De Handhavingskrant. Samenwerkende hulpdiensten: brandweer, politie, reddingswerkers en ambulancepersoneel

Oktober 2006

Dit is een uitgave van het Ministerie van Justitie

De Handhavingskrant In deze krant:

De toezichtparadox Al enkele weken is de Probo Koala groot nieuws. Het schip dumpte milieugevaarlijke verontwaardiging is groot – en terecht. Er is uit

Servicecentrum fungeert als ‘eerstelijnshulp’

kostenoverwegingen een loopje genomen met

Nieuw Servicecentrum Handhaving gaat

maatschappelijk verantwoord ondernemen.

een belangrijke intermediaire functie

Logisch dat veel betrokkenen zich afvragen of

vervullen bij het leggen van contacten

het schip – toen het begin juli de Amsterdamse

tussen decentrale overheden onderling en

haven aandeed – niet had kunnen en moeten

tussen centrale en decentrale overheden.

stoffen in Ivoorkust, met fatale gevolgen. De

worden tegengehouden. De onderzoeken die een antwoord daarop moeten geven, zijn in volle gang. Maar de Probo Koala-kwestie illustreert – behalve de noodzaak fundamenteel te doordenken hoe het rijke Westen met zijn afval moet omgaan – nog iets anders: het bestaan van een ‘handhavingsparadox’.

2

Die komt erop neer dat enerzijds wordt geklaagd over te hoge toezichtlasten, maar als iets misgaat, wordt gewezen op tekortschietend toezicht. Dat is zo bij de Probo Koala en dat was zo bij eerdere calamiteiten. Voor handhavers is

Samenwerkende hulpdiensten: brandweer, politie, reddingswerkers en ambulancepersoneel.

Handhaven met gevoel voor de stad

deze dubbele boodschap lastig en tegelijk

Den Haag kent een voor Nederland

uitdagend. Onze samenleving verwacht dat we

unieke, integrale wijkaanpak. Volgens

‘Ondersteuning bij handhaving duurzaam organiseren’

daarmee kunnen omgaan. Het dwingt in mijn ogen tot het zoeken van evenwicht tussen streng handhavend optreden waar nodig en opereren op basis van vertrouwen waar mogelijk. Cruciaal daarbij is dat de handhavende diensten over en weer informatie en deskundigheid delen en gezamenlijk optrekken. Dat leidt niet

wethouder Marnix Norder wacht de gemeente dan ook niet totdat een wijk verloedert.

Directeur-generaal Hans van der Vlist (Ministerie van Justitie) over de toekomst van Handhaving in Nederland.

alleen tot minder toezichtlast bij bedrijven en instellingen, maar ook tot hogere kwaliteit. Het project Eenduidig toezicht dat onder leiding van

“Afgelopen jaren is er hard getrokken aan de professionalisering van de handhaving.

minister Nicolaï wordt uitgevoerd, is daarop

Het onderwerp is bestuurlijk goed op de agenda gezet, maar je kunt niet zeggen dat we al klaar zijn.

gericht. Het zal de handhavingsparadox niet

Ik denk dat de kwaliteit nog behoorlijk kan verbeteren en dat we voortdurend aan de kwaliteit

helemaal oplossen. Maar een flink stuk

moeten blijven werken, om zo de effectiviteit van de handhaving te vergroten. Het blijft nodig om

verminderen is al een hele stap in de goede

de handhavers in gemeenten en bij provincies daarbij te helpen. Ik vind het belangrijk om die

richting.

ondersteuning vanuit het Ministerie van Justitie te blijven geven, vanwege de algemene verantwoor-

9

delijkheid die de minister van Justitie heeft om de kwaliteit van de handhaving te bevorderen.”

‘Strijdige Regels’ helpt onlogische regels de wereld uit

Marjanne Sint is Secretaris-generaal van VROM

“Om handhaving verder op de kaart te zetten blijven programma’s als Handhaven met Effect de

Het project ‘Strijdige regels’ gaat een

en is voorzitter Taskforce Eenduidig Toezicht.

komende jaren nodig. Maar zulke stimuleringsprogramma’s zijn geen doel op zich; als de aandacht

einde maken aan overvloedige

voor handhaving overal is doorgedrongen, is stimulans niet meer nodig.

en onduidelijke regelgeving.

Wel denk ik dat er altijd ondersteuning nodig is voor gemeenten, maar dat hoeft niet per se vanuit

Projectleider Patrick Ooms legt uit hoe.

Marjanne Sint

fe c t f e n e v a h Ha nd

e n k o m st S ta rt b ij e ff e c t en met E H a n d h av

ave et Hand h S c o re n m

het Rijk te komen. Uiteindelijk kunnen decentrale overheden dat ook met elkaar organiseren. Van gemeenten kan echter niet verwacht worden dat ze zelf alle kennis in huis hebben. Justitie doet

n

veel aan onderzoek en kennisontwikkeling. Het toegankelijk maken van die kennis is één van de speerpunten van het nieuwe Servicecentrum Handhaving dat op 1 november van start gaat. Gemeenten, provincies, inspectiediensten en andere overheidsorganisaties kunnen een beroep doen

met

7 n ov. , d in sd a g Den Haag n ov. a a n d a g 13 Zwo ll e, m a g 15 n ov. n , wo e n sd Ei n d h ove

na ku nt u ac hter pa gi ar t op de ka uw ke uze. rd n oo va tw st M et de an bi je en ko m de or vo ijven zi ch in sc hr

op dit servicecentrum voor praktische ondersteuning bij de ontwikkeling en uitvoering van hun handhavingsbeleid. Van lieverlee kan het Servicecentrum Handhaving uitgroeien tot het centrale informatiepunt voor handhaving. Als handhavers de weg ernaartoe eenmaal hebben gevonden, dan kan het servicecentrum de stimulering door middel van speciale programma’s overbodig maken. Vervolg op pagina 2 >>

10

Oktober 2006

Daarom is het belangrijk dat gemeenten en

loopt, en uit dat onderzoek kunnen nieuwe

provincies zelf de thema’s aandragen waarvan

thema’s voortkomen. Maar decentrale

zij het vinden dat er nog verdere professionali-

overheden kunnen zelf ook thema’s aandragen,

sering voor nodig is. Op dit moment richt de

waardoor het aanbod van het servicecentrum

aandacht zich op de sectoren veiligheid,

bepaald gaat worden door de vraag van de

ruimtelijke ordening, milieu en prostitutie.

klanten.”

Daarnaast gaan wij onderzoeken op welke terreinen de samenwerking tussen verschil-

“Wat ik goed vind aan de regionale bijeenkom-

lende overheden bij de handhaving wel en niet

sten van Handhaven met Effect? Het zijn geen massale congressen, waardoor deskundigen en bezoekers dieper op de problematiek in kunnen gaan. Ik hoop dat de mensen de gelegenheid benutten om goed aan te geven waar hun behoeften liggen. Want het zijn de vragen uit de praktijk waarop het Servicecentrum Handhaving antwoord wil geven. Als gemeenten en provincies met goede vragen komen, kan het servicecentrum ook goed invulling geven aan het doel waarvoor het in het leven is

Handhaven effect

<< Vervolg van pagina 1

Kom naar de Startbijeenkomst Handhaven met Effect

Scoren met Handhaven Het Rijk blijft professionalisering handhaving ondersteunen

met

geroepen: gemeenten en provincies blijvend

Den Haag, dinsdag 7 november 2006, 12.00 – 17.00 uur World Forum Convention Center

(Churchillplein 10)

Zwolle, maandag 13 november 2006, 12.00 – 17.00 uur Nieuwe Buitensociëteit

(Stationsplein 1)

Eindhoven, woensdag 15 november 2006, 12.00 – 17.00 uur Dorint Sofitel Cocagne

(Vestdijk 47)

Kijk voor meer informatie en inschrijving op: www.justitie.nl/rechtshandhaving

ondersteunen en er zo voor zorgen dat regels beter worden nageleefd.” Hans van der Vlist

Of vul de antwoordkaart in op de achterzijde.

Directeur-generaal Ministerie van Justitie

Nieuw Servicecentrum Handhaving groeibriljant voor handhavend Nederland Voor de ondersteuning van bestuurders en ambtenaren van gemeenten, provincies en waterschappen bij het opstellen en uitvoeren van handhavingsbeleid, start in november het servicecentrum Handhaving. Het Servicecentrum Handhaving is nu een initiatief van het Ministerie van Justitie. In de toekomst ligt het in de lijn der verwachting dat meerdere ministeries zich zullen aansluiten. Ook VNG, IPO en de Unie van Waterschappen hebben interesse getoond. Kwartiermaker/projectleider voor het servicecentrum wordt Yolanda van Setten. Het Servicecentrum Handhaving zal gaan

een andere instantie. Achter het service-

overheden. “We willen kennis die bij over-

meent zij dat het Servicecentrum Hand-

fungeren als ‘een eerstelijnshulp’ waar men

centrum ligt een enorm reservoir van kennis,

heden zelf berust, bijeenbrengen en weer

having zal voorzien in een grote behoefte.

met elke vraag over handhaving terechtkan,

bijvoorbeeld het LIM als het gaat om milieu-

uitzetten, onder andere via het netwerk van

“De afgelopen jaren zijn met het maken van

via e-mail of telefoon. “Voor de beantwoording

handhaving.”

handhavingsregisseurs in Nederland. Om

handhavingsprogramma’s alom de eerste

van vragen hebben we verschillende mogelijk-

gebruik te maken van de kennis die er is in

stappen gezet naar professionalisering. Nu

heden”, legt Yolanda van Setten uit. “Veel

Elkaar helpen

het land gaan we op de website een commu-

staat men voor een soort vervolgslag om dat

informatie zal te vinden zijn op onze website.

