BLACKBOARD - EEN TOEPASSING

BLACKBOARD - EEN TOEPASSING

BLACKBOARD - EEN TOEPASSING Chat&whiteboard-functie in de vakdidaktiek geschiedenis van het ICLON

door JOOP WALHAIN

Een poging tot werkcollege langs telematische weg. Voorwaarden? Valkuilen? Onderwijs op maat en op tijd?

Waarom experimenteren met teleleren? Op het ICLON (Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing, Universiteit Leiden) zijn dit jaar experimenten uitgevoerd om ervaring op te doen met het telematiseren van het onderwijs van de lerarenopleiding. Achtergrond is het grote tekort aan leraren, de wervende activiteiten van de overheid en de druk van het ministerie om in hoog tempo bekwame docenten af te leveren. Degenen die zich aanmelden bij de eerstegraads lerarenopleiding hebben vaak elders een betrekking, wonen verspreid over het land, vertonen grote verschillen in vooropleiding en werkervaring en een grote overeenkomst in haast en gebrek aan tijd. Om eenieder een opleiding op maat en op tijd te bieden, lijken elektronische leeromgevingen een uitkomst. In dit artikel wordt verslag gedaan van twee pilots uitgevoerd door acht deeltijd geschiedenisdocentenin-opleiding. Zij hebben twee geschieddidactische studietaken uitgevoerd met behulp van een Blackboardteleleerplatform (zie hiervoor kader 1 op blz. 30: ‘Wat is Blackboard?’ en ‘Blackboard-terminologie’) Het ontwerpen van een teleleeromgeving is creatief en misschien daarom moeizaam en tijdrovend werk. Tijdens het inrichten van de leeromgeving moeten doelstellingen, inhouden en formulering van de cursus vaststaan, want het telematiseren van de didactiek en de vormgeving daarvan staan centraal. De docent kiest kleuren, foto’s, een stijl van communiceren, volgordes van handelingen en omgangsvormen. Hij geeft alle onderdelen van de studietaak een plaats en naam in ‘Course Info’ of ‘Course Documents’, prikt de eerste mededelingen op het prikbord en deelt de werkruimten van de studenten in. Een goed ingerichte leeromgeving geeft na alle moeite veel voldoening. Of de gekozen didactiek ook werkt, kan de docent testen in een simulatie. Dat de studenten er soms iets heel anders

Nr. 22/1

van maken dan de bedoeling is, is iets dat dit experiment ons inmiddels heeft geleerd..

De eerste pilot In de eerste pilot hebben we ervaring opgedaan met ‘document sharing’. De studenten probeerden in een voorgeschreven vakdidactische taal doelstellingen, inhouden en toetsvragen van hun lessen in te dienen en te verantwoorden. Hun lesplannen plaatsten ze in Blackboard via de toepassing ‘File Exchange’ (bestandsuitwisseling). De discussie werd gevoerd via het ‘Discussion Board’. Daarin is het mogelijk om in schriftelijke boodschappen op elkaars lessenplannen te reageren, vragen te stellen, verbeteringen voor te stellen. Al reagerend ontstaat een ‘thread’, een serie samenhangende reacties, die teruggelezen worden en bijdragen aan een herziening en verbetering van het oorspronkelijke document. Wie inklikt krijgt de ‘thread’ en de inhoud van de reacties op het scherm en kan antwoorden. Onze ervaringen in deze eerste pilot waren overwegend positief. Het leerdoel van de studietaak werd gehaald, de discussie was rustiger en diepgaander dan de bespreking van de lesplannen tijdens colleges of intervisie. Maar het ging om tamelijk grote documenten en een wat logge niet simultane discussie, die traag verliep, soms verzandde en uiteindelijk met een dwingend rooster vlotgetrokken moest worden. Een uitvoerig verslag van deze pilot kunt u vinden via de hyperlinks aan het eind van dit artikel.

