December 2011 NL
De biodiversiteitsstrategie van de EU voor de periode tot 2020 Biodiversiteit
In Europa wordt momenteel bijna een kwart van de wilde soorten met uitsterven bedreigd.
Biodiversiteit — de buitengewone variatie aan ecosystemen, soorten en genen die ons omringt — is niet alleen belangrijk op zich: zij voorziet de samenleving ook van een brede waaier aan ecosysteemdiensten waar wij onmogelijk zonder kunnen, zoals levensmiddelen, zoet water, gewasbestuivers, bescherming tegen overstromingen — om er maar een paar te noemen. De biodiversiteit maakt een crisis door. In Europa wordt bijna een kwart van de wilde soorten met uitsterven bedreigd en zijn de meeste ecosystemen zo aangetast dat zij niet langer in staat zijn hun waardevolle diensten te leveren. Deze aantasting zadelt de EU op met enorme maatschappelijke en economische verliezen. De invloed van de voornaamste factoren die het verlies aan biodiversiteit in de hand werken, zoals veranderende habitats, overexploitatie van natuurlijke hulpbronnen, introductie en verspreiding van invasieve uitheemse soorten, en de klimaatverandering, neemt hand over hand toe, en wel in die mate dat de positieve effecten van maatregelen ter bestrijding van het biodiversiteitsverlies erdoor teniet worden gedaan. In mei 2011 heeft de Europese Commissie een nieuwe strategie aangenomen met daarin het kader voor de maatregelen die de EU de volgende tien jaar zal nemen om het hoofdstreefdoel voor de biodiversiteit te halen dat de EU‑leiders in maart 2010 voor 2020 hebben vooropgesteld. De strategie is opgebouwd rond zes elkaar ondersteunende streefdoelen die gericht zijn op de voornaamste oorzaken van het biodiversiteitsverlies en tot doel hebben de invloed van de belangrijkste factoren die de natuur en de ecosystemen in de EU onder druk zetten, te reduceren. Elk streefdoel wordt opgesplitst in een aantal termijngebonden acties en andere begeleidende maatregelen. De strategie zal worden uitgevoerd via een gemeenschappelijk uitvoeringskader waarin de Europese Commissie en de lidstaten, in samenwerking met de belangrijkste belanghebbende partijen en het maatschappelijk middenveld, een rol zullen spelen. De strategie berust op een solide referentiesituatie voor de toestand van de biodiversiteit en de ecosystemen in de EU. Deze referentiesituatie zal worden gebruikt als basis voor het monitoren van de vooruitgang. De EU zal tevens een rol blijven spelen op internationaal niveau en zal bijdragen tot de verwezenlijking van de mondiale biodiversiteitsdoelstellingen die in 2010 in het Japanse Nagoya zijn vastgesteld door de conferentie van de partijen bij het biodiversiteitsverdrag.
2020 Biodiversity Factsheet_NLtriptique.indd 3
28/08/2012 12:34:38
De EU 2050-visie
Tegen 2050 moeten de biodiversiteit van de Europese Unie en de ecosysteemdiensten die daardoor worden geleverd — het natuurlijk kapitaal van de Unie — vanwege de intrinsieke waarde van de biodiversiteit en de essentiële bijdrage ervan aan het welzijn van de mens en de economische welvaart, worden beschermd, gewaardeerd en naar behoren hersteld, en wel zo dat catastrofale veranderingen ten gevolge van het biodiversiteitsverlies worden voorkomen. STREEFDOEL 1: DE HABITAT‑ EN DE VOGELRICHTLIJN VOLLEDIG UITVOEREN De achteruitgang in de staat van alle onder de natuurwetgeving van de EU vallende soorten en habitats stoppen en een aanzienlijke en meetbare verbetering van hun staat realiseren zodat tegen 2020, vergeleken met huidige beoordelingen: (i) 100 % meer habitatbeoordelingen en 50 % meer soortbeoordelingen in het kader van de habitatrichtlijn een gunstige of verbeterde staat van instandhouding laten zien en (ii) uit 50 % meer soortenbeoordelingen in het kader van de vogelrichtlijn een veilige of verbeterde staat van instandhouding blijkt.