Als het aan Yolanda van Setten ligt krijgt het

nity openen waar men vragen kan stellen,

tastbaarder en concreter te maken.” Tijdens de

Mocht men daar nog geen antwoord vinden,

Servicecentrum Handhaving een belangrijke

die anderen dan beantwoorden. Het is echt

regionale bijeenkomsten van Handhaven met

dan kan men bellen of mailen met ons

intermediaire functie bij het leggen van

fantastisch als overheden elkaar zo kunnen

Effect zal Yolanda van Setten uitleggen wat

Servicecentrum Handhaving. Wij helpen dan

contacten tussen decentrale overheden

gaan helpen.” Van Setten vervolgt:

het nieuwe Servicecentrum Handhaving kan

verder. Eventueel verwijzen wij ook door naar

onderling en tussen centrale en decentrale

“Het Servicecentrum Handhaving wordt een

betekenen voor handhavend Nederland.

groeibriljant. We beginnen bescheiden, het is

“Centraal in de workshop staan de wensen en

de bedoeling dat de dienstverlening vooral

verwachtingen van onze toekomstige afnemers:

onder invloed van de vraag en wensen van de

de bestuurders en ambtenaren.”

gebruikers naar z’n uiteindelijke vorm groeit. Mijn verwachting is dat in het begin het

Voor meer informatie:

vooral een documentatiecentrum zal zijn.

Kijk voor de laatste stand van zaken over het

We zullen de producten zoals handreikingen,

Servicecentrum Handhaving op de website

brochures en best practices aanbieden,

www.justitie.nl/rechtshandhaving.

die zijn ontwikkeld door Handhaven op Niveau

Zodra deze klaar is wordt u automatisch

en andere programma’s.”

doorgeleid naar de nieuwe website van het Servicecentrum Handhaving.

Afnemers centraal Yolanda van Setten heeft een jarenlange

Ministerie van Justitie

ervaring in de handhavingswereld. Zij heeft zich

Programmabureau Handhaven met Effect

volledig gespecialiseerd op het gebied van

T: (070) 370 77 82

handhaving. Vanuit deze praktijkervaring


Integrale wijkaanpak:

Handhaven met gevoel voor de stad In Den Haag gebeurt de handhaving onder meer door een voor Nederland unieke, integrale wijkaanpak. De gemeente wacht niet totdat een wijk verloedert. “Wij denken dat het minder kostbaar is om wijken weer leefbaar te maken, als ze nog net een voldoende hebben”, zegt wethouder Marnix Norder. Buurtbewoners juichen de aanpak toe. leuke en goede straten tussen, maar ook

having, maar gaan door totdat het probleem

aan de ontmanteling van een wietplantage –

stukken waar de eerste junks opdoemen. Juist

verdwenen is.”

te verhalen op de overtreder. “Je moet

daarom hebben we ze geselecteerd”, vertelt

malafide figuren raken waar je ze het hardst

Norder. “Je moet niet wachten totdat het kalf

Bewoners

treft en dat is in de portemonnee”, stelt Norder,

zo’n beetje verdronken is. Omdat ze nog net

De integrale wijkaanpak loopt goed, volgens

die verwacht met een beter gevulde gereed-

een voldoende hebben, denken wij dat het toch

Norder. “We zijn een klein jaar bezig, twee-

schapskist veel effectiever te kunnen handha-

minder arbeidsintensief en minder kostbaar is

derde van de woningen hebben we gehad. We

ven. “De rijksoverheid trekt er ook hard aan en

om zulke wijken weer leefbaarder te maken,

halen er ontzettend veel uit wat niet in orde is.

eenderde is al voor elkaar, maar we hebben

dan wanneer je wacht tot ze echt diep zijn

Er zijn bijvoorbeeld duizend uitkeringsgerech-

nog tweederde te gaan.”

weggezakt.”

tigden gecontroleerd, waarbij in de helft van de gevallen een overtreding werd geconstateerd.

Handhaven met Effect

Marnix Norder: “Doorgaan tot het probleem verdwenen is.”

Huisbezoek

Ook hebben we 16 hennepplantages opgerold.”

Op 7 november opent burgemeester Wim

Huis aan huis worden de wijken doorgekamd

Buurtbewoners juichen de aanpak toe. “Ik ben

Deetman (Den Haag) de startbijeenkomst van

Bij zijn aantreden twee jaar geleden maakte de

op alle aspecten die in een pand kunnen

een paar keer bij een actie aanwezig geweest.

Handhaven met Effect in Den Haag. Wethouder

Haagse wethouder Marnix Norder handhaving

spelen. Brandveiligheid, wietplantages,

Iedereen vindt het fantastisch. Dit had je

Marnix Norder zal een inhoudelijke toelichting

tot één van zijn speerpunten. “Het college

uitkeringsfraude, overbewoning, illegale

twintig jaar eerder moeten doen, zeggen ze. Ze

geven over de Haagse ervaring. Hij zal

maakt zich hard voor een leefbare en veilige

kamerverhuur, openbare veiligheid. Naast

zien dat het effect heeft. De wijk wordt er beter

vertellen dat de handhaver ook maatschappe-

stad waar het voor iedereen prettig wonen is”,

woningen worden ook milieu- en horecabedrij-

van, want de rotzooimakers komen niet terug.”

lijke afwegingen moet kunnen maken. “Het

zegt hij, “en dat kun je alleen maar bereiken

ven gecontroleerd. Niet dat er aan elke deur

met goede handhaving.”

wordt aangebeld, de eerste check is puur

Gereedschapskist

ene kant streng moet zijn en aan de andere

ingewikkelde van handhaving is dat je aan de

administratief. Door koppeling van bestanden

Voor de uitvoering van de handhaving benut de

kant gevoel moet hebben voor de stad. Je kunt

Integrale wijkaanpak

van de betrokken diensten en instanties,

gemeente werkelijk alle regels en wetten die

niet alleen maar bonnen uitdelen, zoals in het

Eind vorig jaar startte Den Haag met een voor

ontstaat per huisnummer een beeld van de

er zijn. “Maar”, vervolgt Norder, “we lopen ook

verkeer. Daarom moet je het handhaven zelf

Nederland unieke wijkaanpak waarbij wijken

situatie. Is er sprake of vermoeden van een

tegen dingen aan waarvan we zeggen: dat

niet tot hoogste doel verheffen, maar de

integraal worden doorgelicht. Begonnen werd

illegale situatie, dan volgt huisbezoek. Norder:

moet op rijksniveau anders worden geregeld,

leefbaarheid. Met andere woorden: weten

in de wijken Rustenburg Oostbroek en het

“Van elke 10 panden die je administratief

anders blijft het dweilen met de kraan open. In

waarom je handhaaft.”

Regentesse- en Valkenboskwartier. In totaal

controleert, zijn er 9 in orde. Daar hoef je dus

onze gereedschapskist missen we nogal wat

staan hier zo’n 24.000 panden – woningen en

niet op huisbezoek. Maar bij die ene wel.

om snel en effectief te kunnen optreden.” Hoog


bedrijfspanden – die stuk voor stuk worden

Afhankelijk van het soort probleem dat je

op Norders verlanglijstje staat de bestuurlijke

Secretariaat Bouw en Wonen

bekeken. “Voor leefbaarheid zou je deze wijken

tegenkomt, gaat er een integraal team op

boete en ook wil hij meer mogelijkheden

Neeltje Otto en Ilona Moeksis

een 6 plus geven als rapportcijfer. Er zitten

af. We laten het niet bij inspectie en hand

hebben om de kosten van handhaving – denk

T: (070) 353 28 52

Oktober 2006

Wethouder Eindhoven Marriët Mittendorff:

‘Een geïntegreerde aanpak werkt’ Qua niveau van handhaven, ligt de lat hoog in Eindhoven. Oud-burgemeester Rein Welschen was immers jarenlang voorzitter van het programma Handhaven op Niveau. Inmiddels ligt de portefeuille veiligheid en handhaving bij wethouder en loco-burgemeester Marriët Mittendorff. Hoe gaat zij ermee om?

Binnen de gemeente Eindhoven gebeurt volgens

zijn in de praktijk niet werkbaar. Waar ik onlangs

ontstaan. Bijvoorbeeld ten aanzien van de

naar een integrale aanpak bij het handhaven.

Marriët Mittendorff momenteel veel rondom

zelf bijvoorbeeld tegen strijdige regelgeving

pedagogische aanpak. Dat is heel frustrerend.”

