GROENTEN
BRANDNETEL Algemeen Brandnetels groeien overal in Nederland. Ze hebben groene, sterk zaagvormige bladeren met een donzige onderkant. Brandnetels zijn bedekt met brandharen. Deze fijne holle haartjes geven een brandend gevoel als je ermee in aanraking komt en kunnen blaren, branderige plekken en jeuk op de huid veroorzaken. De jonge bovenste bladeren kunnen het hele jaar gekookt worden gegeten als spinazie of als soep. Ook kun je met de bladeren thee zetten. Bereidingswijze Zorg er bij het plukken voor dat je ze niet tegen de brandharen in vastpakt, want dan word je zeker geprikt. Gekookte brandnetels steken niet. Koken als spinazie: bladeren plukken, wassen, grof hakken en 4-5 minuten koken. Op smaak brengen met zout en peper. De bladeren slinken flink, gebruik dus veel brandnetels. Soep maken: pluk het bovenste topje van de brandnetel, gebruik er vooral niet te weinig. ➜➜➜
GROENTEN
BRANDNETEL - VERVOLG Sla de toppen even door schoon water. Roerbak ze in een beetje olie en breng op smaak met zout en eventueel peper. Doe er naar eigen smaak water bij en laat langzaam warm pruttelen. Voor iets meer bite kun je eventueel stukjes kliswortel toevoegen. Thee zetten: kook de brandnetels +/- 7 minuten zodat het zuur uit de bladeren gaat en het niet meer prikt. Doe vervolgens een paar van de gekookte brandneteltoppen in de thermoskan, giet hier kokend water op en laat tien minuten staan. Giet de gezette thee vervolgens door een zeefje in een beker.
NOTEN
HAZELNOTEN
Algemeen Er zijn veel hazelnoten op de Utrechtse Heuvelrug te vinden. Vooral de hazelnoten die al op de grond liggen zijn geschikt om te eten. Deze zijn namelijk het meest gedroogd. Je kan ze ook plukken. Bereidingswijze Sla ze stuk met een steen en eet ze uit de hand. Je kan ze ook meebakken met groenten. En als je echt creatief te werk wilt gaan, kan je er zelfs een pannenkoekje van maken. Stamp de hazelnoten fijn, doe er wat water bij zodat het een papje wordt, snufje zout en bak er kleine pannenkoekjes van.
NOTEN
BEUKENNOOTJES
Algemeen Beukennootjes zijn kleine driehoekige nootjes die groeien in een beukenboom. Er wordt beweerd dat beukennootjes giftig zijn, maar dit is alleen zo bij het eten van hele grote hoeveelheden. Als je het zekere voor het onzekere wilt nemen, rooster de beukennootjes dan in een koekenpan. Door de verhitting verdwijnen de giftige stoffen. Bereidingswijze Beukennootjes zijn rauw te eten, maar je kunt ze dus ook roosteren. Het nadeel van beukennootjes is dat het veel werk is om ze te pellen, maar als je de tijd neemt zijn ze erg lekker.
NOTEN
TAMME KASTANJE Algemeen Tamme kastanjes zijn gemakkelijk herkenbaar aan de lange, grof gezaagde lancetvormige bladeren. Deze zijn glanzend donkergroen aan de bovenzijde. De vruchten zijn leerachtige, glanzend bruine noten. Meestal zitten er drie bijeen in een stekelige huls (bolster). LET OP: Er bestaan ook wilde kastanjes, die zijn NIET eetbaar. Je herkent wilde kastanjes vooral aan het feit dat er maar 1 kastanje in een bolster zit. Bereidingswijze Je kan kastanjes roosteren, maar je kan er ook puree van maken. Geroosterde kastanje: Maak in alle kastanjes een kruisje bovenin met je mes. Leg een vuur aan en laat dit vuur even goed branden. Plaats de kastanjes aan de randen van het vuur. Laat ze net zolang liggen totdat ze zwart worden. Ze zijn nu makkelijk te pellen. Pel ook het binnenste ‘vliesje’ mee voor de lekkerste kastanjes. Kastanje puree: Kerf weer eerst de kastanjes in. Kook ze vervolgens tien minuten op laag vuur. Pel ze. Een tip om ze makkelijker te kunnen pellen is ze even in koud water laten schrikken, net als een ei. Kook de kastanjes zonder hun huls nogmaals voor 45 minuten. Nu kunnen ze worden gestampt alsof het aardappelen zijn.
