Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht Zwolle
CheckTeen 2011: Eet- en beweeggedrag van leerlingen in het voortgezet onderwijs in Zwolle
ZWOLLE
Een onderzoek naar het eet- en beweeggedrag van leerlingen van de 2e klas voortgezet onderwijs in Zwolle 2010 - 2011 ZWOLLE
Algemene resultaten CheckTeen 2011 CheckTeen is een onderzoek naar het eet- en beweeggedrag van leerlingen van de 2e klas van het voortgezet onderwijs in Zwolle. In deze factsheet presenteren we een overzicht van de eerste algemene resultaten van het onderzoek. Deelname aan CheckTeen 1432 leerlingen, afkomstig van 9 schoollocaties hebben de CheckTeen-vragenlijst ingevuld: 693 jongens en 739 meisjes 461 vmbo-leerlingen, 320 havo-leerlingen, 651 vwo-leerlingen Daarnaast heeft de jeugdverpleegkundige tijdens het Preventief Geneeskundig Onderzoek (PGO) lengte en gewicht van de leerlingen gemeten, op basis waarvan de Body Mass Index (BMI (kg/m2)) berekend kan worden. Op dit moment beschikken we voor ruim 900 leerlingen over zowel de gegevens uit de vragenlijst als over de lengte en het gewicht. De resultaten met betrekking tot BMI betreffen dus een kleinere groep leerlingen. Dit is wel een groep leerlingen verspreid over alle deelnemende scholen. Deze factsheet geeft inzicht in het (on)gezonde gedrag van alle leerlingen uit de 2e klas van de scholen in Zwolle, die hebben deelgenomen aan het onderzoek. Doel van CheckTeen Het CheckTeen-onderzoek geeft inzicht in het eet- en beweeggedrag van leerlingen van de tweede klas van het voortgezet onderwijs. We hebben de leerlingen ook gevraagd naar de redenen voor hun gezonde of ongezonde gedrag en naar de rol die de school kan spelen om gezond gedrag te stimuleren. De resultaten van het onderzoek bieden de scholen en de gemeente Zwolle informatie over mogelijke aangrijpingspunten om het eet- en beweeggedrag van leerlingen op school te bevorderen. Een gezond gewicht voor jongeren is een speerpunt in het gemeentelijk beleid. Zwolle is een van de zogenaamde JOGG-steden. JOGG staat voor ‘Jongeren Op Gezond Gewicht’ en is een actieprogramma om gezond eten en bewegen te stimuleren waarbij ouders, scholen, de gemeente, zorgprofessionals, wetenschappers, winkeliers en het bedrijfsleven hun kennis en krachten bundelen in een gezamenlijke integrale aanpak (www.jongerenopgezondgewicht.nl). Op weg naar een gezonde school Zijn er vragen naar aanleiding van de resultaten van CheckTeen, neem dan gerust contact op met OPOZ of de GGD IJsselland. De GGD kan scholen ook advies geven over het stimuleren van gezond eet- en beweeggedrag op school. Meer informatie om structureel aan de slag te gaan met gezondheid en veiligheid op school is te vinden op www.gezondeschool.nl.
Nogmaals heel veel dank voor de medewerking!
Gezond beweeggedrag voor jongeren betekent dat zij dagelijks 60 minuten matig intensief bewegen. In dit onderzoek hebben we alleen naar het gedrag op schooldagen – dus doordeweekse dagen – gekeken. Het beweeggedrag is gemeten door te vragen naar de tijd die jongeren doordeweeks besteden aan buiten spelen of sporten, sporten op een sportclub, een actieve hobby of een bijbaantje en de manier waarop ze naar school gaan.
BEWEEGGEDRAG
64,9% van de Zwolse jeugd beweegt doordeweeks meer dan een uur.
Beweeggedrag in dagen per week op schooldagen Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
Voldoen aan aanbeveling bewegen Sporten op een sportclub Transport naar school – Fietsen
64.9%
68.1%
61.8%
55.7%
68.1%
69.7%
74.6%
76.9%
72.4%
66.8%
79.7%
77.5%
88.4%
86.9%
89.9%
89.1%
90.6%
86.9%
Transport naar school – met het openbaar vervoer
9.7%
11.2%
8.3%
8.1%
8.2%
11.7%
Er wordt aanbevolen om TV kijken en computeren te beperken tot maximaal 2 uur per dag. Een groot deel van
TELEVISIE & COMPUTER
alle jongeren in het onderzoek (78.1%) kijkt minder dan 2 uur per dag TV. Een bijna even grote groep (75,1%) zit minder dan 2 uur per dag achter de computer. Echter, als de tijd, die wordt besteed aan TV kijken en computeren bij elkaar wordt opgeteld, besteedt tweederde van de jongeren (64.7%) daar op doordeweekse dag meer dan 2 uur tijd aan.
