Database wetenschappelijke onderzoeken & deskundigen Februari 2012
Religie
Opdracht is uitgevoerd door
Religie Jongeren en hun Islam Jongeren over hun ondersteuning als moslim in Nederland Verwey-Jonker Instituut & FORUM T. Pels, M. de Gruijter& F. Lahri 2008 Voor jongeren die zich met de Islam verbonden voelen kan het een hele opgave zijn om een eigen plaats te vinden in de Nederlandse samenleving. In het gezin, de moskee, reguliere instituties en de samenleving vinden zij weinig houvast. In dit onderzoek van het VerweyJonker Instituut en FORUM vertellen jongeren in allerlei toonaarden dat zij graag willen participeren in de samenleving, maar daarbij ook graag geaccepteerd willen worden als moslim. In zelf georganiseerde groepsgesprekken komen jongeren aan het woord over het moslimzijn in Nederland en hun behoefte aan steun hierbij. Ze doen ook voorstellen om hun wensen te realiseren. De gesprekken maken zonneklaar dat de jongeren de slachtoffermentaliteit willen doorbreken. Zij vinden dat moslimjongeren en gemeenschappen zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun ontwikkeling als moslim in Nederland. Jongeren kunnen echter wel ondersteuning gebruiken. Ze willen erkenning voor hun eigen inbreng en initiatieven, en ook een omgeving die meer open staat voor hun behoeften. Het rapport eindigt met aanbevelingen over wat jongeren, hun ouders en directe omgeving, de moskee, jeugdvoorzieningen, kerninstituties van de samenleving en overheden kunnen doen om moslimjongeren bij te staan in hun ontplooiing en plaatsbepaling in Nederland. http://www.verwey-jonker.nl/jeugd/publicaties/beleid/jongeren_en_hun_Islam
Islam en gender bij Marokkaanse jongeren F. Demant& T. Pels 2006 Islamitische identiteit in het algemeen is sterk verbonden met genderkwesties, zoals de sleutelrol van vrouwen in het gezin en hun kuisheid. Dit artikel gaat in op hoe Marokkaanse adolescenten in Nederland hun identiteit als moslim definiëren: zijn ze streng of soepel, zijn ze trouw aan het geloof van de Islamitische autoriteiten en hun ouders of uiten ze kritiek? Daarnaast wordt ingegaan op de wijze waarop Marokkaanse jongeren deislam beleven, op hun opvattingen omtrent man-vrouwverhoudingen, en op de samenhang tussen genderopvattingen en islambeleving. Aan de hand van groepsgesprekken met Marokkaanse meisjes en jongens in de leeftijd van 14 tot 20 jaar wordtin dit artikel een beeld geschetst van de wijze waarop deze jongeren de Islam beleven en wat hun opvattingen zijn omtrent man-vrouwverhoudingen. Wat betreft hun Islambeleving blijken de oudere meisjes zich meer af te zetten tegen hun ouders dan de jongere meisjes en de jongens. Dit doen zij door een tegenstelling te formuleren tussen de
‘achterhaalde’ Marokkaanse cultuur van hun ouders en de ‘zuivere’ Islam die zij zelf willen volgen. De jongens en de jongere meisjes formuleren deze tegenstelling eveneens, maar geven aan zich in hun geloof ook gesteund te voelen door hun ouders. De verklaring voor dit verschil ligt voor de hand: de oudere meisjes ervaren het meest dat er door ouders in naam van het geloof restricties worden opgelegd, en zij zullen die dan ook eerder als achterhaalde culturele tradities bestempelen. De jongens hebben meer belang bij het bewaken van de autoriteitspositie die mannen nog altijd ten opzichte van vrouwen hebben. http://www.pedagogiekonline.nl.proxy.library.uu.nl/index.php/pedagogiek/article/view/308 (alleen met login van Universiteit Utrecht)
Islam is inspanning De beleving van de Islam en de sekseverhoudingen bij Marokkaanse jongeren in Nederland Verwey-Jonker Instituut F. Dement 2005 Marokkaanse jongeren moeten zich als moslim een weg zien te vinden in de Nederlandse maatschappij. De invulling die zij geven aan de Islam is vaak nauw verweven met de wijze waarop zij de verhouding tussen de seksen beleven. Daarbij staan zij onder druk van twee kanten. Ouders willen hun kinderen als goede moslims opvoeden, terwijl de maatschappij zich steeds harder opstelt tegenover moslims. Hoe gaan Marokkaanse jongeren om met deze druk? Hoe geven zij invulling aan hun geloof en aan hun sekserollen? En welke invloed hebben ouders, vrienden, de Marokkaanse gemeenschap, en de Nederlandse omgeving hierop? Het eerste deel van dit onderzoek bestaat uit een literatuurstudie. Het tweede deel bestaat uit een bespreking van drie groepsgesprekken die met Marokkaanse jongeren zijn gevoerd. Vooral de percepties en argumentaties van de jongeren zelf komen hierbij aan de orde. Doorgaans wordt er een grof onderscheid gemaakt tussen moslimjongeren die recht in de leer zijn en jongeren die juist een meer rekkelijke invulling geven aan de Islam. Deze studie laat zien dat er veel meer nuance bestaat in de wijze waarop invulling kan worden gegeven aan de Islam. http://www.verwey-jonker.nl/jeugd/publicaties/beleid/Islam_is_inspanning
Islam in de multiculturele samenleving Universiteit Utrecht K. Phalet, C. van Lotringen & H. Entzinger 2000 Dit rapport presenteert de resultaten van het Rotterdam Jongeren Survey. Dit onderzoek geeft een panoramisch beeld van de beleving van de Nederlandse multiculturele samenleving door Turkse, Marokkaanse en autochtone jongeren en jongvolwassenen in Rotterdam. Het Rotterdam Jongeren Survey is opgezet vanuit de brede vraag hoe jongeren aan allochtone en autochtone zijde de Nederlandse multiculturele samenleving ervaren. De directe aanleiding
voor het onderzoek was de publieke discussie van meer dan twee jaar geleden over het sterk gemediatiseerde onderzoek van Heitmeyer onder Turkse scholieren in Duitsland. Het Rotterdam Survey heeft een comparatieve opzet, waardoor onder meer waarden, identiteiten en politieke opinies van allochtone jongeren gespiegeld worden aan de waarden, identiteiten en standpunten van autochtone jongeren in Rotterdam. Bovendien laat de comparatieve opzet toe om de wederzijdse beeldvorming of stereotypen van allochtone en autochtone jongeren met elkaar te confronteren.
