lokale overheid meer dan 50% van de aandelen bezit. ‘Foreign Greenfield’ banken: Buitenlandse banken waarvan 50% van de aandelen in handen zijn van buitenlandse investeerders en die bij intrede in het gastland een nieuwe bank heeft gevestigd. ‘Foreign Brownfield’ banken: Buitenlandse banken waarvan 50% van de aandelen in handen zijn van buitenlandse investeerders en die bij intrede in het gastland een bestaande bank in het gastland heeft opgekocht.

37

Havrylchyk ,Magdalena, Jurzyk, Degryse, Kozak (2009), Foreign Bank Entry and Credit Allocation in Emerging Markets

32

De verdeling van het aantal banken per type eigendom in onze dataset staat weergegeven in onderstaande grafiek:

Aantal banken per type eigendom 105

68 45 18

Domestic Private

Domestic State

Foreign Greenfield Foreign Brownfield

Figuur 3: Aantal banken per type ownership

Zoals de grafiek aantoont hebben we een aannemelijke verdeling van banken over de types ownership behalve bij Domestic State, waar slechts 18 banken van aanwezig zijn in de analyse.

33

3.2.

Beschrijvende Statistiek

Tabel 10 in de bijlages geeft een beschrijving weer van de gebruikte variabelen in onze analyses. De algemene beschrijvende statistiek kan men terugvinden in tabel 12 in de bijlages. Onderstaande zullen de voornaamste ratio’s worden toegelicht. Daaropvolgend worden gemiddelden en correlaties van kredieten en deposito’s besproken.

Rendabiliteit De ratio, ‘Return on average Equity’, een indicator voor de winstgevendheid van een bank, vertoont een licht verschil tussen de buitenlandse banken en de binnenlandse banken. Zowel foreign greenfield als foreign brownfield banken scoren hoger met een gemiddelde winstgevendheid van respectievelijk 7,84% en 13,70%. Als dit vergeleken wordt met de winstgevendheid van de Domestic private banken (7,33%) en de domestic state banken (0,60%), dan kan gezien worden dat de gemiddelde jaarlijkse winstgevendheid hoger lijkt te liggen bij de buitenlandse banken. Ook interessant om op te merken is de hoge standaard afwijking (0,248) van de gemiddelde winstgevendheid voor het gemiddelde van alle 4 de soorten banken, wat erop wijst dat de ROAE een fluctuerende periode heeft gehad in de jaren 1998-2010. Deze resultaten komen ongeveer overeen met de bevindingen van Chen en Liao (2010) 38 , die concludeerden dat er in het algemeen geen significant verschil bestaat tussen de ROE van binnenlandse en buitenlandse banken.

Bankgrootte De bankspecifieke variabele, Log Total Assets, die een parameter vormt voor de grootte van de bank toont een vrij gelijke overeenkomst tussen de soorten banken. De foreign brownfield banken zijn grootst met een jaarlijkse gemiddelde log total assets van 6,41 en de private domestic banken het kleinst met een jaarlijkse gemiddelde log total assets van 5,47.

38

Chen & Liao (2010), Are foreign banks more profitable than domestic banks? Home-and host-country effects of banking market structure, governance and supervision.

34

Krediet t.o.v. deposito’s Een zeer beduidende ratio’s, ‘Net loans/Customer & Short term funding’, zal hieronder grondiger besproken worden op basis van onderstaande tabel:

Loan/Deposit Ratio

Average

Std. Dev.

Total

0,80

0,627

Foreign Greenfield

0,84

0,594

Foreign brownfield

0,65

0,273

Domestic Private

0,78

0,637

Domestic State

1,04

0,109

Tabel 2: Gemiddelden en standaarafwijking van net loans/customer and short term funding

Met een jaarlijkse gemiddelde loans/deposits van 0,80 voor alle 4 de soorten banken liggen zowel de foreign greenfield en de Domestic private banken rond dit gemiddelde met elk respectievelijk een ratio van 0,84 en 0,78. De Foreign brownfield banken hebben de laagste hoeveelheid netto leningen ten opzichte van hun kortre termijn fondsen, met een ratio van 0,65. De grootste uitschieters zijn de Domestic State banken met een jaarlijks gemiddelde loans/deposits van 1,04. Interessant om op te merken bij de Domestic state banken is dat deze de laagste volatiliteit kennen in leningen op deposito’s wat misschien een verklaring zou kunnen zijn waarom de Domestic state banken een hogere ratio bekomen vergeleken met de andere 3 soorten banken vanwege de stabiliteit van deze ratio doorheen de jaren. De volatiliteit ligt dan vooral hoger voor de domestic private banken (0,637) en voor de foreign greenfield banken (0,594). Aangezien de ratio een verhouding is tussen het aantal netto leningen en de klant – en korte termijn fondsen van een bank, kan deze ratio een duiding van risico geven voor een bank. Men zou kunnen suggereren dat een bank met een hoog aantal uitgegeven leningen op een beperkte hoeveelheid fondsen een beperktere buffer aanhoudt ten opzichte van een bank die wel zijn uitgegeven leningen door een hoger aantal fondsen laat ondersteunen. Deze ratio kan men echter niet altijd zo eenduidig opvatten.

35

Solvabiliteit De ratio ‘Total Equity/total Assets’, welke de solvabiliteit van de banken weerspiegelt, toont bij analyse aan dat binnenlandse banken solvabeler zijn dan de buitenlandse banken. De domestic state banken zijn het meest solvabel zijn met een ratio van 20%; terwijl de foreign brownfield banken het minst solvabel zijn met een ratio van 9%. De lagere solvabiliteit van de buitenlandse banken kan een reflectie zijn van de hogere graad van concurrentie in West-Europa en waarbij de hoge solvabiliteit van de binnenlandse banken een lagere graad van concurrentie kan veronderstellen en waardoor die kan leiden tot inefficiënties (Jelle De Backer, 2011) 39.

Liquiditeit Liquiditeit van de banken, in onze analyse bepaald door de ratio ‘Liquid assets / deposits and short term funding’, toont voor de gebruikte dataset aan dat de binnenlandse banken meer liquide zijn dan de buitenlandse banken. De domestic private banken blijken gemiddeld het meest liquide te zijn met een percentage van 28,96% terwijl de Foreign brownfield banken het minst liquide zijn met een percentage van 21,82%. Liquiditeit is een belangrijke indicator als het aankomt op bestendigheid in crisisperiodes. De nodige liquiditeiten aanhouden kan meer betrouwbaarheid uitstralen. Dit kan dus het meest teruggevonden worden bij de binnenlandse banken.