Mittendorff: “We hebben inmiddels veel geleerd

handhaving. Sinds het aantreden van het nieuwe

aanliep, was bij de bouw van wat wij in

College van B&W in april ligt de portefeuille

Eindhoven een spilcentrum noemen. Dit zijn

Samenwerking

de brandweer, bijvoorbeeld, gaan we met alle

veiligheid en handhaving in één hand. “Tot voor

centra waarin een peuterspeelzaal, kinderdag-

Eindhoven heeft sinds de start van het voorma-

betrokken partijen kijken wat er nodig is. Op die

kort waren portefeuilles als milieu, externe

verblijf en basisschool samengaan. Bij een

lige programma Handhaven op Niveau in 2000

manier kunnen we ter plekke bekijken wat wel

veiligheid, spoorwegen en bouw zowel bestuur-

concept als een spilcentrum weet je bij de start

een voortrekkersrol gevoerd op het gebied van

en niet vereist is. Dat werkt het handigst. Ook

lijk als organisatorisch gespreid. De eerste stap

niet precies waar je aan begint. Er komt veel op

handhaven. Dat had veel te maken met

werken we hier in Eindhoven sinds anderhalf jaar

om dat logischer te organiseren is dat we in het

je af en je loopt tegen veel belemmeringen aan.

voormalig burgemeester Rein Welschen, die ook

met veel succes met een zogenoemd BITE-team.

coalitieakkoord hebben geregeld dat alles bij één

Zo kwamen we er ook achter dat er redelijk

voorzitter was van de Stuurgroep Handhaven op

BITE staat voor Bestuurlijke Interventie Team

wethouder ligt. Het voordeel daarvan is dat de

vreemde regels blijken te bestaan vanuit

Niveau. Net als Welschen streeft ook Mittendorff

Eindhoven. Zo’n team bestaat uit gemeentelijke

geïntegreerde aanpak meer tot zijn recht komt.

bouwbesluit, arbowetgeving, de Keuringswet

diensten en partners in de stad. Hun doel is het

Op dit moment zijn we bezig ook de organisatie

van waren en verzekeringsmaatschappijen. Als je

aanpakken van overlastsituaties in de stad. Bij

te veranderen. Daarbij streven we naar

een voorziening wilt bouwen als een spilcen-

een grote stad als Eindhoven horen nu eenmaal

één entiteit voor regelgeving, toezicht en

trum, komen al die regels bij elkaar en krijg je de

grootstedelijke problemen als drugsverslaafden,

handhaving.”

vreemdste toestanden. Want voor peuters moet

zwervers en geweld. Leidt dit tot overlast of

de deurklink laag bevestigd zijn, maar voor basis-

onveiligheid, dan lost het Bestuurlijk Interventie

Vereenvoudiging regels

schoolleerlingen juist weer hoog. En dat allemaal

Team Eindhoven het probleem direct op. En die

Om de noodzaak van toezicht op de handhaving

in dezelfde ruimte. Dat gaat dus niet werken.

geïntegreerde aanpak werkt. Kijk, handhaven is

te verlichten, wordt in Eindhoven hard gewerkt

Uiteindelijk werd dit ook door de ministeries

toch iets wat je met elkaar doet.”

aan het verminderen van het aantal regels.

herkend en erkend en konden we een stap

Volgens Mittendorff is dat geen overbodige luxe.

verder zetten. Wat jammer is, is dat als je


“We moeten alert blijven en professioneler

gevechten rondom de bouw gewonnen hebt,

Secretariaat Gemeente Eindhoven

worden”, aldus de wethouder. Sommige regels

op andere plaatsen weer nieuwe problemen

van het verleden. Bij verbruiksvergunningen van

T: (040) 238 21 27 Verbruiksvergunningen: met alle betrokken partijen kijken wat er nodig is.

Burgemeester van Zwolle Henk Jan Meijer:

‘Van binnen naar buiten werken’ In Zwolle is de afgelopen jaren hard gewerkt aan de professionalisering van de handhaving. Toch kan het volgens burgemeester Henk Jan Meijer nog steeds beter.

voor het aantal toegestane decibellen, hebben

haalbaarheid van bepaalde regelgeving. Over

we de regelgeving wat aangepast.”

de handhaafbaarheid van bepaalde regelgeving zou volgens hem meer kunnen worden

Communicatie

nagedacht. Meijer: “Kijk, veel regels zijn

Meijer raadt handhavers in het kader van Hand-

Rondom het wereldkampioenschap voetbal van

bij kamerbewoners. Net als bij de horeca

opgesteld met goede bedoelingen, maar ik

haven met Effect aan vooral van binnen naar

afgelopen zomer werd de horeca van Zwolle

organiseren we voor die doelgroep voorlich-

weet niet of er wel altijd kritisch wordt gekeken

buiten te werken. Daarnaast acht hij zeer veel

grondig en integraal gecontroleerd. Henk Jan

tingsbijeenkomsten. Ik weet zelf uit mijn

naar de gemeentelijke realiteit. Sommige

belang aan een goede communicatie met

Meijer was niet blij met de uitkomst van die

studententijd dat ik al blij was als ik een goede

regelgeving is ronduit tegenstrijdig of verko-

burgers. Meijer: “Ik bedoel met van binnen naar

controle. Meijer: “Met name de brandveiligheid

kamer had en niet direct naar de brandveilig-

kerd. Vaak komt die tegenstrijdigheid pas op

buiten werken dat je allereerst je processen

viel me erg tegen. Veel van de oranje versiering

heid van die kamer keek. Maar kamerbewoners

gemeentelijk niveau aan het licht. En dan blijkt

goed op orde hebt. Dat betekent dat je er eerst

voldeed bijvoorbeeld niet aan de eisen die wij

moeten hun verhuurders toch op de huid zitten

de klacht van een burger lang niet altijd

voor zorgt dat je voldoende capaciteit en profes-

daar aan stellen. Ook nooduitgangen bleken

om de brandveiligheid op orde te hebben.

ongegrond. Bepaalde regelgeving werkt dan

sionaliteit in huis hebt. Vanuit die professionali-

vaak geblokkeerd, zodat mensen niet weg

Die eigen verantwoordelijkheid geldt voor

gewoon niet. Als je daarmee als handhaver

teit kun je doelen stellen en nastreven.

kunnen komen. Ik vind dat zorgelijk. Vooral

iedere burger. Dat betekent dat cafébezoekers

wordt geconfronteerd, moet je kritisch kijken

Vervolgens is het heel belangrijk dat je mensen

omdat ik vind dat ondernemers over een

ook zelf naar een kroegeigenaar kunnen

naar de regel. Alleen als die klopt, kun je

uitlegt wat je beoogt. Als mensen op een terras

zelfregulerend vermogen moeten beschikken.

stappen als de nooduitgang is geblokkeerd.

professioneel handhaven. En soms moet je

met hun stoel een meter achteruit moeten, leg

In het kader van Handhaven met Effect, waarbij

Je moet niet aarzelen om dat te durven

mensen ook tegemoet durven komen. We

ze dan uit dat het voor hun eigen veiligheid is. En

het accent ligt op naleving van de regelgeving,

zeggen.”

hebben in Zwolle bijvoorbeeld jaarlijks een

probeer je daarbij in hun positie te verplaatsen.”

vind ik dat horecaexploitanten zelf verantwoor-

toetrekken, kijkt hij ook kritisch naar de

aantal grote evenementen zoals koninginne

delijk zijn voor de veiligheid in hun zaak.

Tegenstrijdig

nacht, bevrijdingsdag en roze zaterdag. Bij die


Zeker na Volendam hoort men beter te weten.

Ondanks het feit dat Meijer vindt dat burgers

evenementen stond het aantal decibellen nogal

Secretariaat burgemeester Meijer

Dat besef proberen we ook op gang te brengen

nog te weinig verantwoordelijkheid naar zich

ter sprake. Omdat er weinig draagvlak bleek

T: (038) 498 22 21

Handhaven effect met

Kom naar de Startbijeenkomst Handhaven met Effect

Scoren met Handhaven Het Rijk blijft professionalisering handhaving ondersteunen

Den Haag, dinsdag 7 november 2006, 12.00 - 17.00 uur World Forum Convention Center

(Churchillplein 10)

Zwolle, maandag 13 november 2006, 12.00 - 17.00 uur Nieuwe Buitensociëteit

(Stationsplein 1)

Eindhoven, woensdag 15 november 2006, 12.00 - 17.00 uur Dorint Sofitel Cocagne

(Vestdijk 47)

Voorwoord Onlangs was ik op een congres van de

dat u, als u bij een gemeente, provincie of

Justitiële Informatiedienst. Wat je meestal

waterschap als bestuurder, beleidsambte-

bij congressen als deze ziet, deed zich ook

naar of uitvoerder bij de handhaving bent

nu weer voor: deelnemers die in de pauze

betrokken, van deelname aan één van

en na af loop druk napraten over wat zij bij

deze bijeenkomsten veel kunt opsteken.

de speeches, presentaties en andere on-

Dan denk ik niet alleen aan de interessan-

derdelen van het congres aan indrukken

te informatie die u tijdens een workshop

hebben opgedaan. Maar misschien wel

of een rondetafelgesprek kunt opdoen.

belangrijker is dat je ook ziet dat deelne-

Als ik weer terugdenk aan het congres van

mers met elkaar afspraken maken. Om nader kennis te

de Justitiële Informatiedienst, verheug ik mij ook al op

maken, om ervaringen uit wisselen, om te verkennen

het datingcircuit na af loop. Want de waarde van een

of de één een oplossing voor de ander heeft. Congres-

congres – en dat zal zeker ook voor de drie bijeenkom-

sen als één groot datingcircuit.

sten Handhaven met Effect gelden – zit zeker ook in al die contacten en afspraken die er het gevolg van zijn!