De tweede pilot Een ervaring rijker besloten we om in de tweede pilot met kleinere documenten, kortere reacties en een simultane discussie te werken. Blackboard geeft daartoe de mogelijkheid door een speciale functie, die is toegevoegd aan de Communicatiemogelijkheden, ‘Virtual Chat’. (Hoe dit werk kunt u lezen in kader 2 op blz. 31) Dit zogenaamde chatten heeft helaas de bijbetekenis gekregen van rommelig babbelen en kletsen. Hier vatten we ‘chatten’ serieuzer op, omdat we vinden dat teleleren en elektronische leeromgevingen zo goed

29

VELON TIJDSCHRIFT VOOR LERARENOPLEIDERS

zijn als de gebruikers ervan. We wilden zien of er met een betere chat-techniek meer resultaat kon worden bereikt en wilden daarom een antwoord geven op de vragen: + Is het mogelijk om een werkcollege na te bootsen via de chat&whiteboard-functie van Blackboard? + Aan welke voorwaarden moet dan worden voldaan? + Met welke valkuilen moeten we rekening houden? + Bevordert deze vorm van teleleren het ‘op maat bedienen’ van de studenten? We ondernamen daartoe de volgende activiteiten: + In december 1999 besloten we om gedurende de tweede pilot ‘vakdidactiek geschiedenis’ de ‘virtual chat’-functie van het Blackboard-teleleerplatform uit te proberen. + In januari 2000 hebben we de studietaken ‘Toetsconstructie’ en ‘Vaardigheidsvragen maken bij stilstaand beeld’ zó omgewerkt dat deze uitgevoerd konden worden met behulp van de mogelijkheden van het chat&whiteboard. + In februari en maart zijn op de computers van het ICLON drie simulaties uitgevoerd. Eerst een met

+

+

vijf docenten en daarna twee simulaties met de acht dio’s. Zij waren daarvoor fysiek aanwezig op het instituut. Tussen 30 maart en 17 april zijn er acht (virtuele) teleleerbijeenkomsten gehouden. Iedere student nam van huis uit deel. In mei volgde de schriftelijke en mondelinge evaluatie door Ditte Lockhorst, onderzoekster van het IVLOS.

Cursus over toetsconstructie,

gebruik makend van stilstaand beeld

Doel van de cursus Het stellen van vragen waardoor leerlingen de gelegenheid krijgen om de onderzoeksvaardigheden van de historicus te oefenen is een bekwaamheid, die geschiedenisdocenten niet vanzelfsprekend beheersen. Op basis van historische kennis moeten leerlingen de waarde van bronnen kunnen vaststellen, zich KADER 1

Wat is Blackboard? Er is geen beter antwoord te geven op deze vraag dan het wereld wijde web op te gaan, http://blackboard.leidenuniv.nl/courses/VDSB2000 op te roepen en als gast of met gebruikersnaam: ‘tamelijk’ en wachtwoord: ‘benieuwd’ binnen te gaan. Blackboard is een vernuftig in elkaar gezet teleleerbouwsel, een appartement, dat je ongemeubileerd kunt huren of kopen. Degenen die het appartement betrekken kunnen het naar eigen inzicht inrichten met foto’s, docuBlackboard-termen vrij vertaald menten, prikborden, afspraken, werkruimtes, / Username / huissleutel / etalages, verbindingen naar buiten en naar elkaar, password wachtwoord een bibliotheek, een ‘proathoes’ en al die voor/ Announcements prikbord, mededelingenbord zieningen die een goede werkomgeving vergt. / Course Information cursusgids, plattegrond (Wie een teleleerplatform vergelijkt met een appartement kan bij de binnenhuisarchitect goede Nederlandse woorden lenen.)