Interest margin Een belangrijke indicator voor prestatie van een bank is de netto intrestmarge. Deze marge kan als maatstaf gebruikt worden voor de marktconcurrentie en als een rentabiliteitsindicator (Claeys en Vander Vennet, 2008)40. De netto interestmarge blijkt hoger voor de foreign greenfield en private domestic banken dan voor de foreign brownfield en domestic state banken. De foreign greenfield en foreign brownfield banken hebben respectievelijk een netto interestmarge van 4,96% en 3,84% terwijl de domestic private en domestic state banken respectievelijk een marge hebben van 4,6% en 3,69%.

39

Jelle De Backer (2011), De Rol Van Buitenlandse Banken In Transitie-Economieën Claeys and Vander Vennet (2008), Determinants of bank interest margins in Central and Eastern Europe: a comparison with the West, Economic Systems 32, p. 197–216. 40

36

De verklaring in verschil van netto interestmarge kan een weerspiegeling zijn van de lage efficiëntie en lagere concurrentiële omstandigheden van Centraal –en Oost-Europa vergeleken met West-Europa. Een andere reden kan zijn dat de regulering in Centraal –en Oost-Europa lager is dan die in West-Europa. De hoge marges kunnen dan een gevolg zijn van hogere risicopremies in Centraal –en Oost-Europa (Jelle De Backer, 2011)41.

Kostenefficiëntie De ratio, ‘Cost to income’, die de kostenefficiëntie van een bank weerspiegelt, geeft geen direct duidelijk verschil tussen de buitenlandse banken en de binnenlandse banken. De foreign brownfield banken blijken het meest kostefficiënt te zijn met een ratio van 0,622 en de domestic private banken het minst kostefficiënt met een ratio van 0,73. Deze resultaten komen niet overeen met de conclusie van Fries en Taci (2005)42 die stelden dat buitenlandse banken kostenefficiënter zijn dan binnenlandse banken. Een reden hiervoor kan zijn dat het verschil in efficiëntie tussen buitenlandse en binnenlandse banken doorheen de jaren is verminderd. We komen dan wel de gelijke bevinding met die van Fries en Taci (2005) dat de buitenlandse brownfield banken kostenefficiënter zijn dan de buitenlandse greenfield banken.

Voorzieningen voor kredietrisico De ratio ‘Loan loss reserves/gross loans’ is een ratio die niet toelaat eenduidige conclusies te trekken met de gevonden beschrijvende statistiek. De ratio laat namelijk toe om twee tegenovergestelde conlusies te trekken. Dit kan gelinkt worden aan de term signaling43. Een hoog aantal voorzieningen voor kredietverlies wijst er doorgaans op dat een bank te maken heeft met een kredietportfolio met hoge verliezen en veel achtergestelde leningen waardoor de bank veel voorzieningen moet aanleggen. Aan de andere kant kan men argumenteren dat een bank met een hoog aantal voorzieningen voor kredietverlies juist een voorzichtig profiel aanneemt en zich indekt tegen eventuele onvoorspelbare gebeurtenissen zoals bijvoorbeeld een financiële schok.

41

Jelle De Backer (2011), De Rol Van Buitenlandse Banken In Transitie-Economieën Fries and Taci (2005), Cost efficiency of banks in transition: Evidence from 289 banks in 15 post-communist countries, Journal of Banking & Finance 29, p. 55–81. 43 J.Hughes & L. Mester (1998), Bank capitalization and cost: evidence of scale economies in risk management and signaling, The review of economics and statistics of Massachusetts Institute of Technology, Vol. 80, No. 2, p.314-325 42

37

In de paper van de Haas et al. (2011)44 worden een hoog aantal voorzieningen voor kredietrisico gezien als een indicator voor slechte leningportofolio’s. De foreign greenfield, de foreign brownfield en de domestic private banken hebben elk een jaarlijks gemiddelde ratio van respectievelijk 4% en 4,3% en 4,7%. De Domestic state banken hebben de hoogste ratio, nl. 9%. Een reden hiervoor kan zijn dat de Domestic State banken leningen verschaffen aan de overheidsbedrijven, die hoge verliezen met zicht meebrengen en zo een hoge voorziening aan kredietreserves eist van de domestic state banken45. Onderstaande tabel geeft een meer gedetailleerde kijk op de evolutie van de ‘Loan loss reserves/Gross loans’.

Foreign Domestic All

Whole period 0.041003 0.057414 0,0475

Pre-Crisis 0,0360 0,0566 0,0439

2008 0,0316 0,0404 0,0352

2009 0,0528 0,0597 0,0557

2010 0,0622 0,0749 0,0676

Tabel 3: gedetailleerde kijk op Loan loss reserves / gross loans

Er valt duidelijk op te merken hoe in het eerste jaar van de crisis, 2008, de voorzieningen voor kredietrisico dalen. Dit valt wellicht te wijten aan de onverwachte defaults op leningen door de financiële crisis. Hierdoor waren de banken genoodzaakt om hun voorzieningen voor kredietverlies aan te spreken. In de daaropvolgende jaren 2009 en 2010 valt er een duidelijke stijging waar te nemen van de ratio ‘Loan loss reserves/gross loans’. Als tegenreactie op de financiële crisis hebben zowel de binnenlandse banken als de buitenlandse banken hun voorzieningen voor kredietrisico verhoogd. Dit is een indicatie dat de banken het risico dat e lopen willen tegengaan en meer voorzichtere houding aannamen.

Relatie kredietgroei - depositogroei en bijhorende correlaties Zoals eerder beschreven in de introductie en literatuurstudie is de te verklaren variabele van de onderzoeksvraag, de kredietgroei. In het verlengde van het hoofdonderzoek wordt ook nagegaan hoe determinerend de depositogroei is, en of hier verschillen kunnen gevonden worden wanneer men eigendom en de crisis van ’08-‘10 in beschouwing neemt.