Zoiets verwacht ik ook bij de drie regionale start

Just Stam uitgave van de Handhavingskrant staat geheel in het Directeur Instrumentatie Rechtshandhaving en teken van deze bijeenkomsten. Ik ben ervan overtuigd Rechtspleging, Ministerie van Justitie bijeenkomsten Handhaven met Effect. Deze speciale

www.justitie.nl/rechtshandhaving

De regionale Startbijeenkomsten Handhaven met Effect zijn in opdracht van het Ministerie van Justitie georganiseerd.

Dagprogramma startbijeenkomsten Handhaven met Effect Stel met deze festivalkrant uw dagprogramma voor een van de startbijeenkomsten Handhaven met Effect samen. Tijdens deze bijeenkomsten presenteert het faciliterende programma Handhaven met Effect hoe het u de komende jaren gaat stimuleren en ondersteunen bij het voeren van een effectief handhavingsbeleid.

Dagprogramma Den Haag

Dagprogramma Zwolle

Dagprogramma Eindhoven

Dinsdag 7 november 2006, 12.00 – 17.00 uur

Maandag 13 november 2006, 12.00 – 17.00 uur

Woensdag 15 november 2006, 12.00 – 17.00 uur

World Forum Convention Center (Churchillplein 10)

Nieuwe Buitensociëteit (Stationsplein 1)

Dorint Sofitel Cocagne (Vestdijk 47)

12.00 – 13.00 uur

12.00 – 13.00 uur

12.00 – 13.00 uur

Ontvangst met lunch en informatiemarkt



13.00 – 13.10 uur

13.00 – 13.10 uur

13.00 – 13.10 uur

Opening door burgemeester Wim Deetman (Den Haag)

Opening door burgemeester Henk Jan Meijer (Zwolle)

Opening door wethouder Marriët Mittendorff (Eindhoven)

13.10 – 13.25 uur

13.10 – 13.25 uur

13.10 – 13.25 uur

De toekomst van de handhaving in Nederland door



wethouder Marnix Norder (gemeente Den Haag)

Bas van Stokkom (Rijksuniversiteit Nijmegen)

Rien van Asten (gemeente Eindhoven)

13.25 – 13.45 uur

13.25 – 13.45 uur

13.25 – 13.45 uur

Toelichting Handhaven met Effect en opening Service-

Toelichting Handhaven met Effect en opening Service-

Toelichting Handhaven met Effect en opening Service

centrum Handhaving door Just Stam (directeur DIRR,



Ministerie van Justitie)



14.00 – 14.45 uur

14.00 – 14.45 uur

14.00 – 14.45 uur

Workshopronde 1:

Workshopronde 1:

Workshopronde 1:

1. Servicecentrum Handhaving



2. Analysemodel Tafel van elf en ordeningsmodel



Interventiepiramide

Interventiepiramide

Interventiepiramide

3. Programmatisch handhaven: van plan naar uitvoering



4. Project Strijdige regels en Vereenvoudiging


4. Invoering Omgevingsvergunning

5. Integrale handhaving in Noord-Limburg

vergunningen

vergunningen

5. De psychologie van handhaving

5. Effectieve samenwerking in het Friese buitengebied

6. Programma Eenduidig toezicht


Rondetafeldiscussie o.l.v. Jacco Boek (Hoofd ERR/ Justitie)



15.15 – 16.00 uur

15.15 – 16.00 uur

15.15 – 16.00 uur

Workshopronde 2:

Workshopronde 2:

Workshopronde 2







Interventiepiramide

Interventiepiramide

6. Effectmeting door de VROM-Inspectie

Interventiepiramide



3. Vergunnen is handhaven in de prostitutiebranche

4. Van landelijk naar specifiek: aanpak handhaving




woonwagencentra

woonwagencentra



6. Inzicht in effectief handhaven volgens de

6. Veilig op Straat (VOS) in Lelystad en Dronten


7. Effectmeting volgens de VROM-Inspectie




16.15 – 17.00 uur

16.15 – 17.00 uur

16.15 – 17.00 uur

Videoboodschap en plenaire terugkoppeling workshops



17.00 – 18.00 uur

17.00 – 18.00 uur

17.00 – 18.00 uur

Borrel

Borrel

Borrel

Algemene Rekenkamer

vergunningen woonwagencentra

Workshopprogramma

startbijeenkomsten Handhaven met Effect

Onderstaand vindt u een korte omschrijving van het workshopprogramma tijdens de startbijeenkomsten Handhaven met Effect. U kunt op de bijeenkomst zelf uw dagprogramma samenstellen.

Servicecentrum Handhaving

welke kwaliteitseisen deze moeten voldoen. Welke stappen

Den Haag (07/11), Zwolle (13/11), Eindhoven (15/11)

moeten decentrale overheden doorlopen voor een effectief en uitvoerbaar handhavingsprogramma, met de juiste prioritei-

In november start het nieuwe Servicecentrum Handhaving

ten en een optimale nalevingstrategie? Patricia Palmen en

voor decentrale overheden. Dit servicecentrum zal bestuurders

Jet van Mourik (Ministerie van Justitie) besteden daarbij aan-

en ambtenaren van decentrale overheden adviseren en onder-

dacht aan de laatste ontwikkelingen.

steunen bij het opstellen en uitvoeren van handhavingsbeleid. Het centrum gaat fungeren als een ‘eerstelijnshulp’ waar men zal projectleider Yolanda van Setten uitleggen wat het service-

Projecten ‘Strijdige regels’ en ‘Vereenvoudiging vergunningen’

centrum gaat betekenen voor handhavend Nederland. Centraal


met elke vraag over handhaving terechtkan. In deze workshop

in de workshop staan uw wensen en verwachtingen van de toekomstige dienstverlening. U kunt dus invloed uitoefenen op de

Ondernemers en burgers worden regelmatig geconfronteerd

inrichting van het servicecentrum. Zij wordt op iedere bijeen-

met onduidelijke en conflicterende regelgeving. Het zijn met

komst bijgestaan door een gemeentelijk ‘handhavingsregis-

name ondernemers die zich vaak geen raad weten met onduide-

seur’, uit het netwerk van handhavingsregisseurs.

lijke, onlogische en soms zelfs tegenstrijdige regels en eisen

Burgemeester Deetman opent de Haagse startbijeenkomst.

van gemeenten en rijksoverheid. Het interpreteren, toepassen en handhaven van regels door verschillende overheidsinstan-

toezichtlast met 25 procent: dat is de doelstelling van het pro-

ties moet gelijk zijn. Daarnaast zijn decentrale overheden volop

gramma ‘Eenduidig toezicht’. Het kabinet heeft dit verder ge-

bezig met het toetsen van het nut en de noodzaak van hun ver-

concretiseerd in bijvoorbeeld het beperken van het aantal con-

gunningstelsel. Zij kijken daarbij welke vergunningen kunnen

troles bij mkb-bedrijven tot twee per jaar. Daarnaast is besloten

vervallen of vereenvoudigd worden. De projecten ‘Strijdige re-

om het toezicht vorm te geven vanuit het perspectief van de

De ‘Tafel van elf’ als analysemodel en de ‘Interventiepiramide’

gels’ en ‘Vereenvoudiging vergunningen’ doen er alles aan om

onder toezichtsgestelde: de zogenaamde domeinen. In de

als ordeningsmodel zijn voorbeelden van instrumenten waar-

een einde te maken aan onduidelijke en overvloedige regelge-

workshop ‘Eenduidig toezicht’ wil het programma graag in ge-

mee u uw handhavingsbeleid stevig kunt onderbouwen. Met

ving. Hoe, dat hoort u van de projectleiders Patrick Ooms en

sprek komen met gemeenten en provincies om te kijken op

deze tools kunt u zich een beeld vormen van de mate van nale-

Peter Hootsen (Ministerie van Economische Zaken).

welke manier samenwerking mogelijk is om de toezichtlast

Het gebruik van de ‘Tafel van elf’ en de ‘Interventiepiramide’ Den Haag (07/11), Zwolle (13/11), Eindhoven (15/11)

ving en de motieven van overtreders. Met deze kennis kan naar een geschikte mix van oplossingen worden gezocht. De ‘Interventiepiramide’ toont aan dat decentrale overheden voor de naleving van regels meer middelen ter beschikking hebben dan

te verminderen.