/

Staff Information

docentenkamer met portretten

Assignments

huiswerk

Course Documents

bibliotheek, mappenkast

Group Pages

werkruimtes

Student Tools

schuurtje met telematisch gereedschap

/

Communication

telefooncel, intercom, e-mail, buizenpost, postvakken, brievenbus

/

Discussion Board

gemeenschappelijke discussieruimte

/

Virtual Chat

kaatspraothoes (chatten = kaatspraten)

Whiteboard

schoolbord en diazaaltje

File-exchange

documentvenster

Personal pages

portrettengalerij van de studenten

/ / / /

/ / /

30

Nr. 22/1

KADER 2

De ‘chat-functie’ van Blackboard Chatten, dat vertaald zou kunnen worden met ‘kaatspraten’ is een ICT-toepassing, die het mogelijk maakt om simultaan en schriftelijk op het scherm te discussiëren met meerdere personen, die allemaal gelijktijdig thuis aan hun computer zitten. Wie iets aan de anderen wil meedelen typt zijn tekst in een lege regelruimte onder aan het scherm, drukt op ‘enter’ en de regel verschijnt in een apart kader op alle schermen van de gesprekspartners aansluitend op eerder verzonden regels. Voorbeeld: 11.33:31 PM: 11.33:49 PM: 11.34:06 PM: 11.34:10 PM: 11.34.21 PM: 11.34.25 PM: 11.34.36 PM: 11.34.45 PM: 11.34.58 PM:

Adrienne van Pelt > al onze vragen gaan over inleving of het op waarde schatten van de bronnen… Adrienne van Pelt > historische kennis lijkt niet vereist Joop Walhain > Niet? Adrienne van Pelt > misschien moeten we ook een kennisvraag stellen? Kees Woestenburg > ben ik eens met Adrienne. Vooraf. Nathalie Lagoutte > Mag ik even de andere vragen zien? Liesbeth de Vet > probleem hier: kleine vraag, uitgebreid antwoord. Het moet andersom… Liesbeth de Vet > Vind je het goed A. wanneer ik de vraag corrigeer? Adrienne van Pelt > Ja, neem een andere kleur en schiet op.

Bovenstaande discussie is een fragment uit het protocol van vijf kwartier teleleren. Blackboard slaat iedere regel op in een archief dat na afloop te raadplegen en te printen is. Vijf kwartier telediscussie levert een protocol van ongeveer elf pagina’s A4 op.

De ‘whiteboard’-functie van Blackboard Terwijl het onderste kwart van het scherm wordt ingenomen door de ingezonden discussieregels, (de archiveringsrol van het kaatspraten) vertoont de rest van het scherm een whiteboard of schoolbord, waarop de deelnemers kunnen schrijven, tekenen en verbeteren. Dat is buitengewoon handig want via het schoolbord is het onderwerp van discussie, bij voorbeeld, vragen, antwoorden, stellingen, een tekst, (mits niet te groot) maar ook afbeeldingen, voortdurend in beeld en in het geval van teksten kan net als op een gewoon schoolbord, gewist, gecorrigeerd en bijgeschreven worden. Terwijl de discussieregels werden gewisseld stond op het bord de wijze waarop Kees (één van de dio’s) zijn vragen en antwoorden had geconstrueerd. Iedereen had dus Kees’ voorstel op het scherm en tijdens de discussie werden de vragen en antwoorden bijgewerkt en kwamen ook de bijdragen van de anderen in beeld, geschreven op andere ‘slides’ (dia’s). Het whiteboard kan in verschillende lettertypes en in verschillende kleuren beschreven worden. Je kunt in plaats van het whiteboard ook een webpagina, tekening, grafiek of schilderij projecteren.

VELON TIJDSCHRIFT VOOR LERARENOPLEIDERS

omdat die bronnen op één scherm kunnen worden afgebeeld en daarom snel te overzien zijn.