FRUIT/BESSEN
BLAUWE BOSBES
Algemeen De blauwe bosbes is een vaste plant uit de heifamilie (Ericaceae). Ze groeien aan een struik van 15-60 cm hoog in open bossen zoals je die vindt op de Utrechtse heuvelrug. Bereidingswijze Spoel ze goed af en eet ze zo.
FRUIT/BESSEN
VOSSENBES
Algemeen De Vossenbes is een klein struikje net als de bosbes en is net als de bosbes ook te vinden in bossen en op heidegrond. Bereidingswijze Vossenbessen zijn zo te eten. Ze bevatten redelijk veel suiker, maar hebben ondanks dat een zure smaak. De Vossenbes wordt in Nederland weinig gegeten, terwijl het in de Scandinavische landen veel gegeten wordt. De bessen worden vooral gebruikt in warme gerechten bijvoorbeeld in combinatie met vlees en als smaakmaker in stoofpotten.
KRUIDEN
WATERMUNT
Algemeen Watermunt (Mentha aquatica) is een plant uit de lipbloemenfamilie. De plant groeit vooral langs en in het water en in natte weilanden. Je herkent watermunt aan de roodachtige lila bloemen en aan de ovale gezaagde tot gekartelde bladeren. De bladeren ruiken sterk naar pepermunt. Bereidingswijze Als je met je vinger over de blaadjes wrijft, komt een heerlijke muntgeur vrij. Je oogst de watermunt door de stengels af te snijden. Niet door te trekken, want dan neem je te veel wortels mee, waardoor er volgend jaar minder zal groeien. Watermunt is ook te gebruiken als frisse smaakmaker bij het roerbakken bijvoorbeeld. Thee zetten: Doe een paar takjes watermunt in de thermoskan, giet hier kokend water en laat 10 minuten trekken. Tip: Je kan jezelf ook inwrijven met de blaadjes. De sterke muntgeur gaat dazen en muggen tegen.
KRUIDEN
GROVE DEN (PIJNBOOM)
Algemeen De grove den is een soort uit de dennenfamilie. Deze boom wordt ook wel ‘pijnboom’ genoemd. De naalden zijn vrij kort, grijsgroen van kleur en zitten gedraaid op hun tak. De naalden zijn puntig en kunnen prikken. Verschillende delen van deze boom zijn eetbaar. Bereidingswijze De naalden: Van deze naalden, die je het hele jaar kunt plukken, kan je smakelijke thee trekken. Neem een paar handen vol gedroogde(!) dennennaalden en breek deze in kleine stukjes. Doe ze in een pan met water en breng dit aan de kook. Laat na het koken nog even een kwartietje door pruttelen, zeef vervolgens de naalden eruit en je hebt dennenthee. ➜ ➜ ➜
KRUIDEN
GROVE DEN (PIJNBOOM) - VERVOLG
De zaden (pijnboompitten): Van september tot november kunnen de zaden uit de dennenappels geoogst en gegeten worden. Ze zijn erg voedzaam. De zaden bevatten onder andere vitamine E, carotine, kalium en magnesium. Je kunt ze rauw eten, maar ze zijn ook te bakken/roosteren. Hars: De grove den kan ook een snoepje produceren, wanneer de den namelijk beschadigd is komt er kleverig hars uit de boom om de wond te beschermen, wanneer dit hars gedroogd is kun je hier een stukje vanaf breken om er vervolgens lekker op te sabbelen (net een zuurtje).
EIWITTEN
PADDENSTOELEN Algemeen In de Utrechtse Heuvelrug komen ook veel paddenstoelen voor. Een kleine greep uit het assortiment::
DE OESTERZWAM
Algemeen De oesterzwam groeit in het najaar en is eetbaar. Je herkent deze paddenstoel aan zijn vuil grijze hoed. De zwam groeit het meest aan de stammen van loofbomen. Bereidingswijze De oesterzwam kan (roer)gebakken of gegrild worden met behulp van een beetje olie en zout. Rauwe oesterzwammen zijn minder smaakvol en ook minder goed voor de spijsvertering. Tip: Was paddenstoelen nooit, maar borstel ze licht af/schoon. LET OP: De steel van de zwam is NIET voor consumptie.