Rondetafeldiscussie:

Integrale handhaving Noord-Limburg Den Haag (07/11), Zwolle (13/11), Eindhoven (15/11)

sancties. Immers, ook voorlichting en advies, overtuiging of

Van 14.00 – 16.00 uur vindt een rondetafeldiscussie plaats over

het aanbrengen van voorzieningen kunnen ertoe leiden dat er

de samenwerking tussen centrale en decentrale overheden en

nageleefd wordt. De internetapplicatie van de ‘Tafel van elf’

tussen decentrale overheden onderling. Een soepele samenwer-

Team Handhaving van de gemeenten Horst aan de Maas,

(iT11) telt inmiddels ruim 500 daadwerkelijke gebruikers.

king moet leiden tot effectieve handhaving. Uw gespreksleider

Meerlo-Wanssum, Sevenum en Venray doet de volledige hand-

In deze workshops maken Wilma Speller, Philip Boer en

is Jacco Boek (Hoofd ERR van het Ministerie van Justitie).

having voor die vier Noord-Limburgse gemeenten sinds 1 april

Ralph Vossen van het Ministerie van Justitie (ERR) gezamenlijk

2005. Het team richt zich op de terreinen van ruimtelijke orde-

met u een iT11-analyse met behulp van mobiele stemkastjes.

ning, bouwen en wonen, milieu, brandveiligheid, gebruiksver-

Programmatisch handhaven: van plan naar uitvoering

Bestraffen, belonen en beïnvloeden: de psychologie van handhaving Den Haag (07/11)


gunningen, APV en bijzondere wetten. Team Handhaving heeft met Samenwerking Regio Eindhoven een thematisch ingericht, integraal werkend meerjarenprogramma ontwikkeld. Theo Dieleman en Ruud Steegh van het Team Handhaving vertellen over hun praktijkervaring en discussiëren met u over de effec-

Deze workshop begint met een overzicht van psychologisch on-

ten van integraal en thematisch handhaven voor gemeenten.

Steeds meer decentrale overheden hebben een handhavings-

derzoek dat zich richt op de vraag hoe menselijk gedrag tot

programma. Maar waar moet een goed handhavingsprogram-

stand komt en hoe dit beïnvloed en veranderd kan worden. De

ma aan voldoen en hoe breng je dat in praktijk? Deze workshop

thema’s die uit deze literatuur naar voren komen, betreffen de

gaat in op de stappen van programmatisch handhaven en aan

relatieve effectiviteit van (verschillende vormen van) beloning

Van landelijk naar specifiek: aanpak handhaving woonwagencentra

en bestraffing en de duurzaamheid van de effecten van belo-


ning en bestraffing. Deze inzichten worden waar mogelijk geïllustreerd met empirisch onderzoek naar handhaving en voor-

Vrijplaatsen zijn plaatsen met een ernstig handhavingstekort.

beelden uit de praktijk. Succesvolle en minder succesvolle

Zij ontstaan wanneer een effectief overheidsoptreden wordt

interventies worden kort besproken. Joop van de Pligt van de

belemmerd, bijvoorbeeld door bedreiging. Vrijplaatsen worden

Universiteit van Amsterdam richt zich in deze workshop met

gekenmerkt door overtredingen op veel verschillende terrei-

name op de implicaties van gedragswetenschappelijke inzich-

nen. Dat betekent dat de handhaving een integraal karakter

ten voor het handhavingsbeleid.

moet hebben. Het Rijk stimuleert gemeenten om vrijplaatsen op woonwagencentra aan te pakken. Maar hoe doe je dat in de

Programma ‘Eenduidig toezicht’ Den Haag (07/11), Zwolle (13/11), Eindhoven (15/11)

praktijk? De workshop gaat in op de planmatige aanpak en de samenwerking tussen betrokken partijen, waaronder Rijk, gemeente, OM, belastingdienst en andere inspectiediensten, maar ook nuts- en elektriciteitsbedrijven. Daarbij heeft een ge-

Jacco Boek (Justitie) begeleidt de rondetafeldiscussies.

Bedrijven en instellingen ervaren een teveel aan toezicht. Be-

meente de regierol. Dit biedt Eric Beerens (VROM-Inspectie) en

halve rijksinspecties hebben zij ook te maken met gemeentelijk

Jet van Mourik (Ministerie van Justitie) van de interdeparte-

en provinciaal toezicht. Beter en duidelijker toezicht – mede

mentale werkgroep handvatten voor een discussie met de zaal

door samenwerking – met als effect een vermindering van de

over dit onderwerp.

Invoering Omgevingsvergunning

Effectieve samenwerking in het Friese buitengebied


Zwolle (13/11) De startdatum voor de invoering van de Omgevingsvergunning voor gemeenten is 1 januari 2008. Dit is één vergunning voor

De ‘Toezichtskring Natuurhandhaving’ (TzK) in Friesland

onder meer sloop, bouw, aanleg, oprichting en het gebruik van

zorgt door integrale handhaving voor een hogere kwaliteit van

een fysiek project. Het gaat om de fysieke leefomgeving, zoals

het Friese buitengebied. De toezichtskring is een samenwer-

milieu, natuur, landschappelijke en cultuurhistorische waar-

kingsverband tussen de politie en een groot aantal ketenpart-

den. De nieuwe wet maakt het mogelijk om voor alle activitei-

ners in de provincie Friesland. Sleutels van het succes in Fries-

ten in één keer een integrale vergunningprocedure te doorlo-

land zijn onder andere de borging van de handhaving in het

pen, waarmee een betere dienstverlening en kortere procedures

buitengebied bij alle betrokken organisaties en de eenduidige,

mogelijk worden. Elke Dobbinga (VROM) geeft een toelichting

integrale aanpak. Daarmee werd handhaving een herkenbaar

op de pilots in de gemeente Hoogeveen, de provincie Friesland

en regulier onderdeel van de bedrijfsvoering van politie en ke-

en de Milieudienst IJmond. Zij geeft inzicht in de wijze waarop

tenpartners. Doede de Boer (politie Friesland) vertelt in zijn

gecoördineerde handhaving opgezet kan worden en hoe de samenwerking kan verlopen tussen gemeentelijke diensten.

workshop over de effecten van deze werkwijze op het naleef VOS: jongeren zetten zich in voor een veilige stad.

gedrag in het Friese buitengebied.

Daarnaast bespreekt zij de actuele stand van zaken over het wetsvoorstel, dat momenteel in de Tweede Kamer ligt.

Om het effect van haar optreden te kunnen meten, is de VROMvoor al haar prioritaire taken. Zo wordt een kwantitatieve

Vergunnen is handhaven in de prostitutiebranche

onderbouwing gegeven van de op basis van expert judgement

Eindhoven (15/11)

Inspectie begonnen met het bepalen van naleefindicatoren

Inzicht in effectief handhaven Den Haag (07/11)

bepaalde naleefwaarden. Hiermee is een van de stappen gezet in de ontwikkeling van een stelsel voor effectmeting.

Gemeenten controleren via een vergunningstelsel de prostitu-

De Algemene Rekenkamer concludeert in het rapport ‘Handha-

Esther de Koning (VROM-Inspectie) gaat in haar workshop in

tiebranche. In Noord-Brabant wordt dit uitgevoerd door het

ven en gedogen’ dat de handhaving in Nederland de afgelopen

op de ervaringen met het opstellen van naleefindicatoren.

Prostitutie Controle Team (PCT). Dit team controleert of de

jaren duidelijk professioneler is geworden. Het rapport toont

totale sector, inclusief escortbranche en internetdiensten,

daarnaast aan dat er meer inzicht moet komen in de effecten

voldoen aan de wetgeving. Voor het PCT is vooral de verborgen

keuzes van beleidsmakers en handhavende instanties impli-

Veilig op Straat (VOS) in Lelystad en Dronten

ciet. In het rapport staan concrete aanbevelingen om het effect

Zwolle (13/11)

van handhaving. Nu blijven volgens de Rekenkamer nog veel

lijkt. Piet Hijnen, coördinator van het PCT Politie Brabant-Zuidoost, geeft inzicht in hun methode. Hiermee wil het PCT bin-

van handhaving meetbaar te maken. Marcoen Roelofs en

nen vijf jaar bereiken dat in de gehele prostitutiebranche het

Niels Donker van de Algemene Rekenkamer gaan in de work-

Jongeren aan het werk en een veilige stad: dat is het effect van

shop met u in discussie over de vraag hoe je de effectiviteit van

het VOS-project. Het project richt zich op jongeren die – door

handhaving zichtbaar kan maken.

een lage of afgebroken opleiding – een achterstand op de arbeidsmarkt hebben en zich daardoor eerder richten op verkeerd

Effectmeting door de VROM-Inspectie

prostitutie moeilijk op te sporen, wat naleefgedrag bemoei-

vergunningsysteem wordt nageleefd.