Actie 1: De realisatie van het Natura 2000-netwerk voltooien en een goed beheer verzekeren 1a) De lidstaten en de Commissie zullen ervoor zorgen dat de fase van realisatie van Natura 2000, ook wat het mariene milieu betreft, grotendeels voltooid is tegen 2012. 1b) De lidstaten en de Commissie zullen de bescherming en het beheer van soorten en habitats verder integreren in de voornaamste beleidsoriëntaties inzake land- en watergebruik, zowel binnen als buiten Natura 2000-gebieden. 1c) De lidstaten zorgen ervoor dat voor alle Natura 2000-gebieden tijdig beheersplannen of gelijkwaardige instrumenten met instandhoudings- en herstelmaatregelen worden ontwikkeld en uitgevoerd. 1d) De Commissie zal samen met de lidstaten tegen 2012 een proces op gang brengen ter bevordering van de uitwisseling van ervaringen en goede praktijken, en grensoverschrijdende samenwerking met betrekking tot het beheer van Natura 2000, binnen de in de habitatrichtlijn voorziene biogeografische kaders.
Actie 2: Zorgen voor voldoende financiering van Natura 2000-gebieden 2) De Commissie en de lidstaten zullen in het kader van het volgende meerjarig financieel kader voorzien in de nodige financiering en stimulansen voor Natura 2000, onder meer via financieringsinstrumenten van de EU. De Commissie zal in 2011 haar visie op de financiering van Natura 2000 in het kader van het volgende meerjarig financieel kader uiteenzetten.
Actie 3: De bewustwording en de betrokkenheid van de belanghebbenden verhogen en de handhaving verbeteren 3a) De Commissie zal samen met de lidstaten tegen 2013 een grote communicatiecampagne over Natura 2000 opzetten.
2020 Biodiversity Factsheet_NLtriptique.indd 4
Hoofdstreefdoel voor de EU voor 2020
Het biodiversiteitsverlies en de aantasting van ecosysteemdiensten in de EU uiterlijk tegen 2020 stoppen en, voor zover dit haalbaar is, ongedaan maken, en tevens de bijdrage van de EU tot het ombuigen van wereldwijd biodiversiteitsverlies opvoeren.
3b) De Commissie en de lidstaten zullen de samenwerking met sleutelsectoren versterken en richtsnoeren blijven ontwikkelen om de kennis van die sectoren over de voorschriften van de natuurwetgeving van de EU en de waarde ervan voor het aanjagen van de economische ontwikkeling te verbeteren. 3c) De Commissie en de lidstaten zullen de handhaving van de natuurrichtlijnen ondersteunen door te voorzien in specifieke opleidingsprogramma’s over Natura 2000 voor rechters en openbare aanklagers, en door een betere nalevingsbevorderende capaciteit te ontwikkelen.
Actie 4: De monitoring en verslaggeving verbeteren en stroomlijnen 4a) De Commissie zal tegen 2012 samen met de lidstaten een nieuw EU‑verslaggevingssysteem voor vogels ontwikkelen, verder werken aan het in artikel 17 van de habitatrichtlijn bedoelde rapportagesysteem en verbeteringen aanbrengen aan de toelevering, toegankelijkheid en relevantie van Natura 2000-gegevens. 4b) De Commissie zal een specifiek ICT-instrument ontwikkelen in het kader van het biodiversiteitsinformatiesysteem voor Europa, met als doel de beschikbaarheid en het gebruik van data tegen 2012 te verbeteren. STREEFDOEL 2: ECOSYSTEMEN EN ECOSYSTEEMDIENSTEN HANDHAVEN EN HERSTELLEN Tegen 2020 zullen ecosystemen en ecosysteemdiensten worden gehandhaafd en verbeterd door groene infrastructuur op te zetten en ten minste 15 % van de aangetaste ecosystemen te herstellen.
Actie 5: De kennis over ecosystemen en ecosysteemdiensten in de EU verbeteren 5) De lidstaten zullen met de hulp van de Commissie tegen 2014 de staat van ecosystemen en ecosysteemdiensten op hun nationale grondgebied in kaart brengen en evalueren, de economische waarde van die diensten beoordelen en de verrekening van die waarde in systemen voor boekhouding en verslaggeving op nationaal en EU‑niveau tegen 2020 bevorderen.
