GROENTEN
BRANDNETEL Algemeen Brandnetels groeien overal in Nederland. Ze hebben groene, sterk zaagvormige bladeren met een donzige onderkant. Brandnetels zijn bedekt met brandharen. Deze fijne holle haartjes geven een brandend gevoel als je ermee in aanraking komt en kunnen blaren, branderige plekken en jeuk op de huid veroorzaken. De jonge bovenste bladeren kunnen het hele jaar gekookt worden gegeten als spinazie of als soep. Ook kun je met de bladeren thee zetten. Bereidingswijze Zorg er bij het plukken voor dat je ze niet tegen de brandharen in vastpakt, want dan word je zeker geprikt. Gekookte brandnetels steken niet. Koken als spinazie: bladeren plukken, wassen, grof hakken en 4-5 minuten koken. Op smaak brengen met zout en peper. De bladeren slinken flink, gebruik dus veel brandnetels. Soep maken: pluk het bovenste topje van de brandnetel, gebruik er vooral niet te weinig. ➜➜➜
GROENTEN
BRANDNETEL - VERVOLG Sla de toppen even door schoon water. Roerbak ze in een beetje olie en breng op smaak met zout en eventueel peper. Doe er naar eigen smaak water bij en laat langzaam warm pruttelen. Voor iets meer bite kun je eventueel stukjes kliswortel toevoegen. Thee zetten: kook de brandnetels +/- 7 minuten zodat het zuur uit de bladeren gaat en het niet meer prikt. Doe vervolgens een paar van de gekookte brandneteltoppen in de thermoskan, giet hier kokend water op en laat tien minuten staan. Giet de gezette thee vervolgens door een zeefje in een beker.
GROENTEN
ZEVENBLAD
Algemeen Ook Zevenblad is een onkruid, maar wat veel mensen niet weten eetbaar onkruid. De plant groeit op beschaduwde plaatsen in wegbermen en akkerranden op vochtige of bemeste grond. Bereidingswijze Zevenblad kan bereid worden als Spinazie. Roerbakken in een beetje olie met peper en zout, is het lekkerst. Het kan ook rauw worden gegeten, maar daarvoor gebruik je alleen de jongere blaadjes.
SPECERIJEN
JENEVERBES
Algemeen De jeneverbes is een struikachtige conifeer die tot 6 meter hoog kan worden. De struik is zeldzaam in Nederland, maar in het Vechtdal is hij te vinden. Bereidingswijze De rijpe, blauwzwarte bessen zijn te plukken in september en oktober. Je kunt ze als specerij aan verschillende gerechten toevoegen. LET OP: De jeneverbeswortels zijn GIFTIG en eet van de bessen maar een paar per dag.
SPECERIJEN
TIJM
Algemeen Tijm groeit als een vaste plant in de vorm van een struik van ongeveer 20 centimeter hoog. Tijm heeft piepkleine smalle blaadjes met een grijsgroene kleur. Tijm is een heerlijk geurend kruid. Bereidingswijze Gebruik de blaadjes en topjes als smaakmaker.
NOTEN
HAZELNOTEN
Algemeen Er zijn heel veel hazelnoten in het Vechtdal te vinden. Vooral de hazelnoten die al op de grond liggen zijn geschikt om te eten. Deze zijn namelijk het meest gedroogd. Je kan ze ook uit de boom plukken. Bereidingswijze Sla ze stuk met een steen en eet ze uit de hand. Je kan ze ook meebakken met groenten. En als je echt creatief te werk wilt gaan, kan je er zelfs een pannenkoekje van maken. Stamp de hazelnoten fijn, doe er wat water bij zodat het een papje wordt, snufje zout en bak er kleine pannenkoekjes van.
NOTEN
BEUKENNOOTJES
Algemeen Beukennootjes zijn kleine driehoekige nootjes die groeien in een beukenboom. Er wordt beweerd dat beukennootjes giftig zijn, maar dit is alleen zo bij het eten van hele grote hoeveelheden. Als je het zekere voor het onzekere wilt nemen, rooster de beukennootjes dan in een koekenpan. Door de verhitting verdwijnen de giftige stoffen. Bereidingswijze Beukennootjes zijn rauw te eten, maar je kunt ze dus ook roosteren. Het nadeel van beukennootjes is dat het veel werk is om ze te pellen, maar als je de tijd neemt zijn ze erg lekker.
FRUIT/BESSEN
MEIDOORN
Algemeen De meidoorn is een struik tussen de 2 en 10 meter hoog. In de lente is hij te herkennen aan een zee van witte bloemen, in de herfst aan de donkerrode bessen, die wel iets weg hebben van kleine appeltjes. zijn eetbaar; ze zijn geurloos, zurig en fris. LET OP: de bessen moeten donkerrood zijn, anders zijn ze nog niet rijp! Bereidingswijze Ze zijn door hun melige textuur vooral vullend. Je kan de bessen rauw eten of bakken. Wees creatief. Van de bladeren kan je thee zetten, maar die moet je dan wel een nachtje drogen bij het vuur.