Informatiemarkt

gedrag. Het VOS-project geeft hen een kans zich te scholen en werkervaring op te doen. De ‘hulphandhavers’ surveilleren

Tussen 12.00 – 17.00 uur presenteren diverse organisaties hun

onder begeleiding van een politieagent op straat om overlast te

handhavingsmethodieken, -producten of -diensten aan u.

voorkomen en mensen een helpende hand te bieden. Tegelij-

Het Expertisecentrum Rechtspleging & Rechtshandhaving (ERR)

De taken van de VROM-Inspectie zijn benoemd in ruim 250

kertijd volgen zij een opleiding. Dit preventieproject is een

van het Ministerie van Justitie, de gemeente Eindhoven, de

wetten, convenanten en regelingen. Hierbij zijn in principe

samenwerking tussen de gemeenten Lelystad en Dronten,

gemeente Zwolle, InfoMil, het Centrum Criminaliteitspreventie

1.300.000 bedrijven en alle overheden betrokken. Prioriteit

Concern voor Werk en de politie. Het VOS-team bespreekt in de

en Veiligheid (CCV) en de Politie Friesland presenteren zich op

wordt gegeven aan ongeveer 60 wettelijke taken, waar een

workshop de doelstellingen en resultaten van dit handhavings-

een of meerdere bijeenkomsten. Voor u een uitgelezen kans

groot risico optreedt bij niet-naleving. Het risico en het naleef-

en veiligheidsproject. Uiteraard komt ook een aantal surveille-

om nieuwe kennis op te doen!

gedrag worden bepaald op basis van expert judgement.

rende ‘Toezichthouders eerste klas’ aan het woord.

Zwolle (13/11) en Eindhoven (15/11)

Handhaven met Effect Handhaven met Effect is een nieuw programma van het Ministerie van Justitie. Na de professionaliseringsslag van het actieprogramma Handhaven op Niveau ligt nu het accent op de effectiviteit van uw handhavingsbeleid. Handhaven met Effect ondersteunt u daarbij met een praktijkgerichte aanpak.

Handhaven met Effect omvat vier lijnen:

• Het verbeteren van de samenwerking tussen verschillende overheden

• De bevordering van het gebruik van informatiegestuurde handhavingsmethodieken

Effectieve handhaving staat of valt bij soepele samenwerking tussen de centrale en decentrale

Er wordt onderzoek gedaan naar het effect van de op dit moment gebruikte handhavings-

overheden, en tussen decentrale overheden onderling. Door decentrale overheden is de

methodieken. Er wordt in kaart gebracht hoe decentrale overheden hun handhavingsbeleid hebben

afgelopen jaren al een begin gemaakt met soms vergaande samenwerking. Om die samen-

vormgegeven en hoe de daadwerkelijke handhaving gebeurt. Een ander onderzoek kijkt naar de

werking te verbeteren wordt onderzoek gedaan naar de knelpunten en slaagfactoren van de

kwaliteit van de gebruikte handhavingsmethodieken.

verschillende vormen van samenwerking.

• De ontwikkeling van kwaliteitscriteria voor handhavingsprogramma’s

• Praktische ondersteuning van decentrale overheden bij handhavingsvraagstukken

Decentrale overheden hebben behoefte aan heldere kwaliteitscriteria voor het inrichten van een

Onder de vlag van Handhaven met Effect start in november het nieuwe Servicecentrum

handhavingsprogramma. Om die criteria te kunnen ontwikkelen, wordt allereerst onderzoek gedaan

Handhaving. Dit servicecentrum heeft als voornaamste doel om bestuurders en ambtenaren bij

naar de knelpunten bij de uitvoering van handhavingsprogramma’s.

decentrale overheden, die actief zijn op het domein van handhaving, te ondersteunen bij hun taakuitoefening. Voor meer informatie: Programmabureau Handhaven met Effect T: (070) 370 77 82


Je bent kroegeigenaar en je wilt een nieuwe pui. Maar welke deur moet daar in? Volgens de brandweer in ieder geval één die naar buiten openslaat in verband met de brandveiligheid. Nee, zegt de politie. In verband met geluidshinder moet de deur naar binnen openslaan. Strijdige regels: hoe gaan we er mee om?

‘Strijdige regels’:

Onlogische regelgeving de wereld uit Het zijn met name ondernemers die zich vaak

convenant is om tegenstrijdige en onuitvoer-

voor ondernemers. Een voorbeeld daarvan is

convenanten vooral schuilt in de samenwerking.

geen raad weten met onduidelijke, onlogische

bare regels aan te pakken en te komen tot

een boekje dat in een oplage van 25.000 stuks

“In het verleden is regelgeving veel te vaak tot

en soms zelfs tegenstrijdige regels en eisen van

heldere weten regelgeving. Dit gebeurt dus in

werd verspreid onder alle leden van Koninklijke

stand gekomen zonder de mensen die ermee

gemeenten en rijksoverheid. “Maar in veel

nauwe samenwerking met ondernemers en

Horeca Nederland en handhavers in de horeca.

moeten werken mee te nemen. Het is van groot

gevallen zijn niet de regels zelf strijdig, maar

inspectiediensten. En ik moet zeggen: samen

Het boekje – Horecakompas genaamd – bestaat

belang om juist met ondernemers en inspec-

ontstaat de strijdigheid door het anders

komen we er altijd uit.”

uit een aantal handzame codes voor het

teurs om de tafel te gaan en uit te zoeken waar

interpreteren, toepassen of handhaven door

Ook op gemeentelijk niveau gebeurt inmiddels

interpreteren van regelgeving in de horeca. “Dat

de pijn zit. Alleen op die manier kom je er

verschillende overheidsinstanties”, aldus

van alles op het gebied van de bestrijding van

boekje was zeker niet overbodig”, aldus Ooms.

samen echt uit. Een mooi voorbeeld vind ik

projectleider Patrick Ooms van het project

onlogisch regelgeving. “Bij het openstellen van

“Toen ik hier kwam werken wist ik dat we een

Nunspeet. Dit fraaie plaatsje op de Veluwe kent

‘Strijdige regels’.

het Meldpunt Strijdige Regels, kregen we heel

databank hadden, maar toen ik daar indook,

heel veel verblijfsrecreatie. Ook is er een

veel dezelfde meldingen vanuit verschillende

schrok ik van de complexiteit van de regelge-

actieve ondernemersvereniging. Maar op de

Concreet aan de slag

gemeenten. Het eerder genoemde voorbeeld

ving. Want net als vrijwel iedereen ben ook ik

een of andere manier waren er veel disputen

Dit project van het Ministerie van Economische

van de kroegeigenaar en zijn voordeur werd

een leek op juridisch gebied. Wanneer je

tussen ondernemers en de gemeente. Daarom

Zaken werd begin 2003 gestart om een einde te

gemeld uit Arnhem, Maastricht en Den Bosch.

bijvoorbeeld te maken had met de verwijdering

werd door een gemeentelijke werkgroep van

maken aan de onduidelijke en overvloedige

ambtenaren en ondernemers onderzoek gedaan

regelgeving. “We doen dit door óf regels te

naar strijdigheid van regels. Wat bleek? Er werd

schrappen óf door regels aan te passen, waardoor ze eenduidig te interpreteren zijn. Een voorbeeld waarmee we bijvoorbeeld concreet

“We raden gemeenten aan te werken met een zogenoemde accountmanager: achter één loket waar je als burger en onder nemer terecht kunt en helder antwoord krijgt op je vragen.”

aan de slag gaan, is een melding die we

niet één strijdige regel aangetroffen. Wel bleek dat de relatie met de gemeente niet optimaal was vanwege wederzijds onbegrip. Vandaar dat we gemeenten aanraden en helpen om te

binnenkregen van een mondhygiëniste.

werken met een zogenoemde accountmanager:

Mondhygiënisten zijn opgeleid en wettelijk

Dan weet je dat je op een probleem bent

van radioactief schroot, vond je alsnog veel te

achter één loket waar je als burger en onderne-

volledig bevoegd om mensen met een

gestuit dat voor heel Nederland geldt. Derge-

ingewikkeld geformuleerde regelgeving. Wij

mer terecht kunt en helder antwoord krijgt op je

injectienaald een plaatselijke verdoving te

lijke regelgeving wordt dus binnen het

vonden dat het simpeler moest. Vandaar dat we

vragen. Want de oplossingen zijn er. Je moet ze

geven. Ze mogen de stof die daar voor nodig

convenant aangepakt. Maar er zijn ook

besloten een helder en eenduidig boekje voor

alleen willen gebruiken.”

is echter niet kopen. Dat is natuurlijk een

problemen die specifiek op gemeenteniveau

horecaondernemers te ontwikkelen. In het

vreemde, tegenstrijdige situatie. Wij gaan kijken

spelen. Om die aan te pakken, sluiten we zo

boekje vind je geen juridische verhandelingen,


hoe we daar verandering in kunnen brengen.”

veel mogelijk convenanten met gemeenten.

maar een duidelijk antwoord op je vraag. Moet

Ministerie van Economische Zaken

Ook bieden we ze procesbegeleiding bij het

ik een blusdeken in de keuken van mijn restau-

Mr. Patrick Ooms

Gemeenteloket

oplossen van ingewikkelde gemeenteregels.

rant hebben? Nee, dat mag, als-ie maar schoon

T: (070) 379 65 54

‘Wij’ is het ‘Convenant Aanpak Tegenstrijdige

Want je kunt je voorstellen dat ondernemers

is. Deze heldere antwoorden vielen heel goed

E: [email protected]

Regels’ waarin vertegenwoordigers van onder

niet direct naar de rijksoverheid stappen met

bij de horecaondernemers en de pers. Blijkbaar

meer de Arbodienst, de Voedsel en Warenauto-

hun klachten. Het gemeenteloket is toch de first

is er veel behoefte aan simpele middelen die

riteit, het mkb en het VNO-NCW en diverse

port to call. En ook op regionaal niveau worden

strijdigheid van regelgeving helpen voorkomen.

ministeries zitten. Ooms: “Als we via de website

convenanten afgesloten.”