Gekozen werkwijze, analoog aan die tijdens het reguliere werkcollege Zowel voor het reguliere werkcollege als voor de experimentele kaatspraatavond bereiden de deelnemers de bijeenkomst voor door - volgens de regels van de kunst - bij een afgesproken cartoon of andere afbeelding, vragen en antwoorden te formuleren, als gaat het om het Centraal Schriftelijk Eindexamen Geschiedenis. Tijdens het werkcollege heeft iedere student de betreffende afbeelding voor zich en deelt de student die aan de beurt is, een hand-out uit waarop zijn vondsten Het whiteboard met daarop de te beoordelen historische bron en voorstellen staan (een vraag- en ant(in dit geval een spotprent). Stilstaande beelden passen bij uitstek woordmodel). De anderen vergelijken in het kort-maar-krachtig karakter van het whiteboard het voorstel met de eigen vondsten/ voorstellen en reageren daarop. inleven in degene die de bron heeft vervaardigd, verbanden kunnen leggen en conclusies trekken. Het Tijdens het kaatspraten gebeurt precies hetzelfde maken van vragen die deze vaardigheden activeren is maar nu gestuurd vanuit negen verschillende werkkaeen apart ambacht. De bron moet gewogen worden, mers verspreid over het land. De student, die de leiding de te oefenen vaardigheid gekozen, het van de leerling heeft, zet zijn vondsten en voorstellen op het whiteverwachte antwoord geformuleerd en de vragen, die board, de anderen nemen daar kennis van en nemen naar dat antwoord leiden, moeten geconstrueerd worhet voorstel onder handen, totdat de beste vragen en den. Het doel van de studietaak is dat de geschiedeantwoorden zijn gevonden. Bij overeenstemming wornisdocenten-in-opleiding de spelregels, die leiden tot den wijzigingen in het oorspronkelijke voorstel op het goede vragen en antwoorden, toepassen en oefenen whiteboard aangebracht. en de toetstechniek onder de knie krijgen. De chaotische ervaringen tijdens de simulaties De reden om juist op deze studietaak de chat&whiteboard-functie toe te passen. Wanneer verschillende oplossingen voor een klein probleem niet meer dan een half scherm of een half A4 beslaan en via korte tekstwisselingen vergeleken en beredeneerd moeten worden, lijkt het toepassen van de chat&whiteboard-functie geschikt. Wanneer grotere stukken tekst en documenten, zoals lesverantwoording of delen van een portfolio, onderwerp van discussie en onderzoek worden, dan zijn uitwisseling van documenten via ‘file exchange’ en niet simultane discussie via ‘discussion board’ meer voor de hand liggende toepassingen. We hebben de studietaak in zekere zin ook toegesneden op het kort-maar-krachtig karakter van de chat&whitebord-toepassing. Leerlingen moeten weliswaar met alle mogelijke historische bronnen, dagboeken, journaalbeelden, romans en verdragen kunnen omgaan, maar we hebben gekozen voor spotprenten, olieverfschilderijën, foto’s, gravures en beeldverhaal,

32

Het kaatspraten ontaardde binnen de kortste keren in een chaos. Dat kwam omdat de laatst gepubliceerde regel bij verschillende deelnemers een antwoord kan oproepen. Wanneer die vol ijver aan het antwoorden slaan verliezen zij het contact met het scherm en wanneer ze met een forse klap op de entertoets hun bijdrage toevoegen, is het maar de vraag of de regel waarop ze antwoorden nog wel de laatste is. Iemand anders kan sneller hebben getypt, korter geantwoord en - wat vaker voorkomt - er komt nog een antwoord binnen op een regel die al lang uit beeld is. Voorbeeld: 11.41:38: Liesbeth de Vet > moet Nathalie een vraag bijschrijven? 11.41.40: Kees Woestenburg> Daar ben ik weer, ik was even van het net gegooid. 11.41.41: Adrienne van Pelt> als je meer wilt weten van de leerlingen moet je nog een andere vraag stellen… 11.41.56: Liesbeth de Vet > Nathalie schrijf je vraag bij! Op het scherm. Nr. 22/1

BLACKBOARD - EEN TOEPASSING

11.41.57: Kees Woestenburg > Waar hebben jullie het over? 11.42.01: Adrienne van Pelt > ‘Leg aan de hand van vier beeldelementen uit… 11.42.09: Nathalie Lagoutte > Goed. 11.42.11: Kees Woestenburg > Zijn dat Adriennes vragen? 11.42.21: Adrienne van Pelt > waarom de gravure bedoeld is om gunstige gevoelens op te roepen voor de zaak van de Patriotten?’ 11.42.23: Liesbeth de Vet > Ik begrijp het niet meer.