Actie 6: Prioriteiten stellen om groene infrastructuur te herstellen en het gebruik ervan te bevorderen 6a) Tegen 2014 zullen de lidstaten met hulp van de Commissie een strategisch kader ontwikkelen om prioriteiten te stellen voor ecosysteemherstel op subnationaal, nationaal en EU-niveau. 6b) De Commissie zal tegen 2012 een strategie voor groene infrastructuur ontwikkelen om de inzet van groene
28/08/2012 12:34:38
infrastructuur in stedelijke en plattelandsgebieden te bevorderen, onder meer met behulp van stimulansen om aanvangsinvesteringen in groene-infrastructuurprojecten en de instandhouding van ecosysteemdiensten aan te moedigen, bijvoorbeeld door een gerichter gebruik van financieringsstromen van de EU en via publiek private samenwerking.
Actie 7: Zorgen dat er geen nettoverliezen worden geleden op het gebied van biodiversiteit en ecosysteemdiensten 7a) In samenwerking met de lidstaten zal de Commissie tegen 2014 een methode ontwikkelen om het effect van door de EU gefinancierde projecten, plannen en programma’s op de biodiversiteit te beoordelen. 7b) De Commissie zal verder werk verrichten teneinde tegen 2015 met een initiatief te komen dat ervoor moet zorgen dat er geen nettoverlies van ecosystemen en ecosysteemdiensten wordt geleden (bijvoorbeeld via compensatieregelingen). Streefdoel 3: De bijdrage van land- en bosbouw tot de instandhouding en verbetering van de biodiversiteit verhogen 3A) Landbouw: Zorgen dat er tegen 2020 een zo groot mogelijke oppervlakte cultuurgrond met grasland, akkerbouw en meerjarige teelten onder biodiversiteitsgerelateerde maatregelen in het kader van het GLB valt, met als doel te zorgen voor de instandhouding van de biodiversiteit en voor een meetbare verbetering in enerzijds de staat van instandhouding van soorten en habitats die afhangen of invloed ondervinden van de landbouw, en anderzijds de levering van ecosysteemdiensten ten opzichte van de EU-referentiesituatie van 2010, en aldus bij te dragen aan duurzamer beheer. B) Bossen: Tegen 2020 zullen er bosbeheersplannen of gelijkwaardige instrumenten zijn, conform duurzaam bosbeheer, voor alle bossen in overheidsbezit en voor bosbouwbedrijven vanaf een bepaalde omvang (door de lidstaten of de regio’s vast te stellen en mee te delen in hun plattelandsontwikkelingsprogramma’s) waarvoor financiering wordt verstrekt in het kader van het plattelandsontwikkelingsbeleid van de EU, met als doel ervoor te zorgen dat er ten opzichte van de EU‑referentiesituatie in 2010 een meetbare verbetering wordt bereikt in de levering van ecosysteemdiensten en in de staat van instandhouding van soorten en habitats die afhangen of invloed ondervinden van de bosbouw.
8b) De Commissie zal een voorstel indienen om de randvoorwaarden voor een goede landbouw- en milieuconditie te verbeteren en te vereenvoudigen, en zal overwegen om, zodra de kaderrichtlijn water is uitgevoerd en de operationele verplichtingen voor landbouwers zijn vastgesteld, deze richtlijn op te nemen in het toepassingsgebied van de randvoorwaarden teneinde de toestand van de aquatische ecosystemen in plattelandsgebieden te verbeteren.
Actie 9: Het plattelandsontwikkelingsbeleid meer toespitsten op de instandhouding van biodiversiteit 9a) De Commissie en de lidstaten zullen gekwantificeerde biodiversiteitsstreefdoelen opnemen in strategieën en programma’s voor plattelandsontwikkeling en zullen de maatregelen zo afstemmen op regionale en lokale behoeften. 9b) De Commissie en de lidstaten zullen mechanismen opzetten om samenwerking tussen land- en bosbouwers te bevorderen met het oog op de continuïteit van landschapseigenschappen, de bescherming van genetische hulpbronnen, en andere samenwerkingsmechanismen om de biodiversiteit te beschermen.
Actie 10: De agrarische genetische diversiteit in Europa bewaren 10) De Commissie en de lidstaten zullen het gebruik van agromilieumaatregelen ter ondersteuning van de genetische diversiteit in de landbouw aanmoedigen en zullen de mogelijkheden verkennen voor een strategie voor de instandhouding van de genetische diversiteit.
