De psychologische aspecten van pijn. Au! Marian Rikkert, GZ-psycholoog, Afdeling Medische Psychologie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel

De psychologische aspecten van pijn

Au! Marian Rikkert, GZ-psycholoog, Afdeling Medische Psychologie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel

Wat is pijn? Definitie: ‘pijn is een onplezierige, zintuiglijke en emotionele ervaring’

Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

Pijn is ….

stress

ALARM


ANGST

Raar……. • Ernst verwonding ≠ hoeveelheid pijn


Veel verschillende factoren spelen een rol • Couvadesyndroom • Acupunctuur • Pijnstillers: vorm/ kleur


Context is belangrijk! -

Gevolgen Gedachten over oorzaak Gebrek aan kennis/begrip Persoon in buurt In actie komen





Beschermingssysteem pijn is het meest effectieve beschermingssysteem voor je lichaam!

ALARM!! Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

alarmsignalen • Gaan via sensoren: Mechanisch: bv. druk, knijpen Temperatuurswisselingen: bv. warm, koud Chemische reacties buiten lichaam: bv. brandnetel Chemische reacties in lichaam: in lichaamssappen, melkzuur Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

nociceptie Alarmsignaal van neuronen naar ruggemerg gewaarwording van pijn = voorbode van pijn Maar: Soms nociceptie zonder pijn soms pijn zonder nociceptie Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert


Betekenis van signalen Bericht =

Gevaar! Bericht ≠ pijn


Brein maakt logisch verhaal ervan Pijncentra: activatieknooppunten in brein, pijn (associatie) netwerk


Pijn associatie netwerk 1. Premotorische/motor cortex: organiseren en voorbereiden beweging 2. Cingulate cortex: concentratie en aandacht 3. Prefrontale cortex: problemen oplossen, geheugen 4. Amygdala: emoties/angst angstconditionering, verslaving 5. Sensorische cortex: sensorische onderscheiding 6. Hypothalamus/ thalamus: stressreacties, autonome regulatie, aansprong tot actie 7. Kleine hersenen: beweging en gedachten 8. Hippocampus; geheugen, ruimtelijk inzicht, angstconditionering 9. Ruggemerg: poort vanuit de periferie Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

ALARM? Systemen halen je uit de problemen • Spiersysteem (vluchten, rennen) • Zenuwstelsel: Sympathisch/parasympatisch systeem (zweten, bloedsomloop) • Endocrien systeem (hormonen) • Immuun systeem


Je zenuwstelsel Sympatisch: krachtig snel, bescherming en hantering van bedreigingen, nuttig bij vechten/vluchten, adrenaline Aan/uit systeem (niet te lang)

GASSEN!!!! Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

Parasympatisch: Energiebehoud en –besparing, reparatie: Rusten en verteren, bijkomen en herstel

REMMEN….. Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

Hormoonsysteem Stresshormoon: CORTISOL bij langdurige stress (fysiek en mentaal). Beschermende functie: vertraagt én versnelt verschillende lichaamsprocessen die nodig zijn voor onmiddellijke bescherming


De keerzijde: • Cortisol te hoog: trage genezing, geheugenverlies, depressie, wanhoop, minder fysieke prestaties • Wisselend gedurende de dag: piek aan begin van de ochtend, afname tot aan lunch, beetje toe, laagst begin van de avond


immuunsysteem • onder invloed van je brein, hormonen, sympathisch en parasympatisch systeem • actiever bij serieuze of chronische problemen en pijn • Langdurige stress en pijn leidt tot activiteit • Ook actief door de wijze waarop hersenen signalen interpreteren


Een opkikker voor je immuunsysteem! • • • • •

Invloed hebben op kwaliteit van leven Grip hebben op behandelingsmogelijkheden Steun van familie en artsen Humor! In beweging komen


Wat gebeurt er in je brein • Interpretatie van signalen • Gedachten en overtuigingen zijn ook impulsen voor de zenuwen! De Bewegen maakt het nóg erger!

Niet klagen, maar dragen

Het gaat nooit meer over

medicatie helpt vast niet

Ze geloven me niet!


Ik kan het niet aan!

Ik word gek van de pijn

Ze vinden me een zeur

Pijn = persoonlijk! • • • • • •

Persoonlijkheid Wat je denkt/verwacht Gemoedstoestand Eerdere ervaring met pijn Mate van controle/machteloosheid Conditie/vermoeidheid Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

angst • • • • • • • • • • • • •

Voor de pijn Dat er iets ernstigs is Dat ik niet weet wat er aan de hand is Dat niemand met gelooft Dat ik gek wordt van de pijn Dat de medicijnen niet zullen helpen Dat ik het niet volhoud Voor afhankelijkheid Voor de dood Voor prikken Voor operaties Voor decorumverlies Om verslaafd te raken Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

Wat helpt? • Meer weten over pijn, vermindert de angst voor pijn. • Probeer te begrijpen wat de pijn betekent • Dan minder verzet/meer acceptatie, stress neemt af • Parasympatisch zenuwstelsel bevorderen


Wat kan je als arts/vpl doen? 1. Uitleg, uitleg, uitleg 2. Waar mogelijk controle geven aan patiënt 3. Angsten (catastroferende cognities) bespreekbaar maken


• Ontspanningsoefeningen laten doen • Gedachtenexperimenten: – Aandacht naar pijn toe – Aandacht van pijn af naar ander lichaamsdeel


Maak gebruik van fantasie, door je iets voor te stellen dat niet past bij spanning en pijn: • • • • •

Concurrerende beelden Concurrerende gedachten Concurrerende geluiden Concurrerende smaken Concurrerende geuren


Afleiding (doorbreekt pijnnetwerk): positieve zaken: film/tv/tijdschrift/praatje/muziek/ humor!/familie inzetten/creativiteit


• http://youtu.be/apzXGEbZht0


attitude • Steunend en begripvol meebewegen • Geen strijd! • Hulp vragen als vastloopt (mmw, gv, psycholoog)


Vragen??


Casus Patiënte, 73 jr, na darmoperatie complicaties: abces in rug, veel pijn, reageert nauwelijks op pijnmedicatie… Waar zou dit aan kunnen liggen? Wat doe je? Bedenk je eigen hypothese. Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Medische Psychologie, Marian Rikkert

De psychologische aspecten van pijn. Au! Marian Rikkert, GZ-psycholoog, Afdeling Medische Psychologie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel

Recommend Documents