44

R. De Haas, Y. Korniyenko, E. Loukoianova & A. Pivovarsky (2011), Foreign banks during the crisis: Sinners or saints? Ralph De Haas, Daniel Ferreira, Anita Taci (2010), What determines the composition of banks’ loan portfolios? Evidence from transition countries. 45

38

Om een goed beeld te bekomen van hoe deze data (krediet- en depositogroei) evolueert over de tijd, volgens hun eigendomsstructuur, worden hieronder enkele belangrijke beschrijvende statistieken besproken. In onderstaande tabel wordt een overzicht weergeven van de gemiddelde groei van krediet en deposito’s, volgens eigendom weergeven. Dit voor de volledige periode, de pre-crisis periode en de afzonderlijke crisisjaren. Whole period

Pre-Crisis

2008

2009

2010

ΔLoans%

Foreign Domestic All

23.52% 24.83% 24.11%

31.34% 32.10% 31.61%

20.55% 17.23% 20.50%

-1.62% 2.65% 0.60%

4.20% 7.58% 5.96%

ΔDeposits%

Foreign Domestic

20.97% 23.75%

27.54% 28.04%

15.39% 15.25%

1.48% 9.94%

5.18% 14.72%

All

21.92%

27.84%

15.96%

6.16%

8.49%

Tabel 4: Gemiddelde groei van krediet en deposito’s voor verschillende periodes, volgens eigendom

Algemeen genomen, voor zowel ΔLoans% als ΔDeposits%, kan men zien dat de waarden voor deze variabelen in 2008 lager liggen dan het gemiddelde van de pre-crisisjaren. Het is pas in 2009 wanneer de crisis zich echt laat voelen. Op niet minder dan 2 jaar tijd heeft de groei van krediet een nulpunt bereikt en houdt de groei van de deposito’s ook een ongezien laag peil aan. Wanneer men deze waarden bekijkt per eigendomsstructuur is het duidelijk dat voor de crisis van ’08-‘10, zowel voor de groei van de kredieten als voor de groei van de deposito’s, er geen beduidende verschillen zijn. Zelfs wanneer de crisis in 2008 zijn intrede doet, blijft de groei van de deposito’s, desondanks ze gevoelig zakt, ongeveer gelijk tussen binnenlandse en buitenlandse banken. Aan de kant van de kredietverstrekking ziet men een klein verschil in 2008, waarbij de binnenlandse banken iets voorzichtiger optreden. Wanneer men echter een jaar verder in de tijd gaat naar het financiële crisisjaar 2009, dan ziet men de grote verschillen tussen de binenlandse en buitenlandse banken opduiken. De groei van kredietverstrekking wordt negatief bij de buitenlandse banken terwijl deze voor de binnenlandse banken licht positief blijft. De buitenlandse banken draaien de kraan meer toe dan de binnenlandse banken en blijken deze keer geen stabiele kredietverstrekkers te zijn, zoals in voorgaande jaren tijden lokale crisissen wel het geval was. Als het op groei van deposito’s aankomt, is het verschil volgens eigendom zelfs groter.

39

De binnenlandse spaarders hebben duidelijk meer vertrouwen in de binnenlandse banken dan de buitenalndse banken en behouden hun deposito’s bij deze banken (Fidrmuc, 2012)46. De trend van 2009 waarbij de buitenlandse banken minder happig zijn op kredietverschaffing en de deposito’s duidelijk vlotter binnenkomen bij de binnenlandse banken zet zich zichtbaar door in 2010. Om verder na te gaan wat de rol deposito’s is, en zo dieper in te gaan op hoeverre deze determinerend zijn voor kredietgroei zal worden nagaan hoe deze gecorreleerd is met krediet. In onderstaande tabel kan een overzicht worden teruggevonden van correlaties tussen ΔLoans & Δdeposits. Deze worden weergeven voor de verschillende combinaties van eigendom en (pre-)crisisjaren. Krediet –en depositogroei relatief uigedrukt. Hoe hoger de correlatiecoëfficiënt, hoe meer de variabelen eenzelfde trend volgen.

Correlation Δloans & Δdeposits

Pre-Crisis

During Crisis

Foreign

0.44

0.55

Domestic

0.56

0.58

Tabel 5: Correlatiecoëfficiënten

Twee algemene bevindingen kunnen worden waargenomen. Eerst, kan men zien dat de correlaties lager liggen gedurende de pre-crisis periode. Dit insinueert dat voor de crisis uitbrak, banken minder goed hun krediet afstemde op hun deposito’s. Het insinueert verder vooral dat gedurende de crisisjaren dit heel wat meer het geval was, vooral voor de buitenlandse banken. Door de crisis zijn de banken meer op hun hoede en zijn ze voorzichtiger in hun kredietverschaffing. Deze voorzichtige houding zet wellicht aan om deposito’s en leningen dichter op elkaar af te stemmen. De tweede algemene bevinding is dat binnenlandse banken over de hele lijn hogere correlaties hebben dan buitenlandse banken. Binnenlandse banken nemen het afstemmen van krediet op hun deposito’s dus serieuzer dan hun buitenlandse collega’s. Of dat dit negatieve op positieve gevolgen heeft is een discussie

46

J. Fidrmuc, H. Stix, E. Beckmann (2012), Foreign Currency Loans and Loan Arrears of Households in CEEC's

40

die ons te ver leidt en we dus in het midden laten. Het opmerkelijke zit hem echter in het feit dat gedurende de crisisperiode, desondanks het voor beide eigendomsstructuren naar omhoog gaat, het verschil tussen de correlaties duidelijk kleiner is geworden. De financiële crisis is een globale crisis en heeft daarbij een impact op zowel de binnenlandse als de buitenlandse banken. Ze komen ongeveer in dezelfde situatie te zitten en zijn dus beide aangewezen op een betere afstemming van hun krediet aan hun deposito’s. Om na te gaan hoe geloofwaardig deze coëfficiënten zijn, werden de probabiliteits-statistieken berekend.

Probability

Pre-Crisis

During Crisis

Foreign

0,0001

0,0001

Domestic

0,0001

0,0001

Tabel 6: Significantieniveau’s correlatiecoëfficiënten

Men kan zien dat zelfs op het 1% significantieniveau geen enkele coëfficiënt in aanmerking komt om verworpen te worden.

41

4. Methodologie & Empirische resultaten 4.1.

Methodologie

We rapporteren panel regressies voor de periode 1998-2010.

Waar: -

is de ratio van de groei van krediet op de groei van deposito’s is het intercept ‘δ’ en zijn coëfficiënten ‘β’ en ‘γ’ zijn coëfficiënt vectoren ‘Countryit‘ is een matrix van land-specifieke macro-economische variabelen ‘Bank it‘ is een matrix van bank specifieke variabelen ‘Owni‘ is de tijdsinvariante dummy voor het aanduiden van de verschillende soorten eigendom ‘Crisist‘ is de tijdsvariërende dummy voor het aanduiden van de crisisjaren ‘ ’ is de error term i=1, …, N met N het totaal aantal banken in de dataset t=1, …, N met N het totaal aantal opeenvolgende jaren in de dataset

In het linkerlid bevindt zich de afhankelijke variabele, de ratio ‘groei krediet’ of

, procentueel

uitgedrukt. De afhankelijke variabele zal voor het bijkomend onderzoek van deze masterproef, en in lijn met de laatste regressie die zal worden uitgevoerd, ingevuld worden door de variabele