Actie 11: Boseigenaren aanmoedigen om de biodiversiteit van de bossen te beschermen en te verbeteren 11a) De lidstaten en de Commissie zullen het vastleggen van beheersplannen aanmoedigen, onder meer door de toepassing van maatregelen voor plattelandsontwikkeling en het LIFE+-programma. 11b) De lidstaten en de Commissie zullen innovatieve mechanismen (bijvoorbeeld betaling voor ecosysteemdiensten) voor de financiering van het onderhoud en het herstel van door multifunctionele bossen geleverde ecosysteemdiensten bevorderen.
Actie 8: Zorgen voor een betere vergoeding voor collectieve milieugoederen via de rechtstreekse betalingen in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB)van de EU 8a) De Commissie zal een voorstel indienen om de rechtstreekse betalingen in het kader van het GLB te gebruiken als beloning voor de levering van collectieve milieugoederen die voldoen aan strengere voorschriften dan de randvoorwaarden (bijvoorbeeld blijvend grasland, groenbedekking, vruchtwisseling, ecologische braaklegging, Natura 2000).
2020 Biodiversity Factsheet_NLtriptique.indd 5
28/08/2012 12:34:38
Actie 12: Biodiversiteitsmaatregelen opnemen in bosbeheersplannen 12) De lidstaten zullen ervoor zorgen dat bosbeheersplannen of gelijkwaardige instrumenten zo veel mogelijk van de volgende maatregelen bevatten: • optimale hoeveelheden dood hout aanhouden, rekening houdend met regionale factoren zoals brandgevaar en mogelijke insectenplagen; • wildernisgebieden behouden; • ecosysteemgebaseerde maatregelen nemen om de veerkracht van bossen tegenover branden te verhogen, als onderdeel van bosbrandpreventieregelingen, overeenkomstig de activiteiten in het kader van het Europees bosbrandinformatiesysteem (EFFIS); • specifieke maatregelen uitvoeren die zijn ontwikkeld voor Natura 2000-bosgebieden; • erop toezien dat bebossing gebeurt overeenkomstig de pan-Europese operationele richtsnoeren voor duurzaam bosbeheer, in het bijzonder wat betreft de diversiteit van soorten en de noden inzake aanpassing aan klimaatverandering. STREEFDOEL 4: DUURZAAM GEBRUIK VAN VISBESTANDEN VERZEKEREN Tegen 2015 maximale duurzame opbrengsten (MDO’s) realiseren. Ervoor zorgen dat de populaties een leeftijdsopbouw en grootteverdeling bereiken die duiden op een gezond bestand, door een visserijbeheer te voeren dat geen significante nadelige effecten op andere bestanden, soorten en ecosystemen heeft, met als doel tegen 2020 een goede milieutoestand te bereiken, zoals de kaderrichtlijn mariene strategie voorschrijft.
Actie 13: Het beheer van beviste bestanden verbeteren 13a) De Commissie en de lidstaten zullen de visbestanden op niveaus handhaven of herstellen die MDO’s kunnen opleveren
2020 Biodiversity Factsheet_NLtriptique.indd 6
in alle gebieden waar de visserijvloten van de EU actief zijn, met inbegrip van gebieden die worden gereguleerd door regionale organisaties voor visserijbeheer en met inbegrip van de wateren van derde landen waarmee de EU partnerschapsovereenkomsten op het gebied van visserij heeft gesloten. 13b) De Commissie en de lidstaten zullen in het kader van het gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB) langetermijnbeheersplannen met op de MDO gebaseerde vangstcontrolevoorschriften ontwikkelen en uitvoeren. Deze plannen moeten zijn afgestemd op specifieke termijngebonden streefdoelen en moeten uitgaan van wetenschappelijk advies en duurzaamheidsbeginselen. 13c) De Commissie en de lidstaten zullen hun werkzaamheden om data te verzamelen ter ondersteuning van de uitvoering van de MDO-aanpak, aanzienlijk opvoeren. Zodra deze doelstelling is bereikt, zal wetenschappelijk advies worden ingewonnen om tegen 2020 ecologische overwegingen in aanmerking te nemen bij de vaststelling van de MDO’s.