We zijn daarom bezig ook voor andere branches

www.strijdigeregels.nl een melding binnenkrij-

kompassen te ontwikkelen.”

gen van tegenstrijdige regelgeving, bekijken we

Kompassen

of de melding concreet genoeg is om op te

Naast het sluiten van convenanten biedt het

Onbegrip

pakken binnen het convenant. Het doel van het

project ook handzame, heldere oplossingen

Ooms benadrukt dat het succes van de

Oktober 2006

Gabriella Bekman, directeur ‘Eenduidig toezicht’:

‘Laat degenen die het goed doen wat meer met rust’ Inspecteur van het Ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit bekijkt de net opgeviste mosselen.

Minder toezichtlast en beter en duidelijker toezicht. Dat moet uiteindelijk het resultaat zijn van het programma ‘Eenduidig toezicht’. Opdrachtgever is een taskforce waarin VNO-NCW, mkb, VNG, IPO en de rijksoverheid vertegenwoordigd zijn.

De opdrachtnemers van ‘Eenduidig toezicht’

Om de tafel

afspraken over betere samenwerking. Zo

Groningen. De werknemers van dat bedrijf

zijn alle rijksinspecties. En de opleveringsvoor-

De klacht van veel bedrijven en instellingen is

ontstaat voor bedrijven en instellingen één

vonden dat ze zelf ook een front-office

waarden liegen er niet om: het programma

eenduidig: te veel toezicht. Niet alleen

aanspreekpunt, dat ook een kwart minder

moesten vormen om de front-office van de

dient zo’n 25 procent minder toezichtsdruk op

rijksinspecties kloppen regelmatig aan, maar

toezicht moet opleveren. Bekman: “Binnen de

gezamenlijke toezichthouders beter van dienst

te leveren, mede door verplichte samenwer-

ook gemeenten en provincies veroorzaken

politiek is 25 procent verlaging een acceptabel

te kunnen zijn. Tegenover de front-office van

king tussen de domeinen. Het aantal rijksin-

toezichtlast. Bekman: “Daar gaan we iets aan

gegeven. Dat geldt zowel voor de administra-

gemeenten, provincie en waterschappen heeft

specties binnen het mkb wordt gereduceerd tot

doen. En als je dat goed doet, moet de

tieve lastendruk als voor toezicht op bedrijven

het bedrijf zelf dus ook één loket gezet. Als je

maximaal twee per jaar en de cultuur,

samenleving er iets van merken.” Volgens

en instellingen. Om te zien of dat percentage

elkaar op die manier de hand reikt, kom je

werkwijze en houding binnen de inspecties

Bekman is het van groot belang de gemeenten

gehaald gaat worden, gaan we dan ook zeker

ergens. Ziekenhuizen zouden inspecteurs

worden nader onder de loep genomen. Een

mee te nemen op weg naar minder inspecties.

meten. In alle domeinen – te beginnen met

bijvoorbeeld enorm helpen door een eendui-

ander belangrijk punt binnen het programma is

dige terminologie te hanteren, of door ervoor

het zoeken van toenadering tot andere

te zorgen dat gegevens vergelijkbaar zijn. Als

betrokken toezichthouders als gemeenten en provincies. Een ambitieuze lijst, maar het onderwerp toezicht staat volgens Bekman – directeur van het programma – momenteel dan

Veel politieke aandacht richt zich vaak alleen op een domein als het midden- en kleinbedrijf, terwijl er in andere domeinen op het gebied van toezicht heel goed wordt samengewerkt. Helaas is daar niet altijd aandacht voor.

inspecties betekent minder toezicht. Ziet Bekman – met een incident als de Schipholbrand nog vers in het geheugen – geen risico

ook volop in de spotlights. “In alle verkiezings-

bij de vermindering van het toezicht? Bekman:

programma’s en alle adviezen ten behoeve van

“Dat is altijd een dilemma. Er hoeft maar

de regeerakkoorden is het een belangrijk punt.

Daarom worden op dit moment de gemeenten

Schiphol en ziekenhuizen – worden de toezicht-

ergens legionella uit te breken en de roep om

Er wordt veel aandacht voor gevraagd. Er is

in kaart gebracht die zelf actie ondernemen en

lasten gemeten. We doen dat aan de hand van

toezicht neemt toe. Toch moet je dergelijke

dan ook een grote samenhang met aanspre-

enthousiast zijn. “En dat zijn er gelukkig veel

een methode van het Ministerie van Financiën,

zaken ook zien voor wat ze zijn: incidenten.

kende zaken als bijvoorbeeld de vereenvoudi-

meer dan wij eigenlijk wisten”, aldus Bekman.

een methode waarmee ook de administratieve

Een bijkomend aspect vind ik dat veel politieke

ging van vergunningen.”

“Vanuit allerlei programma’s – zoals het project

lastendruk wordt gemeten. Een beproefde

aandacht zich vaak alleen richt op een domein

‘Strijdige regels’ en ‘Andere overheid’ – komen

meetmethodiek dus. Daarbij wordt niet alleen

als het midden- en kleinbedrijf, terwijl er in

we in contact met gemeenten die met ons en

gekeken hoe groot de lastendruk is, maar ook

andere domeinen op het gebied van toezicht

met elkaar om de tafel willen om te bespreken

hoe die wordt ervaren. Dus of de bezochte

heel goed wordt samengewerkt. Helaas is daar

hoe het beter kan. In Utrecht bijvoorbeeld,

instellingen de proporties van de maatregelen

niet altijd aandacht voor. Terwijl in een domein

gebeurt van alles en ook in Rotterdam, Delft

snappen, de inspecteur als ter zake kundig

als de zorg vanuit burgers juist weer wordt

en Amsterdam lopen momenteel pilots. We

beschouwen, enzovoort. Vervolgens gaan we

geroepen dat er te weinig wordt gecontroleerd.

gaan dus zoveel mogelijk aansluiten bij

weer meten om te kijken of er daadwerkelijk

Onze bedoeling is heel simpel: degenen die

bestaande initiatieven. Eén van die zaken is

sprake is van een lastenverlichting.”

het goed doen gewoon wat meer met rust te

het betrekken van gemeenten bij de in te richten front-offices.”

Gabriella Bekman, directeur ‘Eenduidig toezicht’.

dat zo is, gaat alles sneller en beter. Minder

10

laten. Juist omdat ze het zo goed doen.” Politieke aandacht Niet alleen bij gemeenten constateert Bekman


Meten

enthousiasme, ook instellingen en bedrijven

Programma Directie Eenduidig toezicht

Die front-offices zijn één loket waarin de

tonen steeds meer initiatieven om mee te

Sjoeke van Gestel

verschillende inspecties hun taken bundelen.

werken aan het verminderen van de noodzaak

T: (070) 426 21 92

Dat kan op verschillende manieren: door het

op toezicht. “Wat ik bijvoorbeeld een leuk


overdragen van taken of het maken van

voorbeeld vind, is dat van de Gasunie in


Ministerie van VROM: Ondersteuning bij gecoördineerd toezicht

Omgevingsvergunning maakt naleving regels makkelijker De invoering van de Omgevingsvergunning vraagt ook om integraal toezicht. Hoe gemeenten dit kunnen organiseren, is het onderwerp van een workshop tijdens de startbijeenkomsten van Handhaven met Effect.

De Omgevingsvergunning is uit de startblok-

ten, ruimte, natuur en milieu, aldus de brochure

vertelt Joke de Vroom, projectmanager

moet goed in beeld hebben wat prioriteiten

ken. Tijdens een speciaal congres op 13

van VROM. In de nieuwe vergunning wordt een

Omgevingsvergunning bij het Ministerie van

zijn. Programmatisch handhaven is de

september is het startsein gegeven voor de

groot aantal vergunningen samengevoegd.

VROM.

methodiek daarvoor.” In een workshop tijdens

invoering door gemeenten en provincies. Het

Naast de bouwen milieuvergunning zijn dat

wetsvoorstel dat de Omgevingsvergunning

bijvoorbeeld ook de sloopvergunning, de

Naleving en toezicht

zal VROM vertellen op welke wijze het

mogelijk moet maken, ligt momenteel bij de

monumentenvergunning en vergunningen op

De vereenvoudiging van de vergunningaan-

ministerie gemeenten en provincies bij de

Tweede Kamer. In 2007 wordt de invoering van

grond van de Natuurbeschermingswet. Ook de

vraag levert ook een belangrijke bijdrage aan

organisatie van het gecoördineerde toezicht

de Omgevingsvergunning wettelijk geregeld.

meest voorkomende vergunningen in verorde-

de naleving van regels. “Je voorkomt dat er

zal ondersteunen.