. Ook voor

deze afhankelijke variabele zal worden nagegaan wat de invloed van eigendom en de financiële crisis is. Het rechterlid bestaat uit tijdinvariante dummy’s, tijdsvariërende dummy’s, exogene en endogene variabelen. De tijdinvariante dummy’s voor eigendom – OWNi – worden geïntroduceerd om onderscheid te maken tussen domestic private, domestic state, foreign greenfield en foreign brownfield. De variabelen die opgenomen zijn in de matrix van ‘Bank it’ zijn de endogene variabelen die de (financiële) situatie van de bank weergeven. Het gaat hier onder andere over specifieke controle variabelen 42

betreffende rendabiliteit, solvabiliteit en liquiditeit. Rendabiliteit is vertegenwoordigd door ‘return on average equity’ en ‘net interest margin’. Liquiditeit is vertegenwoordigd door ‘Liquid assets/Deposits & Short term funding’. Solvabiliteit is vertegenwoordig door ‘equity/total assets’. Bij rendabiliteit en liquiditeit mag men er van uitgaan dat hoe groter de ratio, hoe respectievelijk beter de bank presteert en beschermd is tegen instabiele periodes. Bij solvabiliteit is de grootte van de ratio echter meer dubbelzinnig. Hier is de term ‘signaling47’ of zijn plaats. Een hoge solvabiliteitsratio kan namelijk 2 dingen ‘signaleren’. Ofwel is het een teken dat de bank gezond is en dat het zich wil behoeden voor onverwachte situaties en vertrouwen naar de buitenwereld toe wil stellen. Het kan echter ook het omgekeerde signaleren. Namelijk, het feit dat een bank veel ‘equity’ aanhoudt kan duiden op het feit dat zij zich in risicovollere markten begeeft, meer risicovolle producten heeft, en daarom dus een hogere ‘equity’ aanhoudt. Men zou hier de BASEL regelgeving in kunnen betrekken maar dit valt buiten het domein van deze masterproef. Omwille van deze ‘signaling’ is het moeilijk een eenduidige gevolgtrekking op te stellen, wat de relatie met andere variabelen betreft. Andere endogene variabelen opgenomen in het rechterlid zijn ‘Log(Total Assets)’, ‘Loan Loss Reserves/Gross Loans’, ‘Net Loans/Customer & Short Term Funding’ en, ‘Cost to income’. De exogene variabelen zijn opgenomen in de matrix ‘Countryit’. Deze variabelen, bestaande uit inflatie en groei van BBP, weergeven de macro-economische situatie van een land. Zij vormen indicatoren voor groei. We verwachten een positieve relatie tussen de groei van het BBP en de groei van krediet. De tijdsvariërende dummy voor de crisis – CRISISt– wordt geïntroduceerd om de periode van crisis aan te duiden. Deze dummy geeft waarde ‘1’ weer in 2008, 2009 en 2010. In alle andere jaren weergeeft de dummy waarde ‘0’. We verwachten dat de crisis dummy negatief gerelateerd zal zijn aan onze afhankelijke variabele. We laten deze dummy echter mee regresseren om na te gaan of de crisis een invloed heeft gehad op kredietverschaffing van zowel binnenlandse als buitenlandse banken. En meer specifiek hoe groot het verschil in verandering van kredietverschaffing is tussen de 4 eigendomssoorten van onze banken.

47

J.Hughes & L. Mester (1998), Bank capitalization and cost: evidence of scale economies in risk management and signaling, The review of economics and statistics of Massachusetts Institute of Technology, Vol. 80, No. 2: p314-325

43

Methodologie Regressie Voor de regressie moest worden nagegaan of er best met ‘fixed effects’ of met ‘random effects’ zou gewerkt worden. Deze keuze hangt van wat je veronderstellingen zijn betreffende de correlatie tussen de individuele banken en de error term. In ons geval, kan er van worden uit gegaan dat de informatie die bepaalt niet 100% vervat zit in onze verklarende variabelen. Meer dan waarschijnlijk zijn er nog andere verklarende variabelen die afhankelijke variabele beïnvloeden. Moest dit niet het geval zijn zou ‘random effects’ beter geschikt zijn. Hier zijn echter ‘fixed effects’ van kracht. Om dit formeel te verifiëren kan men beroep doen op de Hausman Test die ontworpen was in 1978. 48 De test heeft een ² distributie en de nulhypothese luidt: ‘fixed effects estimators’ en ‘random effects estimators’ verschillen niet significant van elkaar. Wanneer deze nulhypothese verworpen wordt zijn ‘random effects’ niet van kracht en zijn ‘fixed effects’ aangewezen. Dit is het geval bij onze panel data, de nulhypothese kan verworpen worden en wijst op het gebruik van ‘fixed effects’. Er zijn echter een paar nadelen verbonden aan het ‘fixed effects’ model. Het meest relevant nadeel voor onze data is dat deze geen tijdinvariante variabelen mag bevatten. Het ‘fixed effects model’ is dus niet hanteerbaar. De schatter die wel geschikt is voor onze data (inclusief tijdinvariante variabelen) is de ‘Hausman & Taylor (1981) instrumental variable estimator (H&T)’ 49. Het laat toe coëfficiënten van tijdinvariante variabelen te bepalen. Het doet dat door een sterkere assumptie te maken dat sommige specifieke regressoren ongecorreleerd zijn met het ‘fixed effect’. De waarden van deze regressoren in periodes buiten de huidige kunnen dan als instrumenten worden gebruikt. Het programma dat deze regressies kan doorvoeren is STATA50. Dit programma vraagt ons dan ook een verschil te maken tussen exogene en endogene variabelen. Onder exogene variabelen verstaan we variabelen die van buiten het model gegeven zijn. Zij zijn dus niet afhankelijk van andere variabelen in het model. Dit is wel het geval bij endogene variabelen. De waarde en de evolutie van deze variabelen kunnen door het model verklaard worden.

48

D. Gujarati (2003), Basic Econometrics J.A. Hausman and W.E. Taylor (1981), Panel Data and Unobservable Individual Effects, Econometrica 49, no. 6, p.1377–1398 50 Stata, Data analysis and statistical software – www.stata.com 49

44

Welke de endogene en exogene variabelen zijn is reeds aangehaald bij de uitleg van de vergelijking. Verder werd voor bij elke regressie gebruik gemaakt van robuuste schatters. In STATA, voor de regressies met tijdsinvariante dummy’s werd gebruikt van de ‘bootstrap method’. In Eviews, voor de regregressies zonder tijdsinvariante dummy’s werd gebruikt gemaakt van de coëfficiënten covariantie methode: Crosssection weights (PCSE).

4.2.

Resultaten

4.2.1. Algemene regressie Tabel 1 toont ons een panel regressies om de impact van type bankeigendom in te schatten op kredietgroei voor en na de financiële crisis. De afhankelijke variabele is jaarlijkse kredietgroei (%). De regressie werd gemaakt voor de periode 1998-2010. Alle verklarende variabelen zijn gedefinieerd in tabel 10. Crisis dummy is een jaar dummy die 1 voorstelt in de jaren 2008, 2009 en 2010. Alle regressies bevatten GDP groei en inflatie als additionele tijd variërende controle variabele. All banks Variable

Coefficient

Prob.