Actie 14: Nadelige effecten op visbestanden, soorten, habitats en ecosystemen elimineren 14a) De EU zal maatregelen ontwikkelen om, overeenkomstig de EU-wetgeving en internationale verplichtingen, het overboord zetten van vangsten geleidelijk te verbannen, bijvangst van ongewenste soorten te voorkomen en kwetsbare mariene ecosystemen te beschermen. 14b) De Commissie en de lidstaten zullen de uitvoering van de kaderrichtlijn mariene strategie ondersteunen, onder meer door met de toekomstige financiële instrumenten voor het visserij‑ en maritiem beleid financiële stimulansen te bieden voor beschermde mariene gebieden (met inbegrip van Natura 2000‑gebieden en uit hoofde van internationale of regionale overeenkomsten beschermde gebieden). Dit kan onder meer door het herstellen van mariene ecosystemen, het aanpassen van visserijactiviteiten en het bevorderen van de
28/08/2012 12:34:38
betrokkenheid van de sector bij alternatieve activiteiten, zoals ecotoerisme, het monitoren en beheren van mariene biodiversiteit en het bestrijden van zwerfvuil op zee. STREEFDOEL 5: INVASIEVE UITHEEMSE SOORTEN BESTRIJDEN Tegen 2020 zullen invasieve uitheemse soorten en hun introductieroutes in kaart worden gebracht en geprioriteerd, zullen prioritaire soorten in de hand worden gehouden of worden uitgeroeid en zullen hun routes worden beheerd om de introductie en vestiging van nieuwe invasieve uitheemse soorten te voorkomen.
Actie 15: De plant- en diergezondheidsregels van de EU versterken 15) De Commissie zal tegen 2012 extra biodiversiteitsoverwegingen opnemen in de plant- en diergezondheidsregels.
Actie 16: Een speciaal instrument voor invasieve uitheemse soorten ontwikkelen 16) De Commissie zal beleidslacunes in de strijd tegen invasieve uitheemse soorten invullen door tegen 2012 een speciaal wetgevingsinstrument te ontwikkelen. STREEFDOEL 6: HELPEN HET MONDIALE BIODIVERSITEITSVERLIES OM TE BUIGEN Tegen 2020 zal de EU haar bijdrage aan het ombuigen van het wereldwijde biodiversiteitsverlies hebben opgevoerd.
Actie 17: Indirecte oorzaken van biodiversiteitsverlies terugdringen 17a) In het kader van het EU-vlaggenschipinitiatief «Efficiënt gebruik van hulpbronnen» zal de EU maatregelen nemen (waaronder mogelijk maatregelen met betrekking tot de vraag- en/of de aanbodzijde) om de biodiversiteitseffecten van de consumptiepatronen van de EU te verminderen, met name voor hulpbronnen met significante negatieve effecten op de biodiversiteit. 17b) De Commissie zal de bijdrage van het handelsbeleid aan de instandhouding van de biodiversiteit verhogen en zal potentiële negatieve effecten aanpakken door de biodiversiteitsproblematiek systematisch aan de orde te stellen bij onderhandelingen en besprekingen over handel met derde landen en door potentiële effecten van de liberalisering van het handelsverkeer en investeringen op de biodiversiteit op te sporen en te beoordelen via handelsgerelateerde duurzaamheidseffectbeoordelingen vooraf en evaluaties achteraf. Voorts zal zij ernaar streven in alle nieuwe handelsovereenkomsten een hoofdstuk over duurzame ontwikkeling op te nemen met substantiële milieubepalingen
die van belang zijn in de context van het handelsverkeer, met inbegrip van biodiversiteitsdoelstellingen. 17c) De Commissie zal samenwerken met de lidstaten en met de voornaamste belanghebbenden om de juiste marktsignalen voor de instandhouding van biodiversiteit te geven, met inbegrip van samenwerking om schadelijke subsidies zowel op het niveau van de EU als op dat van de lidstaten te hervormen, uit te faseren en te elimineren, alsook om positieve stimulansen te bieden voor de instandhouding en het duurzame gebruik van biodiversiteit.