TV kijken en computeren in dagen per week op schooldagen
Minder dan 2 uur TV Minder dan 2 uur computer Minder dan 2 uur TV + computer
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
78.1% 75.1% 35.3%
76.5% 71.9% 33.2%
79.7% 78.2% 37.2%
67.7% 68.8% 29.3%
77.8% 74.1% 34.4%
85.7% 80.2% 39.9%
Gezond eetgedrag betekent dagelijks ontbijten, groente en fruit eten, niet teveel suikerhoudende dranken drinken (maximaal 3 glazen per dag), niet teveel snoepen en snacken (maximaal 1x per dag) en geen alcohol gebruiken. In de tabel leest u hoeveel leerlingen aan deze normen voldoen op doordeweekse dagen. Hoewel veel jongeren ontbijten en niet teveel suikerhoudende dranken drinken, is verbetering mogelijk. Veel jongeren kunnen meer groente en fruit eten, hun snackgedrag beperken en het gebruik van alcohol vermijden. Een ontbijt hoort
HERKOMST TUSSENDOORTJES
EETGEDRAG
voor iedereen een gezonde start van de dag te zijn.
Eetgedrag in dagen per week op schooldagen
Elke dag ontbijten Elke dag groente eten Elke dag fruit eten Niet meer dan 3 glazen suikerhoudende dranken drinken Niet meer dan 1 snack per dag eten Gebruik van alcohol
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
79.4% 53.1% 32.6% 77.3%
79.9% 48.5% 29.6% 73.2%
78.9% 57.5% 35.5% 81.2%
66.4% 43.8% 24.1% 68.7%
79.7% 55.0% 31.3% 77.5%
88.5% 58.8% 39.3% 83.3%
30.9%
26.4%
35.0%
29.3%
29.1%
32.9%
6.9%
7.6%
6.2%
14.1%
5.6%
2.5%
Jongeren eten regelmatig tussendoortjes op school. Er is gevraagd waar jongeren de tussendoortjes, die ze op school eten of drinken, vandaan halen. In veel gevallen nemen ze die mee van thuis. Meisjes doen dit vaker dan jongens. Daarnaast kopen veel jongeren regelmatig een tussendoortje op school.
Tussendoortjes
Van huis meegenomen Op school gekocht Gekocht in winkel zoals supermarkt of tankstation Van vrienden gekregen
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
63.2% 19.6% 14.0%
54.3% 23.4% 20.0%
71.4% 16.1% 8.5%
57.8% 22.4% 15.7%
58.5% 21.7% 18.6%
69.3% 16.6% 10.6%
3.2%
2.3%
4.0%
4.1%
1.3%
3.4%
Aan leerlingen is gevraagd hun eigen lichaamsgewicht te beoordelen. Ook is hen gevraagd of ze van plan zijn het
ERVAREN LICHAAMSGEWICHT EN GEDRAG
komende half jaar meer te gaan bewegen en gezonder te gaan eten. Ruim kwart van de leerlingen vindt zichzelf een beetje of veel te dik. Van de kinderen met een hoge BMI vindt ongeveer een derde zijn gewicht precies goed. Een derde van de leerlingen schat zijn lichaamsgewicht niet goed in. Bijna de helft van de leerlingen is van plan meer te gaan bewegen en gezonder te gaan eten. Leerlingen vinden blijkbaar dat ze hun eet- en beweeggedrag kunnen verbeteren.
Ervaren lichaamsgewicht en gedrag
Ervaren eigen lichaam: Veel te dik Beetje te dik Precies goed Beetje te dun Veel te dun Van plan meer te gaan bewegen Van plan gezonder te gaan eten
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
1.7% 24.9% 62.3% 10.5% 0.6%
0.6% 16.7% 69.1% 12.8% 0.7%
2.8% 32.6% 55.9% 8.3% 0.4%
2.6% 30.6% 57.0% 9.3% 0.4%
1.3% 22.5% 62.2% 13.1% 0.9%
1.4% 22.1% 66.1% 10.0% 0.5%
45.7% 47.8%
43.4% 39.4%
47.8% 55.7%
53.0% 52.9%
47.5% 49.5%
39.6% 43.3%
Op basis van lengte en gewicht, gemeten door de jeugdverpleegkundigen, is de Body Mass Index (BMI) van de leerlingen berekend. Op basis van BMI, leeftijd en geslacht kan bepaald worden of kinderen een gezond gewicht, ondergewicht of overgewicht (inclusief obesitas) hebben. Voor kinderen tot en met 18 jaar gelden andere normen dan voor volwassenen; er wordt ermee rekening gehouden dat jongeren in de groei zijn (zie
GEWICHT
www.voedingscentrum.nl/nl/mijn-gewicht). Van alle kinderen die aan CheckTeen hebben meegedaan, heeft 3% een lage BMI, 78% een normale BMI en is 18% te zwaar voor zijn lengte.