EIWITTEN
PADDENSTOELEN Algemeen In het Vechtdal komen ook heel veel paddenstoelen voor. Een kleine greep uit het assortiment:
DE OESTERZWAM
Algemeen De oesterzwam groeit in het najaar en is eetbaar. Je herkent deze paddenstoel aan zijn vuil grijze hoed. De zwam groeit het meest aan de stammen van loofbomen. Bereidingswijze De oesterzwam kan (roer)gebakken of gegrild worden met behulp van een beetje olie en zout. Rauwe oesterzwammen zijn minder smaakvol en ook minder goed voor de spijsvertering. Tip: Was paddenstoelen nooit, maar borstel ze licht af/schoon. LET OP: De steel van de zwam is NIET voor consumptie.
EIWITTEN
GROTE PARASOLZWAM Algemeen Deze paddenstoel valt op door zijn zeer grote uitgespreide hoed die doet denken aan een parasol. De hoed van de parasolzwam heeft lichtbruine schubben op een beige ondergrond en aan de rand van de paddenstoel hangen een soort franjes. Daarnaast kenmerkt de grote parasolzwam zich door de ring die zich net onder de hoed bevindt. De parasolzwam wordt vooral op weinig begroeide plekken gevonden als open plekken in het bos.
Bereidingswijze Voor de grote parasolzwam is oktober de beste plukmaand. Het vlees van de paddenstoel smaakt licht nootachtig en heeft een zoet honingachtig accent. Het beste kan je de hoed van de parasolzwam in stukken snijden en in een beetje olie (roer)bakken. LET OP: Eet de paddenstoel NIET rauw! Dat kan tot darmproblemen leiden.
EIWITTEN
EEKHOORNTJESBROOD
Algemeen Eekhoorntjesbrood is een eetbare paddenstoel uit de boletenfamilie. Het is een echte delicatesse. Deze paddenstoel heeft een verfijnde, beetje nootachtige smaak. De hoed is bruin en het vruchtvlees is wit. Eekhoorntjesbrood kan wel 25 cm groot worden. Het wordt niet gekweekt en groeit dus alleen in de vrije natuur. Plukken Pluk alleen de stevige exemplaren en laat heel jonge en oudere exemplaren staan. Beschadig de zwamvlok (zeg maar de wortels) zo min mogelijk door de paddenstoel met een draaiende beweging te oogsten of door hem met een scherp mes net boven de grond los te snijden. Zo zorg je dat er de komende jaren ook nog eekhoorntjesbrood te vinden is. Bereidingswijze Eekhoorntjesbrood past eigenlijk overal bij. Bak of roerbak ze en eet ze zo of doe ze bijvoorbeeld door een salade.
EIWITTEN
CANTHARELLEN
Algemeen De cantharel is een trechtervormige paddenstoel. De kleur varieert van oranjegeel tot grijs. De steel is meestal heel kort. De smaak is iets peperachtig. Bereidingswijze Cantharel past eigenlijk overal bij. Bak of roerbak ze en eet ze zo of doe ze door een salade. Snijd een eindje van de steel en veeg zand en vuiligheid weg met een zacht borsteltje of een vochtig doekje. Tip: Voeg cantharellen altijd pas op het laatst toe bij de bereiding, ze kunnen namelijk snel taai worden.
EIWITTEN
RODEKOOLZWAM
Algemeen Begin september verschijnen de eerste Rodekoolzwammen. De naam is een verwijzing naar de opvallende kleur van de paddenstoel, namelijk onder vochtige omstandigheden diep paars-rood. In droge toestand is de paddenstoel roze tot lichtbruin gekleurd. De redelijk kleine paddenstoel (maximaal 4 cm hoog) groeit massaal onder beukenbomen. Bereidingswijze De Rodekoolzwammen hebben in verse vorm geen opmerkelijke geur, de smaak is echter licht nootachtig en kruidig. Bak of roerbak ze en eet ze zo of doe ze door een salade.
GIFTIG/GEVAARLIJK LET OP: Niet alle paddenstoelen zijn eetbaar. Sterker nog, er zijn soorten die GIFTIG en zelfs DODELIJK zijn. Een zeer GIFTIGE zwam die makkelijk te herkennen is, is de vliegenzwam.
VLIEGENZWAM
Beschrijving De vliegenzwam is vooral in de maand oktober veel te zien in de bossen en hij ziet eruit als een echt kabouterhuisje met zijn grote rode hoed met witte stippen. Maar ondanks zijn pracht, is deze zwam zeer GIFTIG.