EIWITTEN
GROTE PARASOLZWAM Algemeen Deze paddenstoel valt op door zijn zeer grote uitgespreide hoed die doet denken aan een parasol. De hoed van de parasolzwam heeft lichtbruine schubben op een beige ondergrond en aan de rand van de paddenstoel hangen een soort franjes. Daarnaast kenmerkt de grote parasolzwam zich door de ring die zich net onder de hoed bevindt. De parasolzwam wordt vooral op weinig begroeide plekken gevonden als open plekken in het bos.
Bereidingswijze Voor de grote parasolzwam is oktober de beste plukmaand. Het vlees van de paddenstoel smaakt licht nootachtig en heeft een zoet honingachtig accent. Het beste kan je de hoed van de parasolzwam in stukken snijden en in een beetje olie (roer)bakken. LET OP: Eet de paddenstoel NIET rauw! Dat kan tot darmproblemen leiden.
EIWITTEN
EEKHOORNTJESBROOD
Algemeen Eekhoorntjesbrood is een eetbare paddenstoel uit de boletenfamilie. Het is een echte delicatesse. Deze paddenstoel heeft een verfijnde, beetje nootachtige smaak. De hoed is bruin en het vruchtvlees is wit. Eekhoorntjesbrood kan wel 25 cm groot worden. Het wordt niet gekweekt en groeit dus alleen in de vrije natuur. Plukken Pluk alleen de stevige exemplaren en laat heel jonge en oudere exemplaren staan. Beschadig de zwamvlok (zeg maar de wortels) zo min mogelijk door de paddenstoel met een draaiende beweging te oogsten of door hem met een scherp mes net boven de grond los te snijden. Zo zorg je dat er de komende jaren ook nog eekhoorntjesbrood te vinden is. Bereidingswijze Eekhoorntjesbrood past eigenlijk overal bij. Bak of roerbak ze en eet ze zo of doe ze bijvoorbeeld door een salade.
EIWITTEN
CANTHARELLEN
Algemeen De cantharel is een trechtervormige paddenstoel. De kleur varieert van oranjegeel tot grijs. De steel is meestal heel kort. De smaak is iets peperachtig. Bereidingswijze Cantharel past eigenlijk overal bij. Bak of roerbak ze en eet ze zo of doe ze door een salade. Snijd een eindje van de steel en veeg zand en vuiligheid weg met een zacht borsteltje of een vochtig doekje. Tip: Voeg cantharellen altijd pas op het laatst toe bij de bereiding, ze kunnen namelijk snel taai worden.
EIWITTEN
RODEKOOLZWAM
Algemeen Begin september verschijnen de eerste Rodekoolzwammen. De naam is een verwijzing naar de opvallende kleur van de paddenstoel, namelijk onder vochtige omstandigheden diep paars-rood. In droge toestand is de paddenstoel roze tot lichtbruin gekleurd. De redelijk kleine paddenstoel (maximaal 4 cm hoog) groeit massaal onder beukenbomen. Bereidingswijze De Rodekoolzwammen hebben in verse vorm geen opmerkelijke geur, de smaak is echter licht nootachtig en kruidig. Bak of roerbak ze en eet ze zo of doe ze door een salade.
GIFTIG/GEVAARLIJK LET OP: Niet alle paddenstoelen zijn eetbaar. Sterker nog, er zijn soorten die GIFTIG en zelfs DODELIJK zijn. Een zeer GIFTIGE zwam die makkelijk te herkennen is, is de vliegenzwam.
VLIEGENZWAM
Beschrijving De vliegenzwam is vooral in de maand oktober veel te zien in de bossen en hij ziet eruit als een echt kabouterhuisje met zijn grote rode hoed met witte stippen. Maar ondanks zijn pracht, is deze zwam zeer GIFTIG.
GIFTIG/GEVAARLIJK
GROENE KNOLAMANIET Een paddenstoel die ook zeer GIFTIG en DODELIJK is, is de groene knolamaniet.
Beschrijving Je vindt deze paddenstoel in loofbossen en dan vooral onder eiken, beuken, hazelaars en kastanjebomen. Hij is GIFTIG en DODELIJK! De gifstoffen tasten vooral de lever aan. Het is één van de giftigste paddenstoelen van Nederland. In het Engels is de bijnaam voor deze paddenstoel ‘death angel’.
RESUMÉ Alle belangrijke vitamines en mineralen zijn op de Utrechtse Heuvelrug te vinden; koolhydraten, eiwitten, groenten en fruit. Probeer gedurende de dag van alles wat binnen te krijgen.