Eén van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek is dat de vastgestelde diversiteit binnen de Islam van jongeren laat zich niet vatten in de starre stereotypen die de wederzijdse beeldvorming tussen moslims en niet-moslims domineren. Die beeldvorming wijst op het bestaan van een intercultureel spanningsveld tussen ‘Islamitische’ en ‘westerse’ waarden en leefwijzen in de ogenvan zowel autochtone als allochtone jongeren. Dit spanningsveld is in eerste instantie toegespitst op de wederzijdse stereotypen rond tegengestelde familiewaarden, en is het grootst bij autochtone en allochtone jongeren met een laag opleidingsniveau. http://www.manavzw.be/_files/Islam%20in%20de%20multiculturele%20samenleving_%20Opv attingen%20van%20jongeren%20-%202000.pdf
Boeken
Zoeken naar een ‘zuivere’ Islam Geloofsbeleving en identiteitsvorming van jonge Marokkaans-Nederlandse moslims M. de Koning 2008 Zoeken naar een 'zuivere' Islam is een boek over de religieuze leefwereld van jonge Marokkaanse moslims in Nederland. De auteur heeft van 1999 tot en met 2005 onderzoek gedaan onder Marokkaanse-Nederlandse moslim-jongens en meisjes over de manier waarop zij met hun religieuze identiteit omgaan. Zoeken naar een 'zuivere' Islam laat zien dat Islam en identiteit geen vaststaande en duidelijke begrippen zijn, maar punten waarover onderhandeld moet worden met moslims én niet-moslims. http://dare.ubvu.vu.nl/bitstream/1871/15828/5/5755.pdf
2.1 Geloof en geluk Traditie en vernieuwing bij jonge moslims Bonger Instituut (Universiteit van Amsterdam) & FORUM
D. Korf, M. Wouters, S. Place& S. Koet 2008 Houden jonge moslims vast aan de tradities van hun ouders, of gaan ze meer hun eigen weg? FORUM doet in een jaarlijkse monitor verslag van de ontwikkelingen en trends onder jonge moslims. Het doel daarvan is het vroegtijdig signaleren, volgen en duiden van trends in opvattingen, belevingen en gedragingen van jonge moslims in Nederland. Het onderzoek ‘Geloof en geluk’ is het resultaat van de derde verkenning die uitgevoerd is in 2008 en die tot stand gekomen is in samenwerking met het Bonger Instituut van de Universiteit van Amsterdam. Met ‘Geloof en geluk’ komen nieuwe ontwikkelingen en wendingen in de levens van moslims tussen 15 en 30 jaar in het vizier. Wat bij deze trendstudie in het oog springt – naast een groot optimisme – is de snel groeiende variatie in leefstijl en geloofsbeleving onder jonge moslims. http://www.guysengodoy.nl/details.php?id=592
Van vasten tot feesten Leefstijl, acceptatie en participatie van jonge moslims Bonger Instituut (Universiteit van Amsterdam) & FORUM D. Korf, T. Nabben, M. Wouters & B. Yeşilgöz 2007 Jonge moslims staan volop in de maatschappelijke en politieke belangstelling. Hun oriëntatie, hun kansen en keuzes worden gezien als de ultieme test van de integratie van moslims in Nederland. Volgen zij het nihilistische en opstandige pad van hun geloofsgenoten in de Franse banlieus? Vormen zij een makkelijke prooi voor Islamitische fundamentalisten? Of ontwikkelen zij zich – dank zij hun meervoudige culturele achtergrond – tot een succesvolle generatie van nieuwe burgers? Dit boek beschrijft de wereld van jonge moslims van binnenuit. Het is het resultaat van een onderzoek, dat in opdracht van FORUM uitgevoerd is door medewerkers van het Bonger Instituut in Amsterdam. In dit nieuwe onderzoek ligt het accent op de participatie van jonge moslims aan de Nederlandse samenleving. Ook is er aandacht voor het vrijetijds- en vakantiegedrag, en voor het gebruik van internet. Een beschrijving van etnische feesten biedt buitenstaanders een blik op een weinig bekend fenomeen, dat zich in de groepen zelf in groeiende populariteit mag verheugen. Naast het gebruik van panels is voor het eerst het middel van een survey ingezet, waarmee de oriëntaties en achtergronden van de groep studenten getalsmatig in beeld wordengebracht.