Gemeenten en provincies hebben dus nog een

ningen van gemeenten en provincies worden in

tegenstrijdige eisen worden opgelegd en dat

De workshop is overigens bepaald niet het

dik jaar de tijd om zich goed voor te bereiden

de omgevingsvergunning opgenomen, denk

maakt het makkelijker voor mensen om aan de

enige waarmee VROM het toezicht van de

op de invoering van de Omgevingsvergunning

aan de kap-, reclame-, aanleg- en uitritvergun-

vergunningseisen te voldoen”, aldus Joke de

Omgevingsvergunning faciliteert. Er komt

op 1 januari 2008.

ning. Uitgangspunt van de Omgevingsvergun-

Vroom. Dat heeft ook z’n effect op toezicht en

sowieso een ‘Handreiking voor toezicht en

ning is dat de vergunningaanvrager geen last

handhaving. “De vergunningverlener is ook

handhaving’ en daarnaast zal er ook in 2007

Eén loket

heeft van de manier waarop de overheid is

verplicht om het toezicht gecoördineerd uit te

veel aandacht zijn voor deskundigheidsbevor-

De Omgevingsvergunning is één integrale

georganiseerd. Burgers en bedrijven met bouw-

voeren, zodat de ondernemer geen tegenstrij-

dering via masterclasses en projectleiderskrin-

vergunning voor bouwen, wonen, monumen-

of verbouwplannen hoeven vanaf 1 januari

dige opmerkingen kan krijgen van verschil-

gen. Ook wordt er voor 2007 weer een congres

2008 nog maar één vergunning aan te vragen.

lende toezichthouders.” De Vroom waarschuwt

gepland. Op de speciale website is te zien

Zij kunnen daarvoor terecht bij één loket en

dat gemeenten en provincies dit aspect niet

welke activiteiten er allemaal op stapel staan.

doorlopen maar één keer een procedure.

over het hoofd moeten zien. “Veel gemeenten

de startbijeenkomst van Handhaven met Effect

en provincies zijn al bezig met de invoering van

Helpdesk en website

Tegenstrijdige regels

de Omgevingsvergunning, maar zij richten hun

Tijdens het VROM-congres ‘Omgevingsvergun-

De invoering van de Omgevingsvergunning past

aandacht vooral op de organisatie van de

ning uit de startblokken’ op 13 september

in het grotere geheel van betere en snellere

aanvraag. Ze moeten niet vergeten dat je ook

jongstleden is de helpdesk Omgevingsvergun-

dienstverlening door de overheid. Vooral

het toezicht op de naleving anders moet

ning geopend van VROM en VNG. Overheden

tegenstrijdige voorschriften in verschillende

organiseren.”

kunnen bij de helpdesk terecht met alle vragen

vergunningen zijn voor burgers en bedrijven

die opkomen bij de invoering van de

onoverzichtelijk en tijdrovend. “Nu ligt de

Workshop

coördinatie van een vergunningaanvraag nog

Zij denkt dat de organisatie van het toezicht

al te vinden op de speciale website Kennisplein

bij de burger of ondernemer zelf, omdat ze

prima kan in het kielzog van de professionalise-

Omgevingsvergunning.

vaak allerlei verschillende vergunningen

ring die in veel gemeenten al met Handhaven

moeten aanvragen. Door hen één vergunning

op Niveau en milieuhandhaving in het kader

Kijk voor meer informatie op Kennisplein

te laten aanvragen, komt de coördinatie bij de

van de milieukwaliteitscriteria in gang is gezet.

Omgevingsvergunning:

gemeente of de provincie te liggen en kost het

“Voor de naleving van de Omgevingsvergun-

http://omgevingsvergunning.vrom.nl

de burger en ondernemer minder tijd en geld”,

ning heb je gecoördineerd toezicht nodig. Je

Zie kopje ‘Veelgestelde vragen’.

Omgevingsvergunning. Veel antwoorden zijn

11

Oktober 2006

Interventiepiramide hulp bij bepalen strategie Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw is veel

de deur kan worden gebruikt. Het is ook effec

onderzoek gedaan naar de naleving van regels.

tiever om te zoeken naar de juiste verhouding

De kernvraag van dit soort onderzoek is: wat is

tussen beide strategieën. Beide vullen elkaar aan

de beste strategie voor handhaving? Wat werkt

en kunnen niet zonder elkaar. Om die reden be-

en wat niet? Grofweg worden er twee strategieën

staat er een sterke trend naar een mix van beide.

onderscheiden: afschrikken en verleiden.

In sommige situaties ligt controle en afschrikking

Afschrikken is de traditionele aanpak gericht op

meer voor de hand, in andere situaties kan men

het controleren en detecteren van overtredingen

zich verlaten op coöperatie en overreding.

en het opleggen van sancties aan overtreders.

De invloedrijke Australische criminologen Ayres

De gedachte daarbij is het afschrikken van mo-

en Braithwaite spreken in dit verband van een

gelijke andere overtreders. De andere strategie is

‘enforced selfregulation’, wat een combinatie

gericht op spontane instemming met regelge-

inhoudt van regulering door de overheid en door

ving: uitleggen wat het belang is van regels en

het bedrijf dat onder toezicht staat. Het komt

burgers of bedrijven overreden om deze na te

erop neer dat bedrijven zelf nagaan of regel

leven. De strategie mikt op gedragsbeïnvloeding

naleving wordt bereikt en dat ze zelf procedu-

door in te spelen op hun eigen verantwoordelijk-

res opstellen om niet-naleving aan te pakken.

heid. De handhaver is eerder adviseur die voor-

Milieuzorgsystemen zijn hiervan een voorbeeld.

lichting geeft en waarmee kan worden overlegd.

Inspecteurs en toezichthouders controleren

Eén van de programmalijnen van het nieuwe faciliterende programma Handhaven met Effect is de bevordering van het gebruik van informatiegestuurde handhavingsmethodieken, die zich in de praktijk hebben bewezen. Een veelgebruikte metafoor voor deze manier van werken is de Interventiepiramide.

vervolgens het proces van zelfmonitoring. Stok achter de deur In de praktijk is het onderscheid tussen beide

Wel strenger, niet soepeler

strategieën niet zo scherp afgebakend, al was

Om te zorgen voor toezicht en handhaving die

piramide wordt de handhaving strenger: waar-

specifieke handhavingssituatie een analyse van

het alleen al omdat bij spontane naleving het

past bij het gedrag van de burgers of bedrijven

schuwing, boete en dwangsom. De top komt

het probleem kan worden gemaakt. Deze ana-

opleggen van sancties toch altijd als stok achter

die regels moeten naleven, bedachten Ayres en

overeen met afschrikking. De veronderstelling

lyse levert een opsomming van de overtredings-

Braithwaite een piramide van handhavingsstrate-

is dat de meeste handhavingsactiviteiten in de

motieven op, aan de hand waarvan mogelijk

gieën. De basis van de piramide bevat de minst

basis van de piramide zullen plaatsvinden.

effectieve interventies kunnen worden gekozen.

vergaande strategieën: overtuiging, instructie en

Dit wordt inmiddels bevestigd door praktijk

Met behulp van de piramide kan vervolgens

advies. De handhaver mikt hierbij op spontane

onderzoek. De handhaving doorloopt een reeks

een ordening worden gemaakt van die gekozen

instemming. Naarmate men hoger komt in de

steeds strengere strategieën om te eindigen

interventies.

7 6 5 4 3 2

✁

1

met het opleggen van sancties aan een kleine 7 Uitvoeren van sancties

groep overtreders die niet anders aangepakt


6 Repressieve acties

kan worden.

Ministerie van Justitie Expertisecentrum Rechtspleging en

5 Preventief toezicht 4 Wegnemen kansen slecht gedrag

Tafel van Elf

Rechtshandhaving (ERR)

3 Wegnemen redenen slecht gedrag

De keuze van de meest geëigende handhavings-

Ralph Vossen

2 Bevestigen maatschappelijk gewenst gedrag

strategie is afhankelijk van de situatie. De Tafel

T: (070) 370 77 72

1 Wegnemen van irritaties

van Elf is een instrument waarmee voor elke


Antwoordkaart startbijeenkomst Handhaven met Effect U kunt zich voor 1 bijeenkomst aanmelden. U kunt zich ook aanmelden via de website: www.justitie.nl/rechtshandhaving Dinsdag 7 november 2006: World Forum Convention Center, Den Haag Maandag 13 november 2006: Nieuwe Buitensociëteit, Zwolle Woensdag 15 november 2006: Dorint Sofitel Cocagne, Eindhoven Organisatie:

Functie:

Naam:

mevrouw

de heer

Colofon De Handhavingskrant is een uitgave van het Ministerie van Justitie, in het kader van het project Rijk aan Handhaving en het programma Handhaven met Effect. Realisatie Directoraat-Generaal Rechtshandhaving en Rechtspleging Tekst en vormgeving Pleon, Amsterdam Ministerie van Justitie

Postadres: Postcode:

Plaats:

Telefoon:

E-mail:

Antwoordkaart verzenden naar Pleon bv, Antwoordnummer 17807, 1000 VR Amsterdam (postzegel niet nodig).

Fotografie Hollandse Hoogte, Amsterdam. Fotopersbureau Freddy Schinkel, IJsselmuiden. Ronald van den Heerik, Dordrecht. Druk DeltaHage bv, Den Haag De Handhavingskrant is een gratis uitgave.

12

De Handhavingskrant. Samenwerkende hulpdiensten: brandweer, politie, reddingswerkers en ambulancepersoneel

Recommend Documents