C Crisis Dummy

1,473039 -0,218758

0,292 0,0124

GDP Growth

0,351625

0,6568

Inflation

0,667904

0,5281

Profitability

-0,030545

0,8884

Bank Size

-0,2073

0,3543

Net loans/Deposits

-0,03908

0,8135

Solvency

1,617532

0,1728

Liquidity

-0,155698

0,3827

Loan loss reserves/ Gross loans

-4,762542

0,0093

Cost-to-income

0,299983

0,062

Net interest margin

0,019309

0,5278

Number of observations

1048

Number of banks

197

R-squared

0,263436

Bank fixed effects

Yes

Hausman Test Statistic

0,00000

Tabel 7: Algemene Regressie

45

Om een algemeen beeld te krijgen van wat de belangrijkste regressoren zijn voor kredietgroei (%) (Credit Growth), wordt er een algemene regressie gevoerd. Deze regressie houdt nog geen rekening met eigendom (ownership). Deze regressor wordt in een volgend stadium van de empirische resultaten toegevoegd. Zoals besproken in de methodologie werd voor deze regressie gekozen voor fixed effects. Dit omwille van zowel de structuur van onze data, als om consistent te zijn met het resultaat van de Hausman test statistiek. Deze laatste wijst ons aan geen random effects, maar fixed effects te gebruiken. Drie variabelen die direct in het oog springen omwille van hun significantie zijn ‘Crisis Dummy, ‘Loan loss reserves/Gross loans’ en ‘Cost-to-income ratio’. Dat de Crisis Dummy significant blijkt te zijn is geen verrassing. In lijn met de met papers van ‘de Haas en Lelyveld (2011)’ en al de eerder in deze masterproef besproken beschrijvende statistiek, kan telkens een behoorlijke neerwaartse beweging in kredietgroei worden waargenomen gedurende de crisisjaren. Een 2e zeer significante variabele is de ‘Loan loss reserves/Gross loans’. Deze heeft ook de grootste coëfficiënt en daarmee de grootste impact. Een 3e significante (op 10% niveau) verklarende variabele, Cost-to-income, duidt aan dat hoe efficiënter een bank, hoe minder vlug ze haar kredietgroei zal terugschroeven. Andere variabelen die niet significant zijn maar wel een behoorlijke impact hebben zijn de solvabiliteit, uitgedrukt in ‘equity/total assets’, ‘GDPgrowth’ en ‘inflatie’. We houden deze significante en impactvolle variabelen in het achterhoofd en kijken wat er gebeurd wanneer deze variabelen gecombineerd worden met de verschillen in eigendom van de banken.

46

4.2.2. Hoofd-Regressie Tabel 2 toont ons 5 panel regressies om de impact van type bankeigendom in te schatten op kredietgroei voor en na de financiële crisis. De afhankelijke variabele is jaarlijkse kredietgroei (%). De regressies werden gemaakt voor de periode 1998-2010. Alle verklarende variabelen zijn gedefinieerd in tabel 10. Crisis 2008 (2009) (2010) is een jaar dummy die 1 voorstelt in 2008 (2009) (2010). Alle regressies bevatten GDP groei en inflatie als additionele tijd variërende controle variabele. ‘H&T’ indiceert het gebruik van de Hausman en Taylor instrumentele variabele schatter. We zijn in staat om gemiddeld 40% te verklaren van de variantie in de jaarlijkse kredietgroei van de banken. De top panel toont ons dat de groei over de volledige periode 1998-2010 ongeveer gelijk is voor zowel de buitenlandse als voor de binnenlandse banken. We kunnen van de variabele ‘Bank Size’ afleiden dat, hoe groter de bank, hoe trager de gemiddelde kredietgroei. Ook de banken met een grotere ‘Profitability’ blijken gemiddeld een trager kredietgroei te hebben. Banken met hoge voorzieningen voor kredietverliezen, een indicatie voor slechte lening portofolio’s, blijken gemiddeld een duidelijk slechtere kredietgroei te hebben. Meer liquide banken blijken gemiddeld ook licht tragere kredietgroei te hebben. Dit in contrast met de solvabiliteit, waar meer solvabele banken hun kredietgroei gemiddeld meer zien stijgen. Interessant om te zien is dat de crisis jaren 2008, 2009 en 2010 een significante daling hebben veroorzaakt in de kredietgroei van alle type eigendom banken. In 2008 blijken zowel de binnenlandse banken als de buitenlandse banken te moeten inboeten in kredietgroei, waar voornamelijk de ‘Private Domestic’ banken de grootste daling in kredietgroei hebben. Het financiële crisisjaar 2009 blijkt het hevigste jaar voor de daling in kredietgroei te zijn. Voornamelijk de buitenlandse banken hebben de grootste daling in kredietgroei. Het crisisjaar 2010 heeft dan weer minder impact op de ‘Private Domestic’ banken, maar wel nog steeds een zwaardere impact op zowel de ‘Foreign Greenfield’ als de ‘Foreign brownfield’ banken.

47

Credit Growth

All Banks

Domestic Private

Variable

Coefficient

Prob.

Private Domestic

1,342

0,438

Private State

1,509

0,435

Domestic State

Foreign Greenfield

Foreign Brownfield

Coefficient

Prob.

Coefficient

Prob.

Coefficient

Prob.

Coefficient

Prob.

Foreign Greenfield

1,437

0,442

Foreign Brownfield

1,553

0,445

Crisis 2008

-0,179

0,000

-0,327

0,000

-0,171

0,139

-0,131

0,602

-0,161

0,176

Crisis 2009

-0,249

0,004

-0,134

0,265

-0,169

0,343

-0,466

0,166

-0,421

0,034

Crisis 2010

-0,151

0,012

-0,071

0,473

-0,190

0,152

-0,187

0,337

-0,388

0,001

GDP Growth

0,445

0,561

0,486

0,506

0,242

0,824

-1,182

0,608

0,172

0,907

Inflation

0,494

0,616

4,050

0,003

1,846

0,320

-3,366

0,170

-0,849

0,489

Profitability

-0,057

0,753

0,418

0,206

-0,076

0,411

-0,160

0,632

-0,287

0,124

Bank Size

-0,204

0,486

-0,392

0,103

-0,271

0,422

-0,712

0,126

0,816

0,118

Net loans/deposit

0,064

0,281

0,049

0,329

0,145

0,010

-0,132

0,647

0,001

0,999

Equity/total assets

1,030

0,551

-1,196

0,248

-0,927

0,262

1,293

0,464

1,871

0,432

Liquidity

-0,023

0,763

0,230

0,169

0,013

0,719

-1,117

0,071

-0,099

0,657

Loan loss reserves/ gross loans

-4,925

0,027

-0,977

0,561

-2,119

0,001

-9,385

0,083

-3,283

0,003

Cost-to-income

0,303

0,240

0,091

0,478

0,041

0,481

1,199

0,003

0,640

0,079

Net interest margin

0,003

0,944

-0,023

0,543

-0,140

0,013

-0,002

0,982

0,160

0,007

Delta loans/Delta Deposits

0,000

0,983

0,001

0,416

0,004

0,745

0,013

0,161

-0,002

0,204

No. Of Observations

1047

319

101

372

255

No. Of Banks

197

60

18

78

41

R-squared

n.a.