Van Allah Tot Prada Identiteit, leefstijl en geloofsbeleving van jonge Marokkanen en Turken Bonger Instituut (Universiteit van Amsterdam) & FORUM T. Nabben, B.Yeşilgöz & D. Korf 2006
Hoe vinden moslimjongeren hun weg in onze samenleving? Hoe combineren ze de verwachtingen van familie en gemeenschap met hun eigen voorkeuren? Hoe gaan moslimjongeren om met religieuze voorschriften en met de uitdagingen van de westerse samenleving? Zien ze hun toekomst met vertrouwen tegemoet? Zijn ze bereid daarin te investeren? FORUM heeft onderzoek laten doen naar de waarden en toekomstoriëntatie van moslimjongeren en hun zoektocht naar een eigen identiteit. Niet door een grootschalig survey, maar door gesprekken met sleutelfiguren die toegang hebben tot een groot aantal netwerken van jonge Turken en Marokkanen. Van Allah tot Prada maakt de lezer duidelijk dat achter de term moslimjongeren een ongelooflijke verscheidenheid in gedrag en houding schuilgaat. Het boek biedt een aanvulling op het heersende beeld van moslimjongeren, die zich achter hun eigen stellingen zouden terugtrekken, getekend door wrok tegen de Nederlandse samenleving. Het idee dat jonge Turken en Marokkanen totaal andere interesses en leefstijlen hebben dan hun autochtone leeftijdsgenoten, wordt tegengesproken.
Belgisch onderzoek
Tussen ‘Marokkaanse’ en ‘Moslim’ Over de etnische en religieuze identiteit van 'Marokkaanse' adolescente meisjes N. Fadil 2002 In dit artikel wordt geprobeerd om de verschillende tendensen die in de etnische identiteitsconstructie aanwezig zijn te ontwarren. In het onderzoek wordt nagegaan hoe jonge meisjes die van meet af aan met een dubbele identificatie worden geconfronteerd zichzelf beschrijven. Door de media, het wetenschappelijk onderzoek en de buitenwereld worden deze meisjes immers als allochtonen of Marokkanen gecategoriseerd. De onderzoeksvraag die in dit onderzoekcentraal staat is hoe deze meisjes zichzelf beschrijven, hoe zij zichzelf verhouden tot de lokale, direct observeerbare omgeving en welke processen werkzaam zijn in deze identiteitsconstructie. Dit onderzoek werd volgens de interpretatieve onderzoekstraditie uitgevoerd. Hiervoor werden diepte-interviews afgenomen bij een 21-tal meisjes met een Marokkaanse achtergrond. Wat vooral opvalt is de diversiteit in het gevoerde betoog. Terwijl sommige meisjes een essentialistisch betoog voerden over hun Marokkaanse identiteit, was het voor anderen eerder iets dat reflexief werd beleefd. In het onderzoek wordt gesteld dat wat de identiteit etnisch maakt, en dus onderscheidt van andere vormen van identificaties, de verwijzing naar een gemeenschappelijke afkomst en toekomst is.
Deskundigenoverzicht In dit laatste hoofdstuk geven we een overzicht van alle deskundigen per thema. In het groen geven we de deskundigen aan die naast hun expertise op het specifieke thema ook deskundig zijn op het gebied van de aanpak van Nederlands-Marokkaanse jongeren. De deskundigen die in het roze zijn aangegeven hebben met name een expertise opgebouwd op het specifieke thema en zijn de auteurs van de verzamelde artikelen. Religie F. Demant Froukje Demant is als promovendus verbonden aan het Duitsland Instituut Amsterdam. Zij doet onderzoek naar de sociale verhoudingen tussen joden en niet-joden in Twente en de Duitse grensstreek tussen 1930 en 1960. Zij studeerde politicologie en sociale psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze verrichtte onderzoek naar processen van radicalisering en de-radicalisering aan het Instituut voor Migratie en Etnische Studies (IMES) van de UvA en aan de onderzoeksafdeling van de Anne Frank Stichting. M. de Koning Martijn de Koning is als antropoloog werkzaam bij de Radboud Universiteit Nijmegen Martijn de Koning (SCA) onderzocht de gewone Marokkaans-Nederlandse jongere en vond een zoektocht naar de zuivere islam. T. Nabben Dr. Ton Nabben is als onderzoeker verbonden aan het Bonger Instituut voor Criminologie van de Universiteit van Amsterdam.