Actie 18: Extra middelen vrijmaken voor wereldwijde biodiversiteitsinstandhouding 18a) De Commissie en de lidstaten zullen hun deel bijdragen aan de internationale inspanningen om de middelen voor wereldwijde biodiversiteit aanzienlijk te verhogen in het kader van het internationale proces dat gericht is op de raming van de financieringsbehoefte voor biodiversiteit en de vaststelling van streefdoelen inzake het vrijmaken van middelen voor biodiversiteit op de elfde conferentie van de partijen bij het biodiversiteitsverdrag, die in 2012 zal worden gehouden. 18b) De Commissie zal de doeltreffendheid van de EU-financiering voor wereldwijde biodiversiteit verhogen, onder meer door steun te verlenen voor ramingen van het natuurlijk kapitaal in de ontvangende landen en voor de ontwikkeling en/of bijsturing van nationale strategieën en actieprogramma’s inzake biodiversiteit, en door de uitvoering van steunverlening en projecten op het gebied van biodiversiteit beter te coördineren, zowel binnen de EU als met belangrijke niet‑EU‑donoren.
Actie 19: «Biodiversiteitsneutrale» EU-ontwikkelingsamenwerking 19) De Commissie zal haar activiteiten op het gebied van ontwikkelingssamenwerking systematisch blijven screenen om alle negatieve effecten op de biodiversiteit tot een minimum te beperken en zal strategische milieubeoordelingen en/of milieueffectbeoordelingen opstellen voor activiteiten die waarschijnlijk aanzienlijke effecten op de biodiversiteit hebben.
Actie 20: De toegang tot genetische rijkdommen en de eerlijke en billijke verdeling van de voordelen die voortvloeien uit het gebruik ervan reguleren 20) De Commissie zal wetgeving voorstellen om het Protocol van Nagoya betreffende toegang tot genetische bronnen en de billijke en eerlijke verdeling van de baten die voortvloeien uit het gebruik ervan uit te voeren in de EU, zodat de EU het protocol zo snel mogelijk en uiterlijk tegen 2015 kan ratificeren zoals het mondiale streefdoel vereist.
De biodiversiteit is niet alleen belangrijk op zich: zij voorziet de samenleving ook van een brede waaier ecosysteemdiensten met een aanzienlijke economische en maatschappelijke waarde, zoals zuiver water, gewasbestuivers, bescherming tegen overstromingen enz.
2020 Biodiversity Factsheet_NLtriptique.indd 1
28/08/2012 12:34:36
December 2011
KH-31-11-257-NL-C
NL
MEER INFORMATIE De biodiversiteitsstrategie voor de periode tot 2020 http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/comm2006/2020.htm
In E kw uits
De visie en het hoofdstreefdoel van de EU Bekrachtiging daarvan door de staatshoofden en regeringsleiders van de EU op 26 maart 2010 http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_Data/docs/pressdata/en/ec/113591.pdf Biodiversiteitsreferentiesituatie in de EU (2010) http://www.eea.europa.eu/publications/eu-2010-biodiversity-baseline Het biodiversiteitsactieplan van de EU van 2006 en de beoordeling van 2010 http://ec.europa.eu/environment/nature/info/pubs/docs/2010_bap.pdf
Verdrag inzake biologische diversiteit Resultaat van de tiende conferentie van de partijen bij het biodiversiteitsverdrag (vergadering in Nagoya (Japan), oktober 2010) http://www.cbd.int/cop10/doc/ De website van de Europese Commissie over natuur en biodiversiteit http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm De Natura 2000-viewer http://natura2000.eea.europa.eu/ ©Europese Unie, 2011 Overname met bronvermelding is toegestaan.
Gedrukt op gerecycleerd papier met de EU-milieukeur voor grafisch papier (http://ec.europa.eu/ecolabel)
Biodiversiteitsinformatiesysteem voor Europa (BISE) www.biodiversity.europa.eu
doi. 10.2779/33950
Foto’s: IJsvogel (Alcedo atthis) ©David Kjaer Parnassus apollo (Parnassus apollo) ©i-Stockphoto Een waterval in het bos ©i-Stockphoto De Elbe, Duitsland ©i-Stockphoto De groene glazenmaker (Aeshna viridis) ©L. van Haeringen
2020 Biodiversity Factsheet_NLtriptique.indd 2
28/08/2012 12:34:37