0,541

0,625

0,284

0,472

Bank Fixed Effects

H&T

Yes

Yes

Yes

Yes

Hausman Test Statisitc

0.0006

0.0090

0.0430

0.0049

0.0018

Tabel 8: Hoofdregressie

48

4.2.3. Regressie DeltaLoans/DeltaDeposits Krediet en deposito’s vormen de bestaansreden van een traditionele bank. Daarom is het interessant onderzoek te doen naar hoe deze twee evolueren ten opzichte van elkaar over de tijd heen. Vooral als hier een crisis bij betrokken is. Wanneer men hierbij conclusies van bovenstaand onderzoek bij betrekt, kan men potentiële verschillen vinden in deze evolutie naar gelang eigendom van de banken. De in de literatuurstudie beschreven papers doen ons vermoeden dat de binnenlandse banken guller waren met kredietverstrekking ten op zichte van hun deposito’s dan de buitenlandse banken. Dit vertaalt zich ofwel in een aanhoudende kredietverstrekking en een lagere instroom van deposito’s, of een stijgende kredietverstrekking en gelijkblijvende deposito’s, of een combinatie van die twee. Vandaar wordt een regressie, met Hausman-Taylor, uitgevoerd om na te gaan of hier significante regressoren voor kunnen worden gevonden. Enkele opmerkelijke zaken zijn: Alle variabelen, zelfs op een 10% significantieniveau, zijn insignificant. De enige die wat in de buurt komen zijn de ‘Crisis-dummys’. En dan vooral die van ’08 en ’09. Wat minder of niet uit de regressie blijkt is de invloed van eigendom op de afhankelijke variabele. Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat, na al die jaren, binnenlandse en buitenlandse banken, minder zijn gaan verschillen. Het kan ook zijn dat deze te verklaren variabele, die een ratio van twee delta’s is, ons te ver laat zoeken. Dit suggereert om op het niveau van kredietgroei te blijven wanneer het aankomt op de invloed van buitenlandse banken. Hoge coëfficiënten voor de ‘Crisis-dummys’, ‘GDP-Growth’ en ‘Cost-to-Income’. In lijn met vorig punt zijn het de ‘Crisis-dummys’ van ’08 en ’09 die duidelijk een grote (en significante) invloed hebben op de afhankelijke variabele. Een grotere impact, als het op de grote van de coëfficiënt aankomt, is de groei van het GDP. In crisistijden, hoe kleiner of soms zelfs negatiever deze regressor, hoe lager de ratio’s van de differenties. Tabel 3 toont ons een panel regressie om de relatie tussen ‘Delta Loans’ en ‘Delta Deposits’ beter in te kunnen schatten. De afhankelijke variabele is de ratio ‘ΔLoans / ΔDeposits’. De regressie werd gemaakt voor de periode 1998-2010. Alle verklarende variabelen zijn gedefinieerd in tabel 10. Crisis 2008 (2009) (2010) is een jaar dummy die 1 voorstelt in 2008 (2009) (2010). Alle regressies bevatten GDP groei en

49

inflatie als additionele tijd variërende controle variabele. ‘H&T’ indiceert het gebruik van de Hausman en Taylor instrumentele variabele schatter.

All banks Variable

Coefficient Prob.

Financial Dummy '08

2,460301

0,181

Financial Dummy '09

1,383778

0,181

Financial Dummy '10

0,478268

0,573

GDP Growth

11,78513

0,235

-15,56

0,382

Profitability

1,91445

0,425

Bank Size

0,615475

0,782

Solvency

-1,07102

0,915

Liquidity

-0,78322

0,284

Loan loss reserves/Gross loans

-15,7432

0,233

Cost-to-income

1,974011

0,239

Net interest margin

0,161207

0,657

Domestic Private

-3,99161

0,764

Domestic State

-2,59583

0,851

Foreign Greenfield

-4,47792

0,747

Foreign Brownfield

-4,11002

0,785

Inflation

Number of banks

197

Number of observations

1053

R-squared

n.a.

Bank fixed effects

H&T

Hausman Test Statistic

0,0000

Tabel 9: Regressie Deltaloans/Deltadeposits

50

Een kleiner wordende ratio duidt op het feit dat de groei van het verschil tussen ‘loans’ kleiner is dan de groei van het verschil tussen de ‘deposito’s’. Een zekere voorzichtigheid van de bankensector kan hier worden opgemerkt, die dan vooral in de crisisperiode duidelijker wordt. De laatste variabele met een opvallend grote coëfficiënt is de ‘Cost-to-Income’. Hiermee wordt geïnsinueerd dat hoe minder kostenefficiënt een bank is, hoe minder haar krediet aangroeit ten op zichte van de groei van haar deposito’s. Men kan dus vermoeden dat minder kostenefficiënte banken dus meer voorzichtigheid aan de dag leggen.