GIFTIG/GEVAARLIJK
GROENE KNOLAMANIET Een paddenstoel die ook zeer GIFTIG en DODELIJK is, is de groene knolamaniet.
Beschrijving Je vindt deze paddenstoel in loofbossen en dan vooral onder eiken, beuken, hazelaars en kastanjebomen. Hij is GIFTIG en DODELIJK! De gifstoffen tasten vooral de lever aan. Het is één van de giftigste paddenstoelen van Nederland. In het Engels is de bijnaam voor deze paddenstoel ‘death angel’.
RESUMÉ Alle belangrijke vitamines en mineralen zijn in het Vechtdal te vinden; koolhydraten, eiwitten, groenten en fruit. Probeer gedurende de dag van alles wat binnen te krijgen.
GEVAARLIJK
Regel 1: wat betreft voedsel: als je iets niet herkent of niet kent NIET eten! Regel 2: check jezelf een paar keer per dag op tekenbeten!
GIFTIG/GEVAARLIJK
DE TEEK Beschrijving Een teek lijkt op een plat spinnetje. Ze komen in het hele land voor in bossen, duinen, heidegebieden, beschutte weilanden, parken en tuinen. Daar leven ze in hoog gras en tussen bladeren. Ze kunnen ongemerkt uren of zelfs dagen op de huid zitten en zich volzuigen met bloed. Meestal zijn tekenbeten onschuldig. Toch is het belangrijk een teek zo snel mogelijk te verwijderen. Het liefst binnen 24 uur.
Hoe herken je een tekenbeet? • Een teek op de huid • Na enkele uren kan de beet beginnen te jeuken. • Volgezogen met bloed is een teek ongeveer even groot als een erwt. ➜➜➜
GIFTIG/GEVAARLIJK
DE TEEK - VERVOLG Wat doe je bij een tekenbeet? • Vermijd het gebruik van jodium, alcohol of andere middelen alvorens je de teek verwijdert. En probeer de teek zeker niet met een brandende sigaret of lucifer te verwijderen. Hierdoor zal de teek juist gif in de wond spuiten. • Schuif het tangetje onder de teek, zo dicht mogelijk op de huid en wip hem in zijn geheel er uit.
• Gebruik jodium of alcohol om het wondje te ontsmetten. • Noteer de datum van het verwijderen van de teek in je agenda. Houd de huid tot 3 maanden na het verwijderen van de teek in de gaten. • Het tekenseizoen loopt van ongeveer maart t/m oktober.
GIFTIG/GEVAARLIJK
DE ADDER
De adder is de enige giftige slang in Nederland. Deze slang leeft in droge heide gebieden en soms ook op open plekken in het bos. De kans is daarom zeer klein dat hij in het kampement zal komen. Je kunt deze slang natuurlijk wel tegenkomen tijdens wandelingen of als je eten aan het verzamelen bent. Hij is ongeveer 50 tot 70 centimeter lang en is te herkennen aan de koperbruine-rode ogen met verticale pupil, zijn wat uitstekende schub boven het oog en het zigzagpatroon op de rug. Vooropgesteld, als je een adder met rust laat, zal hij niet agressief zijn. Maar als hij zich bedreigd voelt, kan hij bijten! ➜ ➜ ➜
GIFTIG/GEVAARLIJK
DE ADDER - VERVOLG Indien je gebeten wordt ontstaan er twee kleine wondjes (twee gaatjes op 13 mm afstand van elkaar). Is het gif ingebracht dan zwelt het weefsel rondom de wond op en ontstaat er een blauwe verkleuring. Bijkomende symptomen kunnen zijn misselijkheid, braken, diarree, daling van de bloeddruk, bewustzijnsdaling en een gevoel van machteloosheid. Wat doe je bij een slangenbeet? Blijf vooral kalm en wacht na de beet eerst enkele minuten af of er ook zwelling ontstaat. Blijft dit na een half uur achterwege, dan is er geen gif het lichaam binnengekomen. Ontstaat er wel een zwelling dan is het zaak medische hulp in te roepen. De wond uitzuigen, uitbranden, insnijden of grote hoeveelheden alcohol nuttigen, is uit den boze. Wel is het aan te bevelen het getroffen lichaamsdeel, meestal een arm of een been, met een doek af te binden. Deze doek, die dient om het verspreiden van het gif door het lichaam te vertragen, mag niet te strak zitten en moet van tijd tot tijd worden losgemaakt om de bloedsomloop even weer op gang te laten komen. Van belang is dat de patiënt rustig blijft en geen overbodige bewegingen maakt.
DIEREN
REEËN
Oktober is het staartje van de periode van de reeënbronst. Tijdens deze bronst zal je deze dieren best snel te zien krijgen, maar ook horen. Vooral ’s nachts.. Het geluid dat ze maken lijkt op het geblaf van een hond en kan behoorlijk lang aanhouden.