GEVAARLIJK
Regel 1: wat betreft voedsel: als je iets niet herkent of niet kent NIET eten! Regel 2: check jezelf een paar keer per dag op tekenbeten!
GIFTIG/GEVAARLIJK
DE TEEK Beschrijving Een teek lijkt op een plat spinnetje. Ze komen in het hele land voor in bossen, duinen, heidegebieden, beschutte weilanden, parken en tuinen. Daar leven ze in hoog gras en tussen bladeren. Ze kunnen ongemerkt uren of zelfs dagen op de huid zitten en zich volzuigen met bloed. Meestal zijn tekenbeten onschuldig. Toch is het belangrijk een teek zo snel mogelijk te verwijderen. Het liefst binnen 24 uur.
Hoe herken je een tekenbeet? • Een teek op de huid • Na enkele uren kan de beet beginnen te jeuken. • Volgezogen met bloed is een teek ongeveer even groot als een erwt. ➜➜➜
GIFTIG/GEVAARLIJK
DE TEEK - VERVOLG Wat doe je bij een tekenbeet? • Vermijd het gebruik van jodium, alcohol of andere middelen alvorens je de teek verwijdert. En probeer de teek zeker niet met een brandende sigaret of lucifer te verwijderen. Hierdoor zal de teek juist gif in de wond spuiten. • Schuif het tangetje onder de teek, zo dicht mogelijk op de huid en wip hem in zijn geheel er uit.
• Gebruik jodium of alcohol om het wondje te ontsmetten. • Noteer de datum van het verwijderen van de teek in je agenda. Houd de huid tot 3 maanden na het verwijderen van de teek in de gaten. • Het tekenseizoen loopt van ongeveer maart t/m oktober.
DIEREN
REEËN
Oktober is het staartje van de periode van de reeënbronst. Tijdens deze bronst zal je deze dieren best snel te zien krijgen, maar ook horen. Vooral ’s nachts.. Het geluid dat ze maken lijkt op het geblaf van een hond en kan behoorlijk lang aanhouden.
VOSSEN
Een vos is maar weinig groter dan een flinke kat, hoewel hij door zijn lange vacht en dikke staart vooral ‘s winters bedrieglijk groot lijkt. Vossen jagen op kleine prooien als muizen en vogels. Met de mens hebben ze weinig. Zij zijn banger voor ons, dan wij voor hen.
DIEREN
DASSEN
De das heeft een herkenbare vachttekening: de bovenzijde is grijs van kleur, de onderzijde en poten zijn zwart. De kop, haren op de oren en de staartpunt zijn wit. Er lopen twee brede evenwijdige strepen over beide zijden van de kop, van de snuit via de ogen naar de oren en het achterhoofd. Dassen zijn nachtdieren en vooral in de avonduren kunnen ze gespot worden of komen snuffelen bij het kamp. In Europa leven dassen als één grote familie in zogenoemde burchten (holen). Onder de grond bouwen ze een compleet huis met gangenstelsels, kamers en verdiepingen.
DIEREN
BOOMMARTER
De schuwe boommarter is hoofdzakelijk een nachtdier. Overdag is hij dus zelden te zien. Boommarters zijn donkerbruin met een roomkleurige lichte vlek op hun keel en borst. Het zijn de beste klimmers van het bos.
DIEREN
RINGSLANG
De ringslang is met een lengte van ongeveer één meter, de grootste slang van Nederland. Hij is egaal grijsbruin tot olijfgroen van kleur en heeft op de flanken soms wat zwarte strepen. Achter zijn kop zitten twee opvallende lichtgele vlekken. Het is een schuwe, dag-actieve slang die goed kan duiken en zwemmen. Zonnen doet hij ook graag. De slang is niet giftig en zal niet bijten. LET OP: De ringslang zou nieuwsgierig genoeg kunnen zijn om een kijkje te nemen in het kamp. Maar dat levert dus geen gevaarlijke situaties op.
KAMPEMENT ACHTERLATEN Als het tijd is om terug te gaan naar de ‘bewoonde wereld’ is het de bedoeling dat het kampement zo achtergelaten wordt als dat het is aangetroffen. Zorg dat het vuur goed gedoofd wordt en de as/kooltjes netjes opgeruimd worden.
En zorg dat het slaapverblijf weer wordt afgebroken en de takken e.d. die daarvoor gebruikt zijn worden verspreid in het gebied. Check tot slot of er nog plastic of andere zaken rondslingeren. Neem het mee en gooi het elders in de prullenbak.