51

5. Besluit 5.1.

Algemeen

Deze masterproef gebruik een dataset bestaande met gedetailleerde informatie van 236 banken van 11 verschillende banken van Oost- en Centraal Europa. Dit voor de periode van 1998-2010. We analyseren de impact van de eigendomsstructuur van banken op kredietverlening. Ook wordt er onderzocht welke rol de financiële crisis speelde op de kredietverstrekking tussen buitenlandse en binnenlandse banken. Ten slotte wordt nog de ratio ‘ΔLoans / ΔDeposits’ onderzocht. De correlaties tussen kredietgroei(%) en depositogroei(%) gaven een duidelijk beeld tussen de relatie van leningen en deposito’s. Tijdens de financiële crisis bleken de kredietgroei en depositogroei meer met elkaar gecorreleerd te zijn dan voor de financiële crisis, voor zowel de buitenlandse als de binnenlandse banken. Met deze relatie tussen kredietgroei en depositogroei in het achterhoofd, werd er onderzocht wat de resultaten zouden zijn indien de ratio ‘ΔLoans / ΔDeposits’ als afhankelijke variabele werd gebruikt tijdens een regressie. De resultaten bleken vrijwel allemaal insignificant te zijn en gaven geen verhelderend beeld of additionele informatie tussen de relatie kredietgroei en depositogroei. Men kan concluderen dat de ratio ‘ΔLoans / ΔDeposits’ een te vertekende ratio is die weinig relevante resultaten met zich meebrengt. De bevindingen van deze masterproef wijzen, zoals verwacht, uit op een verschil in kredietverschaffing tussen buitenlandse en binnenlandse banken. Buitenlandse banken blijken in de financiële crisis algemeen minder leningen te hebben verschaft dan de binnenlandse banken. Hierbij werd ook bevonden dat de deposito groei voor de buitenlandse banken duidelijk minder was dan voor de binnenlandse banken tijdens de financiële crisis. Interessant was dat er al tekenen van herstel te vinden waren voor zowel kredietgroei als depositogroei in het financiële crisisjaar 2010 voor buitenlandse en binnenlandse banken. Deze bevindingen liggen ongeveer in lijn met de papers van De Haas et al. (2011) en De Haas en Van Lelyveld (2011). Deze masterproef komt wel tot minder duidelijke verschillen tussen binnenlandse en buitenlandse banken als hun papers. Dit minder significant verschil is wellicht te wijten aan de verschillen tussen onze dataset en die van De Haas et al. (2011) en De Haas en Van Lelyveld (2011). Ook wordt er in deze masterproef met een kleiner aantal banken en observaties gewerkt.

52

Een ander verschil dat deze masterproef vond is dat het beginjaar van de financiële crisis 2008 niet alleen voor een duidelijke daling aan kredietgroei en deposito groei zorgde voor de buitenlande banken, maar ook voor de binnenlandse banken. De financiële crisis heeft zich volgens onze bevindingen vrij snel laten gelden voor de binnenlandse banken. De papers van De Haas et al. (2011) en De Haas en Van Lelyveld (2011) vonden dat de financiële crisis een meer significante impact had op de binnenlandse banken in 2009 en veel minder in 2008.

5.2.

Aanbevelingen

Op basis van de onderzochte literatuur, de data, de beschrijvende en analyserende statistieken en de bijhorende resultaten kunnen 2 soorten aanbevelingen worden gemaakt, nl. ‘Beleidsaanbevelingen’ en ‘Uitbreiding onderzoek’. In de beleidsaanbevelingen worden enkele suggesties gemaakt die in achting kunnen worden genomen bij het aanpassen of het maken van een beleid wanneer dit de financiële sector aanbeland. In ‘Uitbreiding onderzoek’ wordt aangehaald welke uitbreidingen van het onderzoekdomein er mogelijk en/of aan te raden zijn.

5.2.1. Policy recommendation Voor het opstellen en/of aanpassen van het beleid, dat de financiële sector aangaat, kunnen enkele suggesties worden gemaakt. Uit de resultaten van deze masterproef blijkt dat buitenlandse banken gevoeliger zijn aan de crisis dan de binnelandse. Dit vertaalt zich in een doorgaans lagere kredietverstrekking. Omdat deze buitenlandse banken een hoog marktaandeel bezitten kan deze lagere kredietverstrekking een invloed hebben op nationaal economie. Met alle gevolgen van dien. Tot voor de crisis waren er weinig formele afspraken met de buitenlandse banken, weinig akkoorden tussen de gast- en thuis landen. Dit laat de buitenlandse banken, zonder veel verantwoording of communicatie, beslissingen te kunnen nemen met verregaande consequenties. Een (duidelijker) beleid kan dit deels verhelpen. Dit moet zich niet persé vertalen in het aan banden leggen van de buitenlandse banken of sterk verstrengde regelgeving. Het is echter aangeraden betere en formelere afspraken te maken zodanig dat het gastland minder voor verrassingen komt te staan en zo dus beter kan anticiperen en/of reageren op het gedrag van buitenlandse banken. 53

5.2.2. Uitbreiding onderzoek Indien het onderzoek wil worden uitgebreid kan men rekening houden volgende besproken elementen. De Haas et al. (2011) bespreken in hun paper de invloed aan overheidssteun door middel van kapitaal injecties, het IFI actieplan of de deelname aan het Vienna Initative. Er is dus ruimte om variabelen te introduceren die de toegang tot overheidssteun van een bank zou kunnen weergeven. Daarbij zou er ook een variabele kunnen worden opgesteld die aantoont welke banken hebben deelgenomen aan het ‘Vienna Initiative’. Een reden waarom het onderzoeken van de impact op kredietverlening van overheidssteun van het thuisland en de impact van het Vienna Initative geen directe prioriteit was voor deze masterproef, waren de bevindingen van De Haas et al. (2011) in hun paper. De Haas et al. (2011) vinden geen significante verschillen in kredietverlenend gedrag tussen Vienna Initiative banken en niet-Vienna Initiative banken. Wel werd er gevonden dat participatie aan het Vienna initiative voor positieve en geen negatieve spillover effects heeft gezorgd in Centraal – en Oost Europa. Er werd ook geen significante impact gevonden van overheidssteun van het thuisland aan een buitenlandse bank op het kredietverlenend gedrag van de bank. Toch kon het toch nog eventueel interessant geweest zijn om het effect hiervan te bestuderen in de dataset van deze masterproef. Verder zou bij uitgebreider onderzoek kunnen gebruik gemaakt worden van een grotere dataset. Door onvolledigheden van Bankscope, Bureau van Dijk en door een beperkte gegevens van de soorten eigendom van banken, kon deze masterproef niet meer banken bevatten dan ze nu heeft. Met meer tijd zou er extra data verzameld kunnen worden en een meer uitgebreide kennis worden opgebouwd over het type eigendom van de banken. Dit zou zou kunnen leiden tot significantere en consistentere resultaten.