VOSSEN
Een vos is maar weinig groter dan een flinke kat, hoewel hij door zijn lange vacht en dikke staart vooral ‘s winters bedrieglijk groot lijkt. Vossen jagen op kleine prooien als muizen en vogels. Met de mens hebben ze weinig. Zij zijn banger voor ons, dan wij voor hen.
DIEREN
DASSEN
De das heeft een herkenbare vachttekening: de bovenzijde is grijs van kleur, de onderzijde en poten zijn zwart. De kop, haren op de oren en de staartpunt zijn wit. Er lopen twee brede evenwijdige strepen over beide zijden van de kop, van de snuit via de ogen naar de oren en het achterhoofd. Dassen zijn nachtdieren en vooral in de avonduren kunnen ze gespot worden of komen snuffelen bij het kamp. In Europa leven dassen als één grote familie in zogenoemde burchten (holen). Onder de grond bouwen ze een compleet huis met gangenstelsels, kamers en verdiepingen.
DIEREN
OTTER
De otter, is een marterachtige met zwempoten en een donkere, dichte, bruine vacht. Ze zijn gebouwd voor het water. Door moeilijkere leefomstandigheden, zoals het oprukken van de mens, met zijn jacht en auto’s, werd de otter in ons land +/- 20 jaar geleden met uitsterven bedreigd. Daardoor kwamen er allerlei aanpassingen aan zijn vroegere leefgebied om het weer geschikt en veilig te maken. Inmiddels komt de otter hierdoor onder andere in het Vechtdal weer voor, maar ze zijn in dit gebied nog wel zeldzaam.
DIEREN
HAZEN
Oppervlakkig lijkt een haas veel op een konijn, maar hij is groter, met in verhouding grotere oren en langere ledematen. Ook beweegt een haas zich meer met sprongen voort. In het Vechtdal zitten ze veel, dus grote kans dat je er een paar tegen komt.
GELE WEIDEMIER
De gele weidemier is een insect uit de mierenfamilie. Ze leven in ruig grasland ondergronds en bouwen compacte mierenheuvels. Zoals de naam doet vermoeden zijn ze gelig van kleur. Gele weidemieren zijn de boeren onder de mieren, ze houden luizen in hun ondergrondse ‘stallen’.
DIEREN
GROTE BONTE SPECHT
De grote bonte specht is de drummer van het bos; zowel het mannetje als het vrouwtje roffelen op takken om territorium en de paarband te versterken. Ze zijn Zwart-wit van kleur met een rode ‘broek’. Het mannetje herken je bovendien aan zijn rode vlek op het achterhoofd. De Grote bonte zoekt zijn voedsel tussen de schors of de bast van bomen.
DIEREN
RINGSLANG
De ringslang is met een lengte van ongeveer één meter, de grootste slang van Nederland. Hij is egaal grijsbruin tot olijfgroen van kleur en heeft op de flanken soms wat zwarte strepen. Achter zijn kop zitten twee opvallende lichtgele vlekken. Het is een schuwe, dag-actieve slang die goed kan duiken en zwemmen. Zonnen doet hij ook graag. De slang is niet giftig en zal niet bijten. LET OP: De ringslang zou nieuwsgierig genoeg kunnen zijn om een kijkje te nemen in het kamp. Maar dat levert dus geen gevaarlijke situaties op.
PLANTEN
DE VECHTANJER
De vechtanjer is een vrij kort levende vaste plant met roze bloemen die tot de Anjerfamilie behoort. Deze bloem staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als vrij zeldzaam. Hierdoor is de plant wettelijk beschermd. Hij komt met name voor in het stroomgebied van de Overijsselse Vecht. Die in vroeger tijden vaak buiten haar oever trad waardoor er vruchtbaar slib achterbleef waarop de vechtanjer het beste groeit. Omdat tegenwoordig waterstanden worden gereguleerd door middel van stuwen en de loop van de Vecht wordt vastgelegd door stenen oevers, gebeurt dit nog zelden en zijn de ideale groeiplaatsomstandigheden voor de vechtanjer verdwenen. Inmiddels is deze bloem, door een unieke samenwerking tussen dier (bijvoorbeeld de gele weidemier) en Staatsbosbeheer, mondjesmaat terug te vinden in het Vechtdal.
KAMPEMENT ACHTERLATEN Als het tijd is om terug te gaan naar de ‘bewoonde wereld’ is het de bedoeling dat het kampement zo achtergelaten wordt als dat het is aangetroffen. Zorg dat het vuur goed gedoofd wordt en de as/kooltjes netjes opgeruimd worden.
En zorg dat het slaapverblijf weer wordt afgebroken en de takken e.d. die daarvoor gebruikt zijn worden verspreid in het gebied. Check tot slot of er nog plastic of andere zaken rondslingeren. Neem het mee en gooi het elders in de prullenbak.