Ook het whiteboard nodigde uit tot ongeregeldheden. Je kunt elkaars teksten wissen, corrigeren, je kunt poppetjes tekenen, je kunt ook tekst achter kleurvlakken doen verdwijnen en zelfs hele nieuwe borden op de schermen toveren. En dat gebeurde ook: 8.22.22: Tibo van Wingen > ik moet eerst mijn eerste tekst wissen. Momentje… 8.22.25: Anne Hesselink > kleine letters graag! 8.22.34: Tibo van Wingen > Wie doet dat??? Nu is de goede tekst onleesbaar geworden… 8.22.34: Kees Woestenburg > Hallo daar ben ik weer, ik was weer even van het net gegooid. 8.22.41: Marina Wackwitz > Kees is net een stuiterbal. 8.22.50: Tibo van Wingen > Wie zit er te klooien aan mijn tekst? Niet doen!

De voornemens en spelregels Om te voorkomen dat de echte kaatspraatbijeenkomsten verloren tijd zouden zijn, hebben we nog tijdens de simulaties spelregels ingevoerd en proberen te oefenen. Deze zijn te lezen in kader 3 op de volgende pagina. Er is daarbij altijd een moderator die de discussie leidt en de voortgang bewaakt, en er zijn gasten die de eigenlijke discussie voeren. De moderator - voorzitter kun je hem/haar ook noemen - is de student in wiens virtuele werkruimte de bijeenkomst wordt belegd. Deze student (telkens een ander) is verantwoordelijk voor een ordelijk verloop van de bijeenkomst, voor het voorstel waarmee gewerkt wordt en voor het eindresultaat waarop de docent de moderator en gasten afrekent. Een belangrijke taak van de moderator is het afremmen van wie te snel is, zodat hij/zij niet hinderlijk dominant kan zijn ten opzichte van wie beter leest, langer denkt en langzamer typt.

De betrokkenheid van de dio’s De groep van acht dio’s stond bijzonder positief tegenover het experiment. Zij vormden - mede door deelna-

Nr. 22/1

me aan de vorige pilot - een echt team. Ditte Lockhorst, die als onderzoekster meerdere experimenten volgt en meet, heeft de indruk dat teamgeest een belangrijke voorwaarde is voor het slagen van teleleren. De deelname aan de bijeenkomsten was 100%. Er werden afspraken gemaakt en iedereen kwam op de vastgestelde tijd binnen in het appartement. Maar wat meer is, de dio’s vonden het de moeite waard. ‘Teleleren is fun’. Enige losse opmerkingen tijdens de bijeenkomsten: ‘Ik hoor jullie gewoon praten’. ‘Dat ik dit zo maar mee kan maken.’ ‘Dit is echt spannend.’. ‘Er ontbreekt een virtueel glas wijn.’

‘Dit is echt spannend.’ ‘Er ontbreekt een virtueel glas wijn.’

Het onderstaande is een gesprek tussen de eerste twee binnenkomers op 18 april jl. Liesbeth is die avond moderator. Zij komt een half uur vroeger om de verschillende whiteboards in te richten en haar V&A (vraag- en antwoord)-model te publiceren op haar bord. 20:00:32 PM: Liesbeth de Vet logged in 20:03:47 PM: Ditte Lockhorst logged in 20:04:04 PM: Liesbeth de Vet > hallo Ditte, we beginnen om 20.30 20:04:27 PM: Ditte Lockhorst > Hoi Liesbeth, ik weet het 20:04:31 PM: Liesbeth de Vet > ok 20:05:11 PM: Ditte Lockhorst > Ben vast bezig om een softwareprogrammaatje te installeren die alles wat er op je scherm gebeurt, opneemt 20:05:30 PM: Liesbeth de Vet > ben je tevreden tot nu toe? 20:05:43 PM: Ditte Lockhorst > Ja, het is wel heel anders dan via een discussion board, de verschillen zijn leuk 20:05:53 PM: Liesbeth de Vet > het is wel heel bijzonder! 20:06:18 PM: Ditte Lockhorst > Vind je dit leuker dan de vorige studietaak ‘Vuistregels’? 20:06:59 PM: Liesbeth de Vet > ja, dat wel, maar het is wel moeilijker om echt de aandacht te richten op geschiedenis 20:07:48 PM: Ditte Lockhorst > Je raakt snel afgeleid door wat er allemaal op je scherm gebeurt en het zelf intypen van zinnen en het whiteboard? 20:08:20 PM: Liesbeth de Vet > ja, het is best lastig om op alles tegelijk te letten en iedereen chat door elkaar 20:08:43 PM: Ditte Lockhorst > Ja, en dan verdwijnen er opeens af en toe mensen.....