Body Mass Index (BMI)
Lage BMI Normale BMI Overgewicht/obesitas
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
4.1% 77.8% 18.1%
4.2% 78.1% 17.7%
3.9% 77.5% 18.5%
3.8% 72.0% 24.2%
6.1% 78.8% 15.1%
2.9% 82.4% 14.6%
Gezond eetgedrag kan worden gestimuleerd door een combinatie van educatie (lessen over voeding) en maatregelen in de schoolomgeving zoals een gezonde schoolkantine of afspraken over het eetgedrag. Aan de leerlingen zijn stellingen voorgelegd over de situatie op hun school. Onderstaande tabel geeft aan hoeveel % van
ETEN OP SCHOOL
de leerlingen het eens was met de stelling.
Stellingen over eten op school
Op school leer ik genoeg over gezond eten Naar aanleiding van de lessen op school ben ik gezonder gaan eten Leraren moeten zelf het goede voorbeeld geven met gezond eten De school moet ouders meer betrekken bij activiteiten over gezond eten
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
54.0%
57.9%
50.3%
65.1%
46.5%
49.8%
17.6%
17.5%
17.7%
22.5%
16.7%
14.6%
76.0%
74.5%
77.4%
74.6%
74.5%
77.7%
38.5%
36.3%
40.5%
37.2%
36.2%
40.5%
Aan de leerlingen is gevraagd wat de school het beste kan doen om ervoor te zorgen dat leerlingen gezonder gaan
GEZOND EETGEDRAG
eten. De drie antwoorden, die door alle leerlingen samen het vaakst zijn genoemd, zijn vermeld. Gratis fruit en een gezonde kantine scoren het hoogst.
Stimuleren van gezond eten op school
Gratis fruit aanbieden Gezonde kantine Leraren moeten het goede voorbeeld geven
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
68.8% 57.1% 17.1%
68.5% 55.8% 19.5%
69.0% 58.2% 14.8%
62.8% 59.3% 18.5%
68.0% 55.5% 17.2%
73.4% 56.2% 16.0%
Er zijn aan de leerlingen een stellingen voorgelegd over de situatie op hun school met betrekking tot bewegen. Voor een deel van hen leidt dat ook tot meer bewegen in de vrije tijd. Onderstaande tabel geeft aan hoeveel % van de leerlingen het eens was met de stelling.
BEWEGEN OP SCHOOL
Stellingen over bewegen op school
Ik vind dat we voldoende uren gymles hebben Ik doe actief mee aan de gymlessen Leraren moeten het goede voorbeeld geven met bewegen Door de gymlessen ben ik in mijn vrije tijd meer gaan sporten De school moet ouders meer betrekken bij beweegactiviteiten
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
61.1%
49.6%
71.8%
71.3%
64.0%
52.4%
92.6%
95.7%
89.8%
88.7%
93.9%
94.8%
79.0%
79.8%
78.3%
79.2%
80.8%
78.1%
26.1%
29.1%
23.3%
31.9%
27.8%
21.1%
25.2%
27.3%
23.3%
25.7%
27.2%
23.9%
Aan de leerlingen is gevraagd wat de school kan doen om ervoor te zorgen dat leerlingen meer gaan bewegen. De
GEZOND BEWEEGGEDRAG
drie antwoorden, die door alle leerlingen samen het vaakst zijn genoemd, zijn vermeld. Meer verplichte gymlessen is het meest gegeven antwoord, vooral door jongens. Relatief veel meisjes zouden graag wat meer variatie in de lessen zien.
Stimuleren van meer bewegen op school
Meer verplichte gymlessen Meer variatie in de huidige gymlessen In plaats van gymlessen verplichte sportactiviteiten aanbieden, waaruit je kunt kiezen
Zwolle totaal
Zwolle jongens
Zwolle meisjes
Zwolle VMBO
Zwolle HAVO
Zwolle VWO
54.0% 41.1%
67.1% 35.7%
41.8% 46.2%
52.1% 41.2%
55.8% 41.3%
54.5% 41.0%
36.0%
28.3%
43.3%
33.1%
31.9%
40.2%
www.ggdijsselland.nl
www.windesheim.nl/checkteen Voor vragen, opmerkingen of meer informatie over deze gegevens, kunt u terecht bij Monique Ridder of Maaike Koning van het Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht Zwolle (OPOZ) te bereiken op
[email protected] of
[email protected] en op telefoonnummer 088 – 469 9096.