54

6. Bijlagen Tabel 10 Variable name

Periodicity

Description

Source

Bank Level Data (Number of banks = 236) Foreign Greenfield

1998-2010

1 = Bank is newly established Greenfield foreign bank; 0 = otherwise

R. de Haas

Foreign Brownfield

1998-2010

1 = Bank is Brownfield foreign bank; 0 = otherwise

R. de Haas

Private Domestic Bank

1998-2010

1 = Bank is Private Domestic Bank; 0 = otherwise

R. de Haas

State Bank

1998-2010

1 = Bank is State Bank; 0 = otherwise

R. de Haas

Credit Growth

1998-2010

Annual Percentage growth in net loans

Bankscope

Deposit growth

1998-2010

Annual Percentage growth in deposits and short term funding

Bankscope

Profitability

1998-2010

Return on average equity (in %)

Bankscope

Bank size

1998-2010

Log total assets in thousands in thousands of EUR

Bankscope

Loans/deposit ratio

1998-2010

Net loans / deposits and short term funding (in %)

Bankscope

Solvency

1998-2010

Equity/total assets (in %)

Bankscope

Liquidity

1998-2010

Liquid assets / deposits and short term funding (in %)

Bankscope

Net interest margin

1998-2010

Net interest income / Earning assets (in %)

Bankscope

Efficiency

1998-2010

Cost / income ratio (in %)

Bankscope

Loan Quality

1998-2010

Loan loss reserves/gross loans (in %)

Bankscope

Tabel 10: Definities, bronnen en tijdsaanduiding van variabelen

55

Tabel 11 Country Level Data (#Countries = 11) GDP Growth

1998-2010

Gross domestic product, constant prices. Percentage change

IMF

Inflation

1998-2010

Inflation, average consumer prices. Percentage Change

IMF

Tabel 11: IMF Data Landen

Tabel 12 Panel A. Bank-Level variables (1998-2010) Full sample summary statistics Average no. of Mean Std. Dev. Banks per year

Means by bank-ownership Greenfield Brownfield

Private Domestic

State

Foreign Greenfield

105

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

Foreign Takeover

45

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

Private Domestic

68

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

State Bank

18

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

n.a.

Credit Growth47

236

0.24

0.379

0.2395

0.2309

0.2552

0.2261

Profitability

236

0.083

0.2478

0.078

0.137

0.073

0.007

Bank Size

236

5.81

0.76

5.72

6.41

5.47

6.01

Loan/Deposits

236

0.799

0.6267

0.8393

0.6491

0.783

1.041

Solvency

236

0.1344

0.1278

0.1342

0.0988

0.1385

0.205

51

Liquidity

236

0.2609

0.2396

0.2594

0.2182

0.2896

0.2758

Net interest margin

236

0.045

0.0356

0.0496

0.0384

0.046

0.0369

Efficiency

236

0.699

0.421

0.7195

0.6222

0.7278

0.6963

Loan Quality

236

0.048

0.06

0.04

0.043

0.047

0.09

Tabel 12: Data Bankspecifieke variabelen

51

Voor deze variabelen werd de dataset getrimd om representatievere waarden te weergeven

56

Tabel 13 Panel B. Country-level variables (1998-2010) Observations

Mean

Std. Dev.

Min.

Max.

GDP Growth

3068

0.034

0.039

-0.18

0.12

Inflation

3054

0.065

0.08

-0.012

0.59

Tabel 13: Landen specifieke variabelen

57

7. Bronvermelding -

Bonin, Hasan, Wachtel (2005), Bank performance, efficiency and ownership in transition countries

-

Brown and De Haas (2010), Foreign Currency Lending In Emerging Europe: Bank-Level Evidence

-

Chen & Liao (2010), Are foreign banks more profitable than domestic banks? Home-and hostcountry effects of banking market structure, governance and supervision.

-

Claeys and Vander Vennet (2008), Determinants of bank interest margins in Central and Eastern Europe: a comparison with the West, Economic Systems 32, p. 197–216.

-

D. Gujarati (2003), Basic Econometrics

-

D. Morgan, B. Rime and P. Strahan (2004), Bank Integration and State Business Cycles, Quarterly Journal of Economics 119, no. 4, p. 1555–1585.

-

De Haas and Naaborg (2006). Foreign Banks in Transition Countries: To Whom do They Lend and How Are They Financed?

-

De Haas, van Lelyveld (2006), Foreign banks and credit stability in Central and Eastern Europe. A panel data analysis, Journal of Banking and Finance, 30, p. 1927-1952.

-

De Haas, Korniyenko, Loukoianova, Pivovarsky (2011), Foreign Banks During the Crisis: Sinners or Saints?

-

De Haas, van Lelyveld (2011), Multinational banks and the global financial crisis: weathering the perfect storm?

-

Fries and Taci, (2005) Cost efficiency of banks in transition: Evidence from 289 banks in 15 postcommunist countries, Journal of Banking & Finance 29, p. 55–81.

-

Havrylchyk ,Magdalena, Jurzyk, Degryse, Kozak (2009), Foreign Bank Entry and Credit Allocation in Emerging Markets

-

J. Fidrmuc, H. Stix, E. Beckmann (2012), Foreign Currency Loans and Loan Arrears of Households in CEEC's

-

J. Hughes & L. Mester (1998), Bank capitalization and cost: evidence of scale economies in risk management and signaling, The review of economics and statistics of Massachusetts Institute of Technology, Vol. 80, No. 2, p.314-325

-

J.A. Hausman and W.E. Taylor (1981), Panel Data and Unobservable Individual Effects, Econometrica 49, no. 6, p. 1377–1398.

-

Jelle De Backer (2011), De Rol Van Buitenlandse Banken In Transitie-Economieën

58

-

Lensink en Hermes (2002), The short-term effects of foreign bank entry on domestic bank behavior: Does economic development matter?

-

M. Lehner, M. Schnitzer (2006), Entry of Foreign Banks and their Impact on Host Countries, Discussion paper No. 152

-

Navaretti, Calzolari, Pozzolo and Levi (2010), Multinational banking in Europe – financial stability and regulatory implications: lessons from the financial crisis

-

O. Havrylchyk, E. Jurzyk (2011), Inherited or earned? Performance of foreign banks in Central and Eastern Europe Journal of Banking & Finance 35, p. 1291–1302

-

P. Cetkovic (2011), Credit Growth and Instability in Balkan Countries: The role of foreign banks

-

R. de Haas, I. Naaborg (2005), Does Foreign Bank Entry Reduce Small Firms’ Access to Credit? Evidence from European Transition Economies, De Nederlandsche Bank (DNB) Working paper No. 50/August 2005

-

R. de Haas, I. van Lelyveld (2002), Foreign bank penetration and bank credit stability in Central and Eastern Europe, Research Series Supervision no.43

-

R. Haselmann (2006), Strategies of foreign banks in transition economies, Emerging Markets Review 7 p. 283–299

-

R. De Haas, Daniel Ferreira, Anita Taci (2009), What determines the composition of banks’ loan portfolios? Evidence from transition countries.

-

S. Chava, A. Purnanandam (2011), The effect of banking crisis on bank-dependent borrowers, Journal of Financial Economics 99, p. 116-135

-

Stata, Data analysis and statistical software – www.stata.com

-

V. Dinger (2009), Do foreign-owned banks affect banking system liquidity risk?, Journal of Comparative Economics 37 (4) p. 647–657.

-

Yildirim and G.C. Philippatos (2007), Efficiency of Banks: Recent Evidence from the Transition Economies of Europe

59