33

VELON TIJDSCHRIFT VOOR LERARENOPLEIDERS

KADER 3

SPELREGELS INGEVOERD TIJDENS DE TWEEDE PILOT Doel

Welke rechten en plichten heb ik als moderator in deze studietaak?

Welke rechten en plichten heb ik als gast van de moderator?

1

De moderator is verantwoordelijk voor het eindproduct (V&Amodel volgens toetsconstructieregels).

1

De gasten in de werkruimte voorzien de moderator van argumenten, ideeën, betere vragen en antwoorden

2

De moderator wordt door de docent afgerekend op het eindproduct

2

De gasten verhogen de kwaliteit van het eindproduct van de moderator.

3

De moderator heeft de leiding van de bijeenkomst

3

De gasten volgen de instructies van de moderator op.

4

De moderator neemt zo weinig mogelijk inhoudelijk deel aan het chatten.

4

De gasten chatten aan de hand van wat op het whiteboard gepubliceerd is/wordt.

5

De moderator volgt de discussie van de gasten aandachtig en treedt regelend op.

5

De gasten is het verboden: © Zonder uitnodiging van de moderator het whiteboard te beschrijven; © Zonder uitnodiging van de moderator de slides te wisselen.

6

De moderator laat zijn conclusies blijken uit wijzigingen van de tekst op het whiteboard

6

De gasten stoppen onmiddellijk alle activiteit wanneer de moderator dat vraagt

7

De leiding van de moderator blijkt uit © Het beschrijven van het whiteboard © Het wisselen van de slides © De ‘stop en let op’ slide, waarmee hij de activiteiten van de gasten kan stilleggen

7

De gasten chatten op de volgende wijze: © Wie bezig is met een lange reactie en nog even aan het woord wil blijven laat dat merken door af te breken en met puntjes achter het laatste woord aan te geven dat er meer komt…; © De anderen mogen na de …. niet onderbreken; © Beëindig een regel met de naam van wie je aan het woord wilt laten.

8

De moderator organiseert de bijeenkomst en mobiliseert de deelnemers.

9

De moderator archiveert alle whiteboards van zijn bijeenkomsten (Printscreen en Paste!).

10

De moderator beëindigt de bijeenkomst.

Het voorkomen van chaos, teleurstelling en tijdverlies

Is het mogelijk om een werkcollege na te bootsen via de chat&whiteboard-functie? Ondanks alle regels en de simulaties bleek de chattechniek te gering om dezelfde diepgang in de toetsconstructie te bereiken als tijdens werkcolleges. Er gaat veel tijd, ongeveer 50%, verloren aan kletspraat, misverstanden, oproepen om ordelijk te werken en pogingen om terug te komen na ‘van het net gegooid te zijn’. Maar wat overblijft aan serieuze kaatspraat toont in aanzet dezelfde gang van zaken als de werkcolleges. Vragen worden vergeleken en verbeterd, de borden raken vol tekst. Er wordt nagedacht. Wat in alle bijeenkomsten ontbrak was een definitieve keuze voor het

34

beste V&A-model (vraag- en antwoordmodel) maar men was iedere keer een eind op streek.

