De mythe van de gulden snede - Medisch - Reformatorisch Dagblad
04-03-2008 21:46
De mythe van de gulden snede 04-03-2008 13:03 | Huib de Vries
Rosemie Kiekens: „Het gezicht is veel complexer dan we denken.”
Bijna de helft van de Nederlandse tieners laat zich orthodontisch behandelen. Soms uit medische overwegingen, vaak om mooier te worden. Daarbij is enig realisme gewenst, leert het proefschrift van dr. Rosemie Kiekens. „Van een lelijkerd met scheve tanden kunnen we geen schoonheid maken.”
Een belangrijk deel van de tieners met een beugel draagt die om er foto 1 van 3 mooier van te worden. Maar wat vindt hun omgeving een mooi gezicht, en zijn daar objectieve maatstaven voor? Aan die vragen wijdde dr. Rosemie Kiekens, staflid van de afdeling Orthodontie en Orale Biologie van het Universitair Medisch Centrum St. Radboud Nijmegen, haar dissertatie ”Facial aesthetics in adolescents”, waarop ze 14 februari promoveerde. Het meeste onderzoek naar gelaatsesthetiek betreft volwassenen, omdat het wordt uitgevoerd door kaakchirurgen en plastisch chirurgen. Hun belangrijkste doelgroep zit tussen de 18 en 25 jaar. Het proefschrift van Kiekens vult de leemte voor de leeftijdsgroep van 10 tot 16 jaar. De Belgische orthodontiste legde gelaatsfoto’s van jongeren voor aan orthodontisten en leken, jongeren en ouderen, vrouwen en mannen, Nederlanders en Belgen. Ze vroeg hen de schoonheid van de gezichten met een cijfer weer te geven. Hetzelfde deed ze met foto’s van jongeren voor en na een orthodontische behandeling.
http://www.refdag.nl/artikel/1334906/De+mythe+van+de+gulden+snede.html
Pagina 1 van 5
De mythe van de gulden snede - Medisch - Reformatorisch Dagblad
04-03-2008 21:46
Het verschil in beoordeling was gering. Wel bleken vrouwen, jongeren en orthodontisten iets kritischer dan mannen, ouderen en leken. Belgische orthodontisten gaven aan de gezichten van afgebeelde jongeren een wat hoger cijfer dan hun Nederlandse collega’s. Bij het beoordelen van foto’s van jongeren na een orthodontische behandeling cijferden de Nederlandse specialisten iets hoger. „Die zijn wat sneller tevreden met het behaalde resultaat.” Geen gouden formule Met name in de plastische chirurgie en de kaakchirurgie wordt gesuggereerd dat er objectieve maatstaven zijn voor een mooi gezicht. De zogenaamde gulden snede, in de Engelstalige wereld bekend als ”the golden section” of ”the divine proportions”, geldt als een ideale verhouding. Bekende ijkpunten zijn de afstand van de haarlijn tot ogen, neus, mond, kin en hun relatie tot elkaar. Kiekens onderzocht of gezichten met ideale verhoudingen mooier werden bevonden. Dat was nauwelijks het geval. De gulden snede levert in de praktijk niet het beloofde goud. Met haar onderzoek hoopte de Belgische orthodontiste alsnog een bruikbare formule te vinden. „We hebben alle factoren die ons van belang leken uitgewerkt en geprobeerd die in een soort index te vangen, maar dat is niet gelukt. Het gezicht is veel complexer dan we denken. De bekende sociaal psycholoog prof. Ap Dijksterhuis stelt op grond van onderzoek dat het onderbewuste onvergelijkbaar veel meer informatie bevat dan het bewuste. Dat relativeert de slogan ”meten is weten”. In een onderdeel van een seconde kunnen we vaststellen wat ik na jaren onderzoek niet heb kunnen objectiveren: of iemand een mooi gezicht heeft, of niet.” Bijkomende bonus Voor de kersverse doctor is het een teleurstelling dat ook zij niet in staat was maatstaven voor het objectiveren van schoonheid aan te dragen. „Daarmee zou je resultaten van verschillende behandelcentra kunnen vergelijken. Op basis van mijn onderzoek kun je wel zeggen dat tanden een kleine rol spelen. Iemand met een mooi gebit wordt in het algemeen iets mooier bevonden. De invloed van gelaatsverhoudingen op schoonheid wordt sterk overschat.” Kiekens ziet in haar proefschrift geen aanleiding voor Nederlandse orthodontisten om hun werkwijze aan te passen. „De patiënten denken dat ze van een orthodontische behandeling mooier worden. Dat is voor http://www.refdag.nl/artikel/1334906/De+mythe+van+de+gulden+snede.html