Veel vaardigheden nodig De combinatie van chat&whiteboard is een verfijnde manier van werken en vergt een groot aantal behendigheden. Je moet typen, volgen, formuleren, kleuren en lettertype kiezen, bord beschrijven, regels handhaven en tegelijk moet je oog hebben voor inhoudelijke zaken als ‘leidt deze vraag de goede leerling naar het gewenste antwoord?’ en ‘Is het niet beter om een deelvraag te formuleren?’. Wil een docent dezelfde diepgang en resultaten bereiken als tijdens werkcolle-

Nr. 22/1

BLACKBOARD - EEN TOEPASSING

ges, dan lijkt een investering in beheersing van de technieken noodzakelijk. Wanneer studenten die technieken in huis hebben, lijkt de kans aanwezig dat verschillende werkcolleges waar probleemoplossingen rond korte overzichtelijke opdrachten centraal staan, via de chat&whiteboard-functie getelematiseerd kunnen worden.

Leren van de pilots

werktijden kiest hoeft hij niet tijdens de door de studenten belegde virtuele bijeenkomsten aanwezig te zijn. Hij kan op een zelfgekozen moment het gearchiveerde protocol lezen, de prints van de ingevulde whiteboards bij de moderator opvragen en een oordeel uitspreken. Zo is niet alleen voor de studenten de inrichting van het onderwijs flexibeler, ook de docent heeft meer greep op zijn werkindeling. Nog een voordeel: omdat deze acht studenten nogal verspreid over het land wonen, bespaarde iedere telebijeenkomst van 90 minuten hen in totaal zo’n 900 kilometer reizen.

Suggesties/voorzichtige conclusies na twee pilots Onnatuurlijk, tegennatuurlijk, keurslijf? De in deze pilots toegepaste vorm van teleleren + lijkt de diepgang van het leren niet in de weg te staan. De relatieve traagheid van het medium ten opzichte van face-to-face leren, bevordert de bedachtzaamheid waarmee overleg plaatsvind; + zal zeker in het begin docent en student meer tijd kosten. De technieken moeten verworven worden, de teleplatforms ingericht, routines verkregen. Op den duur zullen die aanvangsinvesteringen tijd en flexibiliteit moeten opleveren; + schept niet alleen een band tussen de deelnemers, maar is er ook bij gebaat wanneer die band al vóór het teleleren bestaat. Teleleren neemt de behoefte aan face-to-face contacten niet weg. Integendeel; + kost de docent veel tijd om te sturen, te organiseren en te evalueren. Het lijkt onvermijdelijk dat de (teams van) studenten getraind moeten worden in zelfsturing; + werkte vergrotend op de goede elementen in onderwijs, deelnemers en opleiding, maar wat niet deugde werd eveneens meedogenloos blootgelegd. Teleleren zet zorgvuldige formulering van doelstellingen, doordachte inzet van middelen en creativiteit bij het oplossen van problemen in een kritischer licht dan reguliere didactiek en werkvormen; + vereiste geen specifieke ICT-bekwaamheid van de studenten. Al doende leerden ook de minst ervaren studenten spelenderwijs onbekende toepassingen hanteren.

Kunnen studenten meer op maat en op tijd bediend worden? Wanneer deze eerste poging tot telematisch werkcollege wordt gevolgd door andere in belendende vakken, wanneer de noodzakelijke handigheid en discipline een automatisme is geworden dan lijkt het mogelijk om op door de studenten gekozen momenten groepsopdrachten of werkcolleges uit te voeren. Wanneer de docent andere Nr. 22/1

Het is heel gemakkelijk om deze manier van onderwijsdoelen bereiken met opgetrokken wenkbrauwen te bekijken en daarna hoofdschuddend vast te stellen dat het een hoop gedoe is om niets en dat een gewoon werkcollege beter werkt. Zo’n reactie lijkt mij een behoudende reflex op een nieuwe manier van leren. Wie vergroeid is met reguliere didactiek en werkvormen, zal aanvankelijk argwanend staan tegenover (discipline, spelregels en techniek van) teledidactiek . Maar in kunst, ambacht, sport, onderwijs en wetenschap onderwerpt de mens zich tot in het absurde aan discipline en spelregels. Hoe strikter en technisch bekwamer toegepast, hoe groter de kans op schoonheid, verrukking en vooruitgang. Waarom zou dat voor teleleren niet mogen gelden? Er is een tijd geweest waarin de auto gevaarlijker, trager en oncomfortabeler was dan de diligence. Toch waren er ontwerpers en technici, die aan de ontploffingsmotor de voorkeur gaven boven de in alle opzichten uitgeëvolueerde diligence. In dat stadium verkeert het teleleren nu. Deze ontwikkeling is zo fascinerend vanwege een experimenteel keurslijf van schijnbaar tegennatuurlijke spelregels, de oefening die kunst baart, de verbazing van de studenten en het vage vermoeden dat deze poging tot werkcollege toekomst heeft.

“Teleleren vergroot wat goed is in onderwijs, maar doet hetzelfde met wat niet deugt” “In kunst, ambacht, sport, onderwijs en wetenschap onderwerpt de mens zich tot in het absurde aan discipline en spelregels. Waarom zou dat voor teleleren niet mogen gelden?”

35

VELON TIJDSCHRIFT VOOR LERARENOPLEIDERS

Hyperlinks naar literatuur ° Een verslag van het eerste experiment, geschreven voor collega’s van het ICLON vindt u onder: http://icloniis.fsw.leidenuniv.nl/walhain/geschiedenis/Level_3/Didactiek/Teleleren1/Pilotverslag/ pilotver.htm ° In februari 2000 heeft Ditte Lockhorst onderzoekster van het IVLOS en van het begin af waarneemster, de deelnemers aan de eerste pilot schriftelijk en mondeling Over de auteur: ondervraagd en een rapport opgemaakt, Joop Walhain (1947) is 22 jaar geschiedenisdat een onderdeel is van haar promotiedocent geweest in het vo, heeft vanaf 1992 onderzoek. gwerkt op het Instituto Pedagogico Arubano Haar voorlopige evaluatie na schriftelijke en de afdeling Curriculumontwikkeling van ondervraging vindt u op: het land Aruba en is sinds 1996 vakdidacticus geschiedenis aan het ICLON in Leiden, http://icloniis.fsw.leidenuniv.nl/walhain/ met de speciale opdracht om te experimentegeschiedenis/Level_3/Didactiek/Teleleren/ ren met teleleren. Evaluatie/evaluati.htm Adres: ° Het rooster waarlangs het eerste ICLON, Universiteit Leiden experiment is verlopen Postbus 9555, 2300 RB LEIDEN http://icloniis.fsw.leidenuniv.nl/walhain/gesch Tel. 071 - 527 33 85 iedenis/Level_3/Didactiek/Teleleren1/Rooste E-mail: [email protected] r/rooster.htm ° Het door de docent bijgehouden logboek van het eerste experiment vind u onder: http://icloniis.fsw.leidenuniv.nl/walhain/ geschiedenis/Level_3/Didactiek/Teleleren1/ Logboek/logbok.htm ° Het tweede teleleerappartement kunt u vinden onder: http://blackboard.leidenuniv.nl/courses/VDSB2000/ Ga naar binnen via: gebruikersnaam: ‘tamelijk’ en wachtwoord: ‘benieuwd’ ° Stap voor stap. Een handleiding bij het gebruik van de chat&whiteboard-functies; http://icloniis.fsw.leidenuniv.nl/walhain/geschiedenis/Level_2/Didactiek/Teleleren2/telelere.htm ° De evaluatie van het tweede experiment door Ditte Lockhorst, onderzoekster van het IVLOS vindt u onder: http://icloniis.fsw.leidenuniv.nl/walhain/geschiedenis/Level_2/Didactiek/Teleleren2 /telelere.htm ° Het Knooppunt Leidse Geschieddidactiek maakte deel uit van de teleleeromgeving en voorzag de studenten van documenten en voorbeelden: http://icloniis.fsw.leidenuniv.nl/walhain/geschiedenis/index.htm

36

Nr. 22/1