Pagina 2 van 5
De mythe van de gulden snede - Medisch - Reformatorisch Dagblad
04-03-2008 21:46
een orthodontist nooit de enige reden om een behandeling in te stellen. Tandesthetiek en gelaatsesthetiek hebben maar in beperkte mate verband met elkaar. Dat moet je als orthodontist vanaf het begin duidelijk uitleggen aan de patiënt. Van een lelijkerd met scheve tanden kunnen we geen schoonheid maken. Door een orthodontische behandeling krijg je een fraaiere tandstand, een beter functionerend gebit, en in het algemeen word je er ook nog een beetje mooier van. Dat laatste moet je zien als een bonus, niet als doel.” Behoudend en goedkoop Op basis van de graad waarin tanden scheef staan, is een index ontwikkeld die de noodzaak van een orthodontische behandeling weergeeft. Bij een derde van de mensheid is er geen noodzaak, bij een derde een zekere noodzaak, bij een derde een overduidelijke noodzaak. In Nederland draagt 43 procent van de 12-jarigen een beugel. Dat percentage illustreert voor dr. Rosemie Kiekens het terughoudende beleid van Nederlandse tandartsen en orthodontisten. „Uit onderzoek in de Verenigde Staten en acht Europese landen, waaronder Nederland, bleek dat de Nederlandse tandartsen en orthodontisten het meest behoudend zijn in het adviseren van een behandeling.” De tarieven van Nederlandse orthodontisten behoren tot de laagste in Europa. Toch besloot de Nederlandse Zorgautoriteit in 2007 de bedragen ten opzichte van 2001 met 29 procent te verlagen. De korting wordt in vier stappen doorgevoerd, zodat in 2010 het gewenste eindtarief is bereikt. Het tarief voor een orthodontische behandeling door de tandarts is niet aangepast. Dat geeft de wonderlijke situatie dat die voor eenzelfde behandeling nu ruim 20 procent meer ontvangt dan de specialist. De gemiddelde kosten van een orthodontische behandeling zakten door de tariefsaanpassing naar 750 euro per jaar. Een doorsnee behandeling vraagt twee jaar. Slechts 2,5 procent van de orthodontie wordt bekostigd vanuit de basisverzekering, de resterende 97,5 procent vanuit het aanvullende pakket. Het bevreemdt de Belgische orthodontiste niet dat veel mensen het geld er graag voor over hebben. „Een trouwjurk kost meer, en daar heb je maar één dag plezier van.” „Snijtanden zouden eigenlijk kniptanden moeten heten” Mondbewuster In twintig jaar tijd veranderde de orthodontist van een onbekende grootheid in de bekendste specialist voor jongeren. Buitenboordbeugel, http://www.refdag.nl/artikel/1334906/De+mythe+van+de+gulden+snede.html
Pagina 3 van 5
De mythe van de gulden snede - Medisch - Reformatorisch Dagblad
04-03-2008 21:46
plaatjes, afbouwbeugel, activator, voor tieners zijn het vertrouwde begrippen. De volwassenen volgen. „Ze zien bij jongeren het effect van een behandeling.” Jaarlijks worden in Nederland 90.000 orthodontische behandelingen gestart. De orthodontische afwijkingen vallen in twee hoofdgroepen uiteen: een verkeerde groei van de kaken en een onregelmatige stand van het gebit. Bij veel patiënten is sprake van een combinatie. In principe is elke tandarts bevoegd orthodontische behandelingen uit te voeren. In de praktijk houdt slechts een deel zich ermee bezig. Voor ernstige afwijkingen wordt sowieso een orthodontist ingeschakeld. Nederland telt 280 geregistreerde specialisten in de orthodontie. Ze volgden na hun tandartsstudie een vierjarige academische opleiding. Anne-Marie Renkema, voorzitter van de Vereniging van Orthodontisten, vindt het geen probleem als orthodontische behandelingen worden uitgevoerd door tandartsen, zolang ze deugdelijk werk leveren. „Ik heb er wel moeite mee als het niet goed gebeurt en patiënten alsnog bij de orthodontist terechtkomen.” De orthodontiste uit Meppel, als supervisor verbonden aan de opleiding voor orhodontisten van het Universitair Medisch Centrum St. Radboud Nijmegen, zag in de achterliggende tien jaar de vraag van volwassenen naar een orthodontistische behandeling sterk toenemen. „Toen ik ruim twintig jaar geleden begon, had ik nauwelijks volwassenen in mijn praktijk. Nu maken ze ruim 20 procent van het patiëntenbestand uit.” Wortelresorptie Ze verklaart die ontwikkeling in de eerste plaats uit de sterk verbeterde mondgezondheid. „Vroeger zag je veel protheses. Als je geen tanden meer hebt, valt er weinig recht te zetten. Een tweede reden is dat mensen steeds mondbewuster worden. En ze zien bij jongeren het positieve effect van een orthodontische behandeling.” Een veel voorkomende orthodontische afwijking, naast onregelmatige tanden en ruimtegebrek, is de overbeet. „Een beetje overbeet is geen bezwaar, maar het moet niet te gek worden. Snijtanden zouden eigenlijk kniptanden moeten heten. Dan is meteen duidelijk wat het bezwaar is van een overbeet. Een schaar met benen die vijf millimeter wijken, gooit iedereen direct weg. Veel van onze patiënten hebben ook last van een http://www.refdag.nl/artikel/1334906/De+mythe+van+de+gulden+snede.html
Pagina 4 van 5
De mythe van de gulden snede - Medisch - Reformatorisch Dagblad
04-03-2008 21:46
diepe beet. De ondertanden komen dan tegen het verhemelte. Daar krijg je vooral bij het ouder worden last van. Een ander bekend probleem is een in de kaak verborgen hoektand. Die kan de wortels van de snijtanden gaan beschadigen.” Om te voorkomen dat het gebit weer terugkeert naar de oude stand, fixeren orthodontisten de tanden tegenwoordig na de correctie door een stalen draadje achter de tanden te plakken. Het grootste risico van een orthodontische behandeling is wortelresorptie. „Resorptie van minimaal 1 millimeter heb je bij tandverplaatsing altijd, maar dat geeft geen problemen. Ernstige wortelresorptie, waardoor een tand verloren gaat, komt vrijwel nooit voor. Door zes tot twaalf maanden na het begin van de orthodontische behandeling een röntgenfoto te maken, kun je ernstige resorptie vroegtijdig diagnostiseren.” De uitkomst van het onderzoek van Kiekens heeft de voorzitter van de Vereniging van Orthodontisten niet verrast. „Dat de professie iets kritischer kijkt dan de leek, lijkt me logisch. Het belang van wetenschappelijk onderzoek is, dat dingen die je al vermoedt, met cijfers worden gestaafd. Het onderzoek onderstreept dat je in de voorlichting aan de patiënt niet moet suggereren dat die mooier wordt van de behandeling. Je gebit wordt mooier en gaat beter passen, maar bij schoonheid spelen veel meer factoren een rol. In de periode van de orthodontische behandeling krijgt de patiënt misschien wel heel erg last van jeugdpuistjes. Die vallen dan meer op dan een mooi gebit.”
http://www.refdag.nl/artikel/1334906/De+mythe+van+de+gulden+snede.html
Pagina 5 